گیاه بادرنجبویه همچون باد، رنج ها را با خود می بَرَد!

در این مقاله که در سایت پسته رفسنجان منتشر شده است، به گیاهی پرکاربرد و دارویی به نام بادرنجبویه و نام های دیگر آن خواهیم پرداخت. ابتدا، با معرفی انواع مختلف بادرنجبویه و تفاوت‌های آن‌ها شروع می‌کنیم.

سپس، به بررسی جامع خواص شگفت‌انگیز این گیاه می‌پردازیم که شامل مزایای آن برای سلامتی و همچنین کاربردهای آن در آشپزی و طب سنتی است.

همچنین، به مضرات احتمالی و نکات احتیاطی لازم هنگام استفاده از فرنجمشک اشاره خواهیم کرد تا خوانندگان با دید کامل‌تری نسبت به استفاده از این گیاه دارویی داشته باشند. این مقاله قصد دارد تا شما را با جوانب مختلف این گیاه شگفت‌انگیز و کاربردهای آن آشنا کند.

نام دیگر بادرنجبویه

گیاه بادرنجبویه با نام علمی Melissa officinalis L و به انگلیسی با نام‌های Lemon balm و Balm شناخته می‌شود. در زبان فارسی به آن “بادرنگ بویه” نیز می‌گویند و در کتب طب سنتی به نام‌های “بادرنجبوبه”، “مفرح القلب” و “قرنفل بستانی” اشاره شده است. در مناطق مختلف، این گیاه نیز با نام‌های محلی مانند “فرنجمُشک” در کتاب فلور ایران و “پلنگ مشک” در مازندران شناخته می‌شود.

علت نام گذاری این گیاه به نام “بادرنجبویه” به دلیل علاقه زنبورها به گل‌های آن است. در زبان لاتین، زنبورعسل را “ملیسا” می‌نامند و چون گل‌های فرنجمشک به ویژه مورد علاقه زنبورها هستند، این گیاه نیز به نام “ملیسا” شناخته می‌شود. همچنین در زبان یونانی به آن “ملیسافولون” یا “برگ زنبورعسل” نیز اطلاق می‌شود.

در گذشته، برای جلب زنبورها، برگ‌های این گیاه خرد و در مکان مورد نظر که می‌خواستند زنبورها جمع شوند، ریخته می‌شد. ازآنجایی‌که برگ‌های این گیاه بویی مطبوع و مشابه بوی لیمو دارند، نیز به نام‌های “فرنگ مشک” یا “فرنجمشک” یا “قرنفل بستانی” شناخته می‌شود.

مشخصات گیاه شناسی

بادرنجبویه گیاهی چندساله است که ارتفاع آن معمولاً بین 40 تا 80 سانتیمتر است. برگ‌های آن به شکل متقابل و با رنگ سبز تیره و درخشان دیده می‌شوند.

ساقه‌های این گیاه چهارگوش و بدون کرک هستند. گل‌های فرنجمشک کوچک و سفید هستند و معمولاً در تابستان مشاهده می‌شوند که زنبورهای عسل به آن‌ها حمله می‌کنند.

رنگ گل‌ها در ارقام مختلف این گیاه متفاوت است و ممکن است کمی تیره‌تر یا حتی سرخ و بنفش باشد. میوه این گیاه قهوه‌ای و کوچک است.

این گیاه معمولاً در پاییز از طریق کاشت پاجوش‌ها انتشار می‌یابد و پس از آن با پخش طبیعی بذرها به سهولت گسترش می‌یابد.

برداشت این گیاه معمولاً در اواخر اردیبهشت، قبل از ظهور گل‌ها انجام می‌شود. برگ‌ها و سرشاخه‌هایی که برداشت می‌شوند، در مکانی با جریان هوای خوب قرار داده می‌شوند تا به سرعت خشک شوند و سپس در محیطی تاریک و خشک نگهداری می‌شوند.

فرنجمشک از مناطق مدیترانه‌ای بومی است و در اروپا و آسیا نیز در مناطق مشابه انتشار دارد. در ایران، این گیاه در کنار جریان‌های آبی و مناطق اطراف تهران، شمال ایران در رشت و مناطق اطراف آن، رودبار و استان‌های غربی و شرقی ایران رشد می‌کند.

انواع بادرنجبویه

بادرنجبویه، گیاهی با ارزش و پرکاربرد در طب سنتی و مدرن، در چندین گونه مختلف یافت می‌شود که هر یک خصوصیات و کاربردهای منحصربه‌فرد خود را دارند. در این مقاله، ما تاکنون به تفصیل درباره یکی از گونه‌ها، یعنی Melissa officinalis L.، صحبت کرده‌ایم که شاید معروف‌ترین نوع فرنجمشک باشد و برای خواص دارویی و طبیعی خود شناخته شده است.

دو گونه دیگر Dracocephalum moldavica L. و Melissa Parviflora هستند. هر سه گیاه فوق از نظر طبیعت گرم و خشک توصیف می شود و در کتب طب سنتی برای دو گیاه Dracocephale و Melissa که در ایران یافت می شود و در دسترس است خواص تا حدود زیادی مشابه ذکر کرده‌اند.

معتقدند که خوردن و بو کردن آن‌ها گرفتگی‌های بینی را باز می‌کند. دردهای سر را بهبود می‌بخشند و جویدن برگ آن‌ها دهان را خوشبو می‌کند، برای استحکام لثه‌ها و دندان‌ها مفیدند.

خوردن آن‌ها برای تقویت کبد و معده و همچنین به هضم غذای سنگین کمک می‌کند و باد و گاز معده را تحلیل می‌برد و چون گرم هستند، توصیه این است که اشخاص گرم‌مزاج نخورند و اگر به هر صورت مصرف‌شده باشد برای رفع عوارض آن می‌توان از گل بنفشه و سکنجبین استفاده کرد.

خواص بادرنجبویه

گیاهی با خواص درمانی شگفت‌انگیز، در سراسر دنیا شناخته‌شده است.

یکی از کاربردهای جالب آن در تهیه شربت او دو ملیس در فرانسه است که برای رفع سنگینی معده و مبارزه با انواع سنکوپ به کار می‌رود.

از دیدگاه حکمای طب سنتی، فرنجمشک طبیعت گرم و خشک دارد و به شکل جوشانده یا شربت برای تقویت معده، حواس، کبد و بهبود هوش و حافظه تجویز می‌شود.

این گیاه به دلیل خواص آرام‌بخشی‌اش در درمان تنگی نفس و خفقان مؤثر است و می‌تواند سکسکه را آرام کند.

جویدن برگ‌های این گیاه نیز برای خوشبو کردن دهان و از بین بردن بوی شراب مفید است.

استفاده از دم کرده یا جوشانده‌ی فرنجمشک ، برای استحکام لثه و دندان‌ها سودمند است.

همچنین، نشستن در محلول جوشانده‌ی این گیاه می‌تواند در مواردی که خون قاعدگی بی‌دلیل قطع شده، مفید باشد.

علاوه بر این، ضماد برگ بادرنجبویه برای تسکین درد مفاصل به کار می‌رود.

1. بهبود عملکرد معده و کاهش ناراحتی‌های گوارشی.
2. افزایش تمرکز و تقویت قدرت حسی.
3. پشتیبانی و بهبود کارایی کبد.
4. تقویت حافظه و بهبود قدرت ذهنی.
5. رفع تنگی نفس و خفقان.
6. رفع سکسکه و ایجاد آرامش.
7. خوشبو کردن دهان و از بین بردن بوهای نامطبوع.
8. تقویت لثه و دندان‌ها با استفاده از دم‌کرده یا جوشانده.
9. مؤثر در درمان اختلالات قاعدگی بدون دلیل.
10. کاهش درد مفاصل با استفاده از ضماد تهیه‌شده از این گیاه.

خواص بادرنجبویه برای مغز

این گیاه که گنجینه‌ای از فواید را در خود جای داده، به شکل‌های مختلفی بر سلامت مغز تأثیر می‌گذارد. اولین و مهم‌ترین تأثیر آن، افزایش تمرکز و توجه است. با خاصیت کاهش استرس و خستگی ذهنی، بادرنجبویه برای افرادی که تحت فشار زیاد ذهنی قرار دارند، بسیار مفید می‌باشد.

علاوه بر این، بر اساس تحقیقات انجام‌شده، مصرف این گیاه می‌تواند به بهبود حافظه و عملکرد ذهنی کمک کند. خواص بادرنجبویه نیز به کاهش اضطراب کمک می‌کند که این امر به نوبه خود، بر بهبود حافظه و عملکرد مغزی مؤثر است.

همچنین، فرنجمشک دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است که در مقابله با عوارض پیری مغزی مؤثر بوده و بهبود عملکرد مغزی را تسهیل می‌کند. در نهایت، خواص تقویت‌کننده‌ی این گیاه می‌تواند به تقویت عملکرد مغزی، افزایش توانایی یادگیری و افزایش سرعت پردازش اطلاعات کمک کند.

طریقه مصرف بادرنجبویه

برای استفاده از خواص بادرنجبویه، روش‌های متنوعی برای مصرف این گیاه وجود دارد. یکی از رایج‌ترین و محبوب‌ترین روش‌ها، تهیه دمنوش فرنجمشک است که نه تنها آرام‌بخش و مفید برای هضم است، بلکه خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی دارد. برای تهیه دمنوش، برگ‌های تازه یا خشک آن را در آب جوش دم کنید و برای افزایش طعم می‌توانید به آن عسل یا لیمو اضافه کنید.

علاوه بر دمنوش، این گیاه به‌عنوان چاشنی در تهیه انواع غذاها و نوشیدنی‌ها نیز کاربرد دارد.

دمنوش بادرنجبویه برای چی خوبه؟

برای تهیه چای، می‌توانید یک یا دو قاشق چای‌خوری برگ خشک یا تازه آن را در یک فنجان آب جوش بریزید. اجازه دهید برای حدود 10 دقیقه دم بکشد، سپس صاف کنید و میل نمایید. این چای می‌تواند برای آرامش اعصاب، بهبود خواب و کاهش استرس مفید باشد.

زمان مصرف دمنوش بادرنجبویه

دمنوش بادرنجبویه به دلیل خواص آرام‌بخش و تقویت‌کننده‌ی هضم، یک نوشیدنی گیاهی محبوب است که می‌توان آن را در هر زمانی از روز میل کرد. با این حال، بهترین زمان برای نوشیدن دمنوش این گیاه، ۱ تا ۲ ساعت قبل یا بعد از غذا است.

نوشیدن دمنوش قبل از غذا می‌تواند به تحریک اشتها و آماده‌سازی سیستم گوارش برای هضم بهتر کمک کند. این زمان به ویژه برای کسانی که مشکلات هضمی دارند مفید است. از طرف دیگر، نوشیدن دمنوش بعد از غذا به هضم بهتر کمک کرده و می‌تواند ناراحتی‌های گوارشی مانند نفخ و سنگینی معده را کاهش دهد.

شربت بادرنجبویه

شربت مرکب زیر علاوه بر خواص فوق برای تقویت قلب نیز به تجویز شیخ الرئیس ابوعلی سینا مصرف می‌شده است.

• برگ تازه بادرنجبویه ۴۰ گرم
• تخم فرنجمشک یا تخم فرنجمشک و تخم کاسنی از هر یک ۵۰ گرم
• گل گاوزبان و مغز ریشه شیرین بیان از هر یک ۲۰ گرم
• رازیانه و بسفایج از هر یک ۱۶ گرم
• ایرسا ۱۲ گرم
• آب سیب شیرین ۱ کیلوگرم
• قند سفید ۷۵۰ گرم
  مخلوط داروها را در گلاب و آب سیب بخیسانند و پس از آن بجوشانند و آن را صاف کنند و با ۷۵۰ گرم قند مخلوط و جوشانیده و قوام آورند و هربار ۳۵ گرم میل نمایند.

مضرات بادرنجبویه

گیاه بادرنجبویه، همانند دیگر گیاهان دارویی، در صورت استفاده متعادل و منطقی، معمولاً بی‌خطر است. با این حال، مهم است که به خاطر داشته باشیم مصرف بیش از حد یا نادرست آن می‌تواند باعث عوارض جانبی گوناگون شود.

برای مثال، خوردن فرنجمشک ممکن است به افزایش اشتها، تهوع، استفراغ، درد معده، سرگیجه و مشکلات تنفسی منجر شود. استفاده موضعی از این گیاه نیز ممکن است باعث تحریک پوستی و ایجاد ناراحتی در معده شود.

این گیاه در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود. همچنین، به دلیل فعالیت ضد تیروئیدی که این گیاه دارد، افراد مبتلا به اختلالات تیروئیدی باید از مصرف آن خودداری کنند. علاوه بر این، افرادی که داروهای مرتبط با اعصاب و روان مصرف می‌کنند نیز باید از مصرف آن اجتناب ورزند، زیرا ممکن است با این داروها تداخل داشته باشد.

در نهایت، این گیاه می‌تواند باعث خواب‌آلودگی شود، بنابراین افرادی که به هوشیاری بالایی نیاز دارند، مانند رانندگان و اپراتورهای ماشین‌آلات، باید از مصرف آن پرهیز کنند تا از خطرات احتمالی اجتناب شود.

سخن پایانی

در پایان این مقاله که به بررسی جامع گیاه بادرنجبویه و کاربردهای گوناگون آن پرداختیم، امیدواریم که اطلاعات ارائه‌شده برای خوانندگان سایت پسته رفسنجان مفید و کاربردی باشد. این مقاله نشان داد که فرنجمشک فقط یک گیاه دارویی ساده نیست، بلکه یک منبع غنی از خواص درمانی و کاربردهای متنوع است که می‌تواند در زندگی روزمره ما نقش مؤثری ایفا کند. از دمنوش آرام‌بخش گرفته تا استفاده در آشپزی و حتی به‌عنوان مکمل های گیاهی، بادرنجبویه همواره می‌تواند به‌عنوان یک همراه سلامتی در کنار ما باشد. امیدواریم این مقاله بتواند الهام‌بخش باشد تا از این گیاه با ارزش به بهترین شکل ممکن استفاده شود و گامی مؤثر در بهبود سبک زندگی و سلامتی خوانندگان عزیز ما بردارد.

مشاهده تمامی محصولات فروشگاه