انواع گیاه زنجبیل و بهترین محل کاشت آن

انواع زنجبیل و بهترین محل کاشت آن

در سال های اخیر با توجه به تاثیرات مفید گیاهان دارویی و ادویه ای ( گیاه زنجبیل )، استفاده از آن ها به تدریج در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است. تخمین زده می شود که در حال حاضر حدود ٪۸۰ مردم جهان بر گیاهان به عنوان داروهای مورد نیاز بدن، تاکید و باور دارند.

درمان با گیاهان دارویی در اروپا رواج زیادی دارد و از بین کشورهای اروپایی،آلمان بیشترین سهم را دارد ۴۹ ٪، ایتالیا، فرانسه و انگلستان هر کدام  ٪۱۰، اسپانیا، هلند، بلژیک هر کدام ٪۲ و بقیه ٪۱۵. سایر قسمت های اروپا را تشکیل می دهد. حدود یک سوم بزرگسالان آمریکا، داروهای گیاهی استفاده می کنند. هاوایی تنها ایالت آمریکاست که به صورت تجاری زنجبیل تولید می کند و در سال ۲۰۰۲ به میزان ۶۵۴۵ تن زنجبیل تازه تولید کرد.

گیاه زنجبیل به روش های مختلفی به نقاط مختلف جهان صادر می شود که عمدتا به صورت فرآوری شده، شامل زنجبیل خشک (جهت استفاده به عنوان ادویه، طعم دهنده، صنایع آبنبات و صنعت شیرینی سازی) و اسانس و اولئورزین زنجبیل (به دلیل عطر و طعم و خصوصیات دارویی) می باشد.

استرالیا، چین، فیجی و تایلند مهمترین فرآوری کننده ها و صادر کننده های گیاه زنجبیل برای صنایع و تهیه اسانس می باشند. انگلستان، آمریکا و عربستان سعودی نیز سه کشور عمده وارد کننده زنجبیل به شکل فرآوری شده می باشند.

به طور کلی چین و هند دو کشور عمده تولید کننده گیاه زنجبیل در جهان می باشند. چین با افزایش ۱۰۰۰۰۰ تن صادرات زنجبیل در هر سال از سال ۲۰۰۰ مهمترین صادر کننده زنجبیل در جهان به شمار می رود.

که در سال های اخیر با صادرات بیش از ۲۴۰ هزار تن زنجبیل در سال ۲۰۰۵، بطور معنی داری افزایش یافته است. میزان صادرات گیاه زنجبیل از هند در سال ۰۹-۲۰۰۸، ۳۲۲۹۷۰ تن بوده است که نسبت به ۱۰ سال گذشته (۹۹–۱۹۹۸)، که ۸۶۸۳ تن بوده است، افزایش چشمگیری داشته است. صادرات از کشورهای تایلند، اندونزی، نپال، اتیوپی و برزیل نیز در سال های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است.

۱۰ کشور عمده وارد کننده گیاه  زنجبیل از هند در سال ۲۰۰۹ عبارتند از: آمریکا، بنگلادش، انگلیس، اسپانیا، مراکش، عربستان سعودی، آلمان، استرالیا، هلند و جمهوری یمن.

در کل جهان، ژاپن عمده ترین وارد کننده این گیاه با افزایش ۹۰۰۰۰ تن هر ساله در واردات این محصول از سال ۱۹۹۹ می باشد. سایر وارد کننده های مهم آمریکا و مالزی هر کدام با افزایش ۲۰۰۰۰ تن زنجبیل از سال ۲۰۰۵ می باشند.

 ارقام مهم زنجبیل

به دلیل عقیم بودن گل ها و عدم تشکیل بذر، تکثیر این گیاه به روش رویشی و از طریق ریزوم ها صورت می گیرد، از این رو اصلاح گیاه و دستیابی به ارقام جدید امری مشکل به نظر می رسد. لذا انتخاب و استفاده از ارقام محلی و بومی مناسب و سازگار به منطقه کشت، ضروری می باشد.

تمام این ارقام بومی انتخاب شده، و به مدت زیاد تحت شرایط مزرعه کشت و کار و اهلی می شوند. این ارقام عمدتا دارای قدرت سازگاری، عملکرد بالا، کیفیت بهتر و ارزش استفاده یکسان هستند. ارقام محلی عمدتا بر اساس مبدا، رنگ ریزوم یا جوانه یا سایر خصوصیات مورفولوژیکی نامگذاری می شوند.

چین دارای غنی ترین تنوع ژنتیکی گیاه زنجبیل با ارقام و اکوتیپ های زیادی است. بعضی از ارقام عمده و مناسب زنجبیل که در چین مورد کشت و کار قرار می گیرند، عبارتند از:

، Sparse-Ringed Big Fleshy Ginger ، Laiwu Big Ginger ، Laiwu Slice Ginger ، Yellow-Claw Ginger ، Red-Claw Ginger Dense-Ringed Delicate Fleshy Ginger Laifeng Ginger. Fuzhou Ginger . Xingguo Ginger Tongling White Ginger

قبل از تقسیم بندی ارقام گیاه  زنجبیل لازم است درباره تقسیم بندی راویندران و همکارانش که در سال ۲۰۰۵ ارائه کرده اند، توضیح مختصری داده شود. ریزوم زنجبیل به صورت سیمپودیال می باشد و پس از کشت قطعه ریزوم دارای جوانه در محل کشت، این جوانه انتهایی رشد کرده و تبدیل به تیلر اصلی یا تیلر مادر می شود.

که این تیلر بعد از رشد تبدیل به ریزوم جدیدی می شود که آن را ریزوم مادر می گویند. ریزوم مادر از هر طرف رشد کرده و تیلرهای اولیه را به وجود می آورد که این تیلرهای اولیه پس از رشد و بزرگ شدن، تبدیل به فینگر های اولیه می شوند.

جوانه های روی این فینگرهای اولیه، تیلرهای ثانویه را به وجود می اورند که پس از رشد تبدیل به فینگرهای ثانویه می شود و به همین ترتیب ریزوم زنجبیل گسترش می یابد.

ارقام زنجبیل بر اساس ویژگی های رشدی و مورفولوژیکی

-تیپ کم تراکم:

گیاهان بلند، پر رشد و عموما با ارتفاع ۹۰-۸۰ سانتیمتر، برگ ها بزرگ و ضخیم، به رنگ سبز تیره بوده و دارای ریزوم های جدید ضخیم و قوی می باشند. این گروه، تیلر های کمی نسبت به تیپ پرتراکم دارند (معمولا ۱۲-۸ عدد) و کم پشت و بزرگ هستند. ریزوم های این گروه بطور مشخص بزرگتر بوده، فینگر های کمتر اما ضخیم تر و میانگره های طولانی دارند. زنجبیل های موجود در این گروه، عملکرد و کیفیت بالایی دارند.

-تیپ پرتراکم:

ارتفاع متوسط (حدود ۸۰-۶۵ سانتیمتر)، قدرت رشد کم، اندازه کوچکتر گیاه، رنگ برگ ها سبز روشن، تعداد تیلرهای زیاد (معمولا ۱۵-۱۰ عدد)، شاخه های اولیه زیاد اما کوچکتر، گره های زیاد و میانگره های کوتاه جزو خصوصیات این تیپ می باشند.

انواع دسته بندی زنجبیل

دارویی -خوراکی

این نوع می تواند برای هر دو منظور خوراکی و دارویی استفاده شود. اغلب ارقام پرورش یافته در چین به این گروه تعلق دارند.

دارویی – فرآوری

این گروه برای استفاده در صنعت فرآوری مناسب بوده و دارای میزان فیبر کمتر و آب بیشتر در ریزوم ها می باشند. ارقامی که دارای بافت خوشمزه، رنگ روشن، بسیار معطر و طعم تند ملایم تری هستند، در این دسته قرار می گیرند.

زینتی

به خاطر برگ ها و گل های زیبای نواری مورد توجه بوده و بیشتر در تایوان و جنوب شرقی آسیا مورد استفاده قرار می گیرند.

تقسیم بندی زنجبیل با شکل رنگ و آروما

در اندونزی ریزوم ها بر اساس شکل، رنگ و آروما به سه تیپ تقسیم بندی می شوند؛

-زنجبیل سفید بزرگ

زنجبیل سفید بزرگ (Z , officinale var . Officinale) دارای ریزوم بزرگ، سفید مایل به زرد، به قطر ۸/۴۷ تا ۸/۵۰ سانتیمتر، عطر تند کمتر، ضخامت ریزوم ها از ۶/۲۰ تا ۱۱/۳۰ و طول ریزوم ها از ۱۵/۸۳ تا ۳۲/۷۵ سانتیمتر، رنگ برگ ها سبز روشن، دارای ساقه های سبز روشن و ریزوم حاوی اسانس ۰/۸۲ تا ۲/۸ % می باشند.

-زنجبیل سفید کوچک

زنجبیل سفید کوچک (Z . officinale var . Annarum) با ریزوم های کوچکتر نسبت به دسته قبل، دارای عطر تند، کرمی با قطر ۳/۲۷ تا ۴/۰۵ سانتیمتر، ضخامت ریزوم ها از ۶/۳۸ تا ۱۱/۱۰ و طول ریزوم ها از ۶/۱۳ تا ۳۱/۷۰ سانتیمتر، رنگ برگ سبز روشن، ساقه ها سبز روشن، دارای اسانس به میزان ۱/۵۰ تا ۳/۵۰.

-زنجبیل قرمز

زنجبیل قرمز کوچک 3 (Z . officanale var . Rubrum) با ریزوم های کوچک، نارنجی تا قرمز رنگ، عطر بسیار بالا (دارای رنگ بیشتر و طعم تندتری نسبت به زنجبیل معمولی)، با قطر

۴/۲۰ تا ۴/۲۶ سانتیمتر، ارتفاع ریزوم از ۵/۲۶ تا ۱۰/۴۰ و طول ریزوم از ۱۲/۳۳ تا ۱۲/۶۰ سانتیمتر، رنگ برگ سبز روشن، ساقه ها سبز مایل به قرمز با میزان اسانس ۲/۵۸ تا ۳/۹۰% می باشند.

میزان تولید ارقام زنجبیل سفید کوچک ۱۶ تن در هکتار با میزان اسانس ۱/۷ تا ۳/۸ ٪ و میزان ولئورزین ۲/۳۹ تا ۸/۸۷ می باشد. در حالی که پتانسیل میزان تولید زنجبیل قرمز ۲۲ تن در هکتار با میزان اسانس ۳/۲ تا ۳/۶٪ و میزان اولئورزین ۵/۸۶ تا ۶/۳۶٪ است.

بین این ارقام از نظر میزان اسانس و ترکیبات تشکیل دهنده آن تفاوتهایی دیده می شود، میزان اسانس رقم قرمز بیشتر از سایر ارقام است. در حالی که رقم زنجبیل بزرگ سفید که به عنوان زنجبیل تازه (سبز) مورد استفاده قرار می گیرد، دارای کمترین میزان اسانس می باشد

انواع زنجبیل و مناطق مورد کشت آن ها

هند:

زنجبیل در بسیاری از مناطق هند کاشته می شود، دو رقمی که در ایالت جنوب غربی کرالا کشت می شود، کیفیت استثنایی دارند. این دو رقم شامل( Cochin Ginger )و  ( Calicut Ginger ) هستند.

در بین این دو، رقم ( Cochin ) به عنوان یکی از بهترین ارقام جهان، با قیمت بالا، به علت طعمی مشابه طعم لیمو، میزان فیبر کم و رطوبت بالا مورد توجه جهانی است. این تیپ زنجبیل بیشتر مورد توجه عربستان، آمریکا، انگلستان و هلند می باشد. هند به عنوان بزرگترین تولید کننده زنجبیل در جهان در چند سال اخیر مطرح بوده است. تعدادی از ارقامی که عمدتا در هند کشت و کار می شوند، عبارتند از:( Maran ) (از آسام)، ( Erilad ) (Kurupparnipadi ) ( Wayanad )( از کرالا ) Himagiri ). ( Surabi ) ( Suruchi ) ( Suprabha ) و ( IISR Varada ) و سایر ارقامی که توسط موسسات تحقیقات ادویه هند به دست آمده و معرفی شده اند. بر اساس موارد کاربرد، این ارقام شامل موارد زیر می باشند:

-زنجبیل خشک

 Himachal ) ( Kuruppampady )( IISR- ), ( IISR-Rejatha ) ( JISR-Varada )( Manantoddy ) ( Wayanad ) ( Maran ) ( Valluvanad ) ( Mahima )

-زنجبیل سبز یا تازه خوری

( Rio – De – Janeiro China ) ،( Wayanad Local )و ( Tafengiya )

-ارقامی که بیشتر برای استخراج اولئورزین استفاده می شوند؛ ( China )( Ernad Cherniad ) و( Rio-de-Janeiro )

-ارقامی که بیشتر برای استخراج اسانس استفاده می شوند؛ ( Narasapattam) ( Sleeva Local )( Himachel Pradesh)

چین:

معمولا رنگ روشنتری نسبت به زنجبیل های هندی داشته و فیبر بیشتری دارند. این نوع زنجبیل تندی کمتری داشته و اکثرا بصورت محصولات فرآوری شده در صنایع تهیه شیرینی و آبنبات استفاده می شود. اغلب زنجبیل چین به ژاپن صادر می شود.

استرالیا:

اگرچه استرالیا تولید کننده بزرگی نمی باشد، اما زنجبیل با بیشترین عطر شبه لیمویی (یا سیترال) را تولید می کند. در استرالیا زنجبیل در کوئینزلند مورد کشت و کار قرار می گیرد.

نیجریه:

نیجریه در سال های اخیر از نظر سطح زیر کشت زنجبیل، سومین رتبه را در جهان به خود اختصاص داده است. زنجبیل نیجریه به دلیل میزان اسانس و اولئورزین بالاتر، ارزش بالای بین المللی دارد، لذا اغلب برای استخراج اسانس و اولئورزین استفاده می شود. دو رقم عمده زنجبیل که در نیجریه کشت می شوند، شامل ‘ ( Tafin–Giwa ) دارای ریزومهای گوشتی زرد و ( Yatsun – Biri ) دارای ریزوم های کوچکتر تیره تر یا سیاه می باشد.

که در کنار زنجبیل هندی به عنوان بهترین زنجبیل در جهان مطرح است و از نظر بین المللی معروف بوده و دارای بهترین کیفیت می باشد. رایحه شدیدی داشته وبه اکالیپتوس می باشد. این نوع زنجبیل برای تهیه نوشیدنی استفاده می شود.

طبقه بندی زنجبیل بر اساس اندازه

الف- ریزوم کوچک با گوشت زرد پررنگ

که اغلب جزو انواع ژاپنی طبقه بندی می شود ارتفاع گیاه حدود ۴۵-۳۷/۵ سانتیمتر با برگ های کوچکتر اما تندی آن بیشتر است.

ب- انواع ریزوم بزرگ با رنگ گوشت زرد کم رنگ

که معمولا جزو ارقام چینی می باشند. ارتفاع گیاه حدود ۱۲۰ – ۵۰ سانتیمتر با برگ های بزرگتر اما تندی کمتر و عملکرد بالاتر.

طبقه بندی زنجبیل با استفاده از شکل ظاهری

( Rio – De – Janeiro ):

اندازه ریزوم بزرگ، رنگ پوست چرم مانند، طعم تند، عطر بالا و میزان فیبر کم

( Thingput ):

اندازه ریزوم متوسط، رنگ پوست چرم مانند، طعم تند، عطر بالا و میزان فیبر کم

( Wyand ):

اندازه ریزوم بزرگ، رنگ پوست چرم مانند، طعم تند، عطر بالا و میزان فیبر کم

( Maran ):

اندازه ریزوم متوسط، رنگ پوست چرم مانند، طعم تند، عطر بالا و میزان فیبر کم 

( Nadia ):

اندازه ریزوم متوسط تا بزرگ، به رنگ مایل به زرد، دارای طعم تند، عطر و میزان فیبر متوسط.

تعدادی از ارقام زنجبیل نیز هستند که نام آن ها بیشتر از نام محل کشت گرفته شده و در قسمت های مختلف هند پرورش می یابند مثل ,

(Maran ) ( Kurupparpadi )  ( Emmad ) ( Wynad ) ( Himachal and Nadia )

منبع:

راهنمای کاربردی پرورش زنجبیل ( سعیده علیزاده سالطه )

برای عضویت در کانال تلگرام، اینستاگرام و آپارات پسته رفسنجان بر روی تصاویر زیر کلیک کنید: