در دنیای پرتحول کشاورزی امروز، برخی چالش‌ها همچون “سرمازدگی درختان پسته”، همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کشاورزان باقی مانده است. سرمازدگی، به عنوان یک تهدید محیطی، می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت و کمیت محصولات پسته بگذارد.
در این مقاله، ما به بررسی دقیق و جامع سرمازدگی پسته می‌پردازیم و راهکارهای عملی و نوینی را برای مقابله با این چالش ارائه می‌دهیم. از آنجا که درختان پسته ارزش اقتصادی و تغذیه‌ای قابل توجهی دارند، شناسایی عوامل موثر بر سرمازدگی باغات پسته و راه‌های مقابله با آن، از اهمیت بالایی برخوردار است.
سرمازدگی درخت پسته یعنی چه؟
سرمازدگی درختان میوه اتفاقی پرضرر و گاهی جبران‌ناپذیر بوده که کشاورزان همواره نگران آن هستند! این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دمای محیط به شدت پایین آمده و به سطحی برسد که به بافت‌های گیاهی آسیب برساند. سرمازدگی درخت پسته معمولاً در فصول سرد سال یا دوره‌های ناگهانی کاهش دما رخ می‌دهد.
بهتر است بدانید که درختان پسته نسبتا به سرما مقاوم هستند، اما دماهای خیلی پایین می‌تواند به اندام‌های مختلف گیاهی مانند شاخه‌ها، شکوفه‌ها و حتی ریشه‌ها آسیب برساند.
در شرایط سرمازدگی، سلول‌های گیاهی به دلیل یخ‌زدگی آب درون سلولی دچار آسیب می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به خراب شدن دیواره‌های سلولی، آسیب دیدن بافت های گیاهی و کاهش قدرت گیاه برای جذب آب و مواد مغذی و در نهایت ایجاد خسارت و کاهش تولید و کیفیت محصول شود.
تفاوت یخ زدگی و سرمازدگی
در مدیریت باغ‌های پسته، درک تفاوت بین یخ‌زدگی و سرمازدگی باغات پسته اهمیت زیادی دارد. این دو پدیده، هرچند مشابه به نظر می‌رسند؛ اما تفاوت‌های اساسی دارند که تأثیر متفاوتی بر درختان پسته می‌گذارند.
یخ زدگی
یخ‌زدگی زمانی رخ می‌دهد که دمای هوا به اندازه‌ای پایین بیاید که آب درون بافت‌های گیاهی یخ بزند. این امر معمولاً در دماهای خیلی پایین و زیر نقطه انجماد رخ می‌دهد.
وقتی آب درون سلول‌ها یخ می‌زند، منجر به ایجاد کریستال‌های یخ می‌شود که می‌تواند دیواره‌های سلولی را پاره کرده و به سلول‌ها آسیب برساند. علائم یخ‌زدگی شامل پژمردگی، تیرگی و به دنبال آن خشکی بافت‌های گیاهی است.
سرمازدگی
از طرف دیگر، سرمازدگی درختان پسته به آسیبی اشاره دارد که در اثر قرار گرفتن گیاهان در معرض دماهای پایین برای مدت طولانی، بدون لزوم رسیدن به نقطه یخ‌زدگی، رخ می‌دهد.
سرمازدگی پسته می‌تواند به تدریج باعث اختلال در عملکرد سلولی شده و به تغییرات فیزیولوژیکی منجر شود. علائم سرمازدگی می‌تواند شامل ضعف رشد، تغییر رنگ برگ‌ها و ریزش شکوفه‌ها و جوانه ها باشد.
تشخیص دقیق بین این دو حالت و درک نحوه تأثیر هر یک بر درختان پسته می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا استراتژی‌های مؤثرتری برای حفاظت از محصولات خود در برابر شرایط آب و هوایی سرد طراحی کنند.
| یخ زدگی و سرمازدگی | توضیحات |
| یخ زدگی | یخ زدن آب درون بافت‌های گیاهی |
| پاره شدن دیواره‌های سلولی | |
| پژمردگی، تیرگی و خشکی بافت‌های گیاهی | |
| ایجاد کریستال‌های یخ | |
| سرمازدگی | قرار گرفتن گیاهان در معرض دماهای پایین برای مدت طولانی |
| بدون لزوم رسیدن به نقطه یخ‌زدگی | |
| اختلال در عملکرد سلولی | |
| ضعف رشد، تغییر رنگ برگ‌ها و افتادن شکوفه‌ها |
انواع سرمازدگی درختان پسته
برای مدیریت و کنترل مؤثر سرمازدگی درختان پسته، حیاتی است که کشاورزان با انواع مختلف سرمازدگی و نحوه تأثیرگذاری آن‌ها در فصول مختلف آشنا باشند. در این بخش، ما سرمازدگی را از منظر فصلی بررسی کرده و راهکارهایی برای شناسایی و مقابله با آن ارائه می‌دهیم.
سرمازدگی زمستانه
این نوع سرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که دمای هوا در زمستان به شدت کاهش یابد. درختان پسته که در حالت استراحت زمستانی هستند، تا حدودی تحمل سرما دارند؛ اما دماهای بسیار پایین می‌تواند به شاخه ها، ریشه‌ها و تنه‌های درختان آسیب برساند.
سرمازدگی بهاره
این نوع سرمازدگی در اواخر زمستان یا اوایل بهار رخ می‌دهد، زمانی که درختان از خواب زمستانی بیدار شده و شروع به رشد می‌کنند. شکوفه‌ها و جوانه‌های جوان به سرما بسیار حساس هستند. کشاورزان می‌توانند با پیش‌بینی دقیق شرایط آب و هوایی و استفاده از تجهیزات محافظتی و حرارتی از این نوع سرمازدگی تا حدی جلوگیری کنند.
درخت پسته در چه دمایی سرما می‌زند؟
درک دقیق تحمل سرما درخت پسته در زمستان و بهار که می‌توانند منجر به سرمازدگی در درختان پسته شوند، برای کشاورزان بسیار اهمیت دارد. این اطلاعات به آن‌ها کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه مناسبی را برای حفاظت از درختان خود و مدیریت باغات پسته در زمستان انجام دهند.
- دمای حساس در زمستان
در فصل زمستان، درختان پسته در حالت استراحت قرار دارند و تا حدودی تحمل سرما دارند. با این حال، اگر دمای هوا به 4 درجه سانتی‌گراد برسد، احتمال سرمازدگی وجود دارد.
بهتر است بدانید که گاهی دما به 1 درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد اما سرمازدگی رخ نمی‌دهد؛ زیرا این کاهش دما می تواند زودگذر بوده و ماندگار نباشد. با این وجود، لازم است که کشاورزان به طور مداوم شرایط آب و هوایی را زیر نظر داشته باشند.
- دمای حساس در بهار
درختان پسته در فصل بهار به مراتب حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند. در این زمان، حتی دمای 5 درجه سانتی‌گراد نیز می‌تواند به درختان آسیب برساند، به ویژه زمانی که درختان در حال شکوفایی هستند. این دوره از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که شکوفه‌ها و جوانه‌های جوان به دمای پایین بسیار حساس هستند و احتمال سرمازدگی درختان پسته در این دوران بالا است.
نکته: حضور پوشش گیاهی و علف‌های هرز در باغ‌ها در زمانی که سرمازدگی رخ می‌دهد، می‌تواند خطر آسیب به درختان پسته را بیشتر کرده و منجر به افزایش خسارت در محدوده 30 تا 50 درصد در باغ‌های پسته شود.
ارقام مقاوم به سرمازدگی بهاره پسته
در جدول زیر، ارقام مختلف پسته و مقاومت آن‌ها نسبت به سرمازدگی بر اساس زمان گل‌دهی آورده شده است:
| رقم | نوع | توضیحات |
| کله‌قوچی | زودگل | اول بهار باز می‌شود و گل می‌آورد، مستعد سرمازدگی بالا |
| اکبری | دیرگل | اواخر فروردین گل می‌دهد و خطر سرمازدگی را کمتر دارد |
| فندقی | دیرگل | دیرگل، کمتر در معرض سرمازدگی قرار دارد |
| احمد آقایی | بین زودگل و دیرگل | متوسط گل، خطر متوسط سرمازدگی |
خسارت‌های سرمازدگی باغات پسته
خسارت‌های فوری ناشی از سرمازدگی باغات پسته شامل آسیب به شکوفه‌ها و جوانه‌های درختان پسته است که می‌تواند منجر به کاهش شدید میزان باروری و تولید محصول در فصل بعدی شود. سرمازدگی درختان پسته می‌تواند به برگ‌ها و شاخه‌های جوان آسیب برساند که در نتیجه موجب می‌شود تا این اجزاء آسیب دیده یا رشد آن‌ها به شدت کاهش یابد.
علاوه بر تأثیرات فوری، سرمازدگی می‌تواند اثرات بلندمدت نیز بر درختان پسته داشته باشد. این شامل ضعف عمومی درخت، کاهش رشد و تولید محصول در سال‌های آینده می‌شود. در موارد شدید، سرمازدگی می‌تواند باعث مرگ قسمت‌های بزرگی از درخت یا کل درخت شود بنابراین بهتر است قبل از وقوع اتفاقات جبران‌ناپذیر روش‌های توصیه‌شده برای محافظت از سرمازدگی را یاد بگیریم.
جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته
جلوگیری از سرمازدگی درخت پسته نیازمند اجرای دقیق و مؤثر استراتژی‌های کشاورزی است. این شامل تغذیه مناسب گیاهان، مدیریت آبیاری، استفاده از بهترین کود برای درختان میوه در زمستان و اتخاذ رویکردهایی است که به بهبود مقاومت گیاهان در برابر شرایط سرد کمک می‌کنند.
استفاده از کودهای پتاسیمی و کلسیمی
پس از برداشت محصول در فصل پاییز، بسیار مهم است که از کودهای پتاسیمی و کلسیمی استفاده شود. این کودها به غلظت شیره گیاهی کمک کرده و مقاومت درختان را در برابر سرما افزایش می‌دهند. بهترین کودهای زمستانه برای درخت پسته با ایجاد پوستی قوی و ضخیم، به تقویت ساختار فیزیکی درخت کمک می‌کنند.
پرهیز از کودهای ازته در پاییز
مصرف کودهای ازته در پاییز می‌تواند شیره گیاه را رقیق کرده و به ایجاد جریان زیادی از شیره گیاهی منجر شود. این امر می‌تواند باعث تحریک رشد درختان پسته شود که در نهایت آن‌ها را بیشتر مستعد سرمازدگی، حساسیت و ضعف می‌کند.
مدیریت آبیاری در فصل زمستان
مهم است که آبیاری درختان پسته در زمستان کاهش یابد. این کاهش در آبیاری به تقویت فرآیند خواب زمستانی درختان کمک کرده و با افزایش سطح اسید آبسیزیک که هورمون خواب است، به درختان اجازه می‌دهد تا به خواب زمستانی بروند. این رویکرد می‌تواند به کاهش حساسیت درختان نسبت به شرایط سرد و سرمازدگی درختان پسته کمک کند.
استفاده از ماشین‌های مولد مه
ماشین‌های مولد مه به عنوان یک روش مکانیزه برای کنترل سرما در باغ‌های پسته مورد توجه قرار گرفته‌اند. این روش که با استفاده از فناوری تولید مه مصنوعی عمل می‌کند، به کاهش از دست دادن گرما از سطح خاک و گیاهان کمک می‌کند و مانند یک سد حرارتی عمل می‌نماید. مه مصنوعی می‌تواند تا 4 درجه سانتی‌گراد گرما فراهم کند و گیاهان را در برابر سرما محافظت نماید.
مزایای این روش نسبت به دیگر روش‌های کنترل سرما عبارتند از:
- قابلیت تنظیم ضخامت لایه محافظتی (ابر مصنوعی).
- مصرف آب بسیار کمتر نسبت به آبیاری‌های معمولی.
- مصرف انرژی بسیار پایین‌تر نسبت به سایر روش‌ها، به طوری که مصرف انرژی ماشین‌های مولد مه تنها 25 تا 50 درصد مصرف انرژی سایر روش‌ها مانند بخاری‌های باغی است.
- عدم فشرده شدن خاک، چرا که آب مستقیماً روی خاک نمی‌ریزد.
- کاهش احتمال شکستگی شاخه‌ها در اثر یخ‌زدگی.
- افزایش رطوبت هوا که به جلوگیری از تغییرات شدید دمایی و سرمازدگی درختان پسته کمک می‌کند.
استفاده از سیستم چاهک مخصوص
سیستم چاهک معکوس، یک روش مؤثر برای محافظت از باغات در برابر سرمازدگی پسته است. این سیستم از یک چاهک عمودی ساخته شده از آجر یا فولاد و مجهز به پره‌هایی است که توسط موتور الکتریکی یا تراکتور به چرخش درمی‌آیند. هدف این سیستم حرکت دادن هوای سرد تجمع یافته در سطح باغات به لایه‌های بالاتر است تا از تماس مستقیم آن با درختان جلوگیری کند.
این سیستم در کشورهای مختلف مانند شیلی، ایتالیا، آمریکا و اسپانیا برای محصولات متنوعی مانند مرکبات، فندق، هلو، آلو و انگور آزمایش شده و توانسته است 5 تا 15 هکتار از باغات را از خطر سرمای بهاره نجات دهد.
مزایای این سیستم عبارتند از:
- کارایی بالا و نیاز به سرمایه کمتر نسبت به سایر سیستم‌های حفاظتی.
- توانایی حفاظت از 5 تا 12 هکتار از محصولات زراعی و باغی.
- مصرف انرژی کمتر و مدیریت ساده‌تر نسبت به سایر روش‌های حفاظتی.
- عدم آلودگی محیطی و مدیریت آسان‌تر.
از جمله روش‌های دیگر کاهش خطر سرمازدگی درختان پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از دود از طریق روشن کردن لاستیک
- آبیاری بارانی و ایجاد پوشش یخ بر روی تاج درختان
- جابجایی هوای سرد و فشرده سطح پایینی باغ با هوای گرمتر سطوح بالینی باغ با استفاده از فن‌های قوی یا پرواز هلیکوپتر بر روی سطح باغ
- استفاده از بخاری‌های باغی
- استفاده توأم بخاری باغی و فن‌های قوی
علائم سرمازدگی پسته
| علائم | توضیحات |
| پژمردگی و قهوه‌ای شدن برگ‌ها | یکی از اولین نشانه‌های سرمازدگی، تغییر رنگ برگ‌ها از سبز به قهوه‌ای و پژمرده شدن آن‌ها است. |
| ضعیف شدن جوانه‌ها و شکوفه‌ها | جوانه‌ها و شکوفه‌های درختان پسته که در معرض سرما قرار گرفته‌اند، ممکن است رشد ضعیفی داشته باشند، نرم شده یا بریزند. |
| آسیب به پوست و شاخه‌ها | در موارد شدیدتر، سرمازدگی می‌تواند به پوست درخت و شاخه‌ها آسیب برساند که ممکن است شکاف‌بردار، خشک و شکننده شوند. |
| کاهش محصول | درختانی که دچار سرمازدگی شده‌اند، ممکن است دارای میوه‌هایی با اندازه کوچکتر و کمتر باشند. |
اقدامات بعد از سرمازدگی درختان پسته
برای پاسخ به این سوال که بعد از سرمازدگی درختان پسته چکار کنیم؟ باید به شما بگوییم که پس از وقوع سرمازدگی، اتخاذ اقدامات مناسب برای بازیابی و بهبود شرایط درختان پسته امری حیاتی است. در این راستا، چندین راهکار عملی وجود دارد که می‌تواند به بهبود وضعیت درختان کمک کند:
- استفاده از کودهای حاوی اسید آمینه
اسید آمینه‌ها به عنوان ترکیبات ضد تنش شناخته می‌شوند و می‌توانند به بهبود تحمل گیاهان در برابر شرایط سخت کمک کنند. پس از وقوع سرمازدگی، استفاده از کودهای غنی از اسید آمینه می‌تواند در تقویت سیستم دفاعی درختان پسته مؤثر باشد و به بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده کمک کند.
- مدیریت دقیق آبیاری
بلافاصله پس از سرمازدگی، افزایش دقت در آبیاری حائز اهمیت است. حفظ رطوبت مناسب خاک می‌تواند به تعدیل دمای خاک کمک کرده و از وارد آمدن استرس بیشتر به درختان جلوگیری کند. گاهی اوقات، تنظیم دقیق آبیاری می‌تواند تا 1 درجه سانتی‌گراد در دمای خاک تأثیر بگذارد و شرایط را برای رشد گیاه مطلوب‌تر کند.
- بازبینی و ترمیم شاخه‌ها و پوست درخت
پس از سرمازدگی درختان پسته، لازم است شاخه‌ها و پوست درختان به دقت بررسی شوند تا هرگونه آسیب شناسایی و در صورت نیاز، شاخه های خسارت دیده هرس شود. این کار به جلوگیری از بیماری‌ها و آفات کمک کرده و از سلامت بلندمدت درختان اطمینان حاصل می‌کند.
- برنامه‌ریزی برای تغذیه و حفاظت بعدی
تجدید نظر در برنامه کود دهی درختان پسته و حفاظت گیاهی برای ماه‌های آینده ضروری است تا از رشد مجدد درختان و تولید محصول در آینده اطمینان حاصل شود.
کلام پایانی
اگرچه سرمازدگی درختان پسته یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در مسیر کشاورزی پسته است؛ اما با درک عمیق‌تر و اتخاذ راهبردهای موثر، می‌توان آثار مخرب آن را به حداقل رساند. از انتخاب دقیق ارقام مقاوم گرفته تا به کارگیری روش‌های نوین کشاورزی و مدیریت هوشمندانه آب و هوا، همه و همه در کاهش خطرات ناشی از سرمازدگی نقش دارند.
_350x350.webp)
_350x350.jpg)
09131923700
