هیبریدی برگرفته از یک واژه انگلیسی Hybrid می‌باشد که به معنی ترکیبی، دو رگه و پیوندی است. هیبرید یک واژه مربوط به جانورشناسی یا گیاه‌شناسی است. واژه هیبرید در فارسی به معنی فرزندان دو گیاه یا حیوان که ازنظر ژنتیکی، گونه، نوع، نژاد و غیره متفاوت هستند، می‌باشد. به همین دلیل نهال‌های پسته جدید که از تلاقی دو گونه متفاوت بنه و پسته هستند را “نهال‌های پسته هیبریدی“ نام‌گذاری کرده‌اند. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان به پیوند نهال پسته هیبریدی پرداخته می‌شود.

محتوا پنهان

1 آیا نهال پسته هیبریدی را می‌شناسید؟

2 فاصله کاشت درخت پسته هیبریدی

3 کاشت نهال پسته هیبریدی در ایران

4 نهال پسته هیبریدی با سرعت رشد و تراکم بالا

5 ایده آل ترین شرایط آبیاری برای نهال پسته هیبریدی

6 خزان نهال‌های پسته هیبریدی در فصل سرد سال

7 نحوه رشد و توسعه ریشه نهال‌های پسته هیبریدی در دل خاک

8 زمان عملیات پیوند زنی

9 عملیات پیوند بر روی نهال‌های پسته هیبریدی یا آمریکایی

9.1 پیوند شکمی درختان پسته هیبریدی

9.2 پیوند لوله‌ای درختان پسته هیبریدی

10 پسته هیبریدی پیوند خورده

11 سخن پایانی

آیا نهال پسته هیبریدی را می‌شناسید؟

دانشمندان آمریکایی در سال 1965 نهال بنه ایرانی آتلانتیکا را به‌عنوان والد ماده و پسته چینی را به‌عنوان والد نر انتخاب کرده و آن‌ها را تلاقی دادند.

محصول تلاقی این نهال‌ها تولید پسته هیبریدی می‌باشد که به نام های پسته آمریکایی یا UCB_1 که نام دانشگاه کالیفرنیا می‌باشد (University of California Berkeley)، نام‌گذاری شده است. نهال پسته هیبریدی با نهال بذری تفاوت‌های زیادی دارد.

شرکت آریا نهال رفسنجان تولیدکننده باکیفیت‌ترین نهال‌های پسته هیبریدی می‌باشد. کشت و تولید نهال‌های UCB_1 به روش کشت بافت با کادری مجرب از بهترین متخصصین بیوتکنولوژی و اصلاح نباتات در شهرستان رفسنجان انجام می‌شود.

فاصله کاشت درخت پسته هیبریدی

زمانی که درختان پسته هیبریدی به حداکثر رشد خود رسیدند از تراکم بالایی برخوردار خواهند شد؛ بنابراین زمان کاشت باید دقت کرد که فاصله بین هر درخت به‌قدری باشد تا شاخه‌ها در آینده به هم نرسند و دچار مشکل نشوند.

درصورتی‌که فواصل بین ردیف‌ها و درختان رعایت شود، امکان انجام عملیات داشت و برداشت پسته به‌صورت صنعتی نیز وجود دارد.

یکی از آشکارترین تفاوت‌های نهال پسته هیبریدی با پسته معمولی تراکم و ارتفاع بیشتر آن‌ها نسبت به درختان پسته معمولی است؛ بنابراین توصیه می‌شود که فاصله ردیف‌های کشت 6 الی 7 متر در نظر گرفته شود.

همچنین توصیه می‌شود فاصله کاشت بین دو نهال در یک ردیف 4 الی 3 متر باشد. در غیر این صورت درختان به هم رسیده و روی‌هم سایه می‌اندازند. درنهایت مراحل داشت و برداشت پسته از نهال‌های UCB_1 با مشکل همراه خواهد بود.

کاشت نهال پسته هیبریدی در ایران

شرایط آب‌وهوایی لازم برای کاشت پسته معمولی، تابستانی گرم و خشک و زمستانی نسبتاً سرد است. رطوبت بالا برای رشد پسته بذری مناسب نیست. درحالی‌که پسته هیبریدی در اکثر مناطق ایران قابلیت کشت دارد.

یکی از تفاوت‌های اصلی نهال پسته معمولی با پسته هیبریدی شرایط آب‌وهوایی لازم برای کاشت و باردهی می‌باشد. نهال هیبریدی به‌گونه‌ای پرورش‌یافته است تا با شرایط آب‌وهوایی مختلف سازگار باشد.

اکثر نقاط کشور ایران برای کاشت این نوع نهال مناسب هستند. استان‌های تهران، البرز، قزوین، خراسان، کرمان، یزد، اصفهان و شیراز بهترین آب‌وهوا و شرایط را برای کشت نهال پسته هیبریدی دارند.

نیمه غرب کشور که در زمستان دارای آب‌وهوایی سرد هستند و درجه حرارت به منفی 10، 12 و حتی منفی 15 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، کشت نهال پسته UCB_1 عملکرد ایده آلی نخواهد داشت.

نهال پسته هیبریدی با سرعت رشد و تراکم بالا

به‌طورمعمول سرعت رشد نهال هیبریدی بیشتر از نهال بذری است. نهال‌های پسته هیبریدی سرعت رشدی حدود 3 الی 2 برابر نهال‌های سنتی دارند.

به همین منظور تراکم کاشت این نهال‌ها بسیار بیشتر از نهال‌های سنتی است. درصورتی‌که شرایط برای رشد و توسعه نهال وجود داشته باشد، نهال‌های UCB_1 یک الی دو سال بعد از کاشت به تراکم مطلوبی خواهند رسید.

کاشت پایه‌های سنتی معمولاً بین 700 تا 800 و گاهی تا 2000 درخت در هکتار می‌باشد، اما چون پایه‌های UCB_1 درختان بسیار تنومند و بزرگی هستند 400 نهال در هکتار کفایت می‌کند.

درختان تک ساقه یا تک تنه با ارتفاع 1 الی 2 متر از زمین رشد و سپس تاج درخت رشد می‌کند. تراکم زیاد تاج درختان هیبریدی یک تفاوت آشکار بین درخت پسته هیبریدی و پسته معمولی است.

ایده آل ترین شرایط آبیاری برای نهال پسته هیبریدی

یکی دیگر از تفاوت‌هایی که نهال معمولی با نهال هیبریدی دارد، میزان و نوع آب جهت آبیاری و همچنین زمان آبیاری باغات است. پایه‌های UCB_1 در سال‌های اولیه نیاز به آبیاری بیشتر و بهتری نسبت به پایه‌های سنتی دارند.

این درختان بسیار مقاوم می‌باشند، اما در سال‌های اولیه، آبیاری و تغذیه باید کامل و به‌طور مناسب انجام شود تا رشد و باردهی نهال‌ها به حداکثر برسد. کشاورزان باید فواصل آبیاری را در فصل پاییز به حداقل برسانند تا گیاه تحریک رشد نداشته باشد.

توصیه می‌شود نهال‌های هیبریدی در سال اول با آب شیرین و با فواصل کم آبیاری گردند.

خزان نهال‌های پسته هیبریدی در فصل سرد سال

به خزان رفتن پایه‌های UCB_1 نسبت به پایه‌های سنتی و معمولی دیرتر است، زیرا آن‌ها به‌واسطه مکانیزم هایی که برای تحمل به سرما دارند، خیلی بهتر عمل می‌کنند.

به عبارتی این پایه‌ها قبل از فرآیند پیوند در فصل پاییز خزان نکرده و حتی دیده‌شده که در زمستان برگ‌های خود را حفظ می‌کنند.

برگ درختان پسته هیبریدی در فصل زمستان از رنگ سبز به رنگ قرمز تبدیل می‌شوند.

استفاده از کود ازته برای نهال‌های هیبریدی در فصل پاییز ممنوع است، اما استفاده از کود پتاسه در فصل تابستان و پاییز توصیه می‌شود.

نحوه رشد و توسعه ریشه نهال‌های پسته هیبریدی در دل خاک

تفاوت دیگری که نهال هیبریدی یا آمریکایی با نهال سنتی دارد و دیده نمی‌شود، نحوه توسعه ریشه درخت در خاک است. رشد ریشه در خاک از اهمیت زیادی برخوردار است.

درصورتی‌که شرایط برای رشد و تراکم ریشه در خاک وجود داشته باشد، به‌خوبی رشد کرده و درنهایت درخت نیز به رشد مطلوبی خواهد رسید.

کاشت نهال‌های پسته سنتی و معمولی نیاز به حفر چاله‌ای با عمق نسبتاً 2 متر دارد. حفر چاله با این ارتفاع به دلیل رشد و توسعه ریشه به‌صورت عمقی می‌باشد.

درحالی‌که رشد و توسعه ریشه درختان هیبریدی به‌صورت افشان و پراکنده است. به همین دلیل نیازی به حفر چاله عمیق وجود ندارد.

زمان عملیات پیوند زنی

زمان پیوند زنی یکی دیگر از تفاوت‌های برجسته نهال پسته هیبریدی با نهال پسته معمولی است. پایه‌های هیبریدی نسبت به پایه‌های سنتی نیاز به نگهداری بیشتری دارند.

روش پیوند نهال‌های UCB_1 یا هیبریدی مشابه با پایه‌های سنتی است. باید دقت شود که پیوند در پایه‌های هیبریدی در سال اول و درنهایت در سال دوم انجام می‌شود.

پایه‌های سنتی حدود 4 الی 5 سال زمان می‌برد تا فرآیند پیوند روی آن‌ها اعمال شود. همه نوع پیوندی روی پایه‌های هیبریدی سازگار است، اما به دلیل بازارپسندی بالا و تولید محصول بهتر توصیه می‌شود پیوندهای احمد آقایی و اکبری انجام شود.

عملیات پیوند بر روی نهال‌های پسته هیبریدی یا آمریکایی

برای درخت پسته بهترین نوع پیوند، پیوند شکمی و لوله‌ای است که بسته به میزان رشد درخت معمولی یا بذری در سن 2 تا 3 سالگی انجام می‌گیرد.

عملیات پیوند در درختان پسته هیبریدی در سال اول یا نهایت در سال دوم انجام‌شده و سپس 1 الی 2 سال پس از پیوند باردهی وجود دارد.

پیوند شکمی درختان پسته هیبریدی

درختان پسته دارای صمغ فراوانی هستند که ایجاد هرگونه خراش روی تنه و شاخه‌های آن موجب تراوش صمغ می‌شود. این صمغ در مجاورت هوا سفت شده و مانع از رشد جوانه‌ها می‌گردد.

امروزه کشاورزان از پیوند شکمی برای درختان پسته استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است که برخی باغداران برای جلوگیری از ترشح صمغ شکاف را به‌صورت T معکوس می‌زنند.

پیوند شکمی به‌طورمعمول روی شاخه‌های رشد کرده و پس از سر برداری نهال به‌صورت T معمول انجام می‌شود. 2 تا 3 شکاف در طول شاخه ایجاد و 2 تا 3 پیوندک در امتداد یکدیگر در داخل شکاف‌ها قرار داده و سپس با نخ یا پلاستیک بسته می‌شوند.

پیوند شکمی گیرایی بالا داشته، اما در محل‌هایی که شدت باد زیاد است در برابر باد مقاومت خوبی ندارند.

پیوند لوله‌ای درختان پسته هیبریدی

نهال آماده پیوند لوله ای باید قطر مناسب و حداقل 1 تا 1.5 سانتی‌متر را داشته تا پس از سرزنی، توان تولید شاخه‌های جانبی را داشته باشد.

ابتدا باید شاخه‌های اصلی نهال‏ که قطر کافی دارند از ارتفاع مناسب در اسفندماه سر برداری شوند. بهتر است تنها یک شاخه سر برداری و سایر شاخه‌ها قطع شوند، اما معمولاً 2 تا 4 شاخه سر برداری می‌گردد.

پس از سر برداری باید 1 الی 3 شاخه جانبی را نگه‌داشته و مابقی آن‌ها حذف و عملیات پیوند روی آن‌ها انجام شود. برای شروع پیوند باید پایه و شاخه مناسب با یکدیگر انتخاب شود.

یک اصل مهم در پیوند لوله‌ای هم‌قطر بودن پایه و پیوندک است.

پسته هیبریدی پیوند خورده

پسته هیبریدی پیوند خورده مزایای متعددی نسبت به درختان پسته سنتی دارد. به‌عنوان‌مثال ازنظر رشد و باردهی یکنواخت‌تر هستند و نسبت به نهال‌های سنتی سریع‌تر و راحت‌تر تکثیر می‌شوند و در برابر بیماری‌ها و آفات مقاومت بهتری دارد.

درست است که پسته هیبریدی مزایای فوق‌العاده‌ای دارد که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد اما باید به یاد داشته باشید که این درختان نیاز به شرایط خاصی دارند که در همه مناطق نمی‌توان آن‌ها را فراهم نمود.

بهترین توصیه این است که با کارشناسان کشاورزی و متخصصان این حوزه در ارتباط با گیرایی پسته هیبریدی در مناطق پسته‌کاری خود مشورت نمایید.

سخن پایانی

وقتی صحبت از کاشت نهال پسته هیبرید یا آمریکایی می‌شود، باید چند نکته را در نظر داشت. این درختان خاک با زهکشی خوب و قرار گرفتن کامل در معرض نور خورشید را ترجیح می‌دهند. آن‌ها باید حداقل با فاصله 4 متر از هم کاشته شوند تا شرایط برای رشد کافی فراهم شود. علاوه بر این، مهم است که یک نهالستان معتبر را انتخاب کنید که نهال‌های با کیفیت بالا را بفروشد تا بهترین نتایج ممکن را تضمین کنید. حداکثر میزان باردهی درخت پسته هیبریدی در حدود 7 تن در هکتار تخمین زده‌شده است.