شپشک تنه ای درخت پسته و روش های مبارزه با آن

حالتی روی تنه درختان قابل‌مشاهده است که اگر با چوبی روی آن‌ها بکشیم شیرابه تقریباً قرمزرنگی بیرون می‌زند که یکی از علامت‌های شپشک تنه ای می‌باشد. درختانی که آلوده به این بیماری می‌گردند از سرشاخه‌ها شروع به خشک شدن می‌کنند و درنهایت ضعف درخت را به دنبال دارد. خیلی سریع به کل باغ سرایت می‌کند و باغ را از حالت اقتصادی خارج می‌نماید. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان به بررسی آفت شپشک تنه ای درخت پسته و نحوه خسارت آن در باغات پسته می‌پردازیم. با ما همراه باشید و روش مبارزه با این آفت را مطالعه نمایید.

شپشک تنه ای درختان پسته

این آفت که یکی از انواع مختلف شپشک های پسته است، حشره‌ای پلی فاژ است که علاوه بر پسته اهلی، روی گونه‌های پسته وحشی و بعضی درختان میوه سردسیری، گردو و تعدادی از درختان مثمر و غیر مثمر دیگر هم دیده‌شده است.

به دلیل امکان استقرار بر روی تنه و شاخه‌های قطور و کلفت، به آن شپشک تنه ای و یا شپشک کنده‌ای گفته می‌شود. این آفت حشره‌ای تک نسلی است. در ادامه با شکل شناسی و زیست‌شناسی این آفت بیشتر آشنا خواهیم شد.

شکل شناسی شپشک تنه ای

شپشک تنه‌ای پسته در دسته شپشک های سپردار قرار دارد و نرم تن نیست. سپر این آفت در پسته به رنگ سفید و بسیار نزدیک به رنگ تنه درخت دیده می‌شود. نحوه استقرار سپرهای سنین مختلف به‌صورت مرکزی می‌باشد و شکل سپرها گرد است و سپر سن اول در وسط قرار دارد.

سپر آفت به‌اندازه 2 تا 3 میلی‌متر و کمی برآمده‌تر نسبت به سطح سرشاخه است. بدن حشره بالغ ماده به رنگ قهوه‌ای تیره، غشایی و نرم در زیر سپر قرار دارد.

پوره‌های سن اول ریز حدود 0.5 میلی‌متر و به رنگ قهوه‌ای تیره و دارای 2 عدد شاخک و 3 جفت پای متحرک می‌باشند.

زیست‌شناسی شپشک تنه ای

اکثر جمعیت شپشک تنه ای پسته مانند شپشک نخودی روی شاخه‌های 2 ساله و بالاتر و شاخه‌های اصلی و تنه درخت مستقر می‌شوند. البته تعدادی هم روی سرشاخه‌های تازه و سبز دیده می‌شوند.

سپرهای خشک‌شده آفت پس از مرگ حشره تا چند سال روی شاخه‌ها و تنه درختان باقی می‌مانند. آفت، زمستان را به‌صورت حشره ماده بالغ روی میزبان به سر می‌برد.

تخم‌های آفت به رنگ قهوه‌ای و در داخل بدن ماده‌های بالغ تشکیل می‌شوند و تا مراحل آخر تفریخ در داخل بدن مادر باقی می‌مانند.

پوره‌ها پس از خروج از تخم مدتی روی شاخه و تنه درخت حرکت کرده و سپس در محل مناسبی ثابت‌شده و سپر سفیدرنگ گردی بر روی بدن خود ترشح می‌کنند که با چشم غیر مصلح نیز دیده می‌شود.

با مرور زمان و بزرگ‌تر شدن حشره و ورود به سنین بعدی، سپرهای سنین بعدی در زیر سپر قبلی تشکیل می‌شود.

شپشک تنه ای پسته چند نسل در سال دارد؟

این آفت در سال یک نسل دارد. بدین ترتیب که حشرات کامل به وجود آمده از پوره‌های سن یک در سال جاری پس از استقرار و تغذیه تا مردادماه به‌اندازه کافی بزرگ می‌شوند ولی قادر به تخم‌گذاری و تولید نسل بعدی نبوده و برای تولید نسل بعدی به اجبار باید یک دوره سرمای زمستانی را پشت سر بگذارند.

بدین ترتیب نسل بعدی آفت در بهار سال بعد تشکیل می‌شود. در زمان ذکرشده بعد از تخم‌گذاری و خروج پوره‌ها از بدن حشره مادر، بدن حشره مادر، چروکیده و خشک‌شده و در زیر سپر باقی می‌ماند.

با توجه به این‌که سپرهای حشرات کامل این آفت بسیار سخت و محکم هستند لذا ممکن است سالها بدون تغییر اساسی بر روی تنه و سرشاخه‌ها باقی بمانند؛

بنابراین برای تعیین میزان آلودگی درختان نمی‌توان به مشاهده‌ی ظاهر آلوده شاخه‌ها اکتفا نمود. بلکه لازم است از وجود حشرات کامل زنده و یا پوره‌های سن 1 آفت در زیر سپرها اطمینان حاصل کرد.

نحوه خسارت شپشک تنه ای در درخت پسته

شپشک تنه ای پسته مانند سایر آفات و بیماری های درخت پسته خسارت می زند. این خسارت اغلب به‌صورت ایجاد ضعف و تأثیر بر رشد رویشی درخت بوده و به‌طور غیرمستقیم بر میزان تولید و کیفیت محصول تأثیر می‌گذارد.

کاهش کیفیت و مرغوبی محصول به‌صورت تأثیر بر فاکتورهایی مانند وزن محصول، اندازه میوه‌ها، خندانی، میزان پوکی و نم مغز و غیره بروز می‌کند. درختان آلوده بی‌رمق هستند.

رشد رویشی سال جاری کمتر از معمول می‌باشد. همچنین در آلودگی‌های شدید ایجاد فرورفتگی‌ها و بدشکلی ایی در شاخه‌ها و تنه دیده می‌شود که ممکن است تا سال‌ها ترمیم نشود.

برگ‌ها کوچک‌تر از معمول بوده و در پاییز زودتر برگ‌ریزی کرده و در بهار هم جوانه‌های درخت دیرتر باز می‌شوند.

بعضی از سرشاخه‌ها در طول پاییز و زمستان خشک‌شده و در بهار باز نمی‌شوند.

بیماری خشکیدگی سرشاخه‌های درختان در باغ‌های آلوده به این شپشک در مقایسه با درختان سالم بیشتر دیده می‌شود.

بهترین راه مبارزه با آفت شپشک

باغ‌هایی که آلودگی شپشک تنه ای پسته دارند حتی چند درخت، باید علیه این آفت اقدام نمود و زمان آن‌هم سمپاشی بهاره تقریباً از ۲۰ لغایت ۳۰ فروردین که با سم اتیون به نسبت ۲ لیتر و یا دیازینون به نسبت ۱.۵ در هزار به مبارزه پرداخت.

برای باغ‌هایی که اولین بار اقدام علیه این آفت می‌شود دو نوبت و با فاصله یک هفته اقدام به سم‌پاشی گردد ولی در سال‌های بعد یک نوبت کافی است.

زمان مبارزه علیه شپشک را  اصولاً مراکز جهاد کشاورزی در زمان خاص خودش را هم  اعلام می‌نمایند. در ضمن شاخه‌های آلوده تا جایی که خشک‌شده‌اند، هرس و سوزانده شوند.

اما بعد از مبارزه دو نشانه است که علامت موفقیت در مبارزه با این آفت می‌باشد. یکی اینکه درختان آلوده که حالت پژمرده‌ای دارند دوباره شاداب و سرزنده می‌شوند و راه بعدی هم یک ماه بعد از مبارزه اگر با شی‌ء و یا چوبی روی تنه درخت بکشیم، شیرابه قرمزرنگ دیگر مشاهده نخواهد شد و حالت بهبودی کاملاً مشهود خواهد بود.