با افزایش جمعیت و کاهش منابعی مثل آب و زمین کشاورزی مناسب، اهمیت کشت گلخانه ای مشخص می‌شود. امروزه محصولات باغ‌ها، پاسخگوی نیاز مردم نیست و باید با کشت گلخانه ای، محصولات را حتی در زمان‌هایی، غیر از زمان‌های تولید فصلی، تولید کرد. یکی از محصولات پر سود، پسته می باشد، که در این مقاله به بررسی کشت گلخانه ای و امکان کشت درختان پسته به صورت گلخانه ای می پردازیم.
کشت گلخانه ای نقش مهمی در کشاورزی مدرن ایفا می‌کند و مزایای متعددی دارد که به بهره‌وری کلی بخش کشاورزی کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین مزایای کشت گلخانه ای شامل موارد زیر می‌شود.
تولید محصول در همه فصول سال
همانطور که می‌دانید، هر محصول در یک فصل خاص به دست می‌آید و دلیل آن‌هم شرایط آب و هوایی موردنیاز برای تولید آن محصول است.
در کشت گلخانه ای، پرورش‌دهندگان می‌توانند دما، رطوبت و نور را به‌دلخواه تنظیم کنند و شرایط لازم برای تولید محصول را شبیه‌سازی کنند؛ بنابراین با انجام کشت گلخانه ای، در همه فصول سال می‌توان انواع محصولات را تولید کرد.
افزایش بهره‌وری
معمولاً محصولات گلخانه ای در مقایسه با محصولات کشاورزی سنتی در مزرعه باز، بیشتر هستند. درست است که دلیل افزایش محصولات در گلخانه، فراهم کردن شرایط مساعد رشد برای گیاه هست؛ اما گرده‌افشانی در محیط بسته نیز خیلی تأثیرگذار می‌باشد. در یک سیستم کشت گلخانه ای، به‌راحتی می‌توان از فناوری‌های روز دنیا استفاده کرد (تنظیم دما، تنظیم رطوبت، تنظیم میزان ماده غذایی) و سرعت رشد گیاهان و مقدار محصول را افزایش داد.
یکی از راه‌های افزایش بهره وری، مدیریت تغذیه مناسب و اصولی برای درختان می باشد، استفاده از کود فروت ست در زمان تورم جوانه های درختان پسته نقش مهمی در شکوفایی گل ها و افزایش گل دهی، عدم ریزش جوانه های گل و تاثیر بر گرده افشانی موفق، لقاح و تشکیل میوه و افزایش محصول را دارد.
استفاده بهینه از منابع
یکی دیگر از مواردی که اهمیت کشت گلخانه ای را بالا می‌برد، جلوگیری از هدر رفتن منابع غذایی و آب است.
وقتی زمین کشاورزی بزرگ باشد، خواه یا ناخواه مقداری آب و مواد مغذی هدر می‌رود؛ اما در یک گلخانه با مقیاس کمتر از باغ‌های بزرگ، منابع را بهتر می‌توان مدیریت کرد.
کنترل آفات و بیماری‌ها
بسته بودن محیط گلخانه باعث می‌شود که گیاهان در برابر آفات، بیماری‌ها و شرایط نامساعد جوی در امان باشند. این امر نیاز به آفت‌کش‌های شیمیایی را کاهش و تولید محصول سالم‌تر را افزایش می‌دهد.
تنوع محصول
شما در هر شهری با هر شرایط آب و هوایی که زندگی کنید، با کشت گلخانه ای می‌توانید انواع محصولات را تولید کنید. گلخانه‌ها امکان کشت انواع مختلفی از محصولات را فراهم می‌کنند که در فضای باز ممکن است رشد نکنند.
بهبود کیفیت
شرایط کنترل‌شده در گلخانه اغلب منجر به تولید محصولات با کیفیت بالاتر با طعم، بافت و ارزش غذایی بهتر می‌شود.
مزایای اقتصادی
یکی دیگر از مواردی که اهمیت کشت گلخانه ای را نشان می‌دهد، داشتن سود بالاست.
کشت گلخانه ای می‌تواند مزایای اقتصادی قابل‌توجهی را برای کشاورزان به همراه داشته باشد؛ زیرا آن‌ها می‌توانند محصولاتی تولید کنند که ارزش غذایی بالایی دارند. این به نوبه خود به ایجاد شغل و افزایش درآمد برای جوامع روستایی کمک می‌کند.
کاشت پسته گلخانه ای
برای خیلی از افراد ساکن شهرهایی که آب‌و‌هوای مناسب برای کاشت پسته را ندارند؛ این سوال ایجاد می شود که آیا می‌توان پسته را در گلخانه کاشت؟
در پاسخ به این افراد باید گفت، بله می‌شود این کار را انجام داد؛ ولی باید بتوانید شرایط لازم را به‌طور کامل فراهم کنید و از عهده هزینه‌های آن برآیید.
پسته هم مثل هر محصول دیگری، برای رشد و بارور شدن به مقدار دما، نور، رطوبت، کود، آب و… مخصوص به خود نیاز دارد. در ادامه به شما خواهیم گفت که شرایط کاشت پسته گلخانه‌ای چیست.
گلخانه مناسب انتخاب کنید
برای کشت پسته گلخانه ای به یک گلخانه با فضای کافی برای رشد درختان پسته و همچنین سیستم‌های تهویه مناسب، کنترل دما و… نیاز است. ارتفاع درختان پسته در ایران به 3 الی 4 متر می‌رسد؛ بنابراین باید از قبل برای ارتفاع سقف گلخانه برنامه‌ریزی کنید.
نکته دیگر درمورد گلخانه مناسب برای پسته این است که گلخانه باید به‌حدی بزرگ باشد که بتوان بذرها یا نهال‌های پسته را با فاصله حداقل 3 تا 4 متر از یکدیگر کاشت. و حفظ فاصله 6 متری برای ردیف ها جهت تسهیل در عملیات داشت و برداشت پسته امری ضروری می باشد.
پسته مناسب را انتخاب کنید
پایه‌ای را انتخاب کنید که به بیماری مقاوم بوده و بتواند در شرایط گلخانه‌ای رشد کند. ازآنجایی‌که کشت پسته گلخانه ای بسیار هزینه‌بر است، حتماْ پسته‌ای را انتخاب کنید که مقاومت بالایی دارد؛ تا زحمات شما هدر نرود.
آماده‌سازی خاک و کاشت نهال پسته
یک خاک با زهکشی خوب، PH=7-6/5 و مواد آلی موردنیاز فراهم کنید؛ سپس نهال‌ها را با فاصله 3 الی 4 متر از یکدیگر بکارید.
کنترل دما و رطوبت
درختان میو خزان دار، برگ های خود را در پاییز از دست می دهند و به خواب زمستانی می روند. درخت میوه ای که به خواب زمستانی می رود، رشد طبیعی خود از جمله گل دهی و تشکلیل میوه را تا زمانی که مقداری سرما برابر با حداقل “نیاز سرمایی” خود را پیدا کند و به دنبال آن مقدار معینی از گرما، از سر نمی گیرد.
نیاز سرمایی درختان پسته محدوده گسترده ای دارد و از رقمی به رقم دیگر متفاوت می باشد. اگر نیاز سرمایی یک رقم به میزان قابل توجهی پایین تر از مقدار معمول در محل کاشت تامین شود، هوای گرم ممکن است باعث پایان یافتن خواب زمستانی و گل دهی زود هنگام و منجر به آسیب دیدن درختان و شکوفه ها شود. اگر این مقدار خیلی بیشتر باشد، گل دهی به تأخیر می افتد و نامنظم خواهد بود و شاید هم با تشکیل میوه کم و یا بدون تشکیل میوه همراه باشد.
بنابراین در زمستان درختان پسته به یک خواب زمستانی نیاز دارد و برای برطرف شدن نیاز سرمایی درختان پسته گلخانه ای با توجه به رقم (اکبری، احمدآقایی، فندقی، کله قوچی و …)باید برای حداقل 6 الی 8 هفته، دما را بین 0 تا 7 درجه سانتی‌گراد تنظیم کنید.
معمولاْ در گلخانه‌ها که فضا بسته است، رطوبت بسیار زیاد می‌شود و شما باید با استفاده از دستگاه‌ها مربوطه، رطوبت را به حد مورد نیاز پسته برسانید. وجود رطوبت بالا در گلخانه باعث عدم گرده افشانی مناسب در طول دوره گرده افشانی شده و باعث بالارفتن جمعیت قارچ های و بیماری های قارچی می شود. که این موضوع می تواند باعث ایجاد خسارت های زیادی به درختان پسته گلخانه ای شود.
نور
درخت پسته برای رشد و محصول دهی بهتر، روزانه حداقل به 8 تا 10 ساعت نور نیاز دارد؛ در باغ های پسته ای که در مناطق پسته خیز کشور احداث شده است این میزان نور مورد نیاز درختان پسته به صورت طبیعی با استفاده از تابش نور خورشید تامین می شود، بنابراین اگر در منطقه ای که اقدام به احداث گلخانه درخت پسته داشتید، نور طبیعی خورشید کافی نیست، از نور مصنوعی استفاده کنید.
آبیاری
درختان را به‌طور منظم آبیاری کنید، اما غرق‌آب نکنید. آبیاری بیش‌ازحد می‌تواند منجر به بالارفتن جمعیت قارچ های خاکزی شود و باعث پوسیدگی ریشه و سایر بیماری‌ها شود.
کود دهی
کود دهی و تغذیه درختان پسته امری بسیار مهم و ضروری است. در شرایط احداث باغ پسته به طور طبیعی، کوددهی زمستانه و ایجاد چالکود بسیار مفید و کاربردی می باشد. و همچنین در طول فصل رشد و باردهی نیز بر اساس نیاز درخت عملیات کود دهی و محلول پاشی های تغذیه ای انجام می شود. که ما باید برای تامین نیاز غذایی پسته در شرایط گلخانه به این مسائل توجه کافی را داشته باشیم.
هرس
هرس درخت پسته یکی از اقدامات لازم و ضروری است که لازم است به‌صورت حرفه‌ای و تخصصی انجام گیرد. در درختان پسته هدف از هرس به دو صورت می باشد: هرس فرم و شکل دهی درختان پسته و هرس به منظور باردهی درختان پسته. بهترین زمان هرس درختان پسته در زمان خواب زمستانه درختان است. در طول فصل رشد هم هرس در موارد خاص مثل حذف شاخه های خشک و بیمار و حذف پاجوش ها انجام می شود. هرس کردن شاخه‌های خشک‌شده باعث می‌شود که نفوذ نور و گردش هوا بهتر انجام شود و سایر شاخه‌ها رشد بهتری داشته باشند. هرس درختان پسته گلخانه ای به دلیل شرایط ویژه گلخانه (رطوبت، میزان نور دریافتی، هوادهی تاج درخت و …) نیاز به بررسی و تحقیقات بیشتر دارد.
مدیریت آفات و بیماری‌ها
درست است که پسته درختی است که نسبتا مقاوم؛ اما بیماری‌ها و آفات می‌توانند باعث کاهش محصول این درخت و یا از بین رفتن آن شوند.
در فضای بسته گلخانه، امکان افزایش آفات و بیماری‌ها بسیار زیاد است و اگر می‌خواهید زحمات شما نتیجه بدهد،
درختان را مرتب چک کنید که دچار آفات و بیماری‌ها مثل، شته‌ها، حشرات و… نشوند و درصورت لزوم از آفت‌کش‌ها استفاده کنید.
برداشت
معمولاً 5 تا 7 سال طول می‌کشد تا پسته محصول بدهد. زمانی که پسته‌ها شکافته شدند (اواخر تابستان و اوایل پاییز) آن‌ها برداشت کنید.
آیا می‌توان پسته را در گلخانه کاشت و آیا این کار صرفه اقتصادی دارد؟
همانطور که در بالا گفته شد، امکان کشت پسته در گلخانه وجود دارد، اما راه‌اندازی گلخانه پسته دو شرط اصلی دارد:
- داشتن گلخانه خیلی بزرگ.
- تهیه دستگاههای پیشرفته برای فراهم کردن شرایط موردنیاز پسته.
پسته علاوه‌بر سرمایه اولیه زیاد، به مراقبت‌های دوره‌ای زیادی مثل کوددهی، کنترل دما و رطوبت، آفت‌زدایی و… نیز نیاز دارد که این موارد نیز هزینه‌بر هستند.
شما قبل از راه‌اندازی گلخانه پسته باید ببینید که آیا کشت پسته گلخانه ای مقرون به صرفه می باشد؟ و از عهده هزینه‌های احداث گلخانه پسته برمی‌آیید یا خیر؟ و همچنین آیا تقاضای کافی برای پسته زیر کشت شما وجود دارد که بعداْ هزینه‌های شما جبران شود؟
طبق نظر کارشناسان، احداث گلخانه پسته در ایران صرفه اقتصادی ندارد؛ چون احداث گلخانه و تهیه دستگاههای پیشرفته وارداتی، بسیار هزینه‌بر است. احتمالاً در کشورهای توسعه‌یافته که خودشان دستگاههای موردنیاز گلخانه را تولید می‌کنند؛ این سیستم‌ها ارزان‌تر هستند و احداث گلخانه پسته صرفه اقتصادی دارد.
سخن پایانی
در ابتدای مقاله به اهمیت کشت گلخانه ای اشاره شد و گفته شد که کشت گلخانه ای مزایای متعددی ازجمله افزایش بهره‌وری، جلوگیری از هدر رفتن منابع و بهبود کیفیت محصول را دارد. گلخانه‌ها انواع مختلفی دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توان انواع محصولات را در فصول مختلف سال تولید کرد که این مسئله به برآورده کردن به‌موقع تقاضا و توسعه اقتصادی در سراسر جهان کمک می‌کند.
برای تولید پسته گلخانه ای باید یک گلخانه مطابق با فناوری‌های روز دنیا داشته باشید؛ چنین گلخانه‌هایی معمولاً در کشورهای توسعه‌یافته وجود دارد. برای تولید پسته گلخانه ای، علاوه بر هزینه اولیه خیلی زیاد، باید حدود 5 تا 7 سال فقط منتظر رشد و به ثمر رسیدن درخت باشید. بعدازآنکه درخت پسته شروع به دادن محصول کرد، بخشی از هزینه‌های ابتدایی و نگهداری‌های دوره‌ای شما جبران می‌شود.
