آموزش مرحله به مرحله انواع “هرس نهال های جوان” تا پنج سال

آموزش انواع هرس برای “نهال های جوان”

امروزه برای افزایش بهره وری از زمین و افزایش کارایی عملکرد، روش های باغ داری سنتی به روش های باغ داری مدرن تغییر یافته است. یکی از مهم ترین عملیات ضروری در باغ داری نوین، مدیریت هرس نهال در مراحل مختلف رشد می باشد. هرس فرم دهی درختان مرکبات برای حفظ سلامت، پایداری تولید و کیفیت مناسب میوه ضروری است. هرس فرم دهی درختان از زمان کاشت نهال در زمین اصلی شروع شده و معمولا چهار تا پنج سال متوالی ادامه دارد به طوری که پس از آن، اسکلت درختان تقریبا شکل می گیرد.

انواع برش ها در هرس نهال

سرزنی و حذف کامل شاخه، دو نوع اصلی برش های هرس هستند که نتایج مختلفی را در پی دارند و برای اهداف متفاوتی استفاده می شوند:

برش سرزنی

در برش سرزنی، شاخه را کوتاه کرده و بخشی از قسمت انتهایی شاخه را حذف می کنید و با حذف اثر غالبیت جوانه انتهایی موجب تحریک رشد جوانه های جانبی و تولید شاخه های فرعی می شود. از این رو، سرزنی شاخه ها می تواند موجب تولید یک تاج فشرده و بوته ای تر شود.

حذف کامل

حذف کامل شاخه از انتها یا از محل انشعاب، تعداد کل شاخه های اطراف بازو ها یا تنه ی اصلی را کاهش می دهد و با وسایل دستی انجام می پذیرد. این برش سبب رشد بلندتر شاخه های باقی مانده می شود و می تواند موجب ایجاد یک درخت بزرگ تر و با تاج بازتر شود. این نوع هرس نهال سبب نفوذ بهتر نــور به داخل درخت می شود.

هرس فرم دهی

بعد از کاشت نهال پیوند شده در زمین اصلی و استقرار مناسب ریشه و رشد اولیه نهال در زمین، نهال باید از ارتفاع حدود 60-70 سانتی متری سرزنی شود. سرزنی در این ارتفاع، سبب فعالیت جوانه های جانبی شده و نهال را از فرم “هرمی” با یک محور اصلی، به فرم “شبه فنجانی” با انشعابات باز تبدیل می کند. همچنین در سال اول علاوه بر سرزنی، باید همه ی انشعابات جانبی نیز حذف گردد.

در این حال، تعادلی بین رشد اندام های هوایی و ریشه ایجاد می شود و همه ی جوانه ها از شرایط مساوی برای رشد جست های بعدی برخوردار می گردند. در بهار سال اول، دوم و سوم بعد از کاشت نهال در زمین اصلی، باید همه گل ها و یا میوه چه ها در همان مراحل اولیه رشد، به منظور تحریک رشد رویشی نهال جوان، حذف گردند.

هرس فرم دهی(ادامه)

در اواخر زمستان سال دوم بعد از کاشت نهال در زمین اصلی، از شاخه هایی که به طور مجدد رشد کرده اند، شاخه با موقعیت بهتر که در جهت های مختلف (چهار جهت)، با فاصله مناسب از هم (حدود 20 سانتی متر) و با زاویه های باز رشد کرده اند، انتخاب و با طول 40-50 سانتی متری هرس می شوند و شاخه هایی که در فاصله های خیلی نزدیک یا در تلاقی با هم هستند حذف می گردند.

بهتر است درختان جوان، حدود 20 سانتی متر تنه صاف در بالای محل پیوند قبل از ایجاد انشعابات داشته باشند. همچنین شاخه های با زاویه 45 درجه به عنوان شاخه های اصلی و میوه ده انتخاب شوند. نگه داری تعداد زیادی انشعاب که از یک نقطه منشا گرفته اند سبب متراکم و ضعیف شدن درخت در سال های بعد می گردد.

در بهار سال دوم بعد از کاشت نهال در زمین اصلی، به دلیل از بین رفتن غالبیت انتهایی، جوانه های جانبی روی بازو های درخت شروع به فعالیت می کنند. در این سال هم همانند سال اول، گل های تولید شده روی درخت جوان برای تحریک رشد رویشی، حذف می شوند. این کار سبب می شود که اندازه درخت، در مدت کوتاه تری به مقدار مناسب رسیده و عملکرد آتی درخت نیز افزایش یابد.

در سال های سوم و چهارم، از بین شاخه های موجود، 3-4 شاخه در جهت های مختلف و فاصله مناسب از هم، به عنوان بازو های اصلی، باقی گذاشته می شوند.

انواع انشعابات نابجا در درختان مرکبات

معمولا همراه با رشد گیاه، شاخه هایی تشکیل می شوند که موقعیت مناسبی ندارند و بهتر است که در اولین فرصت و قبل از قطور شدن این شاخه ها، اقدام به جذف آن ها کرد. از سری انشعابات نابجایی که باید با یکی از روش های هرس نهال حذف شوند می توان موارد زیر را نام برد:

انشعابی به نام “تنه جوش”

گاهی اوقات رشد یک تنه جوش قوی می تواند موجب غلبه بر یک درخت ضعیف شود. تنه جوش های روی پایه باید زمانی که کوچک و ترد هستند با دست جدا شوند. جدا کردن تنه جوش های مسن تر به دلیل وجود خار های بلند و نوک تیز مشکل است. همچنین به علت سطح برش بزرگ تر، امکان آسیب به تنه و آلودگی نیز بیشتر است.

شاخه های موازی حول یک نقطه از تنه

انشعاباتی که حول یک نقطه از تنه شکل گرفته اند، استحکام زیادی ندارند و احتمال شکستن آن ها در اثر باد شدید، محصول زیاد و یا وزن حاصل از بارش برف سنگین وجود دارد.

شاخه های موازی با یکدیگر

انشعاباتی که به موازات هم رشد کرده اند، نیز نامناسب هستند. زیرا دریافت نور، وقتی شاخه ها در جهت های متفاوت قرار دارند حداکثر است و تشکیل گل و میوه با دریافت نور نسبت مستقیم دارد.

شاخه های با رشد عمودی به بالا

شاخه هایی که مستقیم به سمت بالا رشد می کنند معمولا شاخه های رویشی (نــرک) هستند. رنگ این شاخه ها سبز روشن است و برگ های آن نیز بزرگ تر از شاخه های بارده است. “نرک ها”، معمولا فقط شاخ و برگ تولید کرده و رشد زایشی ندارند و تنها سبب متراکم شدن و مصرف ذخایر درخت می شوند بنابر این باید از محل انشعاب، حذف شوند.

شاخه های متقاطع یکدیگر

شاخه های متقاطع، نیز در اثر ساییده شدن به هم آسیب خواهند دید. بنابر این به جز یکی از این انشعابات که قوی تر بوده و جهت رشدی مناسب تری دارد بقیه انشعابات حذف می شوند.

شاخه های رو به تنه اصلی

شاخه هایی که جهت رشد آنها به سمت تنه درخت است نیز از جمله انشعابات نابجا هستند و سبب آسیب به تنه و متراکم شدن قسمت های داخلی درخت می گردند و باید از محل انشعاب حذف شوند.

شاخه های “چنگالی مانند”

از انشعاباتی که از یک نقطه منشا گرفته اند، شاخه های به اصطلاح “چنگالی” شده اند، تنها یک انشعاب قوی تر و با زاویه رشدی مناسب تر حفظ شده و بقیه شاخه ها حذف شوند. این گونه انشعابات در زمان محصول زیاد یا وقوع طوفان های شدید، به دلیل استحکام کمتر، احتمال شکستن بیشتری دارند.

شاخه های با رشد عمودی به پایین

شاخه هایی که جهت رشدی آنها به سمت پایین است موجب تماس میوه ها با زمین، شیوع بیماری های خاکزی و در نتیجه، افزایش تلفات میوه می شوند. همچنین می توانند به سیستم آبیاری آسیب زده و عملیات برداشت را نیز با مشکل مواجه کنند. این شاخه ها باید قبل از قطور شدن حذف شوند.

شاخه یا بازو های خشک شده

شاخه های خشک شده را می توان هر ۳ تا ۵ سال بسته به مقدارشان حذف نمود، زیرا وجود این شاخه ها می تواند موجب آسیب به پوست میوه شده و نیز منشأ ورود عوامل بیماری زا باشد. کافی است باغ داران فقط شاخه های خشکیده با قطر بیشتر از یک سانتی متر را قطع کنند زیرا شاخه های کوچک تر، اغلب در زمان برداشت یا عملیات دیگر شکسته می شوند. همه ی برش ها باید از محل بافت زنده شاخه، انجام شود.

شاخه یا بازو های شکسته شده

در برخی مواقع که بازوهای اصلی درخت فرم دهی شده در اثر طوفان یا باد شدید شکسته شود ولی ریشه و پایه درخت سالم باشند باید بازو های شکسته شده را تا بافت سالم قطع کرد و اگر بازوی اصلی از محل انشعاب از تنه شکسته شده است می توان از شاخه های نـرک به جای شاخه های جایگزین استفاده کرد. به این صورت که نـرک های جایگزین را سرزنی کرد و با استفاده از “قیم”، آن ها را در زاویه مناسب قرار داد و از جوانه های تشکیل شده روی آن به عنوان شاخه های بارده جدید استفاده کرد.

معرفی ابزار کارآمد برای هرس

پر کاربرد ترین وسیله برای هرس، قیچی دسته کوتاه است. برای هرس شاخه های بالایی تاج می توان از قیچی های دسته بلند استفاده کرد. ارّه ها معمولا برای حذف شاخه های قطور که با قیچی به آسانی بریده نمی شوند استفاده می شوند.

منبع:

کتاب مدیریت احداث باغ پایدار مرکبات (به تصنیف دکتر علی اسدی کنگرشاهی و دکتر نگین اخلاقی امیری)

برای مشاهده اخبار روز صنعت پسته و مطالب مفید کشاورزی و پسته به کانال پسته رفسنجان بپیوندید

برای عضویت در کانال بر روی تصویر زیر کلیک کنید: