معرفی انواع ارقام چغندر قند و مشخصه های آنها

چغندر، با نام علمی Beta vulgaris، گیاهی است که از دیرباز به خاطر ارزش غذایی و دارویی‌اش مورد توجه بشر قرار گرفته است.

این گیاه چندمنظوره که در خانواده‌ی Amaranthaceae قرار دارد، در انواع مختلفی یافت می‌شود که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای منحصربه‌فرد خود را دارند.

از چغندر قند که در صنعت قند و شکر اهمیت دارد گرفته تا چغندر سرخ که به‌عنوان یک ماده غذایی مغذی شناخته می‌شود، این گیاه توانسته است جایگاه ویژه‌ای در کشاورزی و تغذیه انسان پیدا کند.

در این مقاله، ما به بررسی انواع چغندر، ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر نوع و کاربردهای آن‌ها در زمینه‌های مختلف می‌پردازیم.

همچنین، ما به بررسی جنبه‌های کشاورزی و پرورش این گیاهان، ازجمله شرایط محیطی موردنیاز، روش‌های کاشت و برداشت انواع چغندر و چالش‌های پیش روی کشاورزان می‌پردازیم.

با پیشرفت‌های اخیر در زمینه‌های بیوتکنولوژی و ژنتیک، امکانات جدیدی برای بهبود ویژگی‌های این محصول و افزایش تنوع آن فراهم شده است.

این پیشرفت‌ها نه تنها می‌توانند به افزایش کارایی و پایداری تولید این گیاه کمک کنند، بلکه می‌توانند به حل برخی از چالش‌های جهانی مانند امنیت غذایی و تغییرات آب و هوایی نیز کمک کنند.

در ادامه، با ما همراه باشید تا به کشف دنیای رنگارنگ و پرفایده این گیاه بپردازیم و نقش آن را در زندگی روزمره و آینده کشاورزی جهانی بررسی کنیم.

شناخت و معرفی چغندر

نام علمی چغندر قند، بتا وولگاریس است. این محصول گیاهی دو ساله است. در سال اول ریشه رشد می‌کند و در سال بعد ساقه و گل‌های آن می‌رویند و دانه تولید می‌شود.

عامل تهیه قند برای ذخیره آن در ریشه توسط برگ‌ها صورت می‌گیرد و وزن برگ‌ها با مقدار قند ریشه رابطه مستقیم دارد.

شکل برگ‌ها در این گیاه به دو صورت صاف و موج‌دار است. موج‌دار بودن برگ‌ها نشانه قند بالای آن‌ها است.

چغندرهای علوفه‌ای دارای برگ‌های صاف و کم برگ هستند درنتیجه از شیرینی کم‌تری برخوردارند.

شکل ریشه در انواع چغندر فرق می‌کند. در چغندر قند ریشه‌ها همیشه زیر خاک، دارای دو شیار در طرفین (وجود ریشه‌های ثانوی داخل دو شیار) و به شکل مخروطی‌اند و در چغندرهای علوفه‌ای ریشه بزرگ و خمره‌ای شکل و گاهی از خاک بیرون‌اند.

این محصول دارای دو نوع بذر تک جوانه (منو ژرم، دارای یک جوانه) و چند جوانه (مولتی ژرم، دارای 2 تا 5 جوانه) است.

4 – 6 ماه قبل از زمان کاشت این محصول، زمین را آماده‌سازی مى‌کنند.

روش‌های کاشت انواع چغندر

کاشت این محصول به چند صورت انجام می‌شود که در اینجا به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• کاشت دست‌پاش (60 ٪ کاشت این محصول در ایران به این صورت است)
• کاشت ماشینی (ردیفی)
• کاشت بذر به روش نشاء کردن (این روش حدوداً 35 سال پیش در ژاپن رایج بوده است، در ایران نیز به صورت آزمایش هنوز در حال انجام است اما مقرون به‌صرفه نیست)

در ادامه به بررسی انواع چغندر قند می‌پردازیم.

انواع بذر چغندر قند

در این قسمت ارقام چغندر را با مشخصات و شرایط رشد آن‌ها به بررسی خواهیم کرد.

رقم زرقان

نام رقم: نام این نوع رقم چغندر قند زرقان است.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی، این رقم ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منوژرم) است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم در فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطقی سرد و معتدل می‌باشد.

درواقع زمان مناسب کشت رقم زرقان، در مناطق سردسیر اوایل فروردین ماه و در مناطق معتدل نیمه دوم اسفندماه است.

غیرازآن زمان مناسب برداشت رقم مذکور از انواع چغندر، در مناطق سردسیر نیمه اول مهرماه و در مناطق معتدل نیمه دوم مهرماه است.

تراکم مناسب بوته رقم زرقان در مزارع آلوده به ریزومانیا 120 هزار و در مزارع سالم 100 هزار بوته در هکتار است.

طول دوره رشد برای این رقم 180 روز است. نیاز غذایی (کود نیتروژن) در رقم زرقان، برای مزارع سالم در حد نیاز غذایی سایر ارقام و برای مزارع آلوده بین 25 – 35 ٪ بیشتر از مزارع سالم است.

ویژگی‌های نسبی: ویژگی ظاهری ریشه این رقم کم عمق بودن شیارهای دو طرف ریشه است. عملکرد ریشه این رقم زیاد است.

عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم زرقان زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که ریزومانیا را می‌تواند تحمل کند.

ریزومانیا یکی از بیماری‌های مخرب و پرخسارت در چغندر می‌باشد.

رقم جلگه

نام رقم: نام این نوع رقم، جلگه است. این رقم در سال 1384 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم از انواع چغندر نرمال – محصولی، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به صورت تک جوانه (منوژرم) است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم در فصل بهار است. آزمایشات سازگاری در طول مدت 3 سال (1380 – 1382) در 6 منطقه مشهد، شیراز، همدان، میاندوآب و کرج حاکی از آن است که سازگاری رقم جلگه به‌طور قابل توجهی وسیع است.

مناطق مناسب کشت این رقم در کشور، مناطقی با طول دوره رشد نسبتاً طولانی (مانند مناطق گرمسیر استان فارس، آذربایجان‌غربی و همدان) است.

سطح زیر کشت سالانه رقم جلگه 30 هزار هکتار است. در این حالت، سطح صرفه‌جویی ارزی در قیاس با واردات بذر از خارج کشور، سالیانه 250 میلیارد ریال خواهد بود.

ویژگی‌های نسبی: ازجمله ویژگی‌های رقم جلگه، تولید محصول ریشه بالا است.

عملکرد ریشه این رقم زیاد است. در آزمایشات سازگاری این رقم، در بین رقم‌های تجارتی در منطقه میاندوآب، بیشترین میزان قند (در حدود 14/19 تن در هکتار) را تولید کرده است که برتری معنی‌داری نسبت به 4 رقم شاهد داخلی و خارجی داشته است.

به طور کلی می‌توان گفت عیار قند رقم جلگه نسبت به باقی ارقام چغندر قند متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم جلگه زیاد است. این رقم فاقد صفت خاص بوده، لذا رقمی معمولی است.

رقم گدوک

نام رقم: نام این نوع رقم از انواع چغندر قند، گدوک است. این رقم در سال 1385 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی، از لحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به صورت تک جوانه (منوژرم) است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم در فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطقی معتدل و نسبتاً سرد است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم متوسط – زیاد است. عیار قند آن نیز زیاد است. عملکرد شکر سفید رقم گدوک زیاد است. این رقم فاقد صفت خاص بوده، لذا رقمی معمولی محسوب می‌شود.

رقم شیرین

نام رقم: نام این نوع رقم چغندر قند، شیرین است. این رقم در سال 1381 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی و ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منوژرم) است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم از ارقام چغندر در فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطقی سرد و معتدل است.

ویژگی‌های نسبی: عیار قند این رقم، همچنین عملکرد شکر سفید آن زیاد است. این رقم صفت ویژه خاصی ندارد و از این لحاظ رقمی معمولی است.

رقم جام

نام رقم: نام این نوع رقم، جام است. این رقم در سال 1389 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی و از لحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت چند جوانه (مولتی ژرم) است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم از ارقام چغندر قند فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق معتدل است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم، همچنین شکر سفید رقم جام، متوسط و عیار قند آن نیز متوسط – زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که متحمل به ریزومانیا و پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه است.

رقم تربت

نام رقم: نام این نوع رقم، تربت است. این رقم در سال 1391 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.
مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – محصولی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و از لحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق معتدل است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم متوسط – زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم تربت متوسط است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که متحمل به ریزومانیا است.

رقم اکباتان

نام رقم: نام این نوع رقم، اکباتان است. این رقم در سال 1392 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم از انواع چغندر قند فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق معتدل و نسبتاً خنک است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم اکباتان زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که مقاوم به پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه است.
رقم شریف

نام رقم: نام این نوع رقم، شریف است. این رقم در سال 1390 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی تری‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق معتدل و نسبتاً خنک است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم متوسط – زیاد است. عیار قند آن نیز زیاد است. عملکرد شکر سفید رقم شریف زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که مقاوم به ساقه‌روی (بولتینگ) است.

رقم پارس

نام رقم: نام این نوع رقم از انواع چغندر، پارس است. این رقم در سال 1390 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم از ارقام چغندر، نرمال – قندی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.
شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق سرد و معتدل است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم پارس زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که متحمل به ریزومانیا است.

رقم شکوفا

نام رقم: نام این نوع رقم، شکوفا است. این رقم در سال 1394 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم از انواع چغندر متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – محصولی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم چغندر قند … است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق … است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم شکوفا زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که مقاوم به بیماری ریزومانیا و نماتد سیستمی است.

رقم مطهر

نام رقم: نام این نوع رقم از ارقام چغندر قند، مطهر است. این رقم در سال 1394 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – محصولی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت چند جوانه (مولتی ژرم) و از لحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم اوایل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق معتدل، اراضی آلوده به بیماری ریزومانیا و ریزوکتونیا مالکین خردپا است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم متوسط – زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم مطهر متوسط – زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که مقاوم به بیماری ریزومانیا و متحمل به پوسیدگی ریشه است.

رقم آریا

نام رقم: نام این نوع رقم چغندر قند، آریا است. این رقم در سال 1393 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – محصولی است. همچنین این رقم از ارقام چغندر، از لحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق آلوده به بیماری ریزومانیا است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم آریا زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که متحمل به ریزومانیا و نماتد سیستمی است.

رقم پایا

نام رقم: نام این نوع رقم، پایا است. این رقم در سال 1393 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم از انواع چغندر، نرمال – محصولی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت تک جوانه (منو ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی دی‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم از ارقام چغندر قند فصل بهار است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق چغندرکاری با محدودیت آبیاری است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم زیاد است. عیار قند آن نیز کم – متوسط است. عملکرد شکر سفید رقم پایا متوسط – زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که متحمل به خشکی است.

رقم BR1

نام رقم: نام این نوع رقم، BR1 است. این رقم در سال 1372 معرفی گردید.

جنس و گونه: این رقم متعلق به گونه بتا وولگاریس است.

مشخصات گیاه: نوع این رقم نرمال – قندی است. همچنین این رقم، ازلحاظ ژرمیته (نوع جوانه) به‌صورت چند جوانه (مولتی ژرم) و ازلحاظ پلوئیدی تری‌پلوئید است.

شرایط رشد: زمان مناسب کاشت این رقم فصل بهار – فصل پاییز است. همچنین مناطق مناسب کشت این رقم مناطق سردسیر – مناطق گرمسیر است.

ویژگی‌های نسبی: عملکرد ریشه این رقم زیاد است. عیار قند آن نیز متوسط – زیاد است. عملکرد شکر سفید رقم BR1 زیاد است. ازجمله صفات ویژه رقم مذکور می‌توان به این ویژگی اشاره کرد که مقاوم به ساقه‌روی (بولتینگ) است.

بهترین بذر چغندر قند را چگونه انتخاب کنیم؟

در دنیای کشاورزی، انتخاب دانه‌های برتر برای کشت، معادل با قدم گذاشتن در مسیر موفقیت است. این امر به ویژه در مورد چغندر قند که یکی از محصولات کلیدی در بخش کشاورزی به شمار می‌رود، صدق می‌کند.

انواع چغندر قند، هر یک با ویژگی‌ها و توانایی‌های منحصربه‌فرد خود، انتخاب‌های متنوعی را پیش روی کشاورزان قرار می‌دهند؛ اما چگونه می‌توان بهترین بذر را برای تضمین بالاترین تناژ ممکن انتخاب کرد؟

پاسخ این سؤال در درک عمیق از ارقام چغندر و تطبیق آن‌ها با شرایط محیطی و خاکی منطقه نهفته است.

بذری که برای منطقه‌ای با آب‌وهوای معتدل مناسب است، ممکن است در مناطق گرمسیری عملکرد ضعیفی داشته باشد. به همین دلیل، انتخاب بذر باید با توجه به تحمل به تنش‌های محیطی، مقاومت به بیماری‌ها و آفات چغندر و قابلیت جذب مؤثر عناصر غذایی از خاک صورت گیرد.
بهترین بذر این محصول، بذری است که علاوه بر داشتن خواص بذری چغندر مطلوب و رشد سریع، قابلیت انبارداری بالایی داشته باشد و در برابر شرایط نامساعد محیطی از خود مقاومت نشان دهد.

این بذر باید قادر باشد تا در شرایط مختلف خاکی، عملکردی مطلوب از خود نشان دهد و بازدهی بالایی را به ارمغان بیاورد.

درنهایت، انتخاب بهترین بذر این گیاه، نیازمند تحقیق، آزمایش و تطبیق دقیق با شرایط محلی است. با این رویکرد، کشاورزان می‌توانند از میان انواع چغندر، بهترین گزینه را برای کشت و کار خود برگزینند و به تولیدی با تناژ بالا و سودآوری مطلوب دست یابند.

سخن پایانی

در پایان این سفر دانش‌آموزی در دنیای چغندر، می‌توانیم با قاطعیت بگوییم که انواع چغندر بیش از آنچه در نگاه اول به نظر می‌رسند، تنوع و کاربرد دارند. از مزارع سرسبز تا سفره‌های رنگارنگ، این گیاهان نه تنها به عنوان منبع غذایی بلکه به عنوان منبعی برای سلامتی، پایداری محیطی و نوآوری‌های صنعتی، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.

امیدواریم که این مقاله نگاه شما را به ارقام چغندر و تنوع شگفت‌انگیز آن تغییر داده باشد و شما را به قدردانی بیشتر از این گیاهان فراخوانده باشد.

بیایید با احترام به تنوع طبیعت و تلاش برای حفظ و بهبود آن، به پیشرفت‌هایی که درزمینهٔ کشاورزی و علوم گیاهی به‌دست‌آمده، ادامه دهیم.

چغندرها، با تمام انواع و کاربردهایشان، نمونه‌ای بارز از زیبایی و غنای طبیعت هستند که می‌توانند الهام‌بخش ما در مسیر پایداری و سلامت باشند.

مشاهده تمامی محصولات فروشگاه