پرورش گیاهان دارویی در خانه؛ یک فرهنگ درآمدزا
گیاهان دارویی، گیاهانی هستند که به خاطر عطر، طعم و خواص درمانی معجزه آسایی که دارند، مصرف می شوند. پرورش گیاهان دارویی از کشورهایی با اقتصاد ضعیف شروع شد و با گذشت زمان به عنوان داروهای طبیعی و عاری از هرگونه مواد شیمیایی در جهان گسترش یافت.
استفاده از گیاهان دارویی مزایا و معایب متعددی دارند، که با پرورش آن ها به صورت ارگانیک و در خانه می توانید از مزایای بیشتری بهره مند شوید. مزایایی چون مصرف مواد طبیعی، کاهش هزینه، پیشگیری از بسیاری بیماری ها و حتی دوری از عوارض جانبی که بسیاری از داروهای شیمیایی با خود به همراه دارند. اما قبل از آن که به مقوله اصلی، پرورش گیاهان دارویی، اشاره شود بهتر است تفاوت بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی را بدانید.
تفاوت بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی
غالبا افراد تمایزی بین گیاهان دارویی و دارو های گیاهی قائل نیستند، در حالی که این دو مقوله با هم تفاوت دارند. گیاهان دارویی، آن دسته از گیاهانی هستند، که بعد از خشک شدن و در برخی موارد پودر شدن، بدون هیچ تغییری مورد استفاده قرار می گیرند، مانند دارچین، نعنا، زیره. این گیاهان دارویی قابلیت پرورش و درست شدن در خانه را دارند.
اما داروهای گیاهی، حاصل فرایندهایی خاص بر روی گیاهان در داروسازی ها می باشد که حاصل آن به صورت شربت، قرص، و کپسول در داروخانه ها به فروش می رسند. این محصولات سبز به عنوان مکمل های غذایی نیز به کار می روند.
آشنایی با گیاهان دارویی و ویژگی های گیاهان دارویی نسبت به سایر گیاهان
گیاهان دارویی مانند سایر گیاهان، دارای برگ، دانه و گل می باشند، که می توانند در کنار سایر خوراکی ها یا به تنهایی مصرف شوند. این گیاهان خواصی دارند، که برای بدن مفید هستند و می توانند در حفظ سلامتی به شما کمک کنند.
این گیاهان مانند سایر گیاهان به آب، کود، نور و خاک نیازمندند. پس بهتر است قبل از پرورش هر نوع گیاه دارویی، در مورد شرایط نگهداری آن آگاهی کسب کنید. هرچه اطلاعات شما در زمینه کاشت و پرورش گیاه مورد نظرتان بیشتر باشد، گیاه سالم تری خواهید داشت.
نکات قبل از کاشت و پرورش گیاهان دارویی چیست؟
قبل از کاشت و پرورش گیاهان دارویی بهتر است به موارد زیر توجه نمایید:
- روش تکثیر گیاه دارویی مورد نظر: گیاهان از طریق کاشت بذر یا قلمه تکثیر می شوند. برخی گیاهان دارویی فقط از طریق بذر تکثیر می شوند، که این روش بسیار زمان بر و حساس است. برای شروع بهتر است کاشت گیاهانی را انتخاب کنید، که تکثیر آن ها از طریق قلمه است.
- بهترین مکان کاشت گیاه دارویی: گیاهان در مکان های باز مانند حیاط و مکان های بسته مانند داخل اتاق کاشته می شوند. غالبا کاشت گیاهان در فضای بسته، در گلدان و فلاور باکس ها انجام می شوند، که به خاک کمتری نیاز دارند. نکته مهم در انتخاب مکان پرورش گیاهان دارویی، خاک مناسب و دسترسی گیاه به نور کافی می باشد.
- مطلوب ترین شرایط کاشت گیاهان دارویی: برای انتخاب نوع گیاهانی که قصد پرورش آن ها را دارید، سعی کنید شرایط پرورش آن ها را در نظر بگیرید و گیاهانی را با شرایط پرورش یکسان بکارید. برای شروع با تعداد کمی گیاه کارتان را انجام دهید.
نکته: قبل از پرورش گیاهان دارویی بهتر است با یک کارشناس در این زمینه مشورت کنید.
درآمد زایی و ایجاد کسب و کار از طریق گیاهان دارویی
گیاهان دارویی به طور معمول در طبیعت یافت می شوند، و می توان با برداشت آن ها اقدام به فروش آن ها نمایید. از این طریق شما کسب و کاری را شروع کرده اید، که نیاز به سرمایه چندانی ندارد. اما بزرگترین مشکل برای این کسب و کار محدودیت در برداشت این گیاهان خودرو و وحشی است. راه حل این مساله بسیار ساده است، پرورش هدفمند گیاهان دارویی!
اما قبل از پرورش گیاهان دارویی به هدف کسب درآمد، بهتر است اقداماتی را انجام دهید تا علاوه بر کسب سود بیشتر، بازار را نیز در دست بگیرید.
آشنایی با بازار گیاهان دارویی
بازار های داخلی اصلی برای گیاهان دارویی، کارخانه های عصاره گیری، کارگاه های داروسازی، عطاری ها و برخی داروخانه ها هستند. عرصه رقابت در این بازارها بین رقبای مستقیم و غیر مستقیم است. رقبای مستقیم که حوزه حساس تری را در بر می گیرند، افرادی هستند که به تولید این گیاهان می پردازند و گاها به دلیل میزان زیاد تولید، باعث نادیده گرفتن رقبای کوچک تر می شوند.
بازارهای خارجی داروهای گیاهی، کشورهای اروپایی به ویژه آلمان، انگلستان، آمریکا، فرانسه، و سایر کشورها مانند هندوستان، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس می باشند. اما در حوزه صادرات گیاهان دارویی مشکلات زیادی وجود دارد، مانند:
- عدم شناخت کافی از بازارهای خارجی
- عدم ارتباط مستقیم با خریداران اصلی
- مشکل سطح استاندارد
- نداشتن سرمایه گذاری کافی دولتی در این حیطه
- عدم آموزش صادرکنندگان
اما مهم ترین ریسک هایی که در زمینه تولید گیاهان دارویی وجود دارد، و بر سایر بخش ها نیز اثرگذار است، ریسک هایی چون خطر خشکسالی، تغییرات زیست محیطی مانند تغییر در شرایط آب و هوایی و… است، که علاوه بر کمیت، بر کیفیت محصول نیز تاثیر دارند.
شناخت پرفروش ترین گیاهان دارویی
یکی از نکاتی که شما را در به دست آوردن سود هرچه بیشتر، در هر کسب و کاری، کمک می رساند، شناخت نیاز جامعه است. انتخاب های نادرست و بدون شناخت، نه تنها سبب از بین رفتن سرمایه می شود، بلکه کسب و کار را به سمت ورشکستگی سوق خواهد داد.
فهرست گیاهان دارویی قابل کاشت در ایران بسیار مفصل است، اما این حقیقت بدین معنا نیست که گزینه های زیادی برای انتخاب وجود دارد. عوامل محدود کننده ای در این راستا، مانند محدودیت های اقتصادی (ناکافی بودن سرمایه اولیه)، محدودیت در اراضی قابل کشت و مناسب، شرایط اقلیمی خاص برای کاشت هر گیاه، و… وجود دارند، که باعث می شوند لیست انتخاب های شما محدود و محدودتر شود. به همین سبب است که شناخت گیاه دارویی و الزامات کاشت آن یکی از اساسی ترین فاکتورها برای شروع این کسب و کار است.
مجوز های مورد نیاز برای این کسب و کار
کسب مجوز برای کسب و کارهای مرتبط با پرورش گیاهان دارویی، به دلیل ارتباط مستقیمی که با سلامت و تندرستی انسان ها دارد، بسیار دشوار می باشد. اگر تولید در حد انبوه باشد، به مجوزهای زیر نیاز خواهید داشت:
- مجوز وزارت صنعت، معدن، و تجارت
- مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ( معاونت غذا و دارو)
- مجوز وزارت جهاد کشاورزی
- گواهی و تایید نامه از سازمان محیط زیست و اداره استاندارد
- تاییدیه معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری (در صورت کار با شرکت های دانش بنیان)
- تمدید گواهی نامه های ساخت و بهره برداری در زمان سر رسید.
پرورش گیاه دارویی رازیانه، گیاهی از دل صخره ها
برای کاشت رازیانه از بخش های مختلفی مانند بذر، پیاز و ساقه آن استفاده می شود. دو نوع رازیانه وجود دارد: رازیانه فلورسنسی، که در انواع پخته شده، کباب شده و خام کاربرد دارد. این نوع رازیانه از طریق ساقه های کرفس مانند خود تکثیر می شوند.
رازیانه علفی، که پیاز ندارد و برای تکثیر آن از بذر استفاده می شود. بذر رازیانه علفی طعمی شبیه شیرین بیان دارد، که در نوع خود چاشنی خوش طعمی است.
مراحل کاشت رازیانه در خانه
- برای کاشت رازیانه، باید چهار هفته قبل از آخرین سرمای بهاره اقدام کرد.
- بذر ها را به صورت مستقیم در گلدانی که خاک اسیدیته ( 8 تا 8/4) آن زهکشی نسبتا بالایی دارد، بکارید. برای این منظور مخلوط هوموسی و خاک های لوم رسی پیشنهاد می شوند. فاصله بذر ها با هم باید حدود 13 سانتی متر باشد، و در عمق 3 میلی متری کاشته شوند.
- بعد از جوانه زنی بذر ها، نمونه های مرغوب را جدا کرده و بقیه را حذف نمایید. دقت کنید که این گیاه در کنار گیاهانی مانند شوید و گشنیز کاشته نشود، چرا که طعم آن عوض خواهد شد.
- بعد از آن که ارتفاع رازیانه به 7 الی 12 سانتی متر رسید، آن را به خاک باغچه یا گلدانی که عمق 30 سانتی متری دارد، منتقل نمایید. اگر هدف شما رسیدن به پیاز های بزرگ است، در هر گلدان فقط یک بذر بکارید.
- آبیاری رازیانه، نکته ای بسیار مهم در کاشت این گیاه است که کیفیت و کمیت آن را تحت تاثیر قرار می دهد. آبیاری در مرحله شروع رشد گیاه، پدید آمدن ساقه و زمان گلدهی گیاه انجام می شود.
- این گیاه را در مکانی که آفتاب گیر است، قرار دهید. نور مستقیم یکی از ارکان اصلی پرورش گیاه است و نبود آن سبب کاهش بازدهی خواهد شد.
- کود مناسب برای پرورش رازیانه، کود ازته است، که باید در حد مطلوب به خاک برسد و گیاه را در مقابل سرمای زمستان قوی کند.
پرورش آویشن، هم نشین همیشگی پیتزا
آویشن گیاهی دارویی و یک ادویه بسیار خوش عطر و طعم است، که کاشت آن با استفاده از بذر و قلمه انجام می گیرد. کاشت این گیاه، حکایت یک تیر و دو نشان است. ابتدا بهره بردن از زیبایی ظاهری، سپس داشتن یک ادویه خاص که خواص دارویی نیز دارد.
مراحل کاشت آویشن در خانه
- بذر آویشن را به صورت متراکم در گلدانی متوسط، در عمق نیم سانتی متری بکارید. مناسب ترین خاک برای کاشت این گیاه در گلدان، خاکی با بافت متوسط، ظرفیت مناسب انتقال آب، تهویه خوب، و دارای مقادیر بالای آهک است.
- زمانی این گیاه در گلدان کاشته شود، نیازی به کوددهی ندارد.
- پس از جوانه زدن بذر (بعد از یک تا دو هفته، در دمای12 تا 32 درجه سانتی گراد)، با حذف جوانه های ضعیف، فضای مناسبی (20 تا 30 سانتی متری) برای رشد جوانه های مرغوب فراهم نمایید.
- این گیاه به آبیاری به صورت متوسط و منظم نیاز دارد. و آبیاری بیش از حد، سبب پوسیدگی ریشه گیاه می شود.
- بهترین مکان برای پرورش آویشن، پنجره های جنوبی آپارتمان است.
- کاشت آویشن، در اواخر اسفند و اوایل بهار انجام می شود. فصل گلدهی آن اواسط اردیبهشت تا اواخر خردادماه است و برداشت هم در اواسط تابستان انجام می شود.
- به هنگام پرورش آویشن، و سایر گیاهان دارویی که از برگ آن استفاده می کنید، از سم پاشی به شدت بپرهیزید.
پرورش گیاه دارویی بادرنجویه، گیاهی محبوب زنبورها و انسان ها
گیاه بادرنجویه شش تا هشت هفته قبل از آخرین سرما، در گلدان و باغچه قابل کاشت است. این گیاه آرام بخش، روی سیستم عصبی تاثیر می گذارد و برای مقابله با تپش قلب ناشی از مشکلات عصبی بسیار مفید است. این گیاه با طبع گرم و خشک، برای زنان باردار، افراد دارای اختلالات تیروئید، آب سیاه چشم، افراد حساس به آسپرین و به هنگام فشار خون بالا توصیه نمی شود.
مراحل کاشت بادرنجویه در خانه
- بذر بادرنجویه را شش تا هشت هفته قبل از آخرین سرما، به مدت 16 تا 20 ساعت خیس دهید.
- بذر را در دمای 18 تا 20 درجه سانتی گراد در خاک مرطوب با زهکشی مناسب، در فاصله های 30 تا 38 سانتی متری از یکدیگر با عمق 5 سانتی متری بکارید.
- بذر بادرنجویه بعد از 12 تا 21 روز جوانه می زند. در طی این مدت آبیاری هر هفت تا ده روز یک بار انجام می شود.
- این گیاه آفتاب دوست، به آبیاری منظم نیاز دارد و خیس بودن خاک سبب پوسیدگی گیاه می شود.( برای پرورش این گیاه در محیط بسته، از لامپ های فلورسنتی استفاده نمایید.)
- برداشت این گیاه را در روزهای مرطوب انجام دهید، تا برگ های آن سیاه نشوند. پس از برداشت، برگ ها را در آفتاب قرار ندهید.
- در پرورش گیاه بادرنجویه، مراقب مگس سفید، کنه های عنکبوتی و کپک پودری باشید.
- اگر قصد دارید رشد بادرنجویه را در سال های بعد متوقف نمایید، باید گل های آن را بچینید.
پرورش نعنا فلفلی، یک سبزی محبوب در طب سنتی
گیاه نعنا انواع گوناگونی دارد، اما اگر رنگی روشن و شفاف به همراه عطر و طعم قوی بخواهید، بهتر است نعنا فلفلی را انتخاب کنید. این گیاه که یکی از گیاهان درمانی سنتی است، عطر و طعم بسیار خوبی دارد و به سادگی در خانه قابل پرورش است. برگ تازه آن به عنوان سبزی، و خشک شده آن برای چاشنی استفاده می شود.
مراحل کاشت نعنا فلفلی در خانه
- نعنا از طریق بذر و قلمه تکثیر می شود، که کاشت آن توسط بذر دشوار است و توصیه نمی شود. برای کاشت و پرورش نعنا، قلمه ای سالم را انتخاب نمایید. قلمه را از قسمت یک سانتی متری بالای اتصال آخرین برگ با قیچی تیز و تمیز برش دهید.
- قلمه های بریده شده را در لیوانی حاوی آب تمیز و ترجیحا بدون کلر، قرار دهید تا ریشه بزند. شیشه را در مکانی گرم و آفتابی نگهداری کنید. در صورت کم شدن آب داخل شیشه، به آن آب اضافه نمایید.
- زمانی که ریشه ها یک الی دو سانتی متر رشد کردند، آن را در گلدانی با قطر حداقل 30 سانتی متر، که زهکشی مناسبی دارد، بکارید. خاک گلدان را به نسبت دو به سه با کمپوست ترکیب نمایید تا غنی شود.
- آبیاری نعنا در صورت خشک شدن سطح خاک انجام می گیرد. اما در فصول گرم یا مناطق گرم و خشک ممکن است گیاه به چند بار آبیاری در طول هفته نیاز داشته باشد.
- برای برداشت برگ های نعنا، سعی کنید در هر بار برداشت یک تا سه برگ را از هر ساقه بچینید.
پرورش گیاه دارویی ترخون
ترخون یا نمک سبز گیاهی، یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است، که عمدتا به عنوان سبزی مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه پر از خاصیت دارای مزه تند، گس و شیرین است و به همین دلیل یکی از سبزی های محبوب محسوب می شود.
مراحل کاشت ترخون در خانه
- گلدانی با قطر 15 سانتی متر انتخاب کرده و کف آن را با سنگ ریزه پر نمایید. سپس روی آن مخلوطی از خاک باغچه، ورمی کمپوست و پیت ماس بریزید، که دارای PHمناسب و زهکشی خوبی باشد.
- بذر ترخون را با فاصله روی سطح خاک گلدان بپاشید و مقداری از مخلوط خاک گفته شده را روی آن بریزید. سپس با آبپاش گلدان را آبیاری نمایید.
- برای رشد بهتر، روی گلدان را با استفاده از نایلون شفاف بپوشانید و در طول روز، یک الی دو ساعت نایلون را کنار بزنید تا سطح خاک بستر رشد قارچ نشود. پس از رشد جوانه ها نایلون را بردارید.
- پنجره جنوبی که دارای آفتاب زیاد و بدون فیلتر است، را برای قرار دادن گلدان حاوی ترخون انتخاب نمایید.
- بعد از 1 الی 2 ماه پس از کاشت، تر خون های خود را برداشت کنید.
برای مصرف مواد خوراکی ارگانیک و گیاهان دارویی، بهتر است فرهنگ پرورش این نوع گیاهان را در خانه گسترش دهید و علاوه بر لذت باغبانی و جنبه های زیبایی، از گیاهانی که در تولید آن ها از مواد شیمیایی استفاده نشده است و می توانند به عنوان منبع درآمد باشند، بهره ببرید. در این حالت عوارض جانبی مصرف مواد خوراکی که در تولید آن ها از مواد شیمیایی استفاده شده است را به حداقل رسانده و کسب درآمد کرده اید.
