شرایط رشد و پرورش ریواس

ریواس، سبزی فصل سرد و گیاهی چند ساله است که در برابر سرمای سخت زمستان و خشکی تابستان مقاوم است. پس از یک فصل رشد، قسمت یقه به خواب (دورمانسی) میرود. به منظور شکستن خواب جوانه ها و تحریک رشد گیاه به درجه حرارت کمتر از 4 درجه ی سانتیگراد نیاز است و برای بدست آوردن رشد رویشی مناسب، میانگین درجه حرارت تابستانی کمتر از 21 درجه سانتیگراد ضروری است.

به همین دلیل این گیاه در مناطق سردسیر و کوهستانی پرورش مییابد و نمیتواند در مناطق گرمسیری رشد مناسبی داشته باشد هرچند که استثناهایی در این زمینه وجود دارد.در اینگونه مناطق،ریواس به عنوان سبزی یک ساله پرورش مییابد در حالی که در مناطق مساعدتر برای رشد گیاه به مدت 8 تا 15 سال درزمین باقی میمانده در مناطق نامساعد تولید محصول کافی نبوده و دمبرگ های باریک و بیرنگی را به وجود خواهد آورد.

این گیاه در روزهای گرم خیلی زود پژمرده می شود. همزمان با افزایش دما، رشد قسمتهای هوایی کم شده و رشد آنهاتحت تاثیر ردجه حرارت قرار میگیرد و حتی اگر درجه حرارات محیط خیلی بالا رود، حالت خواب ظاهر می شود. وقتی که در پایان تابستان حرارت محیط کاهش مییابد، گیاه رشد رویشی خود را از سر میگیرد.

پرورش ریواس

ریواس از سبزی های فصل خنک است و دماهای پائین را تحمل میکند. برگ ها در دمای پایین صورتی و یا قرمز و در دماهای بالا بیش از 30 درجه سانتیگراد سبز تیره است. ریواس در مناطق پر باران عملکرد بیشتری را دارد. در خاک های سبک وحاصلخیز بهتر رشد میکند. خاک ریواس نیاز به پتاسیم زیادی دارد.

در ایران، ریواس بصورت خود رو در مناطق کوهستانی و بعضی از دشت های خشک روئیده و در برخی مناطق نسبت به پرورش آن اقدام می شود، اما در بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکا نسبت به کاشت آن در شرایط کنترل شده اقدام شدهاست و رقم های مختلفی از ریواس در دسترس تولیدکنندگان قرار دارد.

در منطقه ی نیشابور، کوهپایه نشینان، نسبت به پرورش ریواس خود رو اقدام می نمایند، قسمت قابل برداشت آن از روی یقه ریزوم های گوشتی و جوانه های سطحی آن منشاءمیگیرد و همان دمبرگ های سفید و گیاه می باشد.

نوع خاک مورد نیاز برای رشد گیاه ریواس

ریواس، خاک های زیادی را تحمل می کند و به بیشتر خاک ها مقاوم است اما در خاک های حاصلخیز و خوب زهکشی شده ای که ماده ی آلی زیادی دارند؛به بهترین وجه رشد می کند برای زراعت ریواس وجود سطحی عاری از علف های هرز ضروری است چون که هیچ نوع علف کشی برای استفاده درکنار ریواس ثبت نشده است.

حوزه ی کوچکی از علف های هرز چند ساله می تواند به سرعت خطیری توسعه یابند. برای جلوگیری از این کار همه ی علف های هرز چند ساله باید سال قبل از کاشت از بین بروند. این گیاه تاحدودی به اسیدیته ی خاک مقاوم است اما در خاک های با اسیدیته ی ملایم و کمی اسیدی، عملکرد بهتری دارد.

این گیاه میتواند در PH خاک کمتر از 5 مقاومت نماید ولی حداکثر محصول در PH بین 6 تا6/8 بدست می آید. ریواس واکنش مناسبی به کودها نشان می دهد. کیفیت محصول برداشت شده به مقدار کود و حفاظتی داری از گیاه مرتبط است. مقدار کود مصرفی بر اساس آزمایشات خاک برای مناطق مختلف تعیین می شود. کودهای دامی منبع ارزشمندی از مواد هوموسی اند که به حفظ رطوبت و ثبات ساختمان خاک کمک می کنند و در ضمن مواد غذایی رابه مرور زمان در اختیار گیاه قرار می دهند.
کشتزارها باید در بهار و بعد از قلمه زنی کشت شوند، خاک برداری دستی همچنین ممکن است ضروری باشد. ریواس نسبتاً مقاوم به حشرات و بیماری ها می باشد.

اصلاح خاک ریواس

ریواس نسبتاً به اسیدیته ی خاک مقاوم است ولی، در خاک نسبتا اسیدی بهتر عمل می کند. محصول، می تواند پ.هاش خاک پایینی را حدود 5.0 تحمل کند؛ به هر حال، بیشینه ی محصولات در پ.هاش 6-8 دست می آیند. مقادیر قابل توجهی کود شیمیایی مورد نیاز است .
ریواس به کود شیمیایی واکنش خوبی نشان می دهد. کیفیت محصول برداشت شده، تا حد زیادی به مراقبت و کوددهی دریافت شده بستگی دارد. کشت تجاری نیازمند حدود 1500 پوند هز 10 -10-10 ازت ، فسفر و پتاسیم در هر جریب، قبل ازکاشت می باشد. باغبانان باید هر بهار، برای هر گیاه، یک خانگی، فنجان کود شیمیایی 10-10 -10 اختصاص بدهند که بصورت مدور، دور هر گیاه، زمانی که رشد شروع شد، بکار برده شوند. هر ساله، هر چند دفعه که لازم شد علف های هرز را از بین ببرید، کوددهی نمائید وبه صورت سطحی کشت شود. از کود تازه نباید استفاده شود زیرا موجب سوخته شدن ریواس های ترد و نازک می شود.

نحوه تکثیر ریواس

این گیاه توسط دو روش غیر جنسی و بذر تکثیر می شود ولی چون گیاهان حاصل از بذرکاملاً متفاوت از گیاهان والدینی می باشند در واقع استفاده از گیاهانی که از جوانه های روی ریزوم حاصل می شوند، روش اصلی تکثیر آن می باشد که اینگیاهان در اطراف گیاه اصلی قرار دارند.

در اوایل بهار گیاهان جدا شده از گیاه مادری به صورت شیاری کشت می شود. فاصله مشت بین 1 – 1/5 متر در نظر گرفته می شود و فاصله دو بوته 60 – 90 سانتیمتر است .

نحوه ی کاشت و فاصله گذاری ریواس

ریشه های ریواس را در اوایل بهار بکارید. کشت بذر توصیه نمی شود چون خیلی طول می کشد تا گیاه استقرار یابد، وجوانه؛ رنگ و اندازه ی واقعی خود را نخواهد داشت . ریشه های ریواس را در فواصل 24 تا 28 اینچی؛ به طور مجزا در ردیف های 3 تا 4 پایی مجزا به جهت کشت تجاری قراردهید. این فواصل در ردیف ها ؛ می توانند تا 36 اینچ؛ برای گیاهان و ردیف های مربوط به باغهای کوچکتر ( غیر تجاری )
کاهش یابند خیلی کمتر از این به طور خیلی جدی باعث کاهش محصول و افزایش احتمال گسترش بیماری می شود. گودال باید برای طوقه؛ خیلی بزرگ حفر شود، و با کود آلی همراه باشد.

رویش ریواس از بذور

گیاهان ریواس ممکن است ازبذر نیز بوجود آیند . این گیاهان بوجود آمده از بذر ، بعد از حدود 2 سال آماده برداشت می شوند. کاشت در آب وهوای مناسب می تواند در یک فصل رویشی نتایج رضایت بخشی را حاصل گرداند. همچنین ازدیاد ازطریق بذر توصیه نمی شود چون نشاهای ریواس صفات گیاهان مادری را کسب نمی کنند. بهترین راه ازدیاد یواس ، کاشت قطعات بدست آمده از شکستن طوقه گیاه می باشد.

پرورش ریواس از طریق بذر ( مرحله به مرحله )

بذور ریواس اغلب در پارچه های کاغذی مانند پیچیده می شوند. این بذور قبل از این که کاشته شوند باید در داخل آب قرار گیرد. کاشت این بذور در آمیخته های خاکی مناسب انجام می شود . بذرهای ریواس به صورت تجاری در آمیخته هایمتداول و به صورت 2 بذر در هر گلدان کاشته می شوند.

این بذور به خاطر آسان بودن عمل انتقال در گلدان های حاویپیت کاشته می شوند و سپس در جلوی یک پنجره آفتابگیر قرار داده می شوند. اگر دمای هوا کمتر از 70 درجه فارنهایت باشد ، کابل های گرمایی می توانند سرعت جوانه زنی راتسریع بخشند.
بذور ریواس سریعاً جوانه می زنند و بعد از 10 روز از زمان کاشت ، نشاهای کوچکی ظاهر می شوند . در این هنگام به غیر ازیک نشاء بقیه نشاء ها را حذف می کنیم . اگربخواهید که ریواس ها به صورت چند ساله رشد کنند باید بذور ، زودتر یعنی در پاییز سال قبل کاشته شوند.

بنابراین این گیاهان درفضای آزاد ، زودتر از آوریل نیز می توانند کاشته شوند. چناچه آب و هواگرم تر شوند یعنی F 45 در روز و نزدیک F32 در شب شوند. نشاءهای ریواس به فضای آزاد انتقال می یابند . ما می توانیم آنها را در آمیخته ای با 50% خاک باغچه بکاریم .

نشاء ها باید ازنور مستقیم آفتاب محافظت شوند. عمل مقاوم سازی بایدروی نشاء ها انجام گیرد تا به تدریج بتوانند در معرض نور آفتاب قرار گیرند. ما این عمل را با سایبان های کوچک کاغذی انجام می دهیم . این عمل حدود یک هفته ، یعنی تا زمانی که به اندازه کافی بزرگ شوند ادامه می یابد . این گیاهان ، همان بذوری هستند که 60 روز پیش کاشته شده بودند این نشاء ها سرانجام به گیاهان کامل ریواس تبدیل می شوند .

پرورش ریواس به صورت چند ساله

ریواس می تواند از طریق بذر در مناطقی که فصل خنکی دارند به صورت چند ساله پرورش داده شوند. گیاه بذری در خزانه کاشت می شود و سپس زمانی که به اندازه 3 – 4 اینچ رسید به فضای آزاد انتقال می یابد . اغلب برداشت از ساقه آن ها بیشترصورت می گیرد. با بی دقتی در آبیاری ریواس ها می توانند دچار پوسیدگی ریشه شوند اگر خاک مرطوب باشد ریواس حاصله از بذر گیاهی کوتاه و با ساقه ای به رنگ قرمز تیره می باشد که ما مورد استفاده قرار می دهیم .

شرایط آب و هوایی برای رشد ریواس

ریواس از سبزی های فصل خنک است و دماهای پایین را تحمل می کند. برگ ها در دمای پایین صورتی و یا قرمـز و در دماهای بالا بیش از 30 درجه سانتیگراد سبز تیره می باشد. ریواس در مناطق پر باران عملکرد بیشتری را دارد. در خاک های سـبک وحاصل خیز بهتر رشد میکند. خاک ریواس نیاز به پتاسیم زیادی دارد .

طریقه ی برداشت ریواس

پس از خاک دهی بر روی بوته های ریواس گیاه با استفاده از ذخیرهی غذایی موجود در اندام زیرزمینی رشد میکند. به دلیل دریافت نکردن نور دمبرگ ها طویل شده و ضمنا به رنگ سفید یا سفید مایل به زرد در می آیند. در زمان برداشت با کمک چاقوی مخصوص ریواس را از روی یقه بریده و بلافاصله به بازار عرضه می کنند.

در مناطق پرورش ریواس پس از پایان فصل برداشت با مراجعه به رویشگاه ها بوته هایی را که در سال قبل مورد بهره برداری قرار نگرفته اند را شناسایی و اگر از رشد کافی برخوردار باشند با گذاشتن سنگ بر روی برگ های آن بوته را علامت گذاری میکنند تا در سال های آینده برای برداشت محصول خاکدهی گردد.

سرمازده شدن گیاه ریواس موجب تشکیل کریستال های اسید اگزالیک در برگ ها و سپس حرکت آن ها به دمبرگ مـی شـود،بنابراین مصرف غذایی ریواس سرمازده احتمال بروز برخی مشکلات ناشی از مسمومیت های اگزالیکی را افـزایش مـی دهـد.
بنابراین بهتر است که از مصرف ریواس سرمازده خودداری شود. برداشت ریواس از سال دوم کشت شروع می شود. علامت رسیدن محصول با بزرگ شدن پهنک برگ همـراه اسـت. ریـواس برای مصرف تازه هر هفته برداشت می شود.

شاید خواندن مقاله زیر برای شما جالب باشد:

طریقه مصرف ریواس

منابع:

ماهنامه جاده ابریشم، ضمیمه شماره 57، مرداد 1382 قدیر طاهری
«زندگی و مهاجرت آریائیان»، تهران: نشر بلخ (وابسته به بنیاد نیشابور)، 1385 فریدون جنیدی
فرهنگ نام های گیاهان ایران دکتر ولی اله مظفریان
گیاهان دارویی دکتر علی زرگری
با گیاهان زیباتر شویم مهندس مهدی عماد
پراکنش گونه های گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی مهندس مهدی عماد«ریوند». فرهنگ فارسی عمید.«ریواس و خواص آن»، وبگاه تبیان«ریوند»، دانشنامهی آزاد ویکی پدیاعلی طاهری «درآمدی بر جغرافیا و تاریخ نیشابور»، نیشابور: ابرشهر، 1384 .

شرایط رشد و پرورش ریواس