پسته گیاهی است که از دیرباز در نقاط مختلف ایران مورد کشت و پرورش قرار می‌گرفته است. درخت پسته گیاهی نیمه گرمسیری از خانواده Anacardiaca و جنس Pistacia است که در سال 1737 میلادی توسط لینه نام‌گذاری علمی شده است. درخت پسته از 5 الی 9 سالگی به باردهی می‌نشیند و دمای 45 درجه بالای صفر و 25 درجه زیر صفر را تحمل می‌کند. پسته یک گیاه بسیار مقاوم در برابر خشکی، شوری و کم‌آبی می‌باشد. توسعه کاشت پسته به دلیل ارزآوری این محصول ارزشمند، می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد کشور داشته باشد. کاشت و پرورش پسته مشکلاتی نیز به همراه دارد. یکی از مشکلاتی که بیشتر در باغات پسته دیده می‌شود، زرد شدن برگ درخت پسته در بهار و تابستان است که برای شناسایی علت های آن نیازمند آزمون خاک و برگ می‌باشد. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان دلایلی که مسبب زرد شدن برگ درختان پسته می‌شوند ذکر خواهد شد.
علت زرد شدن برگ درختان پسته چیست؟
علت زرد شدن برگ درخت پسته می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد، ازجمله:
- کمبود عناصر غذایی: درختان پسته برای رشد و تولید برگ‌های سالم به مواد مغذی مختلفی نیاز دارند. کمبود مواد مغذی ضروری مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم یا منیزیم می‌تواند باعث زرد شدن برگ‌ها شود.
- تنش آبی: درختان پسته برای رشد به رطوبت ثابت و کافی نیاز دارند. کمبود آب یا آبیاری نامنظم می‌تواند باعث زرد شدن و ریزش برگ‌ها شود.
- آفات و بیماری‌ها: آفات و بیماری‌های مختلف می‌توانند درختان پسته را آلوده کرده و باعث زرد شدن برگ‌ها شوند.
- تنش‌های محیطی: درختان پسته به عوامل استرس‌زای محیطی مانند گرما یا سرمای شدید، باد بیش‌ازحد یا آلودگی هوا حساس هستند. این عوامل استرس‌زا می‌توانند باعث زرد شدن برگ‌ها شوند.
در ادامه به هرکدام از این عوامل به‌صورت اختصاصی پرداخته‌ایم.
کمبود عنصر غذایی، اصلی‌ترین دلیل زرد شدن برگ درخت
همه درختان ازجمله درخت پسته برای رشد و باردهی به عناصر غذایی پرمصرف و کم‌مصرف نیاز دارند. کمبود این عناصر مغذی نیز خساراتی به درخت وارد می‌کند که باید نوع عنصر مشخص شود.
علائم کمبود عناصر در درختان پسته که یک گیاه خاص محسوب می‌شود، متفاوت می‌باشد. برگ درختان گزینه مناسبی برای انجام آزمایش و نمایانگر میزان عناصر غذایی است.
کمبود عنصر آهن (Fe)
عنصر آهن (Fe) عامل مهمی برای تولید کلروفیل کافی در گیاه به شمار می‌آید و موجب رشد و متابولیسم گیاه می‌شود. عنصر آهن در گیاه با جذب اکسیژن باعث سبز ماندن برگ‌های درخت می‌گردد.
درصورتی‌که درخت پسته با کمبود عنصر آهن مواجه شود، برگ‌های جوان به رنگ زرد تغییر رنگ داده و رگه‌های سبز تیره در برگ دیده می‌شود. در شرایطی که کمبود آهن بسیار شدید باشد، کل برگ درخت از زرد به سفید تبدیل می‌شود.
کمبود عنصر منیزیم (Mg)
منیزیم (Mg) یکی از عناصر پرمصرف برای گیاه است که نقش فعال‌کننده آنزیم‌های انتقال انرژی و رشد را به عهده دارد. کمبود منیزیم بیشتر در خاک‌های اسیدی و شنی دیده می‌شود.
در خاک‌های قلیایی نیز به دلیل زیاد بودن عناصر کلسیم و بر، جذب عنصر منیزیم کاهش می‌یابد. همچنین کمبود عنصر منیزیم در اثر بالا بودن عنصر پتاسیم و مقادیر بالای گچ نیز حاصل می‌شود.
یکی دیگر از علائم کمبود منیزیم که ممکن است با کمبود پتاسیم اشتباه شود، زرد شدن برگ درخت است. برای تشخیص نوع کمبود آزمایش تجزیه برگ و خاک الزامی است.
کمبود این عنصر در برگ‌های پایینی شاخه و در اواسط فصل دیده می‌شود. حاشیه برگ‌ها یا رگبرگ‌ها زرد شده و به شکل سوخته ظاهر می‌گردند؛ بنابراین یکی از علت‌های زرد شدن دور برگ درخت پسته کمبود منیزیم است.
همچنین لکه‌های کلروز روی برگ نیز به وجود خواهد آمد. با توجه به بالا بودن درصد منیزیم در اکثر آب‌های آبیاری، عموماً کمبود منیزیم دیده نمی‌شود.
کمبود عنصر ازت (N)
عنصر ازت (N) در گیاه یک عامل بسیار مهم در رشد است. نیتروژن در گیاه موجب تولید اسیدآمینه و پروتئین می‌شود. همچنین تشکیل کلروفیل در گیاه به عهده عنصر نیتروژن می‌باشد.
کمبود عنصر ازت علائم زیادی دارد که یکی از آشکارترین آن‌ها رنگ‌پریدگی برگ، زرد شدن برگ درخت و سپس ساقه درخت پسته است.
کمبود عنصر روی (Zn)
عناصر کم‌مصرف به‌ویژه عنصر روی، در ساختمان چندین آنزیم وجود دارد. درصورتی‌که درخت با کمبود روی مواجه شود، روی فتوسنتز گیاه اثر می‌گذارد.
در این شرایط لکه‌های کم‌رنگی بین رگبرگ‌ها به وجود آمده و به‌تدریج برگ‌های پایینی به زرد تبدیل می‌شوند. همچنین کم شدن فاصله میان گره، ریز برگی، کم‌برگی و تشکیل میوه کمتر، از علائم دیگر کمبود روی است.
کمبود عنصر مس (Cu)
مس یک عنصر ضروری و اساسی برای ساخته‌شدن کلروفیل برای انجام عمل فتوسنتز در گیاه به شمار می‌آید. درختان جهت مبارزه با انواع آفات و قارچ‌ها سم‌پاشی می‌شوند که این سموم حاوی مس هستند.
به همین دلیل درختان معمولاً به کمبود مس دچار نمی‌شوند. در شرایطی که عنصر مس در درختان پسته کم باشد، رشد درخت کاهش‌یافته و به‌تدریج متوقف می‌گردد. همچنین لکه‌های زردرنگی بین رگبرگ برگ‌های بالغ درخت به وجود می‌آید.
کمبود عنصر بر (B)
عنصر بر نقش مهمی در تقسیمات سلولی و تمایزیابی داشته و جهت رشد و توسعه ریشه درخت ضروری خواهد بود. منابع آب میزان مختلفی از بر را دارا می‌باشند، بنابراین کیفیت آب آبیاری در باغات می‌تواند کمبود یا زیاد بود بر را مشخص نماید.
درخت پسته درصورتی‌که با کمبود بر مواجه شود، اولین علائمی که نشان می‌دهد، زرد شدن برگ‌های پایینی و میانی است. برگ‌ها به‌تدریج از حاشیه به رنگ قهوه‌ای تغییر کرده و درنهایت شکننده شده و ریزش می‌کنند.
علاوه بر کمبود بر، مسمومیت بر نیز سبب زرد شدن زوایای برگ‌های پیر می‌شود؛ زیرا بر یک عنصر غیرمتحرک است، اولین علائم روی برگ‌های بالغ و پیر مشاهده می‌شود.
بافت خاک و زرد شدن برگ درخت پسته
به‌اندازه نسبی ذرات خاک اصطلاحاً بافت خاک گفته می‌شود که حاکی از ریزی و درشتی خاک می‌باشد. بافت خاک را مقدار نسبی شن، سیلت و رس که اندازه‌ای کوچک‌تر از سنگریزه دارند را تشکیل می‌دهد.
پسته با هر نوع بافت خاکی سازگار و قابل‌کشت است، اما بهترین خاک برای کشت پسته خاک‌های لومی شنی است. درصورتی‌که خاکی شرایط مناسب برای کشت پسته را نداشته باشد، اثرات منفی روی کمیت و کیفیت رشد محصول خواهد گذاشت.
باغاتی که دارای خاکی با بافت سبک و شنی هستند، درصد بالایی از نیتروژن کودی را به‌صورت آبشویی از دسترس ریشه درخت خارج می‌کنند. اگر کمبود نیتروژن در خاک‌های شنی تأمین نشود، زرد شدن برگ درخت پسته نیز حاصل می‌گردد.
در خاک‌های سنگین بافت و رسی به دلیل نگهداشت طولانی‌مدت رطوبت، احتمال بروز بیماری گموز یا پوسیدگی ریشه و طوقه به وجود می‌آید؛ بنابراین هر چه بافت خاک سنگین‌تر باشد، تهویه خاک کمتر شده و برگ درختان پسته سریع‌تر و بیشتر زرد می‌شوند.
زرد شدن برگ درخت پسته با استفاده از کود حیوانی نپوسیده
بسیاری از باغداران کود مرغی را مناسب درختان پسته دانسته و اعتقاد دارند که عملکرد درخت را افزایش می‌دهد. کودهای مرغی حاوی عناصر نیتروژن، فسفر، کلسیم، سدیم و گوگرد می‌باشد، اما اثر آن بر بهبود ویژگی‌های فیزیکی و نگهداری رطوبت نسبت به سایر کودهای حیوانی دیگر کمتر است.
به‌طورکلی استفاده از کودهای حیوانی در سطح خاک صحیح نبوده و معایبی را به همراه دارد. از معایب آن می‌توان به رشد ریشه‌های مویین به عمق‌های بالاتر خاک و همچنین رشد علف‌های هرز اشاره کرد.
استفاده از کودهای حیوانی نپوسیده، باعث می‌شود تا برگ درختان زرد شوند. هنگامی‌که کود دامی نپوسیده به خاک اضافه می‌شود بخشی از باکتری‌های تجزیه‌کننده کود برای فعالیت به نیتروژن نیاز دارند؛
بنابراین باکتری‌ها برای جذب نیتروژن خاک با ریشه گیاه در رقابت قرار می‌گیرند و درنهایت به دلیل تعداد بسیار زیاد آن‌ها قطعاً برنده می‌شوند. همین امر باعث می‌شود گیاه با کمبود ازت روبرو شود و برگ‌هایش به زرد متمایل شوند.
این مشکل معمولاً بعد از گذشت ۲ تا ۳ ماه رفع می‌گردد، اما خسارت اولیه‌ای که به گیاه می‌زند جبران نمی‌شود؛ بنابراین توصیه می‌شود از کود حیوانی فرآوری شده به‌صورت چالکود و در زمان مناسب استفاده نمایید.
نوسانات دمایی و زرد شدن برگ درخت پسته
در سال‌های اخیر افزایش دما به‌ویژه در زمان گرده‌افشانی و تلقیح پسته خسارات زیادی به باغداران و کشاورزان وارد کرده است. همچنین افزایش روزهای گرم سال در فصل تابستان در مرحله تکامل مغز و رسیدگی پسته موجب تولید پسته‌هایی پوک و بی‌مغز می‌شود.
افزایش تعرق و بر هم خوردن تعادل بین هورمون‌های اکسین و اتیلن در شاخه و برگ درخت پسته سبب زرد شدن برگ‌ها و ریزش زودهنگام آن‌ها می‌گردد.
تغییرات اقلیمی مسبب ایجاد مشکلات زیادی شده است، بنابراین علاوه بر افزایش دما، کاهش شدید دما نیز به درخت پسته آسیب وارد می‌کند.
نوسانات دمایی به‌ویژه کاهش دمای خاک و عدم تابش نور آفتاب (ابری بودن هوا) در کاهش جذب عناصر غذایی تأثیرگذار است؛ بنابراین همان‌طور که در بالا گفته شد، کمبود برخی عناصر باعث زرد شدن برگ درخت پسته خواهد شد.
تشنگی درخت علت زرد شدن برگ درخت پسته در بهار
همان‌طور که می‌دانید آب مایه حیات بوده و یکی از نیازهای اساسی برای گیاهان به شمار می‌آید. درصورتی‌که آب گیاه به‌درستی تأمین نشود، علائم تشنگی در گیاه مشاهده‌شده و به‌تدریج ضعیف می‌شود.
درحالی‌که درخت پسته نسبت به کم‌آبی مقاوم است، اما آبیاری مهم‌ترین عامل در عملکرد کیفی و کمی باغ پسته می‌باشد. در صورت عدم آبیاری به‌موقع و با توجه به نیاز آبی پسته، درخت پژمرده شده و رشد و عملکرد آن ضعیف می‌گردد.
یکی از نشانه‌های تشنگی و کمبود آب در گیاه زرد شدن برگ درخت و تغییر حالت آن‌ها است. در این شرایط ابتدا برگ درخت پسته زرد و پژمرده شده و سپس ریزش می‌کنند.
در آخر شاخه و به‌تدریج تنه درخت خشک می‌شود. درصورتی‌که زرد شدن برگ را مشاهده کردید، سریعاً برای بهبود شرایط کمک کنید. برگ‌های زرد را جدا کرده و بر اساس نیاز آبی درخت آبیاری را انجام دهید.
وجود بیماری و زرد شدن برگ درخت پسته
چندین آفات و بیماری وجود دارد که می‌تواند باعث زرد شدن برگ پسته شود. اگر مشکوک هستید که درخت پسته شما از هر یک از این مشکلات رنج می‌برد، مهم است که با یک کارشناس حرفه‌ای کشاورزی مشورت کنید تا بهترین اقدام را برای درمان و جلوگیری از آسیب بیشتر تعیین کنید.
بیماری گموز یا پوسیدگی فیتوفتورایی
بیماری‌های زیادی درخت پسته را تهدید می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های درخت پسته، بیماری گموز است. گموز پسته یا پوسیدگی ریشه یا تاج (Gummosis) یک بیماری قارچی است. بیماری گموز به خروج شیره یا صمغ از یک درخت اطلاق می‌شود.
بیماری پوسیدگی ریشه و تاج ناشی از گونه فیتوفتورا (بیماری قارچی) می‌باشد که پوسیدگی فیتوفتورایی نیز نام می‌گیرد. علائم بیماری گموز آشکار است، اما گاهی ممکن است پوسیدگی چوب در ناحیه طوقه و یا ترشح قطره‌های صمغ در درخت مشاهده نشود. آشکارترین نشانه بیماری پوسیدگی ریشه، زرد شدن انتهای برگ و سپس کل آن می‌باشد.
در آخر ریزش برگ با تغییر شکل یافتن آن‌ها حاصل می‌گردد. همچنین در فصل بهار برگ‌ها کم‌رنگ شده و پوشش برگی کاهش می‌یابد. این عارضه می‌تواند باعث سبز خشک شدن درخت پسته گردد.
بیماری نماتد ریشه
بیماری نماتد از طریق مختلف می‌تواند وارد باغ شده و گسترش یابد. نماتد گروهی از جانوران بی مهره و کرمی شکل که بسیار نازک بوده و شکل نخ دارند، به شمار می‌روند.
ساختمان بدن این کرم‌ها بندبند نبوده بلکه گرد، بدون حلقه، میکروسکوپی و شکل آن‌ها دوکی است. به این معنی که دو انتهای آن‌ها باریک‌تر از مرکز بدن آن‌ها می‌باشد. نشانه‌های موجود در روی زمین و اندام‌های هوایی درخت برای تشخیص نماتد کافی نیست.
برای تشخیص دقیق نماتد باید نمونه‌های ریشه و خاک را در آزمایشگاه موردبررسی قرار داد. به‌طورکلی علائم آن شبیه به علائم ناشی از کمبود مواد غذایی است، اما روی ریشه باعث تشکیل غده می‌شود.
یکی دیگر از دلایل زرد شدن برگ درخت پسته بیماری نماتد می‌باشد که برگ‌های جوان به سبز روشن و زرد تغییر رنگ می‌دهند.
سخن پایانی
برای تعیین علت دقیق زرد شدن برگ درخت پسته در بهار، رعایت شرایط رشد درخت، بررسی برگ‌ها ازنظر علائم آفات یا بیماری و آزمایش خاک و برگ برای کمبود مواد مغذی ضروری است. بر اساس تشخیص، می‌توان اقدامات مناسبی را برای اصلاح مشکل و جلوگیری از آسیب بیشتر انجام داد.
_350x350.webp)
09131923700
