درخت کاج از خانواده Pinaceae است و تیره Pinus بزرگ ترین و مهم ترین تیره مخروطیان با بیش از 100 گونه است که عمدتا در نیمکره شمالی یافت می شود. تعداد زیادی از گونه های تیره Pinus بذرهای خوراکی تولید می کنند که به آن ها آجیل، چلغوز یا دانه کاج نیز می گویند. درختان کاج درختان رزین همیشه سبز و مخروطی هستند که ارتفاع آن ها به گونه ها بستگی دارد و از 10 متر تا 30 متر طول دارند. همچنین از طیف گسترده ای از شرایط آب و هوایی سازگار است. از آب و هوای بسیار سخت و سرد گرفته تا بیابان های خشک و گرم. برخی از درختان کاج بیش از 1000 سال عمر طولانی دارند. دانه های موجود در میوه درخت کاج خواص فراوانی دارند. در ادامه به خواص چلغوز پرداخته می شود.

رشد و برداشت چلغوز یا دانه کاج از درخت کاج

تقریباً 20 گونه درخت کاج دانه تولید می کنند که به اندازه کافی رشد کرده و بزرگ می شوند که برای برداشت مناسب می باشند. معمولاً بذرهای برداشت شده از چهار رقم خاص درخت کاج تهیه می شوند که عبارتند از: کاج مکزیکی، کاج کلرادو، کاج سنگ ایتالیایی و کاج چینی. نزدیک به 15 تا 25 سال طول می کشد تا درختان کاج شروع به تولید بذر کنند. همچنین مدت زمان آن باید 3 برابر شود تا به حداکثر تولید برسند. در بیشتر موارد، بذرها با دست برداشت می شوند که این یکی از عوامل گران قیمت بودن آنهاست.

بذر کاج در مخروط های کاج یافت می شود و بلوغ آن حدود 18 ماه طول می کشد. از آنجا که دانه های کاج 10 روز قبل از شروع باز شدن مخروط آماده هستند، برداشت آن ها بسیار دشوار است. برای تسریع و سهولت روند کار، مخروط ها را در کیسه های پارچه ای قرار می دهند. سپس به مدت 20 روز در معرض آفتاب گذاشته تا خشک شود. در مرحله بعدی، مخروط ها را خرد و از هم جدا کرده و سپس بذرها با دست از مخروط جدا می شوند. این یک کار بسیار وقت گیر است.

قدمت تاریخی دانه کاج

آجیل های کاج از دوران باستان جمع آوری می شده است. آن ها توسط رومی ها و یونانی ها ارزشمند بوده و غذای اصلی چندین قبیله بومی آمریکا در آمریکای شمالی، و مردم بومی در سیبری و خاور دور روسیه بودند. امروزه دانه کاج به عنوان یک محصول لذیذ در ایران در نظر گرفته می شود و به عنوان یک ماده اصلی در بسیاری از غذاها مورد توجه قرار گرفته است. بیشتر دانه های کاج به صورت پوست شده به بازار عرضه می شوند، اگرچه مقدار کمی نیز به همراه پوسته آن ها توزیع می شود.

دانه کاج یا چلغوز، دانه ای مغزی در دل میوه درخت کاج

ممکن است شما با دانه کاج آشنا باشید. دانه کاج که به آن چلغوز نیز گفته می شود، دانه های خوراکی درختان کاج می باشند. این بذرهای خوراکی قسمت داخلی میوه کاج که خوراکی نیست، قرار گرفته اند. چلغوزها به شکل مهره های کوچک و به رنگ قهوه ای روشن و البته خوشمزه ای هستند که اغلب در تهیه و پخت انواع غذاها مورد استفاده قرار می گیرد. دانه کاج به دلیل زمان لازم برای پرورش و تلاش برای برداشت بذر از محفظه محافظتی خود، یکی از گران قیمت ترین آجیل های موجود در بازار به شمار می آید.

آجیل های کاج در سراسر جهان از جمله ایران به عنوان یک میان وعده مغذی (خام یا بو داده) و ماده اصلی بسیاری از غذاهای سنتی شناخته می شوند. دانه های کاج یا چلغوز مانند سایر مغزها، دارای خواص جالب و قابل توجهی می باشند. اگرچه مقادیر غذایی بسته به گونه آن متفاوت است، مشخصات تغذیه ای آجیل کاج بسیار جالب است. آن ها سرشار از چربی های اشباع نشده چندگانه، تیامین، ویتامین E و K و مواد معدنی مانند آهن، منیزیم، فسفر، روی، مس و منگنز هستند. همچنین منبع فیبر، پتاسیم، نیاسین و ریبوفلاوین هستند.

کاربرد های مختلف چلغوز یا دانه کاج در رژیم غذایی

آجیل های کاج را می توان فشار داد تا روغن پخت و پز عالی بدست آید. روغن با بالاترین کیفیت از طریق پرس سرد به دست می آید. همچنین از روغن آجیل کاج در محصولات آرایشی، زیبایی و به عنوان روغن ماساژ استفاده می شود. محصول جانبی روغن چلغوز، پوسته های مغز کاج نامیده می شود و معمولاً در گرانولا و شکلات استفاده می شود. پس از خرد کردن و فشردن پوسته ها و روغن گیری، آن ها به آرد یا کنجاله آرد تبدیل می شوند که انواع مختلفی از کاربردهای آشپزی مانند پنکیک شیرینی و غیره دارد.

خواص و فواید بی نظیر چلغوز یا دانه کاج بر سلامتی شما

آجیل های کاج یا همان چلغوز به دلیل داشتن اسید چرب در سرکوب اشتها و کمک به کاهش وزن عالی عمل می کنند. مواد مغذی موجود در چلغوز باعث افزایش انرژی می شود، در حالی که سایر مواد معدنی مهم مانند منیزیم و پروتئین به جلوگیری از حملات قلبی و دیابت کمک می کنند. آنتی اکسیدان های دیگر موجود در این دانه ها برای بارداری مفید هستند و باعث تقویت ایمنی، بینایی، پوست و سلامت مو می شوند. در ادامه با هر یک از خواص چلغوز به طور مفصل پرداخته می شود.

1.سرکوب اشتهای خود با چلغوز درخت کاج

تحقیقات نشان می دهد که چلغوز کاج دارای اسیدهای چرب خاصی است که ممکن است به مهار اشتها کمک کند. این اسیدهای چرب موجود در دانه کاج (به ویژه دانه کاج کره ای) به آزادسازی هورمونی به نام کوله سیستوکینین (CCK) کمک می کند که به عنوان سرکوب کننده اشتها شناخته می شود. وقتی این مطالعه روی افراد انجام شد ، نتایج دلگرم کننده ای را نشان داد.

مطالعه دیگری نشان داد که خواص چلغوز کاج می تواند عملکرد مکمل های اشتها را تا 60 درصد به مدت 4 ساعت تقویت کند. اسید چرب مهم در روغن مغز کاج کره ای اسید پینولنیک است که به گفته پژوهشگران یک ماده سیر کننده و امیدوار کننده است.

2.چلغوز کاج یک تقویت کننده انرژی

برخی مواد مغذی خاص در دانه کاج مانند چربی اشباع نشده، آهن و پروتئین می توانند به افزایش سطح انرژی کمک کنند. آن ها همچنین منبع خوبی از منیزیم هستند. وقتی منیزیم در بدن پایین باشد، می تواند باعث خستگی شود.

بذرهای کاج همچنین به ساخت و ترمیم بافت هایی در بدن کمک می کنند که در غیر این صورت ممکن است منجر به خستگی شوند. پروتئین موجود در مغزها نیز کمک شایانی به این امر می کند. تجزیه این ماده مغذی، که یک مولکول پیچیده است، جهت تأمین انرژی مداوم و طولانی مدت کمی زمان بر خواهد بود.

3.کاهش خطر بیماری های قلبی با خواص چلغوز کاج

مغزها به طور کلی همیشه برای قلب مفید محسوب می شوند. مطالعات نشان داده است که مصرف مغزیجات می تواند خطر مرگ ناگهانی در اثر حمله قلبی را کاهش دهد. چربی های اشباع نشده، ویتامین های E و K، منیزیم و منگنز ترکیبی برای جلوگیری از بیماری های قلبی عروقی تشکیل می دهند.

اسید پینولنیک موجود در مغز میوه کاج از کلسترول خوب و سالم بوده و حتی به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) کمک می کند. ویتامین K موجود در این دانه ها به تشکیل لخته های خون کمک می کند تا از خونریزی پس از آسیب جلوگیری کند در حالی که ویتامین E به تولید سلول های قرمز خون مهم برای انتقال اکسیژن کمک می کند. مصرف چلغوز کاج با کاهش فشار خون نیز همراه است.

4.مصرف چلغوز کاج و خواص آن بر کنترل دیابت

یکی از خواص مهم چلغوز کنترل دیابت می باشد. تحقیقات نشان می دهند خوردن روزانه مغز کاج می تواند به کنترل دیابت نوع 2 کمک کند. همچنین این دانه ها از عوارضی مانند مشکلات بینایی و سکته مغزی جلوگیری می کنند. بیماران دیابتی نوع 2 که هر روز مغز کاج می خورند، می توانند گلوکز را کنترل و سطح کلسترول بد را کاهش دهند.

جالب تر اینکه چلغوز و سایر مغزیجات هم برای کنترل گلوکز و هم برای چربی خون فواید زیادی دارند. همچنین می توان از آن ها برای افزایش مصرف روغن های گیاهی و پروتئین در بیماران دیابتی نوع 2 استفاده کرد. این موارد بسیار مهم است، زیرا این دو مولفه برای بهبود علائم بیماری بدون منجر به افزایش وزن بسیار حیاتی هستند.

5.تقویت سلامت مغز با خواص چلغوز درخت کاج

ما قبلاً دیدیم که مغز کاج سرشار از آهن، ماده معدنی مورد نیاز برای ذخیره و انتقال اکسیژن است. با این حال، آهن برای سلامت مغز نیز مهم است. همچنین تحقیقات نشان می دهد که سایر مواد مغذی موجود در دانه کاج، مانند منیزیم، می تواند به درمان اضطراب، افسردگی و استرس کمک کند. یک مطالعه ثابت کرد که دریافت رژیم غذایی منیزیم می تواند به بهبود وضعیت نوجوانان مبتلا به افسردگی و اختلالات اضطرابی کمک کند. مقادیر بالاتر منیزیم می تواند منجر به انفجارهای عاطفی کمتر و سایر رفتارهای مرتبط با اختلالات خلقی شود.

6.خواص چلغوز کاج بر کاهش خطر سرطان

از مزایای سلامتی دانه های کاج می توان به محتوای منیزیم آنها اشاره کرد. این ماده معدنی با کاهش خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان مرتبط است. یک مطالعه نشان می دهد که کاهش منیزیم به میزان 100 میلی گرم در روز می تواند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را 24 درصد افزایش دهد. بنابراین افزایش سطح منیزیم خون ممکن است به کاهش چنین خطراتی کمک کند.

7.تقویت و استحکام استخوان ها با مغز یا چلغوز کاج

کلسیم به دلیل فواید سلامتی استخوان بسیار مشهور است. آیا می دانید ویتامین K می تواند به استخوان ها نیز کمک کند؟ یک مطالعه در مورد چگونگی کمک این ویتامین در درمان و پیشگیری از پوکی استخوان صحبت می کند. این ماده نه تنها تراکم مواد معدنی استخوان را افزایش می دهد، بلکه میزان شکستگی را نیز کاهش می دهد.

در اینجا چیزی کاملا جالب وجود دارد. یک دلیل بسیار رایج در کمبود ویتامین K، مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول است. اما هنگامی که از چلغوز کاج استفاده می کنید، ممکن است به هیچ دارویی برای کاهش کلسترول نیازی نداشته باشید، زیرا مغزها پتانسیل کاهش کلسترول دارد، ناگفته نماند که منبع غنی ویتامین K را نیز فراهم می کند.

8.چلغوز کاج، تقویت کننده سیستم ایمنی بدن

منگنز و روی موجود در چلغوز می تواند عملکرد خوبی در تقویت سیستم ایمنی بدن داشته باشد. در حالی که عنصر منگنز به حفظ تعادل هورمونی بدن و قدرت بافت پیوندی کمک می کند، عنصر روی ایمنی بدن را تقویت می کند و به ترمیم زخم کمک می کند.

طبق یک گزارش، روی بیش از حد در رژیم غذایی می تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن در افراد مسن کمک کند. روی با بهبود عملکرد و تعداد سلول های T همراه است که نوعی گلبول سفید است که عوامل بیماری زای مهاجم را از بین می برد.

9.بهبود سلامت بینایی و تقویت چشم با خواص دانه های کاج

دانه های کاج حاوی مقدار زیادی لوتئین هستند که یک آنتی اکسیدان محسوب می شود که به آن “ویتامین چشم” نیز می گویند. حدود 600 کاروتنوئید وجود دارد که بدن شما می تواند استفاده کند، از این تعداد فقط 20 مورد به چشم شما منتقل می شود. از این تعداد، فقط دو مورد به مقدار زیاد در چشمان شما رسوب می کند. یکی از این موارد لوتئین است و دیگری زئاکسانتین. هر دو این مواد مغذی با مبارزه با آسیب رادیکال های آزاد به جلوگیری از تخریب ماکولا (لکه زرد شبکیه) و گلوکوم (آب سیاه چشم) کمک می کنند. بنابراین یکی دیگر از خواص چلغوز تقویت و سلامت چشم است.

10.اثر ویتامین E چلغوز، تقویت کننده سلامت پوست و مو

غلظت زیاد ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان های اساسی مختلف در مغز کاج به طرز شگفت انگیزی برای مراقبت از پوست مفید می باشند. ویتامین E و آنتی اکسیدان ها برای جلوگیری از روند پیری کمک می کنند. روغن مغز کاج به دلیل خواص ضد التهابی که دارد برای انواع پوست های حساس بسیار مناسب است. پوست را تغذیه کرده و از آن در برابر شرایط مختلف شایع محافظت می کند. علاوه بر این، اثرات مرطوب کنندگی زیادی بر روی پوست دارد.

روغن مغز کاج به دلیل خاصیت درمانی که دارد برای ماساژ درمانی بسیار مشهور است. این دارو به کاهش تعدادی از مسائل پوستی مانند خارش، پسوریازیس، جوش، اگزما، گال و زخم کمک می کند. این روغن به پوست حالت احیا و شادابی می بخشد.

چلغوز کاج منبع غنی از ویتامین E هستند، ویتامینی که برای تقویت رشد مو معروف است. علاوه بر این، پوست سر را نیز در شرایط خوبی نگه می دارد. افرادی که از ریزش یا کم پشتی مو رنج می برند روغن دانه کاج برای مقابله با این بیماری بسیار مفید به شمار می آید. این مغزهای خوراکی حاوی غلظت بالایی از پروتئین ها هستند. محتوای پروتئین موجود در مغز کاج مو را در برابر آسیب های وارده محافظت کرده و آن را محکم، سالم و براق نگه می دارد.

ارزش غذایی دانه کاج یا چلغوز در 100 گرم

بر اساس نتایج تحقیقات بخش کشاورزی ایالات متحده آمریکا (USDA) در ژانویه 2019 مصرف 100 گرم دانه کاج یا چلغوز دارای ارزش غذایی زیر می باشد:

کالری	673 کیلو کالری
پروتئین	13.69 گرم
چربی های اشباع شده	4.89 گرم
چربی اشباع نشده یگانه	18.76 گرم
چربی اشباع نشده چندگانه	34.07 گرم
کربوهیدرات	13.08 گرم
فیبر	3.7 گرم
فسفر	575 میلی گرم
پتاسیم	597 میلی گرم
منیزم	251 میلی گرم
منگنز	8.8 میلی گرم
روی	6.45 میلی گرم
آهن	5.53 میلی گرم
مس	1.32 میلی گرم
ویتامین E	9.33 میلی گرم
ویتامین K	53.9 میلی گرم
تیامین	0.36 میلی گرم
نیاسین	4.38 میلی گرم

در مصرف چلغوز احتیاط کنید!

آجیل های کاج به همان اندازه که لطیف و خوشمزه هستند، هنگام خوردن می توانند اثرات منفی داشته باشند. این عارضه که “سندرم دانه کاج” نامیده می شود، به این معنی است که با خوردن آجیل کاج، باعث می شود که غذای دیگری که مصرف می کنید طعم فلزی و تلخی داشته باشد.

خوشبختانه، این تنها چند روز طول می کشد و اعتقاد بر این است که توسط گونه های خاصی از درختان کاج که عمدتا در چین یافت می شود، ایجاد می شود. اگرچه حساسیت به دانه کاج واقعی است، اما نسبت به سایر حساسیت ها به آجیل بسیار کمتر است.

امیدوارم از خواندن این مطلب لذت برده باشید و از خواص چلغوز بهره کافی ببرید.