آبیاری درختان پسته چگونه است؟

آبیاری صحیح یکی از اقدامات اصلی باغات پسته است. نحوه این عملیات در هر فصل، هر نوع آب‌وهوا، نوع بافت و برای هر سنی از درخت می‌تواند متفاوت باشد. تنها در صورت انجام درست و میزان مناسب آبیاری می‌توان به محصولی اقتصادی دست‌یافت؛ بنابراین آموزش این مرحله از کشاورزی پسته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و نمی‌توان به‌هیچ‌عنوان از آن گذشت. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان سعی کرده‌ایم به‌تمامی مسائل مربوط به آبیاری درخت پسته، هرچند مختصر بپردازیم. شما می‌توانید مطالب را به‌طور مفصل‌تر در مقالات دیگر ما دنبال کنید.

قدیمی‌ترین روش آبیاری درختان پسته در ایران

ایران سابقه طولانی در مهندسی آب دارد. آن‌ها از زمان‌های بسیار قدیم آب را از صحرا استخراج و انتقال می‌دادند. یکی از قدیمی‌ترین و پیشرفته‌ترین روش‌های استخراج آب در جهان “قنات” نام دارد که توسط ایرانیان اختراع‌شده است. هنوز هم در بسیاری از مناطق ایران تولیدکنندگان از قنات استفاده می‌کنند. برخی از این قنات‌ها حدود 90 کیلومتر طول دارند.

درحالی‌که برخی از تولیدکنندگان هنوز از آب قنات برای آبیاری باغ پسته استفاده می‌کنند، برخی دیگر، از پمپ‌های برقی برای استخراج آب از یک چاه عمیق کمک می‌گیرند.

 

زمان مناسب آبیاری پسته

در بیشتر موارد، کشاورزان حداقل 4 تا 6 جلسه آبیاری را در طول دوره تولید در خاک‌های سبک و زهکشی شده ارائه می‌دهند.

الگوی آبیاری معمول شامل آبیاری درختان جوان در زمستان، بلافاصله پس از کاشت است. سپس 8 بار در طول اولین فصل رشد تا پاییز می‌باشد. در سال‌های بعد، آبیاری از بهار تا پاییز در طول 4 تا 8 جلسه آبیاری اعمال می‌شود. درباره زمان آبیاری، نکاتی وجود دارد که باید همیشه مراقب آن‌ها باشیم.

با توجه به تجربیات به‌دست‌آمده طی سال‌های متمادی، تولیدکنندگان کاملاً می‌دانند که درختان پسته در هر فصل به مقدار متفاوتی از آب نیاز دارند.

آن‌ها همچنین می‌دانند که کیفیت و کمیت محصول به میزان مناسب تأمین آب بستگی دارد. معمولاً در فصل شکوفایی و اواسط تابستان، درختان به حداکثر مقدار آب نیاز دارند؛ بنابراین ما معمولاً هر 24 روز تا 30 روز آبیاری را انجام می‌دهیم.

بااین‌حال در زمستان درختان به آب کمتری نیاز دارند؛ بنابراین آبیاری هر 45 روز کافی است. دو هفته قبل از زمان برداشت، آبیاری انجام نمی‌دهیم زیرا در این زمان میوه‌ها بیشتر در معرض خطر حشرات و آلودگی آفلاتوکسین هستند.

رطوبت بالا در زمان نزدیک به برداشت محصول احتمال وقوع آفلاتوکسین را افزایش می‌دهد، بنابراین آبیاری در این زمان از سال بسیار خطرناک است.

آبیاری درخت پسته در فصل رشد

آبیاری درختان پسته در فصل رشد، به‌ویژه در محیط‌های کویری که آب به‌عنوان یک منبع حیاتی محسوب می‌شود، اهمیت بسزایی دارد. اگرچه درختان پسته نسبت به شرایط آب و هوایی گرم و خشک مقاومت خوبی نشان می‌دهند، ولی یک آبیاری مناسب و به‌موقع برای به‌دست آوردن محصولی با کیفیت بسیار ضروری است.

در فصل رشد، به‌خصوص در تابستان که زمان پر شدن مغزهای پسته است، دسترسی گیاه به آب حائز اهمیت می‌شود. در این دوره، آبیاری منظم و کافی می‌تواند به افزایش عملکرد و کیفیت محصول کمک کند. تنش آبی، اگرچه گاهی می‌تواند به پدیده تحمل متناوب کمک کند، اما باید با دقت مدیریت شود.

کشاورزان باید از آبیاری بیش‌ازحد درختان بالغ اجتناب کنند، زیرا این امر می‌تواند به رشد رویشی بیش‌ازحد منجر شود که در نهایت می‌تواند تأثیر منفی بر روی عملکرد تولید میوه بگذارد. بنابراین، آبیاری متعادل و متناسب با نیازهای خاص درختان پسته در فصل رشد امری حیاتی است

 

آبیاری درخت پسته در پاییز و زمستان

پس از برداشت محصولات، درختان پسته به یک دور آبیاری در مهرماه نیاز دارند. این آبیاری به‌منظور جلوگیری از وارد شدن تنش به درخت و بهبود جذب عناصر برای ایجاد جوانه‌های سال بعد، توصیه می‌شود.

همچنین با بررسی وضعیت خاک، در صورت شور بودن، نیاز به آبشویی وجود دارد که بهترین زمان این عملیات نیز فصل پاییز و زمستان خواهد بود. در فصل خواب درختان و زمستان نیز آبیاری به چند منظور انجام می‌شود.

حفظ رطوبت خاک و همچنین ایجاد یخ آب زمستانه ازجمله این اهداف هستند.

علاوه بر آن یکی از بهترین زمان‌های آبیاری، بعد از کود دهی زمستانه به‌صورت چالکود خواهد بود. کشاورزان باید توجه داشته باشند که آب دهی درخت پسته در فصل پاییز و زمستان، به دلیل رطوبت بیشتری که وجود دارد با دور آبیاری بیشتری انجام می‌شود.

آبیاری نهال پسته تازه کاشته شده

آبیاری نهال پسته یکی از مراحل مهم در رشد و توسعه این گیاه است. آبیاری باید بلافاصله پس از کاشت نهال آغاز شود تا اطمینان حاصل شود که ریشه‌های جوان به خوبی در خاک مستقر می‌شوند. در ادامه، تعیین دوره آبیاری باید با توجه به سن نهال و بافت خاک صورت گیرد.

نهال‌های جوان‌تر پسته که هنوز در مراحل اولیه رشد خود هستند، به دوره‌های آبیاری کوتاه‌تر نیاز دارند. اما به مرور زمان، همزمان با رشد نهال و توسعه سیستم ریشه‌ای آن، دوره‌های آبیاری باید طولانی‌تر شوند. این امر به دلیل توانایی ریشه‌های بزرگ‌تر در نفوذ به عمق بیشتر خاک و دسترسی به منابع آبی عمیق‌تر است.

علاوه بر این، بافت خاک نیز در تعیین دوره آبیاری نقش اساسی دارد. در خاک‌های سبک و شنی که آب سریع‌تر از دسترس ریشه خارج می‌شود، دوره‌های آبیاری باید کوتاه‌تر باشد. این در حالی است که در خاک‌های سنگین و رسی، می‌توان فاصله‌های طولانی‌تری بین دوره‌های آبیاری داشت.

به طور کلی، برای نهال‌های یک تا سه ساله، آبیاری هر 7 تا 10 روز یک بار توصیه می‌شود، اما در فصل‌های سرد، این فاصله زمانی می‌تواند افزایش یابد تا از مشکلات ناشی از بیش آبیاری در دماهای پایین جلوگیری شود.

درخت پسته چقدر آب میخواد؟

میزان آب مورد نیاز برای آبیاری درختان پسته تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. این عوامل شامل روش آبیاری، بافت خاک، شرایط آب‌وهوایی منطقه و سن درختان می‌شوند.

به طور کلی، برای نهال‌های پسته که در سنین 4 تا 5 سال قرار دارند و با روش غرقابی آبیاری می‌شوند، تقریباً 4,000 مترمکعب آب در هکتار نیاز است (در طول فصل رشد). این میزان در مقایسه با درختان بالغ که با همین روش آبیاری می‌شوند، تفاوت دارد. درختان بالغ در روش غرقابی به حدود 7000 تا 7500 مترمکعب آب در طول فصل رشد (از ابتدای فروردین تا پایان آبان) در هکتار نیاز دارند.

در صورت استفاده از روش‌های آبیاری مدرن‌تر مانند آبیاری بابلر یا قطره‌ای، میزان مصرف آب کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، در روش آبیاری بابلر، حدود 5,000 مترمکعب آب در هکتار در سال نیاز است، در حالی که با استفاده از روش آبیاری قطره‌ای، این مقدار به حدود 4,000 مترمکعب در هکتار در سال کاهش می‌یابد.

این ارقام نشان دهنده تأکید بر استفاده از روش‌های آبیاری کارآمدتر و صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی است، به ویژه در مورد گیاهانی مانند پسته که در مناطق خشک و نیمه خشک کشت می‌شوند.

بهترین روش آبیاری درخت پسته

بر همه عموم واضح است که جهت آبیاری باغات باید از روشی استفاده کرد که علاوه بر افزایش عملکرد و تولید محصول، در مصرف آب صرفه‌جویی شود. همچنین از خسارت و شسته شدن خاک جلوگیری گردد.

به‌طورکلی دو روش آبیاری در کشور رایج است که عبارت‌اند از:

• روش آبیاری سنتی و قدیمی که شامل آبیاری غرقابی، نواری و جوی و پشته‌ای است.
• روش آبیاری مدرن یا تحت‌فشار که شامل آبیاری قطره‌ای، فواره‌ای و اسپری است.

در ادامه با انواع سیستم آبیاری آشنا خواهید شد.

آبیاری درختان پسته به روش غرقابی

در شرایط فعلی، ایران با چالش‌های جدی در زمینه کمبود آب مواجه است. این بحران تا حد زیادی ناشی از مصرف بی‌رویه و نادرست آب، هم از منابع آب سطحی و هم از طریق استخراج بیش از حد از چاه‌های عمیق و سایر زیرساخت‌های هیدرولیکی است. خشک‌سالی‌های مکرر نیز این وضعیت را تشدید کرده‌اند.

با وجود این وضعیت، همچنان شاهد استفاده از روش غرقابی در آبیاری درختان پسته توسط برخی کشاورزان و باغداران هستیم. آبیاری غرقابی شامل رها کردن آب در میان ردیف‌های درختان پسته در باغ است. این روش با پوشش دادن صد درصد منافذ خاک و جایگزینی هوای موجود در خاک با آب، منجر به بروز مشکلاتی مانند از بین رفتن تنفس ریشه‌ها و خفگی درختان می‌شود. علاوه بر این، شستشوی مواد غذایی از خاک نیز از دیگر معایب این روش است.

با توجه به کمبود آب شیرین و وضعیت نگران‌کننده منابع آب زیرزمینی، روش آبیاری غرقابی دیگر به‌عنوان یک روش مناسب برای آبیاری باغات پسته محسوب نمی‌شود. در این شرایط، استفاده از روش‌های آبیاری مدرن‌تر و کارآمدتر که مصرف آب را بهینه می‌کنند، به‌شدت توصیه می‌شود تا هم از منابع آبی موجود محافظت شود و هم بهره‌وری کشاورزی افزایش یابد.

 

آبیاری نواری (کرتی) درختان پسته

این روش آبیاری به زمینی نسبتاً مسطح و بدون شیب (شیب کمتر از ۱%) و آبی با دبی زیاد نیاز دارد. طول و عرض این نوارها به شیب، بافت خاک و مقدار آب وابسته است. راندمان این روش آبیاری بین ۴۰ تا ۸۰ درصد می‌باشد.

درصورتی‌که سیستم جمع‌آوری روان آب در انتهای نوارها موجود باشد، راندمان افزایش می‌یابد.

در این روش آبیاری درخت پسته خاک و مواد غذایی شسته شده و سبب سله بستن خاک می‌شود. در این روش زمین باید به صورتی مسطح شود که جریان آب در کرت‌ها با سرعت نباشد و مقدار فرسایش خاک کاهش یابد.

آبیاری شیاری (جوی و پشته‌ای) درختان پسته

در این روش آبیاری شیارهایی که محل جریان آب هستند را “جوی” و خاک بالاآمده در دو طرف جوی را “پشته” می‌نامند. شیارها در شکل‌های مختلفی درست می‌شوند تا آب را به پایین شیب هدایت کنند.

شیارها بسیار طویل و کم‌عرض به کمک شیار ساز ساخته می‌شوند. این روش معمولاً در اراضی که شیب آن‌ها از 1% تجاوز نمی‌کند بکار برده می‌شود. در شیب‌های بیش از این مقدار، فرسایش خاک به وجود می‌آید که مشکل جدی خواهد بود.

آبیاری تحت فشار درخت پسته

آبیاری قطره‌ای در درختان پسته یک روش موثر و کارآمد برای مدیریت آب است. این روش شامل توزیع آهسته و مداوم آب به صورت قطرات، جریان‌های باریک یا اسپری‌های ریز از طریق قطره‌چکان‌هایی است که در طول خطوط انتقال آب قرار دارند. آبیاری قطره‌ای در چندین دسته‌بندی متفاوت قرار می‌گیرد، که هر کدام بر اساس نوع کاربرد و نیازهای خاص گیاهان طراحی شده‌اند.

در این سیستم، آب از طریق یک شبکه لوله‌های کم‌فشار به گونه‌ای توزیع می‌شود که یک الگوی آبیاری مشخص و متناسب با نیازهای درختان پسته را فراهم می‌کند. آب از قطره‌چکان‌ها خارج شده و به‌طور مستقیم بر روی خاک و در نزدیکی ریشه‌ها پخش می‌شود، که این امر به کاهش تبخیر و افزایش بهره‌وری آب کمک می‌کند.

یکی از مزایای برجسته سیستم‌های آبیاری قطره‌ای این است که امکان انجام آبیاری با دوره‌های کوتاه‌تر و حتی روزانه وجود دارد. این مزیت به‌ویژه در مناطقی که با محدودیت‌های آبی مواجه هستند بسیار ارزشمند است. همچنین، این روش به کشاورزان امکان می‌دهد تا دقیق‌تر و کنترل‌شده‌تر آبیاری کنند، که نتیجه آن افزایش کیفیت و کمیت محصول است. به طور کلی، آبیاری قطره‌ای یک راهکار پایدار و اقتصادی برای آبیاری درختان پسته است.

 

روش آبیاری فواره‌ای یا بابلر برای درختان پسته

این روش در حقیقت نوعی آبیاری سطحی محسوب می‌شود. آب به‌وسیله لوله‌های پلی‌اتیلن به پای درخت انتقال‌یافته و به‌وسیله یک فواره پلاستیکی (بابلر) آب به داخل کرت و حوضچه منتقل می‌شود.

دبی قطره‌چکان در این آبیاری از سرعت نفوذ نهایی خاک بیشتر است و ایجاد یک حوضچه برای نگهداری یا کنترل پخش آب ضروری می‌باشد؛ بنابراین بهتر است که زیر هر درخت تشتکی به قطر یک متر و حداکثر به قطر تاج درختان ایجاد و داخل آن آبیاری شود.

آبیاری درختان پسته با سیستم ‌‌آبیاری ناحیه‌ای (نقطه‌ای)

روش آبیاری نقطه‌ای شامل آبیاری قطره‌ای (drop irrigation) روی زمین، آ‍‌بیاری قطره ای زیرزمینی، آبیاری زیرزمینی با لوله‌های سفالین یا لوله‌های متخلخل (تراوا از جنس پلی‌اتیلن)، آ‌بیاری بارانی (rain irrigation) و آبیاری میکرو یا میکروجت می‌باشد.

در این روش مقداری ‌آب به‌صورت دائمی به حجم محدودی در خاک از درون لوله‌ای باریک یا وسایل مکانیکی دیگری که امیتر (قطره‌چکان) نام دارد، داده می‌شود. در این روش حجم خاک خیس شده در اطراف درختان از حجم خاک خیس شده توسط سایر روش‌ها کمتر است.

پیشنهادشده است که درختان بارور و مسن ۴۰ تا ۶۰ درصد (بیشتر) حجم خاک را به‌عنوان سطح خیس شده نیاز دارند. این مقدار برای درختان جوان 5 تا 10 درصد می‌باشد.

درصورتی‌که نفوذپذیری خاک یا حرکت موئینه آب در خاک کم بوده و یا خوب نباشد‍، برای رسیدن به حجم خیس موردنیاز لازم است تعداد خیس‌کننده و یا محل خروج ‌آب افزایش یابد.

درختان بزرگ‌تر و مسن ممکن است در یک خاک لومی به بیش از 6 تا 8 و درختان جوان به یک تا دو عدد قطره‌چکان نیاز داشته باشند.

آبیاری زیرسطحی درخت پسته

روش آبیاری زیرسطحی درواقع همان آبیاری قطره‌ای سطحی تکامل‌یافته است. در این سیستم آبیاری بسیاری از معایب و مشکلات آبیاری قطره‌ای سطحی وجود ندارند.

به‌عنوان‌مثال طبق تحقیقات انجام‌شده، رطوبت خاک در آبیاری زیر سطحی 30 درصد بیشتر از آبیاری سطحی است. برخی از مزایای دیگر این روش نسبت به آبیاری قطره‌ای سطحی عبارت‌اند از:

• میزان صرفه‌جویی در آب بیش از 50 درصد است.
• میزان تولید محصول پسته و شاخص رشد سالیانه، تقریباً دو برابر روش سطحی است.
• مشکلات تبخیر آب وجود ندارد.
• در این روش نیازی به استخر، پمپاژ و قطره‌چکان نخواهد بود.
• آب به‌صورت یکنواخت برای ریشه‌ها توزیع خواهد شد.

محاسن و معایب آبیاری سنتی و مدرن را بشناسید.

مزایا و محاسن آبیاری غرقابی (سنتی)

• بومی کشور ایران است
• درصورت شور بودن آب یا خاک، روش غرقابی بهتر از سایر روش‌ها می‌تواند شستشو را انجام دهد.
• این روش به ادوات و ابزارآلات خاصی نیاز ندارد.
• روش آبیاری غرقابی نیازمند مهارت و تخصص خاصی نیست.

معایب آبیاری غرقابی (سنتی)

• میزان هدر رفت آب زیاد است.
• مواد غذایی را از خاک آبشویی می‌کند.
• درصورتی‌که مقدار آب در دسترس کم باشد، روش غرقابی مناسب نیست.
• همه گیاهان را نمی‌توان با این روش آبیاری کرد.
• نیازمند تسطیح اولیه زمین می‌باشد.

مزایا و محاسن آبیاری قطره‌ای (مدرن)

 

• این روش در خاک‌های صخره‌ای و شیب‌های تند قابل‌استفاده است.
• ازآنجایی‌که سطح کمتری از خاک خیس می‌شود، عملیات زراعی و باغی آسان‌تر شده و رشد علف‌های هرز کاهش می‌یابد.
• در روش آبیاری قطره‌ای میزان مصرف آب به حداقل می‌رسد و کارآیی مصرف آب افزایش می یابد.
• کود و عناصر غذایی را می‌توان در آب آبیاری تزریق کرد. در این صورت نیازی به نیروی کارگر و پخش کود نیست.
• به دلیل برقرار شدن تعادل بین میزان تبخیر و تعرق، از هدر رفت آب به‌صورت رواناب جلوگیری می‌شود.

معایب آبیاری قطره‌ای (مدرن)

• قطره‌چکان‌ها به دلیل خروجی بسیار ریزی که دارند، دچار گرفتگی توسط ذرات معدنی یا آلی می‌شوند. در این صورت باید تصفیه شیمیایی انجام گردد.
• تجربه نشان داده است که خاک‌های با ذرات ریز و سنگین بافت برای آبیاری قطره‌ای مناسب نیستند. به همین جهت رواناب تولید می‌کنند؛ بنابراین خاک‌های متوسط بافت برای این روش مساعد می‌باشند.
•  این روش سبب تجمع موضعی نمک می‌شود.
• درصورتی‌که حوادث کنترل نشده‌ای سبب قطع جریان آب شود، گیاه به‌سرعت صدمه می‌بیند؛ زیرا توان ریشه‌ها برای جذب آب و مواد غذایی محدودشده است.

آبیاری درخت پسته با آب شور

درختان پسته نیاز به آب شیرین دارند و در صورت تأمین این آب، عملکرد بهتر و محصول دهی بیشتر و باکیفیت‌تری خواهند داشت. از طرفی نیز تأمین آب شیرین برای باغات پسته، به دلیل کمبود منابع آبی، کاری بسیار سخت است؛

بنابراین نیاز است که کشاورزان بدانند که برای کاشت پسته، درختان تا چه میزان حد تحمل شوری را دارند. حد مجاز شوری برای پسته 8 دسی زیمنس بر متر می‌باشد. البته شوری تا 12 دسی زیمنس نیز با رعایت برخی نکات، قابل‌تحمل برای درختان است.

شوری بیش از 12 دسی زیمنس بر متر، باعث تنش های شوری شده و موجب خشکیدن نهال و درخت و خسارت به آن خواهد شد. جهت کاهش اثرات شوری آب‌وخاک، برخی نکات از طرف کارشناسان توصیه می‌شوند که در مقاله میزان شوری آب برای پسته مطرح‌شده‌اند.

آبیاری درختان پسته بعد از پیوند

یک سری نکات وجود دارند که باید قبل و بعد از عملیات پیوند، به آن‌ها توجه شود. یکی از این نکات در ارتباط با آبیاری درخت پسته می‌باشد. توصیه کارشناسان این است که آبیاری درختان را به مدت 7 تا 15 روز قبل از پیوند زدن و 7 تا 10 روز بعدازآن انجام ندهید.

البته این میزان پیشنهادی است و می‌تواند در شرایط مختلف و بسته به عوامل متعدد مانند ماندگاری رطوبت در زمین، نوع بافت خاک و آب‌وهوای منطقه متفاوت باشد.

سخن پایانی

همان‌طور که گفتیم آبیاری بحث مهمی در باغداری پسته است که نیازمند آموزش می‌باشد. این عملیات یکی از فاکتورهای اصلی در تولید محصول اقتصادی بیشتر و باکیفیت‌تر است؛ بنابراین توصیه می‌کنیم دراین‌ارتباط با کارشناسان مجموعه پسته رفسنجان در تماس باشید.

مشاهده تمامی محصولات فروشگاه