وقتی به آسمان نگاه می‌کنیم و قطرات باران را می‌بینیم، شاید بپرسیم باران چیست؟ باران فقط چکه‌های آب نیست که از ابرها به زمین می‌افتند، بلکه یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعت است که همه ما با آن سروکار داریم. در این مقاله، می‌خواهیم داستان باران را بازگو کنیم؛ از اینکه چطور شکل می‌گیرد و به زمین میریزد، گرفته تا اینکه چرا برای زندگی ما و سیاره‌مان اینقدر مهم است. بیایید با هم قدم در این داستان بگذاریم تا بیشتر با این معجزه آشنا شویم و بدانیم وقتی به صدای باران گوش می‌دهیم، در واقع چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
چرخه آب و نقش باران
بی‌شک، باران بخشی جدایی‌ناپذیر از چرخه آب است که زندگی روی کره زمین را تداوم می‌بخشد. این فرآیند طبیعی که شامل تبخیر آب، تشکیل ابر و سرانجام بارش آن به صورت باران است، نه تنها منبع اصلی تأمین آب شیرین ما است، بلکه نقش بسزایی در حفظ تعادل زیست‌محیطی دارد.
درک چرخه آب و نقش باران در آن، به ما کمک می‌کند تا بهترین روش‌ها برای مدیریت منابع آبی را شناسایی کنیم و به طور مؤثرتری در برابر تغییرات اقلیمی اقدام نماییم.
هر بار که باران می‌بارد، قطرات حیات‌بخش آن تقریباً همه چیز را تحت تأثیر قرار می‌دهند: از پر کردن رودخانه‌ها و سدها گرفته تا تغذیه منابع آب زیرزمینی و فراهم کردن آب مورد نیاز برای کشاورزی و جنگل‌ها.
باران همچنین نقش مهمی در شستشوی هوا و حذف آلودگی‌ها دارد، بنابراین سلامت محیط زیست ما را بهبود می‌بخشد.
فواید باران چیست؟
باران فواید بسیاری برای زمین، اکوسیستم‌ها و انسان‌ها دارد. در اینجا چند مورد از مهم‌ترین فواید باران ذکر شده‌اند:
- تأمین آب: باران منبع اصلی تأمین آب برای زیست‌بوم‌ها و انسان‌ها است. آب باران برای کشاورزی، صنعت و مصارف خانگی ضروری است.
- پاک‌سازی هوا: می‌تواند آلاینده‌ها و ذرات معلق در هوا را شستشو دهد و باعث پاک‌سازی هوا و بهبود کیفیت آن شود.
- تعادل اکوسیستم: نقش مهمی در تعادل اکوسیستم‌ها دارد. آب مورد نیاز گیاهان را تأمین کرده و به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند.
- تجدید سفره‌های آب زیرزمینی: آب باران به تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و چاه‌ها کمک می‌کند که برای استفاده‌های بلندمدت ضروری است.
- کمک به کشاورزی: برای رشد گیاهان و تولید محصولات زراعی لازم است. بسیاری از مناطق جهان برای آبیاری مزارع خود به بارندگی وابسته‌اند.
- کاهش دما: می‌تواند دمای هوا را خنک کرده و شرایط آب و هوایی معتدل‌تری ایجاد کند.
- تولید انرژی: آب باران می‌تواند در تولید انرژی هیدروالکتریکی که یک منبع انرژی پاک و تجدید پذیر است، استفاده شود.
- منابع آبی برای حیات وحش: آب باران استخرهای طبیعی و مصنوعی را پر می‌کند که برای حیات وحش ازجمله پرندگان مهاجر، ماهی‌ها و دیگر حیوانات ضروری است.
- تقویت چرخه آب: بخش مهمی از چرخه آب زمین است و باعث میشود این چرخه فعال و پویا باقی بماند.
باران نه تنها برای محیط زیست و حیات طبیعی مفید است، بلکه در بسیاری از جوامع نیز به عنوان یک منبع حیاتی و ضروری شناخته میشود.
باران چگونه تشکیل میشود؟
باران زمانی تشکیل میشود که بخار آب موجود در اتمسفر سرد شده و به قطرات آب تبدیل شود. این روند در چندین مرحله اتفاق می‌افتد:
- تبخیر: ابتدا، نور خورشید باعث گرم شدن آب در اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها میشود. آب گرم شده به صورت بخار به هوا بالا می‌رود.
- انتقال و جریان بالایی: بخار آب بر اثر وزش باد در اتمسفر پخش میشود. با افزایش ارتفاع، دمای هوا کاهش می‌یابد که این امر به خنک شدن بخار آب کمک می‌کند.
- تراکم: وقتی بخار آب به نقاط بالاتر و سردتر اتمسفر می‌رسد، شروع به تراکم می‌کند. به این معنا که بخار آب به قطرات ریز آب یا کریستال‌های یخ تبدیل میشود که این فرایند اغلب در ابرها رخ می‌دهد.
- رشد قطرات: این قطرات یا کریستال‌های یخ با برخورد به یکدیگر ادغام شده و بزرگ‌تر می‌شوند. وقتی که این قطرات به اندازه کافی بزرگ شدند و دیگر نمی‌توانند در هوا شناور بمانند، تحت تأثیر جاذبه زمین به سمت پایین کشیده می‌شوند.
- بارش: این قطرات آب بزرگ‌تر در نهایت به صورت باران به زمین می‌ریزند. اگر دمای محیط بسیار سرد باشد، این قطرات ممکن است به صورت برف، تگرگ، یا باران یخ‌زده باریده شوند.
این چرخه بارش بخش مهمی از چرخه کلی آب در طبیعت است و نقش حیاتی در توزیع آب شیرین روی کره زمین دارد.
تفاوت برف و باران چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت بین برف و باران در دمای هواست که هنگام تشکیل و سقوط هر یک از آن‌ها وجود دارد. برف در دماهای زیر نقطه انجماد هوا (0 درجه سلسیوس یا 32 درجه فارنهایت) تشکیل میشود و به صورت کریستال‌های یخ به زمین می‌رسد، درحالی‌که باران در دماهای بالاتر از نقطه انجماد به صورت قطرات مایع نزول می‌کند.
چرا گاهی ابر وجود دارد، اما باران نمی بارد؟
گاهی اوقات آسمان پر از ابر است اما بارانی نمی‌بارد. ابرها ترکیبی از بخار آب و قطرات ریز آب هستند که در هوای سرد جمع شده‌اند؛ اما برای باریدن باران، فقط سردی هوا کافی نیست.
زمانی که بخار آب به سمت بالا حرکت می‌کند و به لایه‌های سردتر جو می‌رسد، شروع به فشرده شدن می‌کند و ابرها شکل می‌گیرند. اینجاست که هوا سرد است، اما ابرها سقوط نمی‌کنند و باران نمی‌بارد.
این به خاطر این است که جریان‌های هوا در زیر ابرها، آن‌ها را در جای خود نگه می‌دارد و قطرات باران به اندازه کافی بزرگ نیستند که تحت تأثیر جاذبه به زمین بیفتند.
ابرها باید قطرات آب بزرگ‌تری داشته باشند که سنگینی‌شان بتواند آن‌ها را به زمین بکشاند. تا زمانی که این قطرات به اندازه کافی بزرگ نشوند، ابرها در آسمان باقی می‌مانند و باران نمی‌بارد.
حالت اشباع چگونه ایجاد باران می‌کند؟
حالت اشباع به حالتی می‌گویند که حداکثر تراکم یک ماده یا مولکول در محیط یا در یک ماده دیگر رخ داده باشد به‌نحوی‌که افزایش تراکم ممکن نباشد.
به‌عنوان‌مثال اگر شما شکر زیادی در آب حل کنید به‌نحوی‌که دیگر هرچه شکر به آب اضافه کنید باقی شکرها در آب حل نشوند می‌گوییم محلول اشباع از شکر به دست آورده‌ایم.
حال ابری که تشکیل شده است اگر در مسیر حرکت خود به یک توده هوای گرم برخورد کند به سادگی قطرات آب مجدد بخار شده و ابر از بین می‌رود! یکی از علل مهم تغییر شکل ابرها همین است.
با برخورد ابر به توده‌های گرم هوا ابر از حالت تراکم خارج شده و قطرات آب موجود در آن به سمت زمین حرکت می‌کنند؛ اما این باران را تشکیل نمی‌دهد قطرات در مسیر سقوط قبل از برخورد به زمین بخار می‌شوند!
اما اگر ابر به یک توده هوای مرطوب و خنک برخورد کند نه تنها ابر فرونمی‌پاشد بلکه بزرگ‌تر و بزرگ‌تر میشود. با بزرگ‌تر شدن ابر، قطرات ریز آب به هم پیوسته و تشکیل قطرات درشت‌تر را می‌دهند.
در این حالت قطرات بزرگ‌تر به دلیل اینکه وزن بالاتری پیدا می‌کنند به شکل باران فرومی‌ریزند.
چرا باران قطره قطره میریزد؟
باران قطره‌قطره میریزد زیرا بخار آب که به ابر تبدیل شده، وقتی به اندازه کافی سرد میشود، قطرات کوچک آب تشکیل می‌دهد. این قطرات ابتدا خیلی ریز هستند و توسط جریان هوا بالا نگه داشته می‌شوند.
با گذشت زمان، قطرات به هم می‌پیوندند و بزرگ‌تر می‌شوند. وقتی قطرات آب به اندازه‌ای بزرگ شوند که وزن‌شان بیشتر از مقاومت هوا شود، تحت تأثیر جاذبه به سمت زمین سقوط می‌کنند و به صورت قطره‌های باران مشاهده می‌شوند.
حال به نکته ای جالب می‌رسیم!
می‌دانید با کاشت درخت‌ها و گیاهان مقاوم به خشکی در مناطق کویری باعث می‌شویم رطوبت هوا در آن مناطق افزایش یابد؟ با افزایش رطوبت نسبی هوا در مناطق کویری می‌توانیم شاهد افزایش ریزش باران در آن مناطق باشیم.
زمانی که در یک کویر آب‌های زیرزمینی بیش از حد استخراج می‌شوند در واقع زمین بیش از حد خشک میشود. زمین که بیش از حد خشک شد هوای بالای زمین هم خشک و خشک تر میشود، در چنین شرایطی ابرهایی که در منطقه‌ای دیگر باریده اند از مسیر کویر عبور کرده و چیزی روی زمین کویر نمی‌ریزند!
در مناطق کویری هرچه به فکر افزایش رطوبت نسبی هوا باشیم و مواظب آب‌های زیرزمینی باشیم شاهد ریزش باران بیشتری خواهیم بود.
بنابراین یکی از مهم‌ترین دلایل عدم ریزش باران در مناطق کویری همین است. از دیگر دلایل عدم ریزش باران توسط ابرها کافی نبودن قطر و تراکم خود ابر است. معمولاً ابرهای کوچک باران‌زا نیستند. بلکه ابرهایی باران‌زا هستند که به شکل یک سامانه چند صد یا چند هزار کیلومتر حرکت می‌کنند.
اسامی مختلف ابرهای باران‌زا با توجه به شرایط و شکلشان
- ابرهای آلتواستراتوس: این ابرها بارش بارانی ریز و سبک دارند.
- ابرهای استراتوس: این ابرها بارانی ملایم و نم نم تولید می‌کنند.
- ابرهای نیمبو استراتوس: یکی از مهم‌ترین ابرهای تولید کننده بارانهای شدید هستند.
- ابرهای کومه‌ای بارا یا کومولونیمبوس: قوی ترین ابرهای باران‌زا همین ابرها هستند که بارش آن‌ها بسیار سنگین و اکثراً همراه با رعدوبرق است.
سخن پایانی
با درک فرآیند تولید باران متوجه شدیم که چرا سال به سال در مناطق کویری ما باران کمتر میشود. در واقع این همان چیزی است که در منابع دینی از آن به عنوان گناه یاد شده است. گناه اسراف کردن؛ گناهی که در مناطق کویری ما در مصرف آب انجام داده‌ایم و این گناه به صورت خودکار باعث میشود خشک‌سالی شود.
در واقع بشریت هرچه بیشتر منابع آبی و جنگل‌ها و مراتع را تخریب کند میزان بارش باران را کاهش داده و اسراف در مصرف آب عملاً باعث کاهش نزولات خواهد شد.
کشت دیم در مناطق کویری، کاشتن بوته‌های مقاوم به خشکی و کم‌آبی در درازمدت هم جلوی بسیاری از مشکلات زیستی را خواهد گرفت، هم می‌تواند درآمد اقتصادی داشته باشد و هم رطوبت نسبی هوا را افزایش دهد که با افزایش رطوبت نسبی هوا باران بیشتری خواهیم داشت و با افزایش باران می‌توانیم محصولات متنوع‌تری بکاریم.
09131923700
خیلی خوب و با جزئیات توضیح دادید
ممنون
خوشحالیم که مورد رضایت شما بود
خیلی ممنون محتوای جالبی بود این روز ها که طرف حتی از تبلیغات لوله بازکنی برچسب ها استفاده نمیکنه و اینترنتی سفارش میده دیگه طرح صیانت از فضای مجازی نباید این راحتی و سرعت توی کارها رو از مردم بگیره امیدوارم یه فکری به حال مردم بکنن طرف الان برای لوله بازکنی هم اینترنتی سفارش میده چه برسه به سایر کارهای مهم که به اینترنت وابسته هستن