علت ریزش جوانه های پسته چیست؟ راهنمای جامع برای پسته‌کاران

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های پسته‌کاران در سراسر کشور، ریزش جوانه‌های پسته در مراحل مختلف رشد است. این اتفاق نه‌تنها باعث کاهش عملکرد سال آینده می‌شود، بلکه اگر مدیریت نشود، می‌تواند کل چرخه باردهی درخت را مختل کند؛ اما واقعاً علت ریزش جوانه های پسته چیست؟ چه عواملی باعث آن می‌شوند و چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

در این مقاله، بر پایه تحقیقات علمی، تجربیات میدانی و نیازهای باغداران، دلایل اصلی ریزش جوانه پسته و راهکارهای کاربردی آن را بررسی می‌کنیم.

شناخت عوامل تأثیرگذار بر ریزش جوانه گل پسته

برای درک بهتر اینکه علت ریزش جوانه های پسته چیست، باید ابتدا با مهم‌ترین عوامل مؤثر در این پدیده آشنا شویم. طبق پژوهش‌های انجام‌شده، فاکتورهای زیر نقش کلیدی دارند:

• رقم درخت پسته: ارقام مختلف از نظر میزان ریزش جوانه گل تفاوت دارند. برای مثال، رقم احمد آقایی به‌طور طبیعی دارای درصد بالاتری از ریزش است (Esmailpour & Khezri, 2006).
• پایه درخت: درختان پیوندی روی پایه‌های بذری، به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی، ریزش بیشتری تجربه می‌کنند (Johnson & Weinbaum, 1987).
• میزان باردهی درخت: درختانی که در سال جاری محصول زیادی دارند، معمولاً با ریزش بیشتر جوانه‌های گل برای سال بعد مواجه‌اند (Castro et al. 1996).
• بافت و شرایط خاک: خاک‌هایی با ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی کمتر، رشد و عملکرد ضعیف‌تری دارند و باعث افزایش ریزش جوانه‌ها می‌شوند (Johnson & Weinbaum, 1987).
• سطح برگ درخت: کاهش سطح برگ، یعنی کاهش فتوسنتز و در نتیجه کاهش کربوهیدرات در جوانه‌ها که باعث افزایش ریزش می‌شود (Porlingis, 1974).

تفاوت جوانه رویشی و زایشی پسته

برای درک بهتر علت ریزش جوانه های پسته باید بدانیم جوانه‌های پسته دو نوع هستند:

• جوانه رویشی: مسئول تولید برگ و شاخه.
• جوانه زایشی پسته: مسئول گل‌دهی و تولید میوه.

بیشتر ریزش‌ها مربوط به جوانه‌های زایشی است که در صورت حذف شدن، مستقیماً عملکرد درخت در سال آینده را کاهش می‌دهد.

نقش تنظیم‌کننده‌های رشد در ریزش جوانه‌ها

هورمون‌های گیاهی نقش مهمی در ماندگاری یا ریزش جوانه‌ها دارند. در برخی تحقیقات آمده که اسید آبسیزیک نقشی در ریزش ندارد (Takeda et al. 1980)، اما در برخی مطالعات دیگر، این اسید باعث افزایش ریزش می‌شود (Lovett & Ferguson, 1994). همچنین اتیلن و اکسین در ریزش تأثیری ندارند.

در مقابل، استفاده از سایتوکینین در سال‌های پربار باعث کاهش ریزش شده (Lovett & Ferguson, 1994). همچنین ترکیب بنزیل آدنین همراه با اوره نیز نتایج مثبتی در جلوگیری از ریزش داشته است (Talaie et al. 2006).

نقش کربوهیدرات‌ها در ریزش جوانه‌ها

از دیگر دلایل کلیدی که می‌توان گفت علت ریزش جوانه های پسته است، کمبود کربوهیدرات در شاخه‌هاست. در سال‌های کم بار، جوانه‌ها کربوهیدرات بیشتری جذب می‌کنند و رشد بهتری دارند (Crane & Nelson, 1971). در مقابل، در سال‌های پر بار، مغز پسته در حال رشد، بخش زیادی از منابع را به خود اختصاص می‌دهد و جوانه‌ها دچار کمبود تغذیه و در نهایت ریزش می‌شوند (Takeda et al. 1980).

نقش تغذیه درختان پسته در ریزش جوانه

یکی از موارد علمی و تجربی که دقیقاً نشان می‌دهد علت ریزش جوانه های پسته چیست، کمبود عناصر غذایی به‌ویژه نیتروژن، فسفر و پتاسیم است. در سال‌های کم بار، ذخایر نیتروژن شاخه بیشتر است و احتمال ریزش کمتر (Weinbaum et al. 1994). در سال‌های پر بار، ذخایر کاهش یافته و جوانه‌ها نمی‌توانند نیاز تغذیه‌ای خود را تأمین کنند.

پسیل؛ آفتی که جوانه‌ها را از بین می‌برد

یکی از مهم‌ترین دلایل ریزش در باغات پسته، آفت پسیل پسته است. این آفت با تغذیه از برگ‌ها، باعث کاهش فتوسنتز و تضعیف جوانه‌ها می‌شود. حتی احتمال تزریق سم به درخت توسط این آفت و فعال شدن مکانیسم دفاعی درخت وجود دارد که در نتیجه به ریزش جوانه‌ها منجر می‌شود.

تنش گرمایی؛ یک دشمن پنهان

افزایش دما و گرمای بیش‌ازحد در فصل تابستان، باعث افزایش تبخیر، نیاز آبی و در نهایت تنش آبی می‌شود. درخت برای زنده ماندن، جوانه‌ها را قربانی می‌کند؛ بنابراین یکی از جدی‌ترین پاسخ‌ها به اینکه علت ریزش جوانه های پسته چیست، تغییرات اقلیمی و گرمای شدید است.

علت ریزش برگ درخت پسته در بهار

در بهار، اگر ریزش برگ به همراه ریزش جوانه مشاهده شد، احتمالاً مشکل از پسیل یا اختلالات تغذیه‌ای است. کاهش برگ‌ها یعنی کاهش منبع انرژی برای جوانه‌ها که در نهایت به ریزش منجر می‌شود.

علت خشک شدن خوشه پسته و ارتباط آن با جوانه‌ها

زمانی که مغز پسته به سرعت رشد می‌کند، خوشه‌ها و جوانه‌ها برای تأمین مواد غذایی رقابت می‌کنند. اگر منابع کافی نباشد، خوشه یا جوانه قربانی می‌شود. این مورد، همزمان یکی از دلایل علت ریزش خوشه های پسته و ریزش جوانه‌هاست.

غنچه درخت پسته؛ حساس‌ترین مرحله رشد

غنچه‌ها در اوایل تابستان تشکیل می‌شوند و مرحله بحرانی برای حفظ عملکرد سال آینده هستند. هرگونه اختلال در تغذیه، آبیاری یا تنش محیطی در این مرحله می‌تواند منجر به ریزش آن‌ها شود.

علت سیاه شدن دانه‌های پسته؛ نشانه‌ای از ضعف تغذیه

گاهی اوقات جوانه‌ها سالم به‌نظر می‌رسند اما مغز پسته سیاه می‌شود. این اتفاق به دلیل کمبود پتاسیم یا نیتروژن است. ضعف تغذیه‌ای هم باعث سیاه شدن مغز می‌شود و هم می‌تواند نشانه‌ای باشد از اینکه جوانه‌ها هم در معرض ریزش‌اند.

شکوفه پسته نر؛ حیاتی برای گرده‌افشانی

درختان پسته دو پایه هستند و شکوفه‌های نر برای باردهی شکوفه‌های ماده لازم‌اند. اگر شکوفه نر آسیب ببیند، گرده‌افشانی ناقص خواهد بود و در نتیجه رشد جوانه‌ها ناقص مانده و می‌ریزند.

مدیریت صحیح برای جلوگیری از ریزش جوانه های پسته

برای کاهش ریزش جوانه های پسته این اقدامات ضروری هستند:

۱. برنامه تغذیه‌ای هدفمند

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از ریزش جوانه‌ها، تقویت تغذیه درخت می‌باشد.

• پیش از آغاز فصل رشد (اواخر زمستان): استفاده از کودهای فسفره و پتاسه به‌منظور تحریک جوانه‌زایی توصیه می‌شود.
• در فصل بهار: محلول‌پاشی با آمینواسیدها، روی و بر به تقویت غنچه‌ها کمک شایانی می‌نماید.
• در فصل تابستان: تقویت درخت با عناصر پتاسیم و کلسیم جهت حمایت از رشد مغز پسته و جلوگیری از رقابت تغذیه‌ای بین مغز و جوانه‌ها ضروری است.

شایان ذکر است که کمبود عناصر نیتروژن و پتاسیم، به‌ویژه در سال‌های پربار، از مهم‌ترین عوامل ریزش جوانه های پسته محسوب می‌گردد.

۲. مدیریت صحیح آبیاری

تنش آبی، چه به صورت کم‌آبی و چه در اثر آبیاری بی‌موقع، از عوامل مؤثر در ریزش جوانه های پسته به شمار می‌رود. در این زمینه رعایت نکات زیر ضروری است:

• آبیاری منظم و به‌موقع در فصل تابستان، به‌ویژه در زمان پر شدن مغز پسته
• استفاده از مالچ یا پوشش سطحی خاک برای کاهش تبخیر
• جلوگیری از افزایش شوری آب یا خاک، چرا که شوری نیز در تشدید ریزش جوانه‌ها نقش دارد

۳. کنترل مؤثر آفات، به‌ویژه پسیل پسته

آفت پسیل یکی از عوامل مهم در بروز ریزش جوانه های پسته محسوب می‌شود. برای مقابله مؤثر با این آفت، موارد زیر پیشنهاد می‌گردد:

• ردیابی به‌موقع جمعیت پسیل با استفاده از کارت زرد چسب‌دار یا بازدیدهای هفتگی
• استفاده از سموم کم‌خطر و انجام مبارزه در زمان مناسب، به‌ویژه در مراحل ابتدایی رشد آفت (سن اول و دوم)
• کاربرد روغن ولک در فصل زمستان جهت کاهش جمعیت اولیه آفت

۴. مدیریت پدیده سال‌آوری

برای جلوگیری از افزایش بیش‌ازحد بار در سال‌های پربار (سال‌های موسوم به «On») که منجر به ریزش شدید جوانه‌ها در سال بعد می‌شود، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:

• حذف بخشی از جوانه‌ها یا میوه‌ها به‌صورت دستی در سال‌های پربار
• انجام هرس اصولی به‌منظور ایجاد تعادل میان شاخه‌های بارده و رویشی
• استفاده از تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی نظیر بنزیل‌آدنین به همراه اوره در سال‌های با باردهی بالا

نتیجه‌گیری

در این مقاله به‌طور جامع بررسی کردیم که علت ریزش جوانه های پسته چیست و چه عواملی در آن نقش دارند. از مسائل ژنتیکی، شرایط محیطی و اقلیمی گرفته تا آفات، تغذیه و تنش‌های فیزیولوژیک. همه این موارد اگر به‌درستی مدیریت شوند، می‌توانند از بروز این مشکل جلوگیری کنند.

اگر شما هم تجربه‌ای در این زمینه دارید، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید.

کود مایع ماهی بیواگری1,500,000 تومان

کود مایع ماهی بیواگری (5 لیتری)430,000 تومان

کود میکرومیکس پودری بیواگری800,000 تومان

کود زیستی باکتولند پسته 20 لیتری2,390,000 تومان

آمینو کلات روی 710420,000 تومان

کود سولفومیکس بیواگری 20 لیتری780,000 تومان

کود زیستی هوکر600,000 تومان

کود گوگرد مایع بیواگری1,630,000 تومان

کود هیومیک اسید مایع بیواگری1,600,000 تومان

کود سولفات آهن کنجاله ساز410,000 تومان

کود کلات آهن (6%) رویش320,000 تومان

کود مایع اسید آمینه آلی (Amino 16)500,000 تومان