با توجه به اینکه محصول پسته یکی از محصولات مهم و اقتصادی درزمینهٔ صادرات است، مرغوب بودن آن اهمیت بسیاری دارد. اگر پسته صادراتی ایران بخواهد با محصولات سایر کشورهای تولیدکننده نظیر آمریکا در بازارهای جهانی رقابت کند، کیفیت آن حائز اهمیت خواهد بود. برای رسیدن به این هدف، لازم است عوامل متعددی را در کاشت و داشت و برداشت محصول، گرد هم آوریم. مهم‌ترین نکته، آبیاری مناسب درختان پسته است. با توجه به اینکه ایران در منطقه گرم و خشک قرار دارد، بهترین روش برای آبیاری، آبیاری قطره ای درخت پسته می‌باشد. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان، ابتدا شما را با سیستم آبیاری قطره ای آشنا خواهیم کرد و در ادامه به روش های نوین آبیاری درختان و محاسبه مصرف آب در آبیاری قطره ای را موردبررسی قرار خواهیم داد.
سیستم آبیاری قطره ای چیست؟
آبیاری قطره ای کارآمدترین و مناسب‌ترین سیستم انتقال آب و مواد مغذی برای پرورش و تولید محصولات است. در این روش، آب و مواد مغذی، به مقدار و در زمان مناسب به ریشه گیاه می‌رسد؛ بنابراین هر گیاه برای رشد بهینه و بازده بیشتر، دقیقاً همان چیزی را که نیاز دارد، دریافت میکند.
این فرآیند کشاورزان را قادر می‌سازد تا ضمن صرفه‌جویی در مصرف آب، کود، انرژی و حتی آفت‌کش‌ها، بازده بیشتری در تولید محصول داشته باشند.
آبیاری قطره ای چگونه کار میکند؟
در روش آبیاری قطره ای آب و مواد مغذی در لوله‌هایی به مزرعه منتقل‌شده و با واحدهای کوچک‌تری معروف به قطره‌چکان روی خاک در اطراف هر درخت ریخته می‌شوند.
هر قطره‌چکان، قطره‌های حاوی آب و کود را در فواصل زمانی معین می‌چکاند. درنتیجه آب و مواد مغذی به‌طور یکنواخت به منطقه ریشه هر گیاه، در یک مزرعه می‌رسد.
در ادامه مقاله آبیاری قطره ای درخت پسته، ویدئو چگونگی رسیدن آب به درخت را با استفاده از آبیاری قطره ای ببینید.
دلیل استفاده از روش های نوین آبیاری درختان
دلیل ساده‌ای دارد: آبیاری قطره ای نسبت به سایر روش‌های آبیاری، بازده سرمایه بیشتری را به همراه دارد. علاوه بر آن، استفاده از آن برای کشاورزان بسیار راحت است. ازجمله مزایای این نوع آبیاری را در ادامه بخوانید.
مزایای استفاده از سیستم آبیاری قطره ای
- صرفه‌جویی در مصرف آب زیاد، بدون تبخیر، بدون اتلاف و بدون شستن خاک
- آبیاری یکنواخت در هر نوع توپوگرافی و نوع خاک
- صرفه‌جویی در انرژی، به‌طوری‌که اگر فشار آب کم باشد نیز کار میکند.
- استفاده مؤثر و بهینه از کود و محصولات دفع آفات
- وابستگی کمتر به آب‌وهوا، ثبات بیشتر و خطرات کمتر
چرا گیاهان آبیاری قطره ای را ترجیح می‌دهند؟
دقیقاً همانند انسان‌ها، گیاهان دوست دارند آب و مواد مغذی خود را به روشی متعادل دریافت کنند. هیچ‌کس نمی‌خواهد در یک روز به‌اندازه یک ماه غذا بخورد و همین امر در مورد گیاهان نیز صدق میکند.
آبیاری قطره ای به‌طور مکرر و در مقادیر کم، آب و مواد مغذی را به ریشه‌های درخت می‌رساند و درنتیجه شرایط مطلوب رشد را فراهم می‌سازد. آبیاری قطره ای به داشتن حداکثر بازده کمک میکند.
در ادامه مقاله آبیاری قطره ای درخت پسته به دلایلی که باعث بهبود عملکرد گیاهان با این نوع آبیاری هوشمند می‌شوند، می‌پردازیم.
دلایل عملکرد بهتر با آبیاری قطره ای درخت پسته
به دلایل زیر عملکرد گیاهان با آبیاری قطره ای بیشتر است و محصول بیشتری می‌دهند:
- در دسترس بودن زیاد آب و مواد مغذی
- دوزهای آب و مواد مغذی متناسب با نیازهای رشد گیاه (در روش های نوین آبیاری درختان، می‌توان مقدار آب و قطره ای که چکیده می‌شود را با توجه به سن گیاه تنظیم نمود)
- عدم اشباع خاک و هوادهی خوب خاک
- جلوگیری از شوری زیاد ناشی از مصرف زیاد کود
- عدم خیس شدن شاخ و برگ درخت (خیس شدن شاخ و برگ گیاه، منجر به بیماری‌های قارچی می‌شود)
روش‌های آبیاری درختان پسته
از چهار نوع روش در آبیاری درختان پسته می‌توان استفاده کرد: روش های نوین آبیاری درختان که شامل آبیاری قطره ای می‌شوند و برخی روش‌های سنتی دیگر که در ادامه می‌خوانید.
آبیاری نواری
در این روش شیب زمین نباید بیشتر از 1 درصد باشد. در پای درختان که در یک ردیف هستند، یک جوی ایجاد می‌کنند و آب را در این جوی‌ها رها می‌سازند. راندمان و بازده در این روش 40 تا 80 درصد است. بازده 80 درصد زمانی است که در انتهای جوی‌ها جایی برای جمع‌آوری آب اضافی وجود داشته باشد.
آبیاری با کمک جوی و پشته
در زمین‌هایی که شیب خیلی کمی دارند، باید با کمک تپه‌های کوچکی از خاک که در سر راه آب و در جوی‌ها ساخته می‌شود، مسیر آب را هدایت نمود و آب را به همه درخت‌ها رساند. اگر شیب زمین خیلی زیاد باشد، استفاده از دو روش نواری و جوی و پشته باعث فرسایش بسیار زیاد خاک می‌شود.
آبیاری بابلر
در این روش آب به‌وسیله لوله‌هایی محکم و پلاستیکی مانند پلی‌اتیلن به‌پای درخت منتقل می‌شود. سپس به‌وسیله یک فواره به نام بابلر، آب درون حوضچه‌ای که در زیر درخت کنده‌شده ریخته خواهد شد.
هشدار: در سه روش آبیاری نواری، جوی و پشته و بابلر به مقدار آب زیادی نیاز خواهیم داشت.
برای مطالعه بیشتر در رابطه با آبیاری درختان پسته به مطلب آبیاری درختان پسته چگونه و چه زمانی انجام می‌شود مراجعه کنید.
آبیاری قطره ای درخت پسته
در این روش بعد از انتقال آب به نزدیکی درخت، در زیر خاک یک قطره‌چکان قرار داده می‌شود که می‌توان تعداد قطره‌ها در ساعت را با توجه به سن درخت تنظیم کرد.
برای درختان جوان یک قطره‌چکان و برای درختان مسن 6 تا 8 قطره‌چکان نیاز است. به دلیل اینکه ریشه درختان مسن از سطح خاک دور شده است، آب باید حدود 40 تا 60 درصد به عمق خاک نفوذ کند. درحالی‌که برای درختان جوان عمق نفوذ 5 تا 10 درصد کافی است.
محاسبه مصرف آب در آبیاری قطره ای
| در هر هکتار در سال | مناسب‌ترین دوره آبیاری به طور میانگین | |
| آبیاری نواری | 9000 مترمکعب | 35 الی 40 روز |
| آبیاری با کمک جوی و پشته | 9000 مترمکعب | 35 الی 40 روز |
| آبیاری بابلر | 7000 مترمکعب | 20 روز |
| آبیاری قطره‌ای | 5000 مترمکعب | 10 روز- در صورت شوری خاک 7 روز |
روش های آبیاری قطره ای
آبیاری قطره‌ای، خود از روش های گوناگونی انجام می‌شود. استفاده از هرکدام از این روش ها بستگی به شرایطی ازجمله، شرایط منطقه، نتایج آزمایشات خاک و آب، الگوی کشت محصول، شرایط اقلیمی منطقه و … دارد. از مهم‌ترین روش‌های آبیاری قطره ای می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- آرایش دو ردیفه
- آرایش یک‌طرفه
- آرایش لوپ یا حلقه‌ای
- روش قطره ای سفالی یا کوزه‌ای
- آبیاری قطره ای به روش نواری یا تیپ
- روش قطره ای زیرسطحی
آبیاری قطره ای درخت پسته در اسپانیا
اگرچه کشت پسته در ده سال گذشته در اسپانیا کم بوده است، اما به دلیل سودآوری زیاد، افزایش چشمگیری یافته است. پسته محصولی است که به‌طور سنتی با آب کم تولید می‌شود، اما تولید آن با آبیاری بیشتر و متعادل‌تر چند برابر می‌شود.
پسته نه‌تنها به‌عنوان یک میوه خشک به بازار عرضه می‌شود، بلکه از آن برای تهیه بستنی، شیرینی، برنزه شدن چرم، گوشت فرآوری شده، روغن‌های آرایشی و همچنین به‌عنوان ماده جانبی برخی از داروها استفاده می‌شود.
درخت پسته درختی با عمر طولانی تا 300 سال و مقاوم است. در کالیفرنیا و ایران برای آبیاری پسته، بیشتر از روش غرقابی استفاده می‌کنند، در این روش می‌توان بین آبیاری‌ها چند هفته فاصله داد.
در ماه‌های تیر و مرداد 4 بار آبیاری باید انجام شود و در سایر فصل‌ها هر سه هفته یک‌بار آبیاری کافی است.
آبیاری درخت پسته در ایران
در ایران و استان کرمان، خصوصاً شهر رفسنجان، حدود 90 درصد از تولید پسته خود را صادر می‌کنند. با توجه به گرم و خشک بودن این ناحیه باید به روش های نوین آبیاری درختان روی آورد.
کمبود آب برای آبیاری در کالیفرنیا و ایران منجر به صرف‌نظر کردن از روش آبیاری غرقابی و روی‌آوری به تکنیک‌های پیچیده‌تر شده است. آبیاری قطره ای عمقی برای پرورش درخت پسته ایده‌آل است.
در این روش قطره‌های آب فقط بخشی از خاک پای درخت و بخشی از ریشه درخت را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این امر به گردش اکسیژن در سطح زیرین خاک و در اطراف ریشه کمک میکند و مانع از اشباع شدن خاک می‌گردد.
نکته: برای محاسبه مصرف آب در آبیاری قطره ای، در خاک‌های استاندارد می‌توانید در قطره‌چکان‌ها سنسور نصب کنید. در این صورت می‌توانید مقدار آب موردنیاز هر درخت را در شرایط آب‌وهوایی و خاک مزرعه به‌طور دقیق محاسبه کنید.
در ادامه مقاله آبیاری قطره ای درخت پسته به مقدار آب لازم برای باروری درخت پسته می‌پردازیم.
میزان آبیاری درخت پسته
درخت پسته در برابر کمبود آب، درختی مقاوم محسوب می‌شود، اما درصورتی‌که آب کافی در اختیار داشته باشد، به‌ویژه در ماه‌های تابستان، محصول بیشتری خواهد داد. درختان پسته به‌خصوص در هنگام پر کردن مغزها (در تابستان) به آب زیادی احتیاج دارند.
بااین‌حال، کشاورزان نباید در بازه زمانی کم، خصوصاً به درختان بالغ در هنگام رسیدن پسته، مقدار آب زیادی بدهند؛ زیرا شاخ و برگ درخت بیش‌ازحد رشد میکند و انرژی درخت را می‌گیرد و این موضوع می‌تواند بر باز شدن پسته تأثیر منفی داشته باشد.
در بیشتر موارد، کشاورزان حداقل 4-6 جلسه آبیاری را در طول دوره تولید (از شروع فصل رشد تا هنگام رسیدن مغز پسته در اواخر تابستان) و در خاک‌های سبک و با زهکشی خوب انجام می‌دهند. محاسبه مصرف آب در آبیاری قطره ای نیز نیازمند افراد متخصص است که می‌توانید در این زمینه با کارشناسان سایت پسته رفسنجان در تماس باشید.
بهترین الگوی آبیاری درخت پسته در آمریکا و ایران
یک الگوی آبیاری معمول به این صورت است: نهال پسته را باید در طول زمستان، بلافاصله پس از کاشت و سپس 8 بار در طول اولین فصل رشد تا پاییز (سپتامبر در ایالات‌متحده)، آبیاری نمود. در سال‌های بعد، آبیاری از بهار تا پاییز (آوریل تا سپتامبر در ایالات‌متحده) 4 الی 8 بار خواهد بود.
در آبیاری سطحی گیاه پسته در سال‌هایی که به‌صورت نهال است (سال‌های اول و دوم کشت) باید با دور 7 روز آبیاری انجام شود.
از سال سوم تا حدود 10 سالگی دور آبیاری 14 تا 20 روز یک‌بار، بسته به نوع خاک اعمال می‌شود. برای درختان بارور، در ماه‌های تیر و مرداد دور آبیاری 25 تا 30 روز بسته به نوع خاک (خاک با بافت شنی 25 روز، خاک با بافت متوسط 30 روز و خاک دارای بافت رسی و سنگین 35 روز) توصیه می‌شود.
در بقیه ماه‌ها در طول فصل رشد دور آبیاری 30 تا 40 روز انجام گیرد.
آبیاری باغات پسته در خارج از ایران
در ایالات‌متحده، از روش های نوین آبیاری درختان ازجمله آبیاری قطره ای درخت پسته استفاده می‌شود. سیستم آبیاری قطره ای باید به‌دقت طراحی شود تا باعث برداشت غیرعادی خاک و ریشه درخت نگردد. بهتر است که سیستم آبیاری قطره ای را قبل از کاشت نهال‌ها پایه‌ریزی نمود.
در نیومکزیکو، تولیدکنندگان پسته در ماه زمستان، یک‌بار درختان را آبیاری می‌کنند. از فوریه به بعد نیز هفته‌ای یک‌بار آبیاری توصیه می‌شود.
آن‌ها از سیستم‌های نیمه قطره ای (روش بابلر) در فاصله 3 فوت (1 متر) از هر درخت استفاده می‌کنند. هنگامی‌که درختان پیر می‌شوند، آن‌ها به‌طورمعمول به آب‌پاش‌هایی که در فاصله مساوی بین دو درخت قرار دارند، تغییر جهت می‌دهند تا ریشه درخت بدون هیچ‌گونه محدودیتی رشد کند.
نمونه‌هایی از اجرای موفق آبیاری درختان پسته در ایران
78 هکتار زمین پسته در زرندیه تحت آبیاری قطره ای قرارگرفته‌اند. در این روش، درختان در دوره‌هایی به‌صورت هر 15 روز یک‌بار آبیاری شدند. پسته تولیدی در روش آبیاری قطره ای، کیفیت بالاتری را کسب نمود.
در شهر رفسنجان و روستاهای اطراف به دلیل خشک‌سالی، استفاده از این روش با استقبال بی‌نظیری مواجه است.
در روش‌های سنتی هر 45 روز یک‌بار، آب زیادی به درخت داده می‌شود که هم باعث آسیب رساندن به ریشه‌های درخت و هم کیفیت پایین محصول می‌شود.
کلام آخر
به پایان مقاله آبیاری قطره ای درخت پسته رسیدیم. با توجه به کمبود آب در ایران، بهترین روش آبیاری که با مصرف آب کم، محصول با کیفیت بالا تولید میکند، روش های نوین آبیاری قطره ای درختان است. بهترین زمان برای شروع استفاده از این سیستم، به هنگام کاشتن نهال در زمین است. اگر قصد استفاده از این نوع آبیاری را برای درختان مسن دارید، باید تعداد قطره‌چکان‌ها را افزایش دهید. البته به یاد داشته باشید که محاسبه مصرف آب در آبیاری قطره ای بستگی به عوامل متعددی دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان سایت پسته رفسنجان در تماس باشید.
فیلم زیر در رابطه با فواید آبیاری درختان پسته را ببینید.
منابع
با سلام . مقالات شما خوب و قابل استفاده است . لطفا از مطالب به روز در خصوص پسته هم استفاده فرمایید.
سلام جاوید جان
سپاس از توجه شما مطالب برزو را در صفحه اول بلاگ وبسایت مشاهده نمایید.
به نظرمن باید زمین رو اندازه دومتر به حالت شکستن زد زمین کنده شود تاخاک کاملا نرم شود چون ریشه پسته راست به سمت پایین می‌رود واین کارباعث می‌شود ریشه همیشه درحال رشد باشد که خیلی باز دهی عالی پیدا میکند