معرفی گیاه دارویی آراقیطون (بابا آدم)
در این نوشته به معرفی گیاه آراقیطون (بابا آدم) و مشخصات و خواص و کاربرد درمانی آن می پردازیم.آراقیطون که به فارسی به آن «بابا آدم» و «فیل گوش» گویند. گیاهی است علفی که در مناطق مختلف جهان از این گیاه استفاده درمانی و دارویی می شود.
در کتب سنتی با نامهای «لوف کبیر»، «آراقیطون» و «فیلجوش» آمده است. به فرانسوی Bardane و Glouteron و Gratteron و «Greatteau» و « Herba aux teigneux» به انگلیسی Burdock و Cockle-bur گفته می شود. گیاهی است از خانوادۀ Compositae تیرۀ فرعی Tubuliflorae نام علمی آن Arctium majus Bernh می باشد.
مشخصات مهم گیاهشناسی آراقیطون
بابا آدم گیاهی است علفی دو ساله به ارتفاع 120-60 سانتی متر.
ساقه: گیاه آراقیطون دارای ساقه های منشعب و مانند پوست مار ابلق و پوشیده از کرکهای زبر و خشن است.
برگ: برگهای آن پهن موج دار بزرگ.
گل: گلهای آن قرمز به صورت کاپی تول کروی که پوشیده از فلس هایی است که به قلابهای کوچکی ختم می شود.
به همین علت برگ و میوۀ آن به لباس اشخاصی که از کنار گیاه عبور می کنند و همچنین به پشم گوسفندانی کهن در اطراف گیاه چرا می نمایند، می چسبد.
ریشه: ریشۀ گیاه دراز کمی ضخیم در حد ضخامت انگشت دست دوکی شکل و دارای مقدار زیادی کربنات دوپتاس و نیترات دوپتاس است. پوست آن قهوه ای و مغز آن سفید و طعم آن کمی شیرین و بوی آن تهوع آور است.
میوه: میوۀ آن پس از رسیدن به صورت فندقه چند وجهی در می آید و پس از اینکه کاملاً رسید رنگ آن زرد و حنایی می شود.
چگونگی رشد و تکثیر آراقیطون
در بالای میوه دسته ای تار زرد رنگ دیده می شود که چسبناک است. به پشم گوسفندان در موقع عبور می چسبد. موجب پخش تخم و گسترش گیاه می شود. تکثیر بابا آدم از طریق کاشت بذر آن در شهریور ماه و برداشت محصول در اسفند یا اردیبهشت ماه سال دوم انجام می گیرد. این گیاه در اروپا و آسیا انتشار دارد.
رشد گیاه آراقیطون در ایران
در ایران در اطراف تهران، دامنه های البرز، چالوس، رودبار، زیر درختان زیتون، ولی آباد، کوهستان های خراسان، کرمان، تفرش و در آذربایجان در قره داغ حسن بیگلو، نعمت آباد نزدیک تبریز، در همدان، اراک، در مازندران و گرگان به طور خودرو دیده می شود.
در ادامه بعد از معرفی گیاه آراقیطون( باباآدم) و مشخصات به خواص و کاربرد درمانی آن می پردازیم.
ترکیبات شیمیایی مهم در گیاه آراقیطون
در ریشۀ گیاه در حدود 45 درصد مادۀ آینولین[1] برگها و ریشۀ آن دارای اسانس روغنی فرّار است. در دانه های آن گلوکوزید آرکتیئین[2] مشخص شده است. به علاوه دانه آن دارای 20-16 درصد روغن ثابت به رنگ زرد با طعم تلخ است که شامل مقدار زیادی حدود 60 درصد لینولئیک اسید و کمی یعنی حدود 10 درصد اولئیک اسید است.
در گزارش دیگری آمده است که ریشۀ بابا آدم دارای مقدار زیادی کربنات دو پتاسیم و نیترات دو پتاسیم، رزین و یک گلوکوزید به نام لاپین [3] است.
خواص و کاربرد درمانی آراقیطون(بابا آدم) در مناطق مختلف جهان
از نظر طبیعت بابا آدم طبق رای حکمای طب سنتی گرم و خشک است. از ریشۀ بابا آدم برای تصفیۀ خون، به عنوان مدر، معرّق و آنتی فلوژیستیک[4] مصرف می شود. که از خواص و کاربرد درمانی آراقیطون (بابا آدم) در این منطقه می باشد.
در چین و ژاپن از تخم، ریشه و ساقه آن به عنوان مقوی، نیرو دهنده، تصفیه کنندۀ خون، زیاد کنندۀ ترشح عرق و مدّر استفاده می شود.
در فرانسه معمول است از جوشاندۀ 100-60 گرم ریشۀ بابا آدم در یک لیتر آب در استعمال خارج از بیماری های پوست مصرف می کنند. منظماً تا مدتی صبح و عصر روی پوست عضو مورد نظر می مالند. که از دیگر خواص و کاربرد آراقیطون (بابا آدم) می باشد. زیرا سابقاً از برگ و عصارۀ برگ آن در فرانسه برای معالجۀ کچلی استفاده می شده است.
برای خرید انواع گیاهان دارویی به فروشگاه ما مراجعه کنید!!
آراقیطون (بابا آدم) و درمان انواع بیماری ها
ریشه و برگ گیاه موارد استعمال درمانی دارد. از تخم آن در جوشانده ها با عسل و یا با سرکه رقیق مصرف می کنند. از ریشه و ساقۀ آن نیز در جوشانده و یا در تنطورها استفاده می شود[استوارت].
1.درمان کننده سرگیجه: از جوشاندۀ ساقه های پر برگ آن برای معالجۀ سر گیجه و روماتیسم و اگر کمی شکر قهوه ای به آن اضافه شود، برای معالجۀ سرخک استفاده می شود[هو].
2.ضد عفونی کننده: در سایر مناطق بیشتر از تخم آن استفاده می شود. از تخم آن به عنوان ضد عفونی و مدّر[موزیگ و شرام] استفاده می شود.
3.داروی ضد کرم: برای معالجۀ نوعی استسقا که مایع سروز در حفره ها و بافتهای بدن جمع می شود،[روا] و به عنوان داروی ضد کرم روده نافع می باشد.
4.رفع جوش های صورت: رفع جوش و دانه هایی که در صورت می زند[لوئی] مهمترین مشخصات و خواص و کاربرد درمانی آراقیطون (بابا آدم) می باشد.
5.درمان کننده ذات الریه: ضمناً در معالجه، ذات الریه [لو]، برای آبسه های چرکی و ناراحتی های گلو و حلق[روا] از آراقیطون (باباآدم ) استفاده می کنند.
6.درمان نیش جانوران سمی: به عنوان تریاق و در موارد نیش زدن جانوران سمّی و مار[کاریونه و کیمورا]، نافع است.
7.درمان آنفلانزا: برای درمان آنفلانزا و تبهای مخملک، آبله، خنازیر [لو]، یبوست و سرخک [چیو] آن را مفید می دانند.
8.پایین آورده قند خون: از خواص و کاربرد برگ آراقیطون (بابا آدم ) می توان به پایین آوردن قند خون اشاره داشت.
9.درمان کچلی: مالیدن دم کردۀ برگ آن برای ناراحتی های جلدی بخصوص برای پوست سر و کچلی نافع است.
10.التیام زخم: مرهمی که از یک واحد عصارۀ بابا آدم و یک واحد روغن زیتون حاصل می شود برای مالیدن و التیام جراحات و زخم خیلی مفید است.
مقدار مصرف خوراکی آراقیطون ( بابا آدم)
مقدار خوراک از برگ یا گرد ریشۀ بابا آدم تا 4 گرم است و در دم کرده ها 50-30 گرم برگ در هزار گرم آب جوش مصرف می شود. که در 24 ساعت بتدریج فنجان فنجان میل کنند. در مورد ترکیب دارویی برای رویش مو به بخش گزنه مراجعه فرمایید.
خواص عصارۀ ریشۀ بابا آدم
ریشۀ بابا آدم 1 واحد، آب مقطر8 واحد.
ریشه را قطعه قطعه کرده و مدت 12 ساعت در 5 واحد آب می خیسانند. با فشار صاف می کنند. تفاله را در مابقی آب می خیسانند و با فشار صاف می کنند. دو ماده صاف شده را مخلوط کرده، می گذارند ته نشین شوند و صاف کرده روی آن را از انحراف برداشته در حمام ماریه به قوام عصارۀ نرم تبخیر می کنند. این عصاره از عوامل مقوی است و مقدار خوراک آن 10-1 گرم باشد.
دم کردۀ ریشۀ بابا آدم (آراقیطون) مفید برای تصفیۀ خون
ریشۀ بابا آدم 30 گرم، مغز ریشۀ شیرین بیان 30 گرم، ریشۀ تاج ریزی 30 گرم، آب جوش 1000 گرم. مخلوط اینها را در آب حدود نیم ساعت دم می کنند و بیش از نصف آن را در روز میل می نمایند.
جوشاندۀ ریشۀ بابا آدم برای رفع سوداوی
ریشۀ بابا آدم را با هم وزن آن ریشۀ راسن جوشانده و پس از خنک شدن روی پوست می مالند خارش خیلی زود رفع می شود.
مشاهده تمامی محصولات فروشگاه
[1] Inulin
[2] Arctiin
[3] Lappine
