راهنمای جامع مبارزه با بیماری‌های چغندرقند

چغندرقند نه‌تنها به‌عنوان یک منبع اصلی شکر در جهان شناخته می‌شود، بلکه به دلیل ارزش غذایی و اقتصادی‌اش، جزئی حیاتی از کشاورزی در بسیاری از مناطق به شمار می‌رود.

بااین‌حال، مانند هر محصول زراعی دیگری، این محصول نیز با چالش‌هایی مواجه است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تولید و کیفیت آن داشته باشد.

یکی از این چالش‌ها، بیماری چغندر است که می‌تواند از طریق عوامل بیماری‌زا مانند قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها به گیاه حمله کند و خسارت‌های جدی به بار آورد.

در این مقاله، ما به بررسی علائم، عوامل و روش‌های مبارزه با این بیماری‌ها خواهیم پرداخت تا درک بهتری از چگونگی حفاظت از این محصول حیاتی و افزایش بهره‌وری آن به دست آوریم.

چالش‌های کشت این محصول و تأثیر آن بر تولید

کشت چغندر، به‌عنوان یکی از محصولات کلیدی در بخش کشاورزی، همواره با چالش‌های متعددی روبرو بوده است که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر حجم و کیفیت تولید داشته باشد.

این چالش‌ها می‌توانند شامل موارد متنوعی از قبیل تغییرات آب و هوایی، مدیریت خاک و آفات و بیماری‌ها باشند.

در میان این موارد، بیماری‌های این گیاه یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند بر سلامت و پایداری محصول تأثیر بگذارد.

برای مقابله با این چالش‌ها، کشاورزان و محققان به دنبال راهکارهای نوینی ازجمله استفاده از ارقام مقاوم به بیماری، بهبود شیوه‌های مدیریت زراعی و استفاده از روش‌های کنترل بیولوژیک هستند.
این تلاش‌ها در جهت حفظ پایداری تولید محصول و تضمین سلامت غذایی جامعه انجام می‌شود.

گیاه شناسی چغندر

چغندر قند ( Beta vulgaris) جزء گیاهان دو ساله می‌باشد.
از خانواده اسفناج است که زراعت آن به‌صورت کشت یک‌ساله می‌باشد. این محصول فاقد ساقه بوده و دارای تعداد زیادی از برگ‌های بزرگ افقی یا عمودی است.

طول دوره رشد آن بین ۶ تا ۹ ماه متغیر می‌باشد. معمولاً در آب‌وهوای کوهستانی دارای کیفیت رشد خوبی می‌باشد.

در ایران در مناطقی چون شهر اقلید، شهرکرد، تربت حیدریه و میاندوآب کشت می‌شوند.

شهر مشک‌آباد اراک بهترین چغندر قند را در کشور دارد.

بیماری چغندر قند

بیماری‌های قارچی، ویروسی و باکتریایی می‌توانند از طریق خاک، بذر، حشرات و حتی قطرات باران به این گیاهان منتقل شوند و باعث بروز علائمی مانند لکه‌های برگی، پوسیدگی ریشه و کاهش رشد گیاه شوند.

این مسائل نه تنها بر کمیت تولید تأثیر می‌گذارند، بلکه کیفیت محصول نهایی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند که این موضوع می‌تواند به‌طور مستقیم بر بازار پذیری و ارزش اقتصادی این محصول اثر بگذارد.

در اینجا به برخی از بیماری‌های این محصول اشاره می‌کنیم.

بیماری بوته میری

بوته میری، یکی از انواع بیماری چغندر است که می‌تواند به‌شدت بر تولید این محصول تأثیر بگذارد.

این بیماری که معمولاً به دو دسته Pre-emergence و Post-emergence تقسیم می‌شود، به ترتیب قبل و بعد از سبز شدن گیاهچه‌ها رخ می‌دهد.

در حالت (Pre-emergence) قبل از سبز شدن گیاهچه، بذر جوانه می‌زند اما به دلیل شرایط نامساعد خاک یا حضور بیش‌ازحد اینوکلوم قارچی، گیاهچه قادر به نفوذ از خاک و رشد نیست.

در حالت (Post-emergence) بعد از سبز شدن گیاهچه، گیاهچه‌ها پس از سبز شدن می‌میرند که این امر می‌تواند به نوع قارچ بستگی داشته باشد.

مبارزه با بوته میری

مدیریت صحیح کشت و دقت در انتخاب زمان کاشت می‌تواند در پیشگیری از بیماری چغندر نقش مهمی داشته باشد.

به‌عنوان‌مثال، استفاده از بذرهای مونوژرم در مناطق با شرایط اقلیمی مناسب و اطمینان از تازگی بذرها می‌تواند به کاهش خطر بوته میری کمک کند.

همچنین، اصلاح ساختار خاک و اطمینان از نرمی و قابلیت نفوذ بالای خاک می‌تواند به جوانه‌زنی بهتر بذرها کمک کند.

آبیاری به این روش که در آن ابتدا زمین آبیاری شده و سپس کاشت انجام می‌گیرد، می‌تواند در خاک‌های سنگین مفید باشد.

این روش به حفظ رطوبت خاک کمک می‌کند که این امر به نوبه خود به جوانه‌زنی مناسب و پیشگیری از بیماری‌های بوته میری کمک خواهد کرد.

علاوه بر این، انجام دو نوبت آبیاری با فاصله دو تا سه روز پس از کاشت می‌تواند به حفظ شرایط مطلوب برای رشد گیاهچه‌ها کمک کند.

در نهایت، درک دقیق از عوامل محیطی و بیولوژیکی که می‌توانند به بیماری بوته میری منجر شوند و اتخاذ روش‌های مدیریتی مناسب، می‌تواند به کاهش خطر این بیماری چغندر و افزایش تولید این گیاه کمک کند.

بیماری ریزوکتونیا

بیماری ریزوکتونیا در چغندر قند یکی از مشکلات جدی است که کشاورزان را با چالش‌های بزرگی روبرو می‌کند.

این بیماری چغندر نه‌تنها باعث مرگ‌ومیر گیاهچه‌ها می‌شود، بلکه می‌تواند منجر به پوسیدگی خشک ریشه‌ها شود که این امر خود به کاهش شدید محصول منجر می‌گردد.

علائم بیماری

علائم بیماری معمولاً به‌صورت زخم‌هایی روی ریشه و طوقه ظاهر می‌شوند که می‌توانند دروازه‌ای برای ورود سایر عوامل بیماری‌زا باشند.

ریزوکتونیا به صورت اسکلرت‌هایی که روی بقایای گیاهی و در خاک باقی می‌مانند، پایداری دارد و می‌تواند به تمام مراحل رشدی گیاه حمله کند.

این بیماری به‌ویژه در مزارعی که به‌صورت تک کشتی و یا پس از کشت گیاهانی مانند لوبیا، یونجه و سیب‌زمینی مشاهده می‌شود، شیوع بیشتری دارد.

مبارزه با بیماری

برای مقابله با بیماری چغندر ناشی از ریزوکتونیا، استراتژی‌های مختلفی وجود دارد.

استفاده از ارقام مقاوم ایرانی مانند اکباتان یکی از روش‌های مؤثر است.

همچنین، تنظیم عمق کاشت می‌تواند به کاهش احتمال بیماری کمک کند، زیرا بذرها در عمق کمتری از خاک قرار می‌گیرند و فرصت کمتری برای تماس با عوامل بیماری‌زا دارند.

تیمار بذر با آنتاگونیست‌هایی مانند تریکودرما و باسیلوس و همچنین استفاده از ترکیبات قارچ‌کش مانند کاربوکسین – تیرام (ویتاواکس تیرام)، می‌تواند به محافظت از بذرها در برابر حمله قارچ کمک کند.

علاوه بر این، اجرای تناوب زراعی ۳ تا ۵ ساله با غلات دانه ریز یا ذرت به کاهش بار بیماری‌زای خاک و افزایش سلامت محصولات کمک می‌کند.

با اتخاذ این روش‌های مدیریتی، کشاورزان می‌توانند از شدت بیماری چغندر بکاهند و به حفظ و افزایش تولید این محصول کمک کنند.

نماتد

این گیاه به‌عنوان یکی از محصولات کشاورزی ارزشمند، متأسفانه ممکن است با بیماری‌های مختلفی مواجه شود که یکی از آن‌ها بیماری نماتد است.

علائم نماتد

این بیماری چغندر می‌تواند باعث پژمردگی برگ‌ها در طول روز و بازگشت به حالت عادی در شب شود، نشانه‌ای که می‌تواند کشاورزان را در تشخیص آن دچار سردرگمی کند.

بوته‌های آلوده به این بیماری زرد و کم‌رشد می‌شوند و ریشه‌های آن‌ها به جای رشد مناسب، کوچک و بدشکل با ریشک‌های فرعی زیاد و پراکنده می‌گردند.

نماتدها می‌توانند از طریق عوامل مختلفی مانند باد، حیوانات، بذر و حتی ماشین‌آلات کشاورزی منتقل شوند، بنابراین کنترل آن‌ها نیازمند توجه و دقت فراوان است.

مبارزه با بیماری نماتد

برای مقابله با این بیماری چغندر، رعایت تناوب زراعی پنج ساله، کاشت به موقع محصول، استفاده از کودهای مناسب برای تقویت رشد اولیه بوته‌ها و استفاده از نماتدکش‌ها با دقت و طبق دستورالعمل‌های گیاه‌پزشکی توصیه می‌شود.

همچنین، توجه به دما و رطوبت خاک هنگام استفاده از سموم نماتدکش از اهمیت بالایی برخوردار است تا از اثرات سوء آن‌ها بر گیاهان جلوگیری شود.

اقدامات پیشگیرانه و مدیریت دقیق می‌تواند به کاهش خطر انتشار و شدت بیماری چغندر کمک کند و به‌این‌ترتیب، کیفیت و میزان تولید محصول را بهبود بخشد.

بیماری پوسیدگی ریشه فیتوفتورایی

این بیماری چغندر قند یکی از مشکلاتی است که می‌تواند برای کشاورزان این محصول دردسرساز شود.

علت پوسیدگی ریشه

این بیماری چغندر معمولاً در گیاهان بالغ دیده می‌شود و نه در مرحله گیاهچه، زیرا جمعیت عامل بیماری در خاک کم است و علائم آن معمولاً از ماه تیر به بعد ظاهر می‌شوند.

علائم این بیماری شامل پوسیدگی ریشه‌های ستبر است که از ریشه شروع شده و به سمت طوقه پیش می‌رود.

در مزارع خشک، پژمردگی ناشی از کمبود آب ممکن است با علائم بیماری اشتباه گرفته شود؛ بنابراین، قبل از اینکه بیماری تشخیص داده شود، باید ابتدا مزرعه را آبیاری کرد.

مبارزه با پوسیدگی ریشه

برای مبارزه با این بیماری چغندر، پیشگیری بسیار مهم است. ازآنجایی‌که بیماری بر گیاهان بالغ تأثیر می‌گذارد، تیمار بذر تأثیری در پیشگیری از آن ندارد.

سیستم آبیاری باید به‌دقت مدیریت شود؛ کشت خطی به‌جای کشت کرتی توصیه می‌شود تا از تجمع آب و بیمارگر در قسمت‌های گود مزرعه جلوگیری شود.

همچنین، انتقال آب با لوله برای جلوگیری از انتقال بیمارگر و رساندن آب سالم به مزرعه مهم است.

تناوب زراعی با غلات می‌تواند مؤثر باشد، اما تناوب با صیفی‌جات ممکن است به افزایش بیماری منجر شود.

استفاده از زیرشکن برای اجازه دادن به ریشه‌ها تا عمیق‌تر رشد کنند و از منطقه بیماری‌زا فرار کنند، یک روش مفید دیگر است.

به‌طور خلاصه، مدیریت دقیق آبیاری و تناوب زراعی، به همراه استفاده از تکنیک‌هایی مانند زیرشکن، می‌تواند به کاهش خطر این بیماری چغندر قند کمک کند و به این ترتیب، سلامت و تولید مزارع این گیاه را تضمین نماید.

بیماری سفیدک پودری

بیماری سفیدک پودری یکی از انواع بیماری چغندر است که می‌تواند به این محصول آسیب بزند.

این بیماری معمولاً چهار ماه پس از کاشت این گیاه ظاهر می‌شود و در مناطق معتدل، اوج آن در اواخر تیر تا مرداد و سپس در شهریور تا مهرماه است.

قارچ عامل این بیماری فقط گیاهان جنس Beta را آلوده می‌کند و در زمستان‌های سرد به دلیل نبود میزبان، بقای آن با مشکل مواجه است.

مبارزه با بیماری سفیدک پودری

برای مبارزه با این بیماری چغندر، استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت علف‌های هرز و محلول‌پاشی با دینوکاپ و آپوکسی کونازول به محض مشاهده علائم توصیه می‌شود.

همچنین، آبیاری بارانی می‌تواند به کاهش شدت بیماری چغندر کمک کند.

آفات چغندر

آفات این گیاه ازجمله موانع بزرگ در راه تولید موفق این محصول اقتصادی هستند.

این آفات که شامل حشرات می‌شوند، می‌توانند از طریق تغذیه از برگ‌ها، ریشه‌ها و ساقه‌های گیاهان، به سلامت و عملکرد مزارع این محصول آسیب برسانند.

مبارزه با آفات این گیاه نیازمند یک برنامه جامع مدیریت آفات است که شامل روش‌های پیشگیرانه مانند تناوب زراعی، استفاده از ارقام مقاوم و کنترل علف‌های هرز، همراه با روش‌های کنترل بیولوژیک و شیمیایی در صورت لزوم می‌شود.

توجه به زمان‌بندی کاشت و برداشت چغندر و همچنین نظارت دقیق بر شرایط مزرعه، می‌تواند در کاهش فشار آفات و حفظ این محصولات نقش بسزایی داشته باشد.

سرخرطومی چغندر قند

آفت سرخرطومی یکی از مشکلات جدی برای کشاورزان است که می‌تواند به این محصولات خسارت قابل توجهی وارد کند.

این آفت در دو مرحله حیات خود، یعنی به صورت حشره کامل و لارو، به گیاهان حمله می‌کند.

حشرات کامل در اوایل بهار از قسمت دم برگ‌های این گیاه تغذیه می‌کنند و در نسل‌های بعدی به تعداد زیاد در وسط بوته‌ها جمع شده و برگ‌های جوان را مورد تغذیه قرار می‌دهند.

لاروها نیز از همین قسمت‌ها تغذیه می‌کنند و خسارت‌های جدی به برگ‌ها وارد می‌آورند.

زیستگاه سرخرطومی چغندر

زیستگاه این آفت معمولاً مناطقی با آب‌وهوای گرم و خشک و خاک‌های شنی و ماسه‌ای است. در ایران، این آفت بیشتر در مناطقی مانند خراسان، مرکزی، اصفهان و یزد دیده می‌شود.

علائم خسارت سرخرطومی

علائم خسارت شامل مشبک شدن برگ‌های جوان، خالی شدن قسمت داخلی دم برگ‌ها، پژمردگی و زردی برگ‌ها و در موارد شدیدتر، قهوه‌ای و سیاه شدن دم برگ‌ها و رگ‌برگ‌ها است.

دم برگ‌های آلوده به دلیل تغذیه لاروها قهوه‌ای و سیاه رنگ و شکننده می‌شوند.

مبارزه با سرخرطومی

برای کنترل این آفت، روش‌های زراعی مانند شخم عمیق پس از برداشت محصول و یخ‌آب زمستانه توصیه می‌شود.

همچنین، وجین علف‌های هرز مانند خرفه و سلمه تره که می‌توانند به‌عنوان میزبان برای این آفت عمل کنند، بسیار مهم است.

در صورت نیاز به کنترل شیمیایی، می‌توان از سم دیازینون به مقدار 1 لیتر در هکتار استفاده کرد، به شرطی که به‌محض دیدن حشره بالغ یا مشاهده علائم اقدام به سم‌پاشی شود.

مدیریت دقیق و به‌موقع این آفت می‌تواند به حفظ سلامت مزارع این محصول کمک کند و از خسارت‌های ناشی از بیماری چغندر جلوگیری نماید.

کرم برگ‌خوار چغندر

کرم برگ‌خوار که با نام‌های محلی مانند رهه، لهه و کارادرینا شناخته می‌شود، یکی از آفاتی است که می‌تواند به مزارع این محصول آسیب جدی وارد کند.

این آفت چندخوار، نه‌تنها برگ‌های این گیاه را می‌خورد، بلکه می‌تواند به بسیاری از گیاهان زراعی دیگر نیز حمله کند.

لاروهای کرم برگ‌خوار در ابتدا از سطح زیرین برگ‌ها تغذیه کرده و باعث ایجاد حالت توری مانند بر روی برگ‌ها می‌شوند و درنهایت می‌توانند کل برگ را مصرف کنند که این امر منجر به خشک شدن گیاه می‌شود.

مبارزه با کرم برگ‌خوار

برای مبارزه با این آفت، روش‌های زراعی مانند شخم عمیق پس از برداشت محصول، کشت به‌موقع و حذف علف‌های هرز توصیه می‌شود.

همچنین، استفاده از سمومی مانند فوزالن، دیازینون و اتریمفوس در زمان مناسب می‌تواند در کنترل جمعیت این آفت مؤثر باشد.

این اقدامات می‌توانند به حفظ سلامت گیاهان و پیشگیری از بیماری چغندر کمک کنند و درنتیجه به حفظ عملکرد محصول کمک خواهند کرد.

سؤالات متداول

در اینجا به سوالات شما در مورد چغندر پاسخ می‌دهیم.

سخن پایان

در پایان، می‌توان گفت که مدیریت دقیق و هوشمندانه در مزرعه، از کلیدی‌ترین عوامل در پیشگیری و مبارزه با بیماری چغندر و آفات آن است.

انتخاب روش‌های زراعی مناسب، استفاده بهینه از کودها و سموم و اجرای تناوب زراعی، همگی به حفظ سلامت گیاهان و افزایش بهره‌وری محصول کمک می‌کنند.

بیایید با اتخاذ رویکردهای پایدار و مسئولانه، به حفظ محیط زیست و تضمین آینده‌ای سبز برای نسل‌های آینده کمک کنیم.