با توجه به اهمیت باغ‌های پسته در اقتصاد کشور، پژوهش‌های زیادی در زمینه پیشگیری و مدیریت بیماری گموز پسته صورت گرفته است. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان، به بررسی علل و علائم بیماری گموز پسته، روش‌های پیشگیری و درمان و همچنین ارائه راهکارهایی برای مدیریت بهینه این بیماری پرداخته خواهد شد. با ما همراه باشید تا با بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه در پسته بیشتر اشنا شوید.
آشنایی با بیماری گموز پسته
بیماری گموز پسته یا پوسیدگی ریشه یا طوقه (Gummosis) یک بیماری قارچی است. بیماری گموز به خروج شیره یا صمغ از یک درخت اطلاق می‌شود. این رفتار در بسیاری از درختان رایج است.
می‌توانید به گموز به‌عنوان گریه درخت خود نگاه کنید. شایع‌ترین علت بیماری گموز قارچ است که بسیار فرصت‌طلب است. به این معنی که درختان ضعیف شده بسیار راحت و آسان در معرض آلوده شدن قرار می‌گیرند.
این بیماری اولین بار در یونان و در طی سال‌های اخیر در باغات پسته شهرستان رفسنجان دیده شد. از نامه‌ای دیگر این بیماری می‌توان به شیره سیاه یا انگومک اشاره کرد.
کشاورزان و کارشناسان با مشاهده گیاهان آلوده به گموز و خاک اطراف درختان به دنبال روش‌هایی برای حذف و از بین بردن آن از باغات شدند.
بنابراین یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین بیماری‌های درخت پسته بیماری گموز یا پوسیدگی ریشه و طوقه است که خسارات زیادی به درختان و محصول آن‌ها وارد می‌کند.
بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه ناشی از گونه فیتوفتورا (بیماری قارچی) می‌باشد که پوسیدگی فیتوفتورایی نیز نام می‌گیرد.
عوامل مؤثر بر ایجاد بیماری گموز پسته
بیماری گموز پسته ممکن است بر اساس چند عامل ایجاد شود که در این بخش این عوامل را بررسی نموده‌ایم:
اثر بافت خاک بر گموز پسته
خاک‌های سنگین بافت و رسی به دلیل ظرفیت نگهداری بالای آب در خاک، باعث افزایش احتمال آلودگی درخت به گموز می‌شود. با نگهداشت آب در خاک، خفگی ریشه‌ها حاصل می‌شود که درنهایت ریشه‌ها در برابر بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه حساس خواهند شد.
نحوه قرار گرفتن طوقه درخت
نحوه کاشت درختان به این صورت است که طوقه درخت بیرون از سطح خاک و روی زمین باشد. اگر درخت پسته بسیار عمیق کاشته شود، به‌طوری‌که طوقه درخت در زیر خاک مدفون شود یا یک لایه سخت در زیر نهال یا درخت وجود داشته باشد (اصلاح خاک و لایه شکنی قبل از کاشت انجام‌نشده باشد)، احتمال پوسیدگی طوقه شایع می‌باشد.
آب و سیستم آبیاری
یکی دیگر از عوامل مؤثر بر بیماری گموز، مقدار آب آبیاری و نوع سیستم آن است. باید دقت داشت باغاتی که آلوده به بیماری هستند به روش غرقاب آبیاری نشوند.
هر چه میزان رطوبت خاک بیشتر باشد، فعالیت و آلودگی قارچ فیتوفتورا بیشتر است. به همین جهت توصیه می‌شود سیستم‌های آبیاری تحت فشار جایگزین آبیاری غرقابی گردند.
آبیاری تحت فشار ازلحاظ کاهش مصرف آب، کاهش زمان تماس طوقه و ریشه با آب و عدم اشباع خاک به مدت طولانی بهتر از روش غرقابی می‌باشد.
درجه حرارت خاک و گموز پسته
عامل دیگر در رشد بیماری گموز درجه حرارت خاک است. بیشترین فعالیت قارچ گموز (فیتوفتورا) در دمای حدود 32 درجه سانتی‌گراد می‌باشد که باعث از بین رفتن درختان پسته در باغ می‌شود.
لازم به ذکر است که رشد و فعالیت این قارچ در دمای بالاتر از 40 درجه سانتی‌گراد و زیر 8 درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یابد.
علائم بیماری گموز در درخت پسته
- پوسیدگی چوب در ناحیه طوقه
- ترشح قطره‌های صمغ و شیره سیاه در حدفاصل پوست و چوب
- کاهش پوشش برگی
- خشک شدن برگ‌های سبز
- کم‌رنگ شدن برگ‌ها در فصل بهار
- تغییر شکل و ریزش برگ
- زرد شدن انتهای برگ و سپس کل برگ
- قهوه‌ای شدن بافت سطحی پوست و چوب
- سبز خشک شدن کل درخت
مبارزه با گموز پسته و پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه
- قبل از اینکه درخت پسته بکارید، سعی کنید از ارقام مقاوم پسته استفاده نمایید تا کمتر دچار این بیماری شوند.
- برداشت خاک سطحی باعث بیرون آمدن طوقه درخت از خاک می‌شود؛ بنابراین این کار سبب کاهش پوسیدگی طوقه و ریشه خواهد شد.
- کشاورزان دقت داشته باشند که کرت‌ها به‌صورت جداگانه و تک‌تک آبیاری شوند. همچنین طول هر کرت متناسب با بافت خاک در نظر گرفته شود.
- درصورتی‌که فواصل آبیاری کوتاه نباشد، آبیاری غرقابی مناسب است؛ اما اگر فواصل آبیاری کوتاه است، توصیه می‌شود از سیستم آبیاری تحت فشار استفاده گردد.
- توصیه می‌شود در مناطقی که آب آبیاری شیرین است، دقت شود که در زمان آبیاری آب به تنه درختان برخورد نکند (آبیاری در قسمت سایه‌انداز انجام شود).
- برخی از کشاورزان جهت جلوگیری از بیماری گموز طوقه و ریشه درخت را با آهک ضدعفونی می‌کنند. این روش جنبه علمی ندارد.
- مناسب‌ترین قارچ‌کش موجود جهت پیشگیری و مبارزه با بیماری گموز، قارچ‌کش الیت است. این قارچ‌کش در نیمه اردیبهشت‌ماه و آخر اردیبهشت‌ماه به مقدار 2.5 کیلو گرم در هزار لیتر آب محلول‌پاشی می‌شود. (برای اثر بخشی بیشتر، دو هفته بعد محلول پاشی با قارچ کش الیت تکرار شود)
- درصورتی‌که شدت قارچ زیاد باشد، توصیه می‌شود قارچ‌کش الیت در شهریورماه و همچنین سال بعد نیز استفاده شود. (حداقل برای درختان آلوده این کار انجام شود)
- درصورتی‌که گموز شدید باشد، توصیه می‌شود مواد و قارچ‌کش با استفاده از دستگاه‌های مخصوص به تنه درختان تزریق شود.
- اگر تعدادی درخت در باغ وجود داشت که آلودگی آن‌ها زیاد است، بهتر است عمل حذف و ریشه‌کنی درختان آلوده همراه با خاک اطراف طوقه و ریشه انجام شود.
زمانی که درختان آلوده خشک شدند، توصیه می‌شود آن‌ها را سوزاند و حذف کرد.
چه راهکارهایی باعث جلوگیری از بیماری گموز می‌شود؟
روش‌هایی که از بیماری گموز درختان پسته جلوگیری می‌کند به شرح زیر می‌باشد:
عدم آبیاری چند کرت باهم
گاهی اوقات کشاورزان برای آبیاری باغ خود، از آبیاری چند کرت باهم استفاده می‌کنند؛ یعنی آب از یک کرت واردشده و از انتهای آن به کرت‌های دیگر می‌رود.
این کار اشتباه بوده و باعث بیماری گموز درختان مخصوصاً در کرت اول می‌شود. برای جلوگیری از بیماری گموز بهتر است آبیاری کرت‌ها به‌صورت تک‌تک انجام شود.
تنظیم دور آبیاری با توجه به بافت خاک
اگر بافت خاک سنگین باشد و دوره آبیاری نزدیک، باعث می‌شود که همیشه رطوبت در اطراف طوقه درخت بماند و باعث بیماری گموز شود، پس باید دور آبیاری متناسب با بافت خاک تنظیم شود.
رعایت تناسب کرت با دبی آبیاری
باید طول کرت و یا مساحت کرت با دبی آب متناسب باشد. نباید طول کرت زیاد باشد که آبیاری آن طول بکشد و آب مدت زیادی در کرت حرکت کند.
از علائم بیماری گموز درختان پسته می‌توان شیره پای طوقه و سبز خشکی درخت را نام برد.
درمان گموز پسته با قارچ‌کش
یکی از محصولات مهم و ضروری برای بیماری گموز، قارچ‌کش الیت (فوزتیل آلومینیوم) است. این قارچ‌کش یک قارچ کش سیستماتیک می‌باشد که با فعال کردن مکانیسم دفاعی گیاهان نقش مؤثری در کاهش رشد بیماری گموز دارد. کشاورزان از قارچ‌کش الیت برای کاهش بیماری‌ها و پاتوژن های دیگر نیز در باغات استفاده می‌کنند.
ویژگی‌های خاص قارچ‌کش الیت از طریق برگ و ریشه گیاه جذب‌شده و با حرکت به سمت بالا و پایین گیاه، از رشد عوامل بیماری‌زا جلوگیری می‌کند.
فوزتیل آلومینیوم موجود در الیت دارای اثرات پیشگیری‌کننده و درمانی طولانی‌مدت است. بهترین زمان برای مصرف قارچ‌کش الیت یک هفته قبل از آلوده شدن گیاه (مصادف با کاهش رشد جوانه‌ها) تا دو هفته بعدازآن می‌باشد.
مقدار و نحوه مصرف قارچ‌کش الیت برای بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه یا گموز پسته، 2.5 گیلو گرم در هزار لیتر آب به‌صورت محلول‌پاشی اندام‌های هوایی است. در صورت نیاز می‌توان قارچ‌کش الیت را به فاصله هر دو هفته تا 3 مرتبه تکرار گردد.
_350x350.webp)
_350x350.jpg)
09131923700
