معرفی کودهای مناسب برای افزایش تناژ یونجه

یونجه (Medicago sativa) به عنوان یکی از مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای در ایران، نقش حیاتی در تأمین خوراک دام و توسعه کشاورزی ایفا می‌کند. این گیاه چندساله با ارزش غذایی بالا، به دلیل دارا بودن پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی فراوان، از جایگاه ویژه‌ای در صنعت دامپروری برخوردار است. دستیابی به عملکرد کمی و کیفی مطلوب یونجه، مستلزم توجه به تغذیه مناسب و به‌کارگیری برنامه‌های کوددهی اصولی است. شناخت بهترین کود برای یونجه می‌تواند منجر به افزایش تناژ علوفه در واحد سطح و بهبود ارزش غذایی آن برای دام شود.  

کشاورزان ایرانی در انتخاب نوع کود مناسب، زمان دقیق مصرف و میزان بهینه کوددهی برای این گیاه علوفه‌ای با چالش‌هایی روبرو هستند. تنوع اقلیم و خاک در مناطق مختلف ایران، این انتخاب را پیچیده‌تر می‌سازد. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است که بر اساس یافته‌های علمی و توصیه‌های کارشناسان کشاورزی تهیه شده است و به کشاورزان کمک می‌کند تا با اتخاذ بهترین روش‌های کوددهی، به حداکثر عملکرد و کیفیت در تولید یونجه دست یابند.

آشنایی با نیازهای غذایی یونجه

قبل از اینکه به بیان معرفی بهترین کود برای یونجه بپردازیم، ابتدا با نیازهای غذایی این علوفه آشنا می‌شویم.

یونجه برای رشد سالم و تولید علوفه با کیفیت، به طیف وسیعی از عناصر غذایی نیاز دارد. این عناصر به دو دسته اصلی ماکرو (پر مصرف) و میکرو (کم مصرف) تقسیم می‌شوند و هر کدام نقش خاصی در فیزیولوژی گیاه ایفا می‌کنند.

عناصر غذایی ماکرو

نیتروژن (N)

این عنصر نقش کلیدی در رشد رویشی یونجه دارد و برای تولید برگ و ساقه، افزایش فتوسنتز و در نهایت افزایش تناژ علوفه ضروری است. با وجود اینکه یونجه از طریق همزیستی با باکتری‌های ریزوبیوم موجود در ریشه‌های خود قادر به تثبیت نیتروژن از هوا است، با این حال ممکن است در مراحل اولیه رشد گیاه (قبل از استقرار کامل گره‌های تثبیت کننده نیتروژن یا در خاک‌هایی با ماده آلی بسیار کم)، نیاز به مصرف کودهای نیتروژنه مکمل وجود داشته باشد.

این امر نشان می‌دهد که رویکردی دقیق به مصرف کود نیتروژنه مورد نیاز است و باید سلامت خاک و سن گیاه را در نظر گرفت. در واقع، در حالی که یونجه بالغ ممکن است به نیتروژن کمتری نیاز داشته باشد، گیاهان جوان یا گیاهانی که در خاک‌های فقیر رشد می‌کنند، می‌توانند از آن بهره‌مند شوند، بنابراین زمان و مقدار کود نیتروژنه ملاحظات مهمی هستند.  

جهت مشاهده‌ی انواع کود نیتراته می‌توانید به وبسایت پسته رفسنجان مراجعه نمایید.

فسفر (P)

فسفر برای توسعه سیستم ریشه‌ای قوی در یونجه، حیاتی است و به افزایش پنجه‌زنی، تسریع گلدهی، بهبود جذب آب و مواد مغذی از خاک و افزایش مقاومت گیاه به بیماری‌ها کمک می‌کند.

کودهای فسفاته به ویژه در مراحل اولیه کاشت و پس از هر بار برداشت محصول از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. تأکید مداوم بر نقش فسفر در رشد ریشه و مراحل اولیه رشد در منابع مختلف، نشان‌دهنده نقش حیاتی آن در استقرار یک بوته یونجه سالم و پربار است.

این امر بر اهمیت اطمینان از دسترسی کافی به فسفر، به ویژه در زمان کاشت و رویش مجدد پس از برداشت، تأکید می‌کند.

پتاسیم (K)

پتاسیم نقش مهمی در تنظیم فرآیندهای آبی و بیولوژیکی گیاه یونجه ایفا می‌کند و به افزایش مقاومت آن در برابر تنش‌های محیطی مانند گرما، سرما، خشکی و بیماری‌ها کمک می‌کند.

علاوه بر این، پتاسیم به بهبود کیفیت علوفه و افزایش ماندگاری محصول نیز کمک می‌کند؛ نقش پتاسیم در مقاومت به تنش و بهبود کیفیت علوفه نشان می‌دهد که این عنصر برای حفظ بهره‌وری و کیفیت یونجه در شرایط متغیر محیطی کشور اهمیت دارد.

این امر بدان معناست که مصرف کود پتاسیم باید با توجه به اقلیم خاص و عوامل تنش‌زای مناطق مختلف، تنظیم شود.  

گوگرد (S)

نیاز یونجه به گوگرد حتی از فسفر نیز بیشتر است! این عنصر در تولید پروتئین و بهبود کیفیت علوفه نقش دارد و همچنین به ضدعفونی کردن خاک، از بین بردن برخی آفات و کاهش شوری آن کمک می‌کند.

این یافته که یونجه به گوگرد بیشتری نسبت به فسفر نیاز دارد، ممکن است نادیده گرفته شود. این امر تمرکز رایج بر NPK را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که مصرف کود گوگرد باید در تولید یونجه، به ویژه با توجه به نقش آن در سلامت خاک و کنترل آفات، مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

کلسیم (Ca) و منیزیم (Mg)

این دو عنصر به تقویت ساختار خاک و گیاه کمک می‌کنند و جذب سایر عناصر مغذی را بهبود می‌بخشند. کلسیم همچنین در ساختار دیواره سلولی، سنتز پروتئین و تثبیت ازت نقش دارد.

کمبود کلسیم می‌تواند منجر به مرگ زودرس گیاهان جوان شود؛ اهمیت کلسیم و منیزیم برای ساختار خاک و جذب مواد مغذی نشان می‌دهد که آزمایش خاک باید سطح این عناصر ماکرو ثانویه را نیز ارزیابی کند تا از دسترسی بهینه مواد مغذی برای یونجه اطمینان حاصل شود.

اشاره به اینکه کمبود کلسیم منجر به مرگ زودهنگام می‌شود، نقش حیاتی آن را برجسته می‌کند.

عناصر غذایی میکرو

یونجه به عناصر میکرو مانند آهن (Fe)، روی (Zn)، مس (Cu)، منگنز (Mn)، بور (B) و مولیبدن (Mo) نیز نیاز دارد. این عناصر اگرچه به مقدار کم مورد نیاز هستند، اما نقش حیاتی در رشد گیاه ایفا می‌کنند.

کمبود این عناصر به ویژه در خاک‌های آهکی در اقصی نقاط ایران شایع است. شیوع کمبود عناصر ریز مغذی در خاک‌های آهکی، بر لزوم آگاهی کشاورزان از این محدودیت‌های احتمالی و در نظر گرفتن مصرف کودهای ریز مغذی بر اساس نتایج آزمایش خاک تأکید می‌کند.

نقش عناصر غذایی در مراحل مختلف رشد

نیازهای غذایی یونجه در مراحل مختلف رشد متفاوت است:

• جوانه زنی و استقرار: در این مرحله، فسفر برای توسعه ریشه بسیار حیاتی است.  
• پنجه زنی و رشد رویشی: نیتروژن نقش اساسی در این مرحله دارد.  
• ساقه دهی: در این مرحله، گیاه به نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) نیاز دارد. در این مرحله باید از مصرف بیش از حد کود خودداری شود، اما کوددهی می‌تواند مقاومت ریشه در برابر شرایط سخت محیطی را افزایش داده و شادابی گیاه را بهبود بخشد.  
• گلدهی: در مرحله گلدهی، استفاده از کودهای حاوی فسفر بالا برای جلوگیری از ریزش گل‌ها و بهبود تلقیح توصیه می‌شود. وضعیت تغذیه گیاه تأثیر زیادی بر فرآیندهای گلدهی و باردهی دارد و عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم نقش مهمی در زمان و مدت گلدهی ایفا می‌کنند. استفاده از نیتروژن در زمان گلدهی ممکن است آن را به تأخیر بیندازد و مصرف زیاد آن می‌تواند از تشکیل گل جلوگیری کند، در حالی که فسفر می‌تواند عمل گلدهی را تسریع کند.  
• پس از برداشت: پس از هر برداشت، استفاده از کودهای حاوی نیتروژن مانند کود مایع ماهی می‌تواند به تحریک رشد مجدد یونجه کمک کند.

معرفی بهترین کود برای یونجه

کشاورزان عزیز به انواع مختلفی از کودها برای تغذیه یونجه دسترسی دارند که می‌توان آن‌ها را به سه دسته شیمیایی، آلی و زیستی تقسیم کرد:

کودهای شیمیایی

در ادامه انواع کودهای شیمیایی مناسب برای یونجه ذکر شده‌اند:

کودهای ازته

کود اوره یکی از رایج‌ترین کودهای ازته مورد استفاده است. توصیه می‌شود که این کود در زمان مناسب، مانند پس از برداشت هر محصول، مصرف شود تا از آسیب به مزرعه جلوگیری گردد. با این حال، استفاده مداوم از کود اوره ممکن است گیاه یونجه را نسبت به آفات و بیماری‌ها حساس کرده و رشد مناسب آن را مختل کند. نیترات آمونیوم و نیترات کلسیم نیز از دیگر کودهای ازته قابل استفاده برای یونجه هستند.  

کودهای فسفاته

انواع مختلفی از کودهای فسفاته مانند سوپرفسفات ساده و تریپل، فسفات دی‌آمونیوم و کودهای NPK با فسفر بالا (مانند 10-52-10) برای یونجه مناسب هستند. این کودها برای ریشه‌زایی قوی و در مراحل اولیه رشد گیاه بسیار مهم هستند.

کود فسفات مایع نیز می‌تواند همراه با آب آبیاری استفاده شود و بیشترین تأثیر را در اوایل بهار دارد. دسترسی به اشکال مختلف کودهای فسفاته (گرانوله، مایع، NPK با فسفر بالا) به کشاورزان امکان می‌دهد تا روش‌های کاربرد و نسبت‌های مواد مغذی را متناسب با شرایط خاک و مراحل رشد مختلف انتخاب کنند.  

کودهای پتاسه

کود سولفات پتاسیم برای یونجه توصیه می‌شود، به ویژه اگر هدف افزایش میزان پروتئین و قند در علوفه قبل از برداشت باشد. کود کلرید پتاسیم نیز برای یونجه مناسب است، اما مصرف زیاد آن ممکن است باعث کاهش تراکم یونجه و زرد شدن انتهای برگچه‌ها شود، بنابراین باید به صورت تقسیطی و با مقادیر کم مصرف شود.

کودهای NPK با پتاسیم بالا مانند 36-12-12 نیز در دسترس هستند. توصیه کود سولفات پتاسیم قبل از برداشت برای افزایش پروتئین و قند، یک راهکار خاص برای بهبود کیفیت تغذیه‌ای یونجه برای خوراک دام ارائه می‌دهد. احتیاط در مورد مصرف بیش از حد کلرید پتاسیم نیز بر اهمیت کوددهی متعادل تأکید می‌کند.

کودهای کامل NPK

این کودها با نسبت‌های مختلف عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم (مانند 20-20-20، 30-05-15، 36-12-12، 12-48-8، 08-04-08، 16-10-11) برای تأمین همزمان عناصر ماکرو مورد نیاز گیاه در دسترس هستند.

فرمول 30-05-15 به طور خاص برای استفاده در انواع سیستم‌های آبیاری تحت فشار مناسب است. تنوع فرمولاسیون‌های NPK موجود به کشاورزان امکان می‌دهد تا یک کود متعادل را انتخاب کنند که نیازهای خاص خاک و یونجه آن‌ها را در مراحل مختلف رشد برآورده کند. ذکر فرمول‌های خاص برای سیستم‌های آبیاری مختلف نیز جنبه عملی انتخاب کود را نشان می‌دهد.  

سایر کودهای شیمیایی

علاوه بر کودهای اصلی، کودهای شیمیایی دیگری نیز برای یونجه استفاده می‌شوند. این شامل کودهای حاوی عناصر میکرو (آهن، روی، مس، منگنز، بور، مولیبدن) است که به صورت جداگانه یا در ترکیب با کودهای NPK عرضه می‌شوند.

کودهای حاوی کلسیم و منیزیم مانند نیترات کلسیم نیز برای تقویت ساختار خاک و گیاه و بهبود جذب سایر عناصر مغذی مفید هستند. کود گوگرد گرانوله بنتونیت دار نیز برای اصلاح خاک و تأمین گوگرد مورد نیاز گیاه استفاده می‌شود و کود سلیکات پتاسیم نیز می‌تواند در برخی شرایط مفید باشد.

دسترسی به کودهای تک عنصری و ترکیبی ریز مغذی به کشاورزان امکان می‌دهد تا کمبودهای خاص شناسایی شده از طریق آزمایش خاک را به طور هدفمند اصلاح کنند. ذکر نیترات کلسیم و سیلیکات پتاسیم نیز گزینه‌های تخصصی برای رفع نیازهای خاص گیاه یا شرایط خاک را نشان می‌دهد. 

کودهای آلی

در ادامه انواع کودهای آلی مناسب برای یونجه ذکر شده‌اند:

کود دامی (به ویژه کود گاوی پوسیده)

کود دامی پوسیده منبع غنی از مواد مغذی ماکرو و میکرو برای یونجه است و به بهبود ساختار و تهویه خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در آن کمک می‌کند. برای جلوگیری از انتقال بذر علف‌های هرز، بهتر است از کود دامی کاملاً پوسیده استفاده شود.

استفاده از کود دامی کمپوست شده قبل از کاشت یونجه نیز توصیه می‌شود. تأکید بر استفاده از کود دامی کاملاً پوسیده، اهمیت فرآوری صحیح آن را برای به حداکثر رساندن دسترسی به مواد مغذی و به حداقل رساندن اثرات منفی مانند ورود علف‌های هرز نشان می‌دهد.

توصیه به مصرف قبل از کاشت نیز نشان می‌دهد که اختلاط مواد آلی قبل از کاشت برای سلامت طولانی مدت خاک و استقرار یونجه بسیار مهم است.

کود مرغی

یکی دیگر از بهترین کود های آلی برای یونجه کود مرغی است. این کود یک منبع طبیعی غنی از فسفر برای یونجه است و همچنین حاوی نیتروژن، پتاسیم و کلسیم نیز می‌باشد.

استفاده از این کود به ویژه در مراحل اولیه رشد یونجه بسیار مفید است. پلت مرغی هیومیک دار نیز به عنوان یک گزینه در دسترس است. کود مرغی به عنوان یک منبع خوب فسفر برجسته شده است، که بر اهمیت این ماده مغذی برای رشد اولیه یونجه تأکید می‌کند. دسترسی به پلت مرغی هیومیک دار نیز نشان می‌دهد که می‌توان مواد آلی را با مواد هیومیکی ترکیب کرد تا فواید خاک را افزایش داد.

کمپوست

کمپوست نیز یک منبع ارزشمند از مواد مغذی است و به بهبود ساختار خاک کمک می‌کند. اگرچه به طور مختصر ذکر شده است، اما کمپوست یک اصلاح کننده آلی ارزشمند است که هم به تأمین مواد مغذی و هم به سلامت خاک کمک می‌کند و با شیوه‌های کشاورزی پایدار همسو است.

کودهای زیستی

در ادامه انواع کودهای زیستی مناسب برای یونجه ذکر شده‌اند:

باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن (ریزوبیوم)

این باکتری‌ها نقش اساسی در تأمین نیتروژن مورد نیاز یونجه از طریق تثبیت ازت هوا دارند . تلقیح بذر یونجه با باکتری‌های ریزوبیوم قبل از کاشت به شدت توصیه می‌شود. توصیه مداوم برای تلقیح با ریزوبیوم، اهمیت این رابطه همزیستی را برای کاهش نیاز به کودهای نیتروژنه مصنوعی و ترویج تولید پایدار یونجه نشان می‌دهد.

کودهای باکتریایی تأمین کننده فسفر

استفاده از این کودها می‌تواند به بهبود جذب فسفر توسط گیاه یونجه کمک کند. ذکر باکتری‌های حل‌کننده فسفات، یک رویکرد بیولوژیکی برای افزایش دسترسی به فسفر در خاک را نشان می‌دهد که به طور بالقوه نیاز به مقادیر زیاد کودهای فسفاته را کاهش می‌دهد.

جلبک دریایی

جلبک دریایی حاوی عناصر غذایی و هورمون‌های گیاهی است و می‌تواند به افزایش سبزینگی و کیفیت محصول یونجه کمک کند و معمولاً به صورت محلول پاشی استفاده می‌شود. عصاره جلبک دریایی به عنوان یک محرک زیستی ارزشمند ارائه شده است که می‌تواند ظاهر (سبزی) و محتوای تغذیه‌ای (پروتئین) یونجه را بهبود بخشد و نقش آن را در افزایش عملکرد کلی محصول نشان می‌دهد.

هیومیک اسید و فولویک اسید

این مواد به بهبود ساختار خاک، افزایش جذب عناصر غذایی، تقویت ریشه و کاهش شوری خاک کمک می‌کنند. می‌توان آن‌ها را از طریق آبیاری و محلول پاشی استفاده کرد.

اسیدهای هیومیک و فولویک به طور مداوم به عنوان اصلاح کننده‌های مفید خاک ارائه می‌شوند که دسترسی به مواد مغذی و سلامت ریشه را بهبود می‌بخشند. این توصیه گسترده اهمیت آن‌ها را در بهینه‌سازی شرایط خاک برای رشد یونجه، به ویژه در خاک‌های بالقوه مشکل‌دار (قلیایی، شور)، نشان می‌دهد.

کودهای آمینو اسید

یکی دیگر از بهترین کود های زیستی برای یونجه آمینو اسیدها هستند. این کودها می‌توانند به افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی و بهبود رشد رویشی آن کمک کنند. معمولاً کود اسید آمینه به صورت محلول پاشی استفاده می‌شوند. این کودها به عنوان راهی برای افزایش مقاومت یونجه در برابر تنش‌ها پیشنهاد شده‌اند که در شرایط اغلب چالش‌برانگیز محیطی کشور ما بسیار مرتبط است.

بهترین زمان برای کوددهی یونجه

زمان کوددهی نقش مهمی در اثربخشی آن دارد؛ بهترین زمان‌ها برای کوددهی یونجه عبارتند از:

قبل از کاشت

برای آماده‌سازی بستر زمین کشاورزی، استفاده از کودهای شیمیایی به همراه کودهای دامی توصیه می‌شود. کودهای فسفر و پتاسیم نیز برای رشد سریع اولیه گیاه در این مرحله استفاده می‌شوند. کود فسفات به دلیل تحرک کم در خاک، باید در عمق مناسب قرار داده شود. کود گوگرد گرانول بنتونیت دار نیز بهتر است همراه با شخم زدن به خاک اضافه شود.

استفاده از بذرمال (احتمالاً حاوی باکتری‌های ریزوبیوم) نیز در این مرحله توصیه می‌شود. همچنین، می‌توان از کود محلول در آب به صورت محلول پاشی قبل از کاشت بذر استفاده کرد. اتفاق نظر بر سر کوددهی قبل از کاشت، به ویژه با فسفر و پتاسیم، بر اهمیت تأمین مواد مغذی ضروری در مراحل اولیه برای استقرار قوی یونجه تأکید می‌کند. توصیه به قرار دادن عمیق فسفات نیز یک نکته عملی با توجه به تحرک کم آن در خاک است.

در طول فصل رشد

در این دوره، کوددهی در مراحل مختلف رشد انجام می‌شود. در زمان پنجه زنی یونجه، استفاده از کودهای نیتروژن دار توصیه می‌شود. بعد از پنجه زنی، می‌توان کودهای پتاس و عناصر ریز مغذی را به صورت آبیاری به زمین اضافه کرد. در زمان ساقه زنی گیاه، استفاده از کودهای نیتروژن، فسفر و پتاس توصیه می‌شود. در زمان سنبله (گلدهی) یونجه، استفاده از نیتروژن، فسفر، پتاسیم و عناصر ریز مغذی ضروری است و استفاده از کود فسفر بالا در این مرحله توصیه می‌شود.

همچنین، محلول پاشی با کودهای NPK، آمینو اسید، جلبک دریایی، اسید هیومیک و میکرو کلاته در مراحل مختلف رشد می‌تواند مفید باشد. به عنوان مثال، در ابتدای رویش برگ‌ها از NPK 12-48-8 به همراه جلبک دریایی و اسید هیومیک، در زمان ساقه رفتن از NPK 20-20-20 به همراه آمینو اسید، و در زمان گلدهی از NPK فسفر بالا مثلا 10-52-10 به همراه میکرو کلاته استفاده می‌شود.

تفکیک دقیق زمان کوددهی بر اساس مراحل رشد، یک نقشه راه عملی برای کشاورزان فراهم می‌کند تا مصرف مواد مغذی را در طول چرخه رشد یونجه بهینه کنند. توصیه‌های خاص برای تغذیه برگی در مراحل مختلف نیز اهمیت این روش کاربرد را برای رساندن هدفمند مواد مغذی نشان می‌دهد.

بعد از هر برداشت

پس از هر برداشت محصول یونجه، استفاده از کودهایی مانند کود مینرال تکسا (حاوی نیتروژن) برای تحریک رشد سریع توصیه می‌شود. همچنین می‌توان از کود اوره به صورت سرک (به میزان 20-25 گرم در هر هکتار) استفاده کرد. به طور میانگین، زمان کوددهی یونجه حدود 10 روز پس از هر برداشت است.

توصیه می‌شود که گیاهان حداقل بعد از هر دو دوره برداشت تقویت شوند. در برخی موارد، می‌توان کود مورد نیاز را یک بار در سال در اواخر پاییز یا در بهار بعد از اولین چین به زمین اضافه کرد.

کوددهی پس از برداشت برای جبران مواد مغذی جذب شده در برداشت قبلی و ترویج رشد مجدد سریع برای برداشت بعدی بسیار مهم است. ذکر کودهای خاص مانند مینرال تکسا و اوره، گزینه‌های عملی را برای کشاورزان ارائه می‌دهد. زمان‌بندی پیشنهادی حدود 10 روز پس از برداشت نیز یک دستورالعمل برای بهینه‌سازی این عمل ارائه می‌دهد.

میزان مصرف کود یونجه

تعیین میزان دقیق مصرف کود برای یونجه بستگی زیادی به نتایج آزمایش خاک دارد. آزمایش خاک به کشاورزان کمک می‌کند تا نیازهای دقیق کودی مزرعه خود را بر اساس سطح عناصر موجود در خاک تعیین کنند. تأکید فراوان بر آزمایش خاک در منابع مختلف، یک نکته حیاتی است. این امر نشان می‌دهد که توصیه‌های کلی کافی نیستند و کشاورزان باید تجزیه و تحلیل خاک را برای تنظیم کوددهی متناسب با شرایط خاص مزرعه خود در اولویت قرار دهند.

علاوه بر آزمایش خاک، عوامل دیگری مانند نوع خاک، شرایط آب و هوایی منطقه، رقم یونجه و هدف از کشت (تولید علوفه یا بذر) نیز بر میزان مصرف کود تأثیر می‌گذارند.

با این حال، برخی توصیه‌های کلی در مورد میزان مصرف کودهای مختلف برای یونجه وجود دارد:  

کود	زمان مصرف	روش مصرف	میزان مصرف (در هکتار)	ملاحظات
کودهای ماکرو گرانول همراه کود آلی	قبل از کاشت	همراه شخم	حداکثر 500 کیلوگرم	بر اساس آزمون خاک
پلت مرغی هیومیک دار بنیفر	قبل از کاشت	همراه شخم	1000-15000 کیلوگرم
کود گوگرد گرانول بنتونیت دار 70%	قبل از کاشت	همراه شخم	300-500 کیلوگرم
هیومیک/فولویک اسید	قبل از کاشت	آبیاری	10-20 لیتر
NPK 10-52-10 + TE	بعد از چین اول	آبیاری/محلول پاشی	20-30 کیلوگرم
NPK 30-10-10 + TE	بعد از چین اول	آبیاری/محلول پاشی	20-30 کیلوگرم
آمینوفولوی پلاس	بعد از چین اول	آبیاری/محلول پاشی	2-3 کیلوگرم
سولفات آهن	بعد از چین اول	محلول پاشی	3-4 کیلوگرم
سولفات پتاسیم	بعد از چین اول	محلول پاشی	3-4 کیلوگرم
NPK 20-20-20 + TE	بعد از چین دوم	آبیاری/محلول پاشی	2-3 کیلوگرم
میکرو کامل بنیفر	بعد از چین دوم	آبیاری	20-30 کیلوگرم
میکرو کامل بنیفر	بعد از چین دوم	محلول پاشی	2-3 کیلوگرم
هیومیک/فولویک اسید	بعد از چین دوم	آبیاری	40-20 لیتر
NPK 20-20-20 + TE	بعد از چین سوم	آبیاری/محلول پاشی	20-30 کیلوگرم	همراه آمینو فولوی پلاس
هیومیک/فولویک اسید	بعد از چین سوم	آبیاری	20-10 لیتر
سولفات آهن	بعد از چین سوم	آبیاری	30-20 کیلوگرم
سولفات پتاسیم	بعد از چین سوم	محلول پاشی	4-3 کیلوگرم
NPK 20-20-20 + TE	بعد از چین چهارم	آبیاری/محلول پاشی	30-20 کیلوگرم
هیومیک/فولویک اسید	بعد از چین چهارم	آبیاری	20-10 لیتر
سولفات پتاسیم	بعد از چین چهارم	محلول پاشی	4-3 کیلوگرم
میکرو کامل بنیفر	بعد از چین چهارم	آبیاری/محلول پاشی	30-20 کیلوگرم
مقدار مصرف در سیستم آبیاری قطره ای و بارانی	در طول فصل رشد	آبیاری	2-3 کیلوگرم	در هر نوبت آبیاری
کود اوره	پس از برداشت	سرک	100 کیلوگرم
کود اوره	پس از برداشت	سرک	20-25 گرم	در هر هکتار
سایر کودهای NPK	در طول فصل رشد		20 کیلوگرم

توصیه‌های خاص برای میزان مصرف کود در مراحل مختلف رشد و با استفاده از روش‌های مختلف کوددهی در جدول بالا ارائه شده است. با این حال، تأکید مجدد بر این نکته ضروری است که این مقادیر کلی هستند و باید بر اساس نتایج آزمایش خاک و شرایط محلی تنظیم شوند. تفاوت در توصیه‌های مربوط به مصرف اوره، لزوم در نظر گرفتن شرایط خاص خاک و نیازهای گیاه را هنگام استفاده از کودهای نیتروژنه نشان می‌دهد.

شاید برایتان خواندن مقاله بهترین سم برای آفات یونجه جالب باشد.

روش های صحیح کوددهی یونجه

انتخاب روش صحیح کوددهی می‌تواند به افزایش کارایی مصرف کود و کاهش تلفات آن کمک کند. روش‌های رایج کوددهی یونجه در عبارتند از:

• پخش سطحی: این روش برای کودهای گرانوله مانند اوره، سوپرفسفات، سولفات پتاسیم و کودهای کامل NPK مناسب است. به ویژه برای کودهای فسفاته که تحرک کمی در خاک دارند، بهتر است پس از پخش سطحی، کود با خاک مخلوط شود (شخم زدن) . توصیه به اختلاط کودهای گرانوله، به ویژه فسفات‌ها، با خاک نشان‌دهنده اهمیت قرارگیری مناسب برای به حداکثر رساندن دسترسی ریشه به مواد مغذی است.
• محلول پاشی: این روش برای کودهای مایع و محلول در آب مانند کودهای NPK، عناصر میکرو، جلبک دریایی، اسید هیومیک، فولویک اسید و آمینو اسید استفاده می‌شود . بهترین زمان برای محلول پاشی اوایل صبح یا غروب است تا از تبخیر سریع محلول و سوختگی برگ‌ها جلوگیری شود . محلول پاشی یک روش چندمنظوره برای رساندن طیف وسیعی از مواد مغذی و محرک‌های زیستی به یونجه است. توصیه به استفاده در اوایل صبح یا اواخر عصر یک نکته عملی برای به حداکثر رساندن اثربخشی و به حداقل رساندن آسیب احتمالی به برگ‌ها است.
• کود آبیاری: در این روش، کودهای محلول در آب به سیستم آبیاری (قطره ای، بارانی) اضافه می‌شوند. فرمول 30-05-15 NPK برای این روش مناسب است. میزان مصرف کود در سیستم‌های قطره‌ای و بارانی معمولاً کمتر از روش‌های دیگر است (2-3 کیلوگرم در هکتار). کود آبیاری یک روش کارآمد برای رساندن مواد مغذی به طور مستقیم به منطقه ریشه همراه با آب آبیاری است. میزان مصرف کمتر در سیستم‌های قطره‌ای و بارانی نشان‌دهنده یک رویکرد هدفمندتر و احتمالاً کم‌مصرف‌تر به کوددهی است.

علائم کمبود عناصر غذایی در یونجه و راه های تشخیص آن

آگاهی از علائم کمبود عناصر غذایی می‌تواند به کشاورزان در تشخیص مشکلات تغذیه‌ای یونجه و اتخاذ اقدامات اصلاحی به موقع کمک کند . برخی از علائم رایج عبارتند از:  

• کمبود نیتروژن: زرد شدن برگ‌ها، به ویژه برگ‌های پایینی گیاه. همچنین ممکن است برگ‌ها کوچک و نازک شوند.  
• کمبود فسفر: تأخیر در رشد گیاه، تغییر رنگ برگ‌ها به سبز تیره یا بنفش و خشک شدن نوک آن‌ها. ضعف عمومی گیاه و تأخیر در گلدهی نیز از علائم کمبود فسفر است.  
• کمبود پتاسیم: زرد شدن حاشیه برگ‌ها و سوختگی بین رگبرگ‌ها، ضعف ساقه‌ها و کاهش رشد ریشه‌ها و ساقه‌ها. همچنین ممکن است لکه‌های کوچک زرد تا سفید در اطراف برگ‌ها ظاهر شود و حاشیه برگ‌ها به رنگ قهوه‌ای و قرمز درآید. در صورت کمبود شدید، ریزش برگ‌ها نیز مشاهده خواهد شد.  

• کمبود گوگرد: زرد شدن برگ‌های بالایی گیاه، دراز و باریک شدن برگ‌ها و توقف رشد آنها . نازک شدن برگ‌ها نیز ممکن است رخ دهد.  
• کمبود کلسیم: کاهش رشد کلی گیاه، مرگ زودرس گیاهان جوان و کاهش تثبیت ازت توسط ریشه‌ها.  
• کمبود منیزیم: زرد شدن نواحی بین رگبرگ‌ها در حالی که رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند، پیچ خوردن لبه برگ‌ها به سمت پایین و ظهور لکه‌های قرمز و قهوه‌ای بر روی برگ‌ها.  
• کمبود آهن: زرد شدن بین رگبرگ‌های برگ‌های جوان در حالی که رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند . کاهش اندازه برگ‌ها و سوختگی آنها نیز ممکن است رخ دهد.  
• کمبود بور: کوتاه شدن فاصله بین گره‌های ساقه (میانگره‌ها)، حالت رزت (جارویی) پیدا کردن گیاه، زردی یا برنزه شدن برگ‌ها، ضعیف شدن سیستم ریشه و توقف رشد.  
• کمبود روی: برنزه شدن یا لکه‌ای شدن برگ‌های جوان، زردی بین رگبرگ‌ها، کاهش رشد ساقه، کوتاه شدن میانگره‌ها و کوچک شدن برگ‌ها.  
• کمبود منگنز: سبز روشن و زرد شدن لبه برگ‌ها، سوختن لبه برگ‌ها، کوچک شدن اندازه برگ، پیچ خوردن لبه برگ‌ها و ظهور لکه‌های قهوه‌ای.  
• کمبود مولیبدن: رشد کم، باریک شدن بوته، عدم تثبیت ازت و زرد شدن برگ‌ها.  

برای تشخیص دقیق کمبود عناصر غذایی، علاوه بر مشاهده علائم ظاهری، انجام آزمایش خاک و در صورت لزوم آزمایش برگ نیز ضروری است.

توصیه های کودی برای یونجه در مناطق مختلف

با توجه به تنوع اقلیم و نوع خاک در مناطق مختلف ایران، توصیه‌های کودی برای یونجه می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، مهم‌ترین نکته، انجام آزمایش خاک برای تعیین دقیق نیازهای کودی هر منطقه و مزرعه است.

به طور کلی، برخی ملاحظات برای مناطق مختلف کشور عبارتند از:

• در مناطق با خاک‌های آهکی، توجه به کمبود عناصر ریز مغذی (به ویژه آهن و روی) ضروری است.  
• در مناطق با بارندگی کم، استفاده از کودهای با رهش آهسته و روش‌های کود آبیاری می‌تواند به افزایش کارایی مصرف آب و کود کمک کند.
• در مناطق سردسیر، اطمینان از تأمین کافی پتاسیم برای افزایش مقاومت گیاه به سرما مهم است.  
• در خاک‌های شور و قلیایی، استفاده از کودهای گوگردی و هیومیک اسید توصیه می‌شود. در صورت شوری زیاد، ممکن است استفاده از ترکیبات ضد شوری مانند دی سالین نیز لازم باشد.

کلام نهایی

تغذیه مناسب و کوددهی اصولی نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید یونجه با کیفیت و عملکرد بالا دارد. کلید موفقیت در این زمینه، شناخت دقیق نیازهای غذایی یونجه در مراحل مختلف رشد، انتخاب بهترین کود برای یونجه با توجه به شرایط خاک و اقلیم منطقه، زمانبندی دقیق کوددهی و استفاده از روش صحیح مصرف است.

انجام آزمایش خاک به عنوان مبنای تعیین برنامه کودی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به کشاورزان کمک می‌کند تا از مصرف بی‌رویه کودها جلوگیری کرده و به کشاورزی سودآور دست یابند.

توصیه می‌شود که کشاورزان همواره با کارشناسان کشاورزی در ارتباط باشند و از دانش و فناوری‌های نوین در زمینه تغذیه گیاهی بهره‌مند شوند.