علت سیاه شدن پسته در مرحله ارزنی شدن

پسته به‌عنوان یکی از ارزشمندترین محصولات کشاورزی در ایران شناخته‌شده است. در سال‌های اخیر، بازار جهانی پسته به‌شدت در حال رشد بوده و این محصول به یکی از اصلی‌ترین محصولات صادراتی کشور تبدیل‌شده است؛ اما یکی از مشکلاتی که همیشه باعث نگرانی کشاورزان و صادرکنندگان پسته بوده است، مسئله سیاه شدن دانه‌های پسته در زمان ارزنی شدن است.

چرا پسته سیاه می‌شود؟ در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان، به مروری بر مرحله ارزنی شدن پسته، زمان آن و عوامل مؤثر بر سیاه شدن دانه پسته در این مرحله پرداخته خواهد شد. با ما همراه باشید تا با روش‌های پیشگیری از این عارضه در درختان پسته آشنا شوید.

مرحله ارزنی شدن پسته

بعد از مرحله تورم جوانه‌ها و زمان گل‌دهی درختان پسته باید منتظر ارزنی شدن دانه‌های پسته روی درختان باشیم؛ بنابراین زمان ارزنی شدن پسته‌ها از اواسط فروردین‌ماه آغاز می‌شود.

این زمان بسیار حساسی برای درختان پسته است تا بتوانید با اقدامات لازم یک محصول باکیفیت و کمیت بالا برداشت نمایید.

در غیر این صورت ممکن است با چند اشتباه کوچک در این مرحله حساس، تمامی زحمات یک‌ساله کشاورز به هدر رود.

یکی از مشکلاتی که ممکن است در مرحله ارزنی شدن پسته‌ها رخ دهد، سیاه شدن دانه‌های پسته است که در ادامه بیشتر در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

عوامل سیاه شدن دانه‌های پسته در ابتدای فصل

عوامل زیادی در زمان ارزنی شدن پسته موجب سیاه شدن دانه‌ها می‌شوند. کشاورزان تنها توسط آشنایی با این عوامل مختلف می‌توانند به جلوگیری از این عارضه بپردازند.

سیاه شدن پوست سبز پسته از مرحله ارزنی شدن تا نخودی شدن دانه‌ها (تا زمان سخت شدن پوست پسته) را به هر دلیلی که باشد اصطلاحاً داغو یا شتر گربه شدن نیز می‌گویند. این عارضه تا زمان برداشت همچنان مشاهده می‌شود.

البته بیشترین خسارت مرتبط به همان زمان ارزنی شدن پسته، یعنی اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت‌ماه می‌باشد.

در ادامه به تمامی دلایل ایجاد این عارضه سیاه شدن دانه‌های پسته می‌پردازیم و سعی خواهیم کرد بهترین روش‌ها برای مقابله و رفع هرکدام از دلایل را به کشاورزان عزیز پیشنهاد دهیم.

آفات پسته در مرحله ارزنی شدن پسته

در مرحله ارزنی شدن پسته چندین نوع آفت می‌توانند باعث آسیب‌دیدگی دانه‌های پسته شوند. آسیب‌ها شامل سیاه شدن دانه‌های پسته، پوک شدن آن‌ها، ریزش دانه‌ها و … می‌شود.

دراین‌ بین دو آفت سنک و زنجره پسته وجود دارند که به‌طور چشمگیری موجب سیاه شدن دانه‌های پسته در مرحله ارزنی شدن می‌شوند.

برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی دانه‌های پسته به دلیل حملات این آفات، می‌توان از روش‌های متعددی استفاده نمود که برای هر آفت به‌طور اختصاصی انتخاب می‌شود.

سنک پسته

سنک پسته را می‌توان یکی از آفاتی دانست که موجب داغو شدن یا همان سیاه شدن دانه‌های پسته شود. این آفت به دلیل جثه کوچک‌تر آن نسبت به سن‌ها به نام سنک شناخته‌شده است.

این حشرات ریز در هنگام تغذیه با سوراخ کردن میوه تازه توسط خرطوم خود موجب سیاه شدن دانه‌ها می‌شود. خسارت سنک پسته تقریباً از زمان تشکیل میوه تا مرحله تشکیل پوست ادامه دارد. این خسارت توسط پوره‌ها وارد می‌شود. بعد از سیاه شدن دانه‌ها نهایتاً میوه خشک می‌شود.

زنجره پسته

یکی از آفات بسیار قدیمی در مناطق پسته‌کاری ایران که با نام شیره تر نیز معروف است، زنجره پسته نام دارد. دلیل نام‌گذاری آن به‌عنوان شیره تر، عسلکی است که آفت از خود دفع می‌کند و به‌صورت ماده مایع و چسبناکی روی خوشه‌ها پخش می‌شود.

این آفت در زمان تشکیل خوشه‌های گل و میوه بر روی محور خوشه‌ها تخم‌گذاری می‌کند. البته تخم‌گذاری ممکن است بر روی سرشاخه‌های تازه روییده شده و دم برگ‌ها نیز انجام شود. محل‌های تخم‌گذاری این حشره به رنگ سیاه درمی‌آید. خسارت اصلی این آفت توسط پوره‌ها وارد می‌شود.

به این صورت که پوره‌ها به دانه‌ها حمله کرده و از آن‌ها تغذیه می‌کنند. این دانه‌ها در فاصله کوتاهی بعدازآن پژمرده، قهوه‌ای و سپس سیاه و خشک می‌شوند. هر پوره می‌تواند در دوران پورگی خود به یک تا چند دانه خسارت بزند.

 عوامل مربوط به تغییرات دما

طبق تحقیقات انجام‌شده و مشاهدات، یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر دانه‌های پسته در زمان ارزنی شدن تغییرات زیاد دمایی است.

این تغییرات چه به‌صورت کاهش و چه به‌صورت افزایش دما باشد، می‌تواند به عملکرد درختان و دانه‌های پسته آسیب برساند. نتایج نشان داده‌اند که ارقام مختلف پسته تفاوت زیادی در مقاومت به تحمل سرمازدگی و خسارت وارده ندارند.

گرمازدگی اما می‌تواند در ارقام مختلف میزان خسارت متفاوتی را وارد کند؛ زیرا زمان گلدهی و ارزنی شدن پسته در ارقام گوناگون، متفاوت است.

سرمازدگی

سرمازدگی بهاره در مناطق پسته‌کاری به‌عنوان یکی از عوامل طبیعی موجب ایجاد خسارت‌های شدید به محصولات شناخته می‌شود.

در این شرایط دانه‌ها دچار یخ‌زدگی شده و هنگام ذوب یخ، بافت های یخ‌زده حالت پلاسیده و آبکی به خود می‌گیرند. حداقل درجه حرارتی که گیاه می‌تواند در حدود 30 دقیقه به‌طور مداوم تحمل کند را دمای بحرانی می‌گوییم.

با استفاده از روش‌های گوناگونی می‌توان از سرمازدگی جلوگیری نمود.

تحقیقات نشان داده‌اند که در زمان حدود 2 ساعت در دمای 4- درجه سانتی‌گراد، سیاه‌شدگی کامل گل رخ می‌دهد. در ادامه دماهای بحرانی خسارت سرمازدگی در دو سطح و در سه مرحله توسعه گل آورده شده‌اند:

مرحله	تغییر رنگ	قهوه‌ای شدن
جوانه	4-	6-
جوانه در حال شکفتن	2-	4-
تمام گل	2	0

گرمازدگی

گرمای زودرس بهاره یکی از عوامل محدودکننده در عملیات گرده‌افشانی و تشکیل صحیح و اصولی میوه‌ها است. مناسب‌ترین درجه حرارت برای این مرحله از رشد درخت و ارزنی شدن پسته بین 15 تا 22 درجه سانتی‌گراد است.

خسارت از دماهای بالاتر از 32 درجه سانتی‌گراد در درختان بسیار شدید خواهد بود. قرار گرفتن درخت در این دمای بالا موجب از بین رفتن مادگی و ریزش گل‌ها خواهد شد.

البته این خسارت در مورد ارقام مختلف مانند پسته اکبری، پسته احمد آقایی و … متفاوت است. در ارقام دیر گل خسارت به‌صورت ریزش گل‌ها اتفاق می‌افتد. در ارتباط با ارقام زود گل ممکن است دمای زیاد به‌صورت آفتاب‌سوختگی و سیاه شدن دانه‌های پسته صورت گیرد.

آبیاری و افزایش رطوبت

در سال های مرطوب و پر باران بویژه در مناطقی که یک نوبت آبیاری سنگین هم در زمان قبل از سخت شدن پوست استخوانی پسته، انجام شود، پس از گذشت چند روز از زمان انجام آبیاری دانه های پسته سیاه و نرم شده و شروع به ریزش می کنند. بعضی از پسته کاران این عارضه را با خسارت آفت سنک اشتباه می گیرند.

توصیه می شود که باغداران با مدیریت آبیاری و کنترل رطوبت باغ تا زمان محکم شدن پوست استخوانی پسته تا حد امکان این عارضه را کاهش دهند.

 عوامل فیزیولوژیک و تغذیه‌ای مؤثر

سیاه شدن پسته در مرحله ارزنی شدن ممکن است به دلیل عوامل فیزیولوژیک و تغذیه‌ای نیز رخ دهد. این مشکل معمولاً به دلیل کمبود یا عدم جذب کلسیم و کمبود ریزمغذی‌های درخت پسته رخ می‌دهد.

کمبود یا کاهش جذب کلسیم

کلسیم یکی از مواد مغذی مهم است که برای رشد و توسعه درخت پسته ضروری است. کمبود کلسیم می‌تواند منجر به ضعف درخت و سیاه شدن پسته در مراحل ارزنی شدن شود.

در این زمان کلسیم درون گیاه بسیار کند حرکت می‌کند و بهترین زمان برای محلول‌پاشی این عنصر است. ازجمله دلایل عدم جذب کلسیم و کاهش آن می‌توان به سردی هوا، عدم جریان شیره خام و آب، غرقاب بودن محیط ریشه و … اشاره نمود.

کمبود کلسیم علاوه بر سیاه شدن پسته می‌تواند موجب ترک برداشتن میوه، لهیدگی میوه پسته، بدشکل شدن آن و … شود.

کمبود ریزمغذی‌ها

علاوه بر کلسیم، ریزمغذی‌های دیگری مانند آهن، روی، مس و منگنز نیز برای رشد درخت پسته ضروری هستند. کمبود هریک از این ریزمغذی‌ها می‌تواند به سیاه شدن پسته در مراحل ارزنی شدن منجر شود.

به‌عنوان‌مثال با کمبود آهن شاخه‌ها به‌طور کامل رشد نمی‌کنند. درنتیجه تعداد دانه‌ها در هر خوشه کم شده و دانه‌های باقی‌مانده نیز کوچک خواهند شد. در اثر کمبود عنصر مس نیز دانه‌های پسته دچار بدشکلی خواهد شد.

عدم گرده‌افشانی دانه‌های پسته

اصلی‌ترین دلیل سیاه شدن دانه‌های پسته در مرحله ارزنی شدن عدم گرده‌افشانی صحیح در باغات پسته است. این مرحله در مناطق پسته‌کاری توسط باد انجام می‌شود.

شرایط نامساعد محیطی ازجمله عدم جریان‌های هوا (باد)، آب‌وهوای بارانی در زمان ارزنی شدن پسته‌ها و … شرایط را برای گرده‌افشانی درختان سخت می‌کنند. درصورتی‌که گرده‌افشانی صورت نگیرد شاهد ریزش گل خواهیم بود.

در برخی مواقع نیز با انجام گرده‌افشانی ضعیف، دانه‌ها در زمان ارزنی شدن سیاه و خشک‌شده و درنهایت می‌ریزند.

به منظور جلوگیری از این عامل، کشاورزان معمولاً به گرده افشانی مصنوعی درختان پسته می‌پردازند.

سخن پایانی

با توجه به مطالعه انجام‌شده در این مقاله، می‌توان نتیجه گرفت که زمان ارزنی شدن پسته به‌عنوان یکی از مراحل مهم در فرآیند تولید پسته، با مشکلاتی مانند سیاه شدن پسته همراه است.

همان‌طور که گفته شد، عوامل اصلی سیاه شدن پسته در این مرحله را می‌توان کمبود ریزمغذی‌هایی مانند کلسیم، آفات و بیماری‌هایی مانند سنک، شرایط دمایی نامناسب،  انجام آبیاری نامناسب و عدم گرده‌افشانی صحیح دانست.

برای جلوگیری از این مشکل، لازم است که در مراقبت و نگهداری درخت پسته، به مواردی مانند کود دهی، کنترل بیماری‌ها و آفات پسته، بهینه‌سازی شرایط آب‌وهوایی و خاکی و نظارت دقیق بر فعالیت‌های گیاهی و مصرف مواد آلی و معدنی دقت شود. محلول پاشی سیلیکات پتاسیم برای پیشگیری از این عارضه بسیار مفید است.

همچنین، با توجه به این که سیاه شدن پسته در مرحله ارزنی شدن می‌تواند باعث کاهش کیفیت و ارزش بازاریابی محصول شود، لازم است تلاش برای جلوگیری از این مشکلات در فرآیند تولید پسته به میزان کافی صورت پذیرد.

مشاهده تمامی محصولات فروشگاه