بررسی تاثیر سموم سیستمیک

نگهداری و پرورش گیاهان می‌تواند یکی از چالش‌برانگیزترین کارها باشد. مقابله با آفات و سم‌پاشی گیاهان و درختان ازجمله کارهایی است که در ارتباط با نگهداری از آن‌ها باید انجام دهید. باید به‌دقت به تشخیص بیماری‌ها پرداخته و به پیشگیری و درمان آن‌ها بپردازید. ممکن است نیاز باشد که از روش‌های شیمیایی کمک بگیرید. منظور از روش‌های شیمیایی سم‌پاشی گیاهان و درختان است. سم‌ها انواع مختلفی دارند و بر اساس نوع بیماری و آفات و همچنین نوع گیاه انتخاب می‌شوند. این سموم بر اساس حرکت درون گیاه طبقه‌بندی می‌شوند. در این مطلب در ارتباط با انواع سموم سیستمیک که یک دسته از این طبقه‌بندی هستند صحبت خواهیم کرد.

معرفی انواع سموم سیستمیک

سموم را بر اساس نحوه نفوذ و همچنین بر اساس حرکت درون گیاه می‌توان دسته‌بندی کرد. سموم سیستمیک از دسته سمومی هستند که روی گیاه یا خاک سم‌پاشی می‌شوند و از طریق برگ‌ها و ریشه جذب گیاه می‌شوند. این نوع سم‌ها قادر هستند که به‌سرعت به بافت‌ها و اندام‌های گیاه نفوذ کنند زیرا به‌راحتی داخل آوند گیاه از بالا به پایین و برعکس حرکت می‌کنند.

سموم سیستمیک به همه جای گیاه پخش و منتشر می‌شوند و حتی با شستن گیاه نیز از بین نمی‌روند. ازجمله سموم سیستمیک می‌توان به فسفامیدون، تیومتون، متومیل، هپتنوفوس، متامیدوفوس، اکسی دمتون متیل، ایمیداکلوپراید و … اشاره کرد.

سموم سیستمیک و تماسی

همان‌طور که از نام سموم تماسی پیدا است این سموم باید با آفت موردنظر تماس مستقیم داشته باشند تا شاهد عملکرد مثبت آن‌ها باشیم. درواقع این سم‌ها نباید برای تأثیرگذاری از طریق گیاه جذب شوند و وارد بافت و جریان شیره گیاه شوند. ازجمله سموم تماسی می‌توان مالاتیون و دیازینون را نام برد.

سموم سیستمیک اما که شامل سموم تماسی نیز می‌شوند، باید حتماً توسط گیاه جذب شوند و آفات داخل و خارج گیاه را از بین می‌برند. بر اساس نوع آفت، سختی و مقاومت آن باید نوع سم موردنظر را انتخاب کرد. به‌عنوان‌مثال برای آفاتی که در نقاطی از گیاه تجمع می‌کنند که سم‌پاشی آن نقاط سخت است می‌توان از سموم سیستمیک استفاده کرد.

مزایای انواع سموم سیستمیک

نفوذ سم به قسمت‌های سم‌پاشی نشده گیاه به دلیل تحرک آن در گیاه از طریق شیره گیاهی
اثر طولانی‌مدت سم و پایداری زیاد آن در گیاه
از بین نرفتن اثر سم از سطح گیاه با شسته شدن
خطر کم برای حشرات مفید گیاه به دلیل کم بودن خاصیت تماسی و نفوذ آن به داخل گیاه

سموم سیستمیک می‌توانند چه خواصی داشته باشند؟

سموم سیستمیک معمولاً چربی‌دوست بوده ولی تا حدی نیز در آب حل می‌شوند. به همین دلیل است که هم می‌توانند از قشر مومی سطح برگ عبور کرده و هم در شیره گیاهی حرکت کنند. سموم سیستمیک ممکن است خاصیت‌های گوارشی، تماسی و تدخینی را نیز داشته باشند. این خواص سموم بر اساس نحوه نفوذ آن‌ها در گیاه است که به‌صورت زیر تعریف می‌شوند.

سموم گوارشی

همان‌طور که از نام این سموم پیدا است وارد دستگاه گوارش آفات می‌شوند و آن‌ها را از بین می‌برند. این سموم به‌صورت محلول یا گرد روی سطح گیاه پاشیده می‌شوند و همراه با مواد غذایی به دستگاه گوارش آفت وارد می‌شوند.

سموم تماسی

این سموم باید با آفات و حشرات تماس مستقیم داشته باشند. قابلیت حل شدن این مواد در کوتیکول حشرات بسیار مهم است. تأثیر این سموم روی آفت با قطعات دهانی مکنده قابل‌توجه است. درصورتی‌که این آفات در بافت داخلی گیاه باشند این سموم بر آن‌ها تأثیری نخواهد داشت.

سموم تدخینی

زمانی که بخارات سموم تدخینی از طریق روزنه‌های تنفسی به آفت نفوذ می‌یابد، آفات از بین خواهند رفت. این سموم باید به‌آسانی تبخیر شده و به‌صورت گاز درآیند و در معرض آفات قرار گیرند. اگر در یک محیط بسته و محدود مانند انبار، گلخانه و … که سرپوشیده هستند از این سموم استفاده شود بهترین عملکرد را خواهند داشت.

نکات مهم در هنگام استفاده از سموم سیستمیک

استفاده از دستکش و ماسک در هنگام سم‌پاشی
جدا کردن گیاه آلوده از بقیه گیاهان
استفاده از سموم در محیط باز مانند حیاط و تراس
مراقبت از کودکان و حیوانات هنگام سم‌پاشی
سم‌پاشی در زمان صبح زود برای تأثیر بیشتر آن
نگهداری از سموم به‌دوراز دسترس اطفال
دور نگه داشتن وسایلی که در هنگام سم‌پاشی به آن‌ها نیاز نیست
خودداری از جابجایی سموم از ظروف اصلی خود به ظروف دیگر

مقدار استفاده از سموم سیستمیک

همیشه برای استفاده از سموم و سم‌پاشی گیاهان باید به مقدار درصد سم توجه داشته باشید. بیشتر از مقدار توصیه‌شده روی جلد سم استفاده نکنید. در این صورت ممکن است نه‌تنها به گیاه کمک نکرده بلکه موجب آسیب به بافت‌های گیاه شوید. از طرفی دیگر اگر کمتر از حد معمول از سم استفاده کنید اثربخشی آن را کمتر خواهید کرد. به‌طور دقیق مقدار سم را با آب مخلوط کنید. اگر مقدار مصرف دو در هزار گفته‌شده یعنی در هر هزار قسمت آب دو قسمت از سم ریخته شود. به‌عنوان‌مثال اگر می‌خواهید یک لیتر محلول سم‌پاشی داشته باشید باید دو میلی‌لیتر سم را در یک لیتر آب حل کنید.

سموم سیستمیک برای درخت پسته

از مهم‌ترین آفات باغ پسته در ایران پسیل نام دارد. یکی از جدیدترین سم‌ها برای مقابله با پسیل پسته، اسپیروتترامات است که با نام تجاری مونتو شناخته‌شده است. شرکت بار کراپ ساینس آلمان سم مونتو را که از سموم سیستمیک است تولید کرد. این سم در تمام بافت‌های گیاه مانند بافت‌های آوندی، ریشه، برگ و ساقه نفوذ می‌یابد. مونتو از سنتز لیپید در بدن حشرات جلوگیری می‌کند. همچنین کنترل طیف وسیعی از آفات در گیاهان مختلف را در دست دارد. البته باید گفت که این سم هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده است.

سموم سیستمیک که قارچ‌کش هستند!

قارچ‌کش‌ها طبقه‌بندی وسیعی دارند که یکی از آن‌ها سیستمیک بودن آن‌ها است. قارچ‌کش‌های سیستمیک که به آن‌ها نافذ و یا متحرک نیز گفته می‌شود جذب گیاهان خواهند شد. به‌عنوان‌مثال قارچ‌کش کاربندازیم یک سم بنزیمیدازول با طیف وسیع، سیستمیک و متابولیت بنومیل است. قارچ‌کش الیت که برای گموز درخت پسته نیز از آن استفاده زیادی می‌شود یک قارچ‌کش سیستمیک است. قارچ‌کش‌ها با طیف محدود که تنها در برابر چند بیماری و آفت مؤثر خواهند بود معمولاً سیستمیک هستند.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم که به بحث سموم سیستمیک بپردازیم و در ارتباط با این نوع سموم بیشتر بدانیم. درواقع جمع‌بندی به این صورت است که سموم بسته به نوع حرکت در گیاه و به دلیل مکانیسم و نحوه اثر طبقه‌بندی می‌شوند و سموم سیستمیک یکی از این طبقه‌ها خواهد بود. این دسته از سموم به بافت‌های داخلی گیاه نفوذ کرده و باعث از بین رفتن آفات و عوامل بیماری‌زا خواهند شد.