هرس درختان میوه دانه ریز(انگور، انگورفرنگی، تمشک، زرشک، کیوی، توت و زغال اخته)

هرس درختان میوه دانه ریز(انگور، انگورفرنگی، تمشک، زرشک، کیوی، توت و زغال اخته)

هرس درخت مو (انگور):

تاک( انگور)یکی از قدیمی ترین گیاهانی است که کشاورزان در اکثر نقاط ایران با کاشت و نگهداری از آن آشنایی کامل دارند. بنا به روایات انجیل، نوح پیغمبر اولین کسی بود که اقدام به ایجاد تاکستان کرده است. از زمان رومیان قدیم آثار موجود چنین نشان می دهد که رومیان از طرز کاشت و هرس مو آگاهی داشته اند.

مو یکی از درختانی است که به واسطه رشد سریع سالیانه بایستی همه ساله مورد هرس قرار گیرد. زیرا منظور اصلی هرس به وجود آوردن تعادل بین ریشه و سایر قسمت های هوایی می باشد تا از نتیجه آن بتوان میوه کافی و با کمیت بالا و همچنین رشدی مناسب که میوه سال آینده را تامین نماید به دست آورد.

در هرس بایستی به طور کلی به دو مطلب مهم توجه کرد، یکی فرم دادن به درخت و دیگری کنترل محصول به طوری که میوه در تمام قسمت های آن پخش شود که این مطلب در مورد مو دو موضوع کاملا از هم جدا می باشد. قسمت های مختلف در تاک که برای تربیت و هرس باروری باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

تنه، شاخه های اصلی، تاج، شاخه های قدیمی، شاخک ها، شاخه های رسیده، شاخه های جانبی و پراکنده، شاخه های میوه دهنده، گره ها، جوانه ها، پاجوش ها و ساقه جوش ها.

قبل از هرس باید به چند موضوع اصلی در مورد عکس العمل گیاه در مقابل هرس توجه کافی داشت. به طوری که حذف قسمت رویشی مو در هر موقع سال قدرت میوه دادن بوته مو را که در ارتباط با سطح برگ قرار دارد کم می کند. و از طرفی مقدار زیاد میوه در یک سال از رشد رویشی بوته به اندازه ای می کاهد که در نتیجه در سال بعد مقدار میوه بسیار کم می گردد.

به عبارت دیگر مقدار میوه در یک بوته مو با مقدار شاخه و برگ آن در حد معینی نسبت معکوس دارد. یعنی اگر شاخه و برگ بوته مو از مقدار معینی کمتر باشد بوته ضعیف شده و از مقدار میوه دهی گیاه کاسته خواهد شد. ولی فقط در زمانی که گیاه دارای رشد متعادلی است مقدار میوه زیاد و کیفیت آن خوب خواهد بود.

همین طور باید در نظر داشت که یک بوته مو در یک فصل رویش فقط می تواند مقدار معین میوه را به مرحله رسیدن کامل برساند و مواد غذایی لازم را در اختیار خوشه برای درشت شدن قرار دهد. که این مقدار بستگی به مقدار محصول بوته در سال قبل و شرایط محیطی و چگونگی پرورش بوته دارد.

فصل هرس درخت مو(انگور):

اجرای عملیات هرس بوته مو به طور معمول در دو فصل انجام می شود. یکی هرس بهره برداری که در دوره استراحت زمستان انجام می گیرد و به هرس خشک معروف است و دیگری هرس سبز که در دوره فعالیت بوته مو یعنی در فصل تابستان انجام می گیرد.

هرس زمستانه یا خشک درخت انگور:

موقع هرس زمستانه از موقعی که برگ های بوته مو خزان می کنند شروع شده و تا زمانی که گریه مو آغاز می گردد می تواند ادامه یابد که در مناطق سردسیر معمولا در اوایل بهار قبل از شکفتن برگ ها این هرس انجام می گیرد. به طور کلی در ۲ تا ۳ سال اولیه رشد بوته سعی می شود که با یک هرس فرماسیون یا شکل دهی با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه فرم معینی به بوته مو بدهند.

سپس هرس باروری سالیانه را انجام میدهند. به طور کلی هرس زمستانه که به نام هرس خشک نیز معروف است عبارت است از حذف شاخه های خشکیده ضعیف و بیمار و یا شاخه های بارده همان سال و به جای گذاردن شاخه های مناسب با تعداد جوانه هایی معین روی آن ها به طوری که این جوانه بتوانند در سال زراعی بعد باردهی بوته را تامین نمایند. در هرس خشک سعی می شود فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد جوانه ها که معمولا بین 65 تا 75 جوانه می باشد را بر روی بوته باقی بگذارند و بقیه را حذف این رقم به ۳۰ جوانه می رسد.

هرس سبز یا هرس تر، درختان انگور:

هرس سبز را می توان تکمیل کننده هرس خشک نامید. این هرس زمانی بر روی بوته مو انجام می شود که جوانه ها شروع به رشد کرده باشند و این عمل را می توان در تمام رشد ادامه داد.

حذف جوانه های انگور:

منظور از این عمل حذف بعضی از جوانه های غیر مفید تاک می باشد. هم زمان با حذف جوانه های غیر مفید می توان شاخه های اضافی، زاید و یا بیمار را نیز حذف نمود. این جوانه فقط شاخ و برگ تولید می کنند و میوه نمی دهند. بنابراین باید حذف گردند و در موهای مسن باید جوانه ها را به طور شدید هرس نمود زیرا باعث تضعیف مو شده و در نتیجه باعث پیدا شدن اعضای غیر مفید خواهند شد.

هرس شاخه های سبز انگور:

بعد از بیدار شدن تاک از خواب زمستانی تعدادی شاخه و پاجوش و یا تنه جوش شروع به روییدن می کنند که موجب تضعیف مو می شوند. لذا قبل از اینکه طول این شاخه ها به ۱۵ سانتی متر برسد بایستی آنها را هرس نمود. در درختان مو بعضی مواقع رو شاخه ها یک یا چند دستک از محل بند می رویند که این دستک ها بعضی در زیر خوشه و برخی بالاتر از خوشه ظاهر می شوند که باید حتی المقدور آنها را حذف نمود. بوته های انگوری که از ارقام قوی بوده و یا بر اثر کوددهی و آبیاری زیاد رشد آنها غیر عادی شده است لازم است که فورا تعدادی از شاخه های آن را از ۳ تا ۴ بند بالاتر از محل خوشه در زمانی که خوشه ها هنوز به صورت گل هستند جهت تقویت و جلوگیری از ریزش بی مورد گل ها حذف نمود.

هرس برگ های انگور:

هرس برگ ها کار بسیار پر زحمت و پر هزینه ای است و با توجه به اینکه مرکز تولید شیره پرورده می باشد و حذف آنها باعث تضعیف بوته مو می شود بهتر است که انجام نگیرد و فقط در مناطق سردسیر که طول فصل رشد آن ها کوتاه است برای اینکه خوشه ها بتوانند از نور و آفتاب بیشتری استفاده کنند اقدام به هرس برگ ها می شود.

هرس خوشه انگور:

گاهی برای بالا بردن ارزش کیفی محصول و همچنین درشت تر شدن حبه های انگور در خوشه ها، هرس خوشه انجام می شود. زمان هرس خوشه معمولا در اواسط فصل تولید یعنی در ماه های تیر و مرداد انجام می شود. در این هرس یا به حذف تعدادی از حبه ها قناعت می شود و یا در صورت لزوم مقداری از خوشه چه ها و یا اینکه یک سوم از انتهای خوشه را بریده که این عمل باعث توزیع بیشتر مواد غذایی به حبه های باقی مانده شده و در نتیجه حبه ها درشت تر و مرغوب تر خواهند شد.

ایجاد شکاف پوستی در درختان انگور:

ایجاد شکاف پوستی با حلقه برداری عبارت از برداشتن قسمتی از پوست شاخه مو می باشد که در نتیجه آن قسمتی از شاخه ضعیف گردیده و قسمت دیگر تقویت می گردد.همانطور که میدانیم شیره پرورده مورد برگ ها ساخته می شود و توسط آوند آیک به تمام قسمت های گیاه می رسد. حال اگر قسمتی از پوسی زیر شاخه که حاوی آوندهای آبکش است را برداریم شیره پرورده قادر به عبور از این محل که پوستش برداشته شده است، نبوده و در نتیجه مقدار زیادی شیره جهت استفاده حبه های انگور و جهت استفاده حبه های انگور باقی می ماند و حبه های درشت می شوند که در انگور و در زمان های مختلف به صورت زیر انجام می گیرد. حلقه برداری در ارقام دانه دار تاثیری ندارد و در ارقام بی دانه موثر است و به سه صورت زیر است:

 حلقه برداری به منظور جلوگیری از ریزش گل:

این روش برای حبه های بارور نشده که کوچکترین هستند و بذر آن به طور کامل در حبه تشکیل نمی شود و در اوایل رشد جنین از بین می روند، موثر است. زمان این عمل چند روز پیش از ظهور گل ها یا دوران گلدهی است که پس از آن که ریزش طبیعی شروع شد دیگر تاثیری ندارد و اثر آن در تولید حبه های بیشتر و بزرگتر است.

حلقه برداری به منظور بزرگتر شدن حبه های انگور:

زمان آن مصادف با بزرگ شدن سریع حبه ها است که معمولا کمی پس از ریزش طبیعی گل هاست و حدودا ۱۰ روز پس از باز شدن گل هاست که تقسیم سلولی به شدت در حبه ها صورت می گیرد و بیشتر در ارقام بی دانه که منبع هورمونی ندارند بسیار موثر است و اثر حلقه برداری ۳ هفته پس از ریزش طبیعی محسوس نخواهد بود. حلقه برداری همراه تنک کردن خوشه تاثیر بیشتری خواهد داشت. چون در غیر این صورت باعث بار بیش از حد گیاه و کوچکتر شدن حبه ها به علت رقابت با یکدیگر خواهد شد و گیاه پس از چند سال حلقه برداری ضعیف خواهد شد.

حلقه برداری به منظور تسریع در رسیدن میوه های انگور:

در اوایل رسیدن حبه ها یعنی هنگام انباشت مواد قندی در آن ها باید انجام گیرد. این حلقه برداری برای رسیدن ارقام دانه دار و ایجاد رنگ در ارقام رنگین بسیار موثر است و اثر این حلقه برداری در ارقام پر محصول و در مناطق سرد محسوس نیست و این حلقه برداری در رسیدن میوه های بی دانه تاثیر چندانی ندارد و تنک کردن خوشه و حبه در این ارقام بیشتر از حلقه برداری موثر می باشد و اگر محل زخم التيام نپذیرد اگر چه انگورها زودتر می رسند، اما حبه ها رنگ پریده و بافت آن ها نرم می شود و احتمال آفتاب سوختگی در آن ها وجود دارد.

تنک کردن:

تنک کردن عبارت است از کم کردن تعداد خوشه های گل یا میوه که اثر مشابه هرس دارد و بیشتر از هرس کیفیت میوه را بالا می برد و سه حالت دارد:

1.  تنک کردن گل (باز نشده): در اوایل بهار و به محض ظهر گل ها انجام می پذیرد و مزیت آن این است که خوشه های گل زمان طولانی تری از بالا رفتن نسبت برگ به خوشه استفاده می کنند.
2.  تنک کردن خوشه میوه: پس از تشکیل حبه ها صورت می گیرد که در آن خوشه های کوچک و بسیار بزرگ و دارای شکل نامناسب حذف می شوند.
3.  تنک کردن حبه: مقداری از انتهای خوشه را به طور دلخواه قطع می کنند و باید بلافاصله پس از تشکیل حبه ها عمل تنک کردن انجام پذیرد که تا ۳۰ درصد اضافه وزن خواهیم داشت و در صورت تاخیر ۱۰ تا ۲۰ درصد اضافه وزن خواهیم داشت و باید تعداد ۸۰ تا ۱۰۰ حبه روی خوشه باقی بماند. تنک کردن در ارقام بی دانه تاثیر ندارد و بیشتر در ارقام دانه دار موثر است.

سربرداری و قطع جوانه: ترپاز: قطع سرشاخه ها در اوایل دوره گلدهی را می گویند که به طول ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر می باشد. سر برداری به منظور جلوگیری از ریزش گل ها صورت می گیرد اما برای بهتر شدن کیفیت میوه موثر نیست.

کاربرد هورمون ها در درختان انگور:

 ۳ تا ۶ روز پس از باز شدن گل ها استفاده از محلول ۲ تا ۱۰ پی پی ام اکین کلرو فنوکسی استیک در مرحله تمام گل، تولید بذر پوک می کند و جیبرالین نیز همین اثر را دارا است. از هورمون اکسين نفتوکسی استیک نیز میتوان استفاده کرد.

جیبرلین اگر پیش از باز شدن گل ها و تلقيح مادگی بر روی گل ها پاشیده شود مادگی را از بین می برد و اگر بعد از تلقیح مصرف شود، اثری بر مادگی نداشته و فقط باعث ازدیاد حجم می گردد که در نتیجه حجم حبه ها درشت تر می شود. کاربرد اسید جیبرلیک پیش از گلدهی به عنوان تنک کننده و پس از گلدهی به عنوان محرک می باشد.

در انگور یاقوتی تاثیر اسید جیبرلیک بر روی تنک کردن خوشه می باشد. استفاده از ccc (سایکوسل) حدود ۲ تا ۳ هفته پیش از گلدهی و آلار برای جلوگیری از ریزش حبه در انگور موثر بوده است و عمل آن مثل سربرداری است و مسیر جریان شیره پرورده را از شاخ و برگ ها به خوشه ها تغییر می دهد و رشد شاخ و برگ کم، و رنگ برگ ها تیره و فاصله گره ها کمتر می شود.

اسید جیبرالین اثر ccc (سایکوسل) را خنثی میکند و برعکس عمل می کند. بازدارنده ها بر روی درختان هرس شده موثر نیستند. جیبرلین با غلظت ۵۰ ppm  باعث ازدیاد حجم انگور عسکری، تامپسون و یاقوتی می شود. جیبرلین به صورت قرص سفید رنگ در بازار وجود دارد و هر قرص ۱ گرم ماده موثر دار است.

محلول پاشی جیبرلین رسیدن را تا یک هفته به تاخیر می اندازد. برای تنک کردن خوشه پیش از باز شدن گل ها از جیبرلین استفاده می شود ولی در ارقام بذر دار باید از مصرف آن خودداری کرد چون باعث ایجاد تعداد زیادی حبه های رشد نکرده بی بذر در خوشه و کاهش کیفیت آن می شود. بارندگی و آب پاشی در خلال گلدهی انگور باعث تنک شدن آن می شود.

استفاده از اکسین نفتالین استیک با غلظت ۱۰ پی پی ام پس از تشکیل میوه باعث ریزش تعدادی از حبه ها می شود. جهت جلوگیری از چروکیدگی حبه ها استفاده از جیبرلین با غلظت ۲۰ پی پی ام طی فصل رشد توصیه می شود. اتفون با غلظت ۲۰۰ تا ۲۰۰۰ پی پی ام حدود ۱ تا ۲ هفته پس از شروع تغییر رنگ پوست حبه باعث رسیدن زودتر شده و رنگ و کیفیت میوه را بهتر می کند. (در مناطق گرمسیر تولید رنگ به دلیل گرمای زیاد امکان ندارد) برای به تاخیر انداختن رسیدگی می توان از هورمون اکسین بنز و بتازول اکسی استیک اسید با غلظت 2/5 تا 25 پی پی ام رسیدن ارقام یک دانه را 1 تا 3 هفته به تاخیر انداخت که باعث ایجاد رنگ نیز می شود.

شدت هرس انگور:

شدت هرس انگور را می توان به هرس کوتاه، بلند و مختلط تقسیم نمود. در هرس کوتاه شدت قطع و حذف شاخه های مو به طوری است که پس از عمل هرس فقط در روی شاخه ها 2 تا 3 جوانه باقی گذارده می شود و بقیه حذف می گردند، این نوع هرس در ارقامی مانند عسگری که جوانه های پایینی آن بارده است صورت می گیرد. در هرس بلند شاخه ها و یا بازوهای بوته مو را از ارتفاع معین می برند به طوری که در روی هر یک از بازوها بعد از انجام عمل هرس تعداد زیادتری (۷ تا ۸) جوانه بر روی شاخه ها باقی بماند. در هرس مختلط بر روی شاخه های بوته مو همزمان هرس کوتاه و هرس بلند انجام می گیرد.

در مورد هرس بوته های مو باید به چند موضوع زیر توجه خاصی مبذول داشت:

1.  تاثیر هرس در چگونگی قدرت رویش بوته مو.
2. تاثیر مقدار میوه در رشد بوته مو.
3. تاثیر هرس در مقدار محصول سالیانه بوته مو.

مقدار میوه و مقدار شاخه هرس شده هر کدام به تنهایی و یا این اینکه جمعا در رشد بوته اثر فوق العاده ای دارند. بدین ترتیب که هر اندازه هرس شدیدتر و با مقدار میوه حاصله در سال زیادتر باشد رشد بوته کمتر خواهد بود و بنابراین رشد بوته با شدت هرس و مقدار میوه نسبت معکوس دارد.

هرس فرم دهی درختان انگور با فرماسیون

به طوری که با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع کشت هرس فرم انگور متفاوت می باشد و این فرم ها عبارتند از: فرم خزنده، فرم پاچراغی، فرم ریسمانی، فرم پهن، فرم چفته ای (داربستی) و فرم چتری.

هرس فرم خزنده درختان انگور:

در این فرم که در نواحی مختلف ایران به خصوص مناطق سردسیر که در زمستان به علت سرمای شدید مجبور به خاک کردن درخت مو هستند، انجام می گردد، تنه بوته انگور خیلی کوتاه پرورش داده می شود. به طوری که شاخه های اصلی و یا بازوهای حاصل شاخه میوه دهنده تقریبا بر روی سطح زمین قرار گرفته و بر روی خاک می خزند.

در این روش تعداد بازوها بر حسب فواصل بوته ها و ردیف های کاشت بین ۳ تا ۵ بازوی اصلی انتخاب می شوند که هر ساله تعداد زیادی شاخه های یک ساله بارور بر روی آنان به وجود می آیند و محصول آن سال را تشکیل می دهند. سال اول بعد از کاشت، از قلمه های ریشه دار شده کاشته شده که دارای دو جوانه خارج از خاک بوده اند دو شاخه تولید میگردد که بر روی این دو شاخه اصلی در همان سال تعدادی نیز شاخه های فرعی به وجود می آید.

پس از ریزش برگ ها در پاییز شاخه هایی را که جهت آن به سمت بالا رشد کرده اند، بایستی هرس کرد و سایر شاخه ها را از بالای جوانه دوم قطع نمود. بدین ترتیب در اوایل سال دوم تنه درخت به طور افقی بر روی خاک قرار می گیرد. طول آن در حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر خواهد بود. در آخر سال دوم بوته مو دارای یک تنه و دو شاخه است که آن ها را بعد از جوانه دوم هرس می نمایند و بدین ترتیب در آخر سال دوم بعد از هرس و یا در اول سال سوم روی تنه مو چهار جوانه وجود دارد که پس از رشد، تولید چهار شاخه می کند. در آخر سال سوم بوته مو دارای چهار شاخه و انشعاب خواهد بود که آن ها را باز و می نامند و فاصله این بازوها از سطح زمین حداکثر ۳۰ سانتی متر خواهد بود.

بعد از سه و یا چهار سال بوته مو که به طرزی هرس گردیده است دارای چهار و اگر بوته قوی باشد در حدود ۵ تا ۶ بازو خواهد داشت. که هر کدام از این بازوها به نوبه خود ۳ تا ۴ شاخه تولید می کنند که به طور حتم ۲ تا ۳ شاخه از آن ها بارده خواهند بود پس عمل باردهی بر روی شاخه های مزبور صورت خواهد گرفت که بر روی یک شاخه که دارای شاخه هایی می باشد، بر روی شاخه های پایینی که یک ساله نیز می باشد ۲ تا ۳ جوانه نگه داشته و بقیه شاخه را حذف می کنند و بر روی شاخه بالاتری ۵ تا ۶ جوانه نگه داشته و بقیه را حذف می کنند در نتیجه در سال بعد شاخه ای که در جوانه داشت تولید دو تا شاخه می کند و شاخه ای که ۵ تا ۶ جوانه داشت و جهت تولید میوه نگهداری شده بود، کلا حذف می شود و بر روی شاخه ای که دو تا شاخه تولید کرده است دوباره همانند سال قبل بر روی شاخه پایین تری (نزدیک تر به بازو) ۲ تا ۳ جوانه نگه داشته که هدف از پرورش این شاخه تولید میوه می باشد.

بدین ترتیب عمل هرس باردهی هر ساله بر روی کلیه شاخه های بارده سایر بازو ها نیز به این ترتیب انجام می شود که در نتیجه این عمل هم تولید میوه خواهیم داشت و هم از گسترش بیش از اندازه تاج بوته مو جلوگیری خواهیم کرد و در نهایت بایستی در بوته های قوی حداکثر تا ۷۵ جوانه در سیستم آبی و ۳۰ جوانه در سیستم دیم نگه داری کنیم که این تعداد جوانه معمولا همان ۱۰ تا ۱۵ درصد کل جوانه های بوته مو خواهند بود.

جوان کردن تاک های مسن:

در تاکستان های قدیمی برای فعال کردن تاک ها هر چند سال یک بار ریشه هایی که در کنار یقه گیاه روییده اند و با مقدار زیادی از ریشه ها که به دلایل مختلف خشکیده و مرده اند بایستی حذف گردند. روش اجرایی در سطوح کوچک تقریبا ساده بوده و تاک داران با استفاده از وسایل مختلف هرس نوعی هرس ریشه انجام می دهند. طبیعی است هنگامی که ریشه های جدید تشکیل گردند، در واقع گیاه مجددا جوان شده و باروری آن افزون می یابد.

سیستم بادبزنی درختان انگور

در این روش شاخه های یک ساله به صورت اریب ولی راست هدایت شده و شاخه های آن ها را یا به سیم ها می بندیم و یا به حالت آویزان در می آوریم. تاج بوته عملا در سطح زمین قرار دارد و تقریبا می توان گفت که تنه اصلی وجود ندارد .این روش مقدار چوب های مسن را کم کرده و در اثر هدایت عمودی شاخه ها موجب رشد بسیار خوب آن ها می گردد.

به علت اینکه تمام شاخه های یک ساله از نزدیکی سطح زمین منشاء می گیرند در فصل زمستان به راحتی می توان آن ها را از سیم ها جدا کرده و با خاک دفن نمود. بنابراین مناسب مناطقی است که دارای آب و هوای سرد باشند و عمل دفن شاخه ها می تواند جلوی سرمازدگی را بگیرد. انتخاب و توزیع تعداد شاخه های یکساله لازم برای نگهداری تعداد جوانه مناسب بر روی بوته کاری ساده و راحت است.

شاخه های جدیدی که در قسمت تاج ایجاد می گردند چون در نزدیکی سطح زمین هستند به هنگام کولتیواسیون مزاحمت فراهم کرده و می شکنند. در واریته های کم رشد مقداری میوه در نزدیکی سطح زمین ایجاد می گردد. البته در این سال بایستی مقدار محصول کم باشد تا بوته قوی و پر رشدی بدست آید.

تاسیس این روش ساده و راحت می باشد. در هنگام کاشت معمولا بوته را با دو جوانه سربرداری می کنند و در شروع سال دوم به هر دو شاخه یک ساله ایجاد شده اجازه باقی ماندن داده می شود و آن ها را با ۴ – ۶ جوانه سربرداری می کنند. در طول سال دوم حداقل چهار شاخه سال جاری قوی بایستی توسعه داده شوند.

این شاخه ها ممکن است در سال سوم اجازه تولید پیدا کنند. ۳ – ۲ شاخه دیگر نیز بایستی با دو جوانه سربرداری گردند تا شاخه های یک ساله میوه دهنده برای سال چهارم را تامین کنند. سال چهارم سالی است که محصول زیادی می توان انتظار داشت. البته ممکن است یک جوانه نتواند توسعه یابد و با یک شاخه سال جاری بشکند و یا مقدار توسعه و رشد محاسبه شده اتفاق نیافتد.

اگر قدرت رشد بوته کم است و یا در هر حالت مشکوک دیگر بایستی میوه دهی را به تاخیر انداخت و خوشه های میوه مقدار محصول را محدود کرد تا تعادلی مناسب برقرار یا از طریق حذف گردد. اولین اصل مهم در تربیت تاک ایجاد یک بوته ای قوی است. از معایب این روش می توان نیاز به بستن تابستانه، کار و فعالیت زیا جهت بستن باز کردن و دفن کردن شاخه ها را نام برد.

مزایا سیستم بادبزنی درختان انگور

حداکثر انعطاف پذیری را برای تعديل صدمات زمستانه دارد زیرا حداقل قسمت های نیمه دائمی در بوته مو نگهداری می شود.

یادگیری نسبتا آسان هرس در این سیستم

تولید میوه های خیلی خوب بر بوته های با اندازه متوسط

معایب سیستم بادبزنی درختان انگور

نیاز سالانه به بستن شاخه ها

عدم سازگاری با هرس مکانیکی ساز کار با استراتژی مدیریت تاج بوته (برگ چینی و هدایت شاخه) نمی باشد.  

ممکن است خیلی از میوه ها در پایین بوته قرار گیرند و برای برداشت مکانیکی مناسب نیست.

سیستم چتری درختان انگور

در این روش تنه اصلی تا سیم بالای داربست هدایت می شود و تاج تنه در این نقطه و با در حدود ۲۳-۱۸ سانتی متر پایین تر از سیم بالایی ایجاد می گردد. تمام شاخه های یکساله از نزدیکی تاج منشا، می گیرند و از بالای سیم فوقانی به سمت پایین خم شده به سیم یا سیم های پایینی گره زده می شو. بهتر است از شاخه های یکساله بالایی بوته ها، که قوی تر هستند، استفاده کنیم. نکته مهم این که باید شاخه های یکساله را به دقت و به آرامی خم کنیم. اگر پوسته خارجی شاخه هایی یکساله ترک کمی بر دارد، منجر به ایجاد شاخه های قوی جدیدی در نزدیکی تاج می شود و از صرف شدن قدرت بوته برای توسعه نوک شاخه یکساله جلوگیری می کند و به احتمال زیاد سطح میوه دهی افزایش پیدا می کند.در این روش بسته به اندازه و قدرت بوته می توان ۶-۴ عدد و گاهی بیشتر شاخه یکساله بر روی بوته باقی گذاشت. این شاخه ها معمولا با طول بیشتری (۱۵-۱۰ جوانه بر روی هر کدام قطع می گردند. در ضمن تعدادی اسپور جایگزین در قسمت تاج ایجاد می گردد.

مزايا سیستم چتری درختان انگور

بادگیر و هرس نسبتا آسان

میوه ها در قسمت بالایی داربست قرار دارند و در معرض نور قرار می گیرند.

توزیع عمودی بهتر میوه ها بر روی سیستم داربست نسبت به سیستم کوردون که از سیستم هرس کوتاه یا بلند استفاده می شود.

و نیاز به یک ساختار داربست ساده با حداقل دو سیم

می توان شاخه های بارور بلند به منظور حصول گره های بارده بیشتری انتخاب نمود.

معایب سیستم چتری درختان انگور

نیاز به بستن سالیانه شاخه های یک ساله

عدم سازگاری با هرس مکانیزه

سازگاری کمتر به موقعیت دهی شاخه ها نسبت به سیستم کوردون.

فرم سیلوز درختان انگور

در این فرم که شباهت زیادی به فرم کوردون یک طرفه ساده دارد درای تنه نسبتا بلند در حدود ۱۲۰ سانتی متر ارتفاع، یک بازوی چندین ساله در حدود ۹۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر طول و ۳ تا ۴ بازوی جوان تر بلند که دارای حداقل ۱۰ تا ۱۲ جوانه هستند تشکیل شده است. ارتفاع اولین سیم از سطح خاک ۸۰ سانتیمتر و فاصله سیم دوم از سیم اولی در حدود ۴۰ سانتیمتر و فواصل سایر سیم ها از یکدیگر ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر می باشد.

بازوی اصلی بر روی سیم دوم قرار داده می شود و بازوهای جوان تر ثانوی به طرف پایین خم گردیده و بر روی سیم ردیف اول محکم بسته می شود میزان محصول در این فرم بسیار زیاد ولی متاسفانه کیفیت آن در حد متوسط می باشد. همچنین در این سیستم میزان عمل هرس سالیانه بسیار زیاد است. این فرم به واسطه هزینه زیاد به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

سیستم جينوا درختان انگور

این سیستم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی نیویورک آزمایش شد و یکی از بهترین روش ها برای تربیت رقم کنکورد و سایر واریته ها است. این روش به ویژه سازگاری زیادی با برداشت مکانیزه و استفاده از بوته های بلند و قوی دارد. با این روش می توان ظرفیت تولید بوته و همچنین مدت نگهداری و حتی کیفیت میوه و بلوغ بوته را افزایش داد. به علت موقعیت و فرم مناسب برگ ها و شاخه ها نسبت بیشتری از برگ ها در معرض تابش نور خورشید قرار می گیرند، بلوغ بهتر و محصول بیشتری بدست می آید.

همچنین قدرت بوته انگور و از آن مهم تر هرس متعادل از اصول اصلی و اساسی در این سیستم است. در تربیت این سیستم از یک داربست سه سیمی به همراه Cross arm استفاده می شود. تنه اصلی در آن کوتاه می باشد و دو کوردون از تنه منشعب شده و پس از عبور از سیم پایینی به روی سیم های جانبی (کناری) هدایت شده و در طول این سیم ها توسعه می یابد. شاخه های سال جاری به حالت آویزان قرار می گیرند و به علت دوری خوشه از زمین میوه کاملا تمیز و پاک باقی می ماند. بر روی هر باز و حدودا بین ۷ – ۵ شاخه باقی گذاشته می شود که بستگی به قدرت بوته و اندازه آن دارد.

تربیت انگور گونه وينيفرا (بی دانه)

این گونه در چندین خصوصیت از جمله مقاومت، صفات مشخصه مو و عادت رشد با سایر گونه ها تفاوت دارد. در این گونه روش های تربیت از سیستم های اسپور به سوی روش های شاخه یک ساله تغییر پیدا می کند. نوع مصرفی که از محصول می شود، مانند صنعتی، کشمش سازی و تازه خوری بر روی نوع هرس و تربیت انتخابی موثر می باشد.

به عنوان مثال در مصرف تازه خوری زیبا و یکنواخت خوشه ها اهمیت زیادی نسبت به مصارف دیگر دارد. آب و هوای گرم برای رشد مناسب است، ولی خطر آفتاب سوختگی را افزایش می دهد. به همین دلیل لازم است که هم شاخه و هم میوه به وسیله سایه برگ ها محافظت گردند تا از تابش مستقیم نور خورشید در امان بمانند. تعدادی از تفاوت ها که باعث ایجاد تغییر در عملیات هرس و تربیت شده اند به قرار زیر است:

در گونه هایی که بر روی پایه های دیگر پیوند زده شده اند، هرس پاجوش های ایجاد شده از ریشه و تمام ریشه های رشد کرده از پیوندک امری لازم و ضروری است. انجام این اعمال به ویژه در ۳ – ۲ سال اول اهمیت زیادی دارد. در زمان کاشت بایستی دقت کرد که محل پیوند در سطح خاک با حدود سطح خاک قرار گیرد.

در گونه وینیفرا تنه کوتاه و بسیار ضخیم می گردد و شاخه یک ساله خوب ضخامت بیشتر و فاصله میان گره کمتری نسبت به واریته های گونه لابروسکا دارد. حفظ فواصل نزدیک گره ها سبب تامین تعداد جوانه میوه دهنده مناسب در رشد نسبتا کمتری می شود و به همین جهت در بعضی از روش های تربیت پس از اینکه تنه کوتاه، کلفت و ضخیم گردید نیازی به تکیه گاه نمی باشد.

در بعضی از واریته های این گونه، جوانه های اول و دوم شاخه یکساله مثمر بوده و می توان روش های هرس کوتاه را برای تربیت آن ها به کار برد و محصول خوبی بدست آورد.سه روش اسپور، کین و کوردون در این گونه کاربرد زیادی دارد. نگهداری، حفظ و برپا کردن روش اسپور ساده و کم هزینه می باشد.

از این روش بیشتر در واریته های صنعتی استفاده می شود.به شرطی که واریته های مورد نظر با این روش سازگاری داشته باشند. در ضمن به وسیله این روش واریته های را که جوانه های رویشی آن ها در ته شاخه قرار دارد از طریق ایجاد یک تاج مرتفع و شاخه های یک ساله بلند می توان تربیت کرد. انگورهای رومیزی مانند Malaga ، Toka را از طریق انجام صحیح تنک، به خوبی می توان با این روش تربیت کرد. واریته های کشمشی موسکا تانیز به وسیله این روش قابل هدایت و نگهداری است.

در واریته های بیدانه سفید، سیاه کونت و بعضی ارقام دیگر هرس شاخه یک ساله ضروری است. توسعه بیشتر و سریعتر سطح برگ از طریق انجام هرس شاخه یک ساله باعث بهتر شدن کیفیت تغذیه و بالا رفتن میزان تشکیل میوه می شود. در سیستم تربيت كوردون بیشتر از هر چیز دیگری نور کافی و مناسب برای رشد یکنواخت تعدادی از واریته های رومیزی از جمله کورنیکن، ماگا تامین می شود. این روش را می توان برای واریته های چون ریبیر،توکی نیز به کار برد.

سیستم اسپور درختان انگور

این روش به حداقل تکیه گاه نیاز دارد. اسپورهای منشاء یافته از تاج، شاخه های میوه دهنده را به وجود می آورند. شاخه های میوه دهنده را می توان به یک پایه و یا سیم بست و با اجازه داد تا به حالت آویزان در آیند. جهت حفظ شاخه های میوه دهنده لازم است که در زمستان به کمک شخم خاک را به روی تاج ریخته آن را از سرمای زمستان محافظت نمود.

رشد پاجوش ها و فرورفتن آن ها در بین خوشه ها باعث صدمه رساندن به محصول می گردد که بایستی نسبت به حذف آن اقدام کرد. این روش تطابق و سازگاری خوبی با واریته های جوانه های میوه دهنده آن ها در پایه شاخه یک ساله قرار داشته ولی ضعیف می باشند، ندارد. در بعضی از واریته ها به علت اینکه در هنگام رسیدن، خوشه ها متراکم به هم فشرده هستند و سطح برگ جهت تغذیه آن ها کافی نمی باشند، محصول نامرغوب و غیر یکنداختی بدست می آید.

در این روش در هنگام کاشت تمام ریشه ها شکسته و کل قسمت هوای بجز یک شاخه یک ساله به همراه دو جوانه قطع می شود. در شرایط مناسب اجازه داده می شود که بوته در تابستان سال اول روی زمین رشد کند. در این مدت ریشه ها گسترده شده و از هر یک از جوانه های نگهداری شده شاخه ای به طول حدود یک متر به وجود می آید. در آب و هوا و خاک مناسب این امکان وجود دارد که از همان سال اول شروع به تربیت بوته نموده و آن را برای سال دوم آماده کنیم.

در طول فصل استراحت بوته، شاخه یک ساله ضعیف را به طور کامل حذف کرده و دیگری را با دو جوانه سربرداری می کنیم. یک تیرک که بسته به ارتفاع تاج، 90 – 150 سانتی متر ارتفاع دارد در کنار بوته نصب می گردد.

زمانی که جوانه ها شروع به رشد کردند و طول شاخه سال جاری حدود ۱۰ سانتی متر رسید، باید عمل جوانه گیری را انجام داد و سایر قسمت های رشد کرده را حذف کرد. اگر جوانه گیری دیگری لازم است، بایستی آن را در زمانی که شاخه سال جاری بین ۲۵ – ۳۰ سانتی متر طول دارند، انجام داد. سپس توسط نخ با طناب شاخه را به تیر گره زده و همچنان که شاخه به رشد خود ادامه می دهد آن را به تیرک گره می زنیم تا به طور عمودی هدایت گردد و در ضمن از صدمات باد درامان بماند.

تمام شاخه های که در قسمت های مسن تاک به وجود می آیند را حذف کرده ولی جوانه های جانبی روی شاخه اصلی را باقی گذاشته تا تغذیه گردند (اگر شاخه قوی در نیمه پایینی شاخه اصلی ایجاد شد می توان آن را جوانه گیری نمود و از حذف آن خودداری کرد). بعد از اینکه شاخه اصلی به طول ۳۰ – ۲۰ سانتی متر در بالای سطح تاج ایجاد شد، نوک آن از قطع کرده تا ضمن تشويق آن به تولید شاخه های جانبی باعث افزایش ضخامت آن که همان تنه آینده است شد در مناطق گرم هرس در طول زمستان دوم بعد از ریزش برگ ها در پاییز صورت می گیرد ولی در مناطق سرد آن را تا شروع رشد جوانه ها به تعویق می اندازیم.

در این شرایط بوته ها یک شاخه یک ساله قوی که کمی بلندتر از تنه مورد نظر می باشد و تعدادی شاخه جانبی روی آن رشد کرده است را دارند. اگر شاخه یک ساله در ارتفاع مورد نظر تاج هشت میلی متر ضخامت داشته باشد، مقدار مناسب بوده در غیر این صورت بایستی با دو جوانه سربرداری گردد و هرس سال دوم مجددا تکرار گردد.

اگر رشد به اندازه کافی بود شاخه یک ساله را در ارتفاع مورد نظر برای تاج از بالای یک جوانه هرس کرده طوری که این جوانه از بین رفته ولی گره متورم شده تا به راحتی بتوان آن را بست. شاخه های جانبی را که در نیمه پایینی ته قرار دارند، حذف می کنیم و شاخه های جانبی قوی که در نیمه بالای تنه رشد کرده اند را با ۲ – ۱ جوانه و یا بیشتر بر اساس قدرت بوته سربرداری می کنیم.

اسپورهای کوتاه به وجود آمده تولید شاخه های سال جاری را می کنند که مقدار کمی محصول در سال سوم تولید می کنند. در طول فصل رشد بعدی تمام شاخه های رشد کرده در قسمت پایینی بوته را به محض ظاهر شدن حذف کرده و حذف بی درنگ آن ها باعث می شود که آب و مواد غذایی را از شاخه های بالای جذب نکنند.

در پایان این فصل (سوم) به طور متوسط بوته دارای یک تنه اصلی ضخیم با قطری حدود ۵ سانتی متر بین ۸ – ۴ عدد شاخه یک ساله قوی می باشد. بوته بایستی توانایی نگهداری ۶ – ۳ مهمیز را داشته باشد. این اسپورها بایستی تا آنجا که امکان دارد در نزدیکی تاج انتخاب شده و از تجمع آن ها در یک منطقه خودداری گردد، یعنی باستی در دور تنه اصلی پخش شود.

در این روش در نهایت بازوهای نسبتا بزرگ ایجاد می شود که به کمک تنه جوش های که هراز چند گاهی روی تنه ظاهر می شوند اسپورهای در نزدیکی ایجاد و به کمک این اسپورها بازوهای جدیدی ایجاد می گردد. عملیات تجدید کاملا شبیه آنچه در مورد سایر گونه ها گفته شده می باشد، با این تفاوت که به علت کوتاه بودن میان گره ها نیاز به جایگزینی مکرر نمی باشد.

 سیستم کوردون درختان انگور 

در این روش ۲ – ۱ بازوی جانبی بر روی سیم پایینی هدایت گشته و روی این بازوها یا کوردون ها اسپورهای میوه دهنده بوجود می آیند. شاخه های سال جاری به سیم بالای بسته می شوند در کوردون دو طرفه، تنه اصلی تا ارتفاع ۶۰ سانتی متری بالا آمده و بعد به دو قسمت تقسیم شده و به طور افقی به سوی بوته مجاور هدایت شده و نصف راه بین دو بوته را طی می کند.

در نتیجه بر روی سیم یک بازوی متوالی ایجاد می گردد. در کوردون یک طرفه یک بازو تمام راه بین دو بوته را طی می کند و 2/5- 2 متر طول دارد. کوردون عمودی می تواند ۱۸۰ – ۱۲۰ سانتی متر ارتفاع داشته باشد. چون اسپورهای بالایی از نور بیشتری برخورداری می شوند، رشد بیشتری نسبت به اسپورهای پایین دارند و به همین علت حفظ یکنواختی در کوردون عمودی تقریبا غیر ممکن است و چون خوشه ها در معرض حالات متفاوتی از نور قرار می گیرند درجه رسیدگی آن ها برابر (یکسان) نمی باشد.

تربیت به روش کوردون توزیع یکنواخت شاخه های میوه دهنده در سطحی وسیع می باشد و خوشه ها که در ارتفاع یکسانی از زمین تولید می گردند، رشد و ظاهر شبیه هم دارند. بنا کردن این سیستم مشکل و نیاز به تکیه گاه دارد. در شروع روش های کوردون، بوته های جوان در هنگام کاشت مانند سایر روش ها با دو جوانه سربرداری می گردند و در طول فصل دوم برای حفظ قدرت بوته و به ویژه برای تولید تنه و شاخه های جانبی مناسب بایستی مرتبا آن را با دو جوانه سربرداری کنیم.

 کوردون افقی یک طرفه درختان انگور 

در این روش فاصله دو بوته مجاور توسط یک بازو پیموده می شود به همین جهت در کر مواقع به شاخه های بسیار قوی و پر رشد و فصل رشد طولانی نیاز است. مراحل اولیه کار شب کوردون دو طرفه است، بجز اینکه شاخه ها قبل از هدایت بر روی سیم پایینی تا 60 سانتی متری بالای نیرک بایستی رشد داده شوند.

طی این مدت با جوانه گیری از رشد شاخه های جانبی جلوگیری می شود. پس شاخه یک ساله روی سیم پایینی هدایت شده و بسته می شود و هرگز نوک آن را به صورت افقی نگه نداشته زیرا باعث کاهش رشد می گردد. بعدا نوک شاخه را در ۳۰ سانتیمتری آن سوی تنه مجاور قطع می کنیم و بعد از ریزش برگ ها در پاییز شاخه را از جای که قطر آن کمتر از ۱۲ میلیمتر است، قطع می کنیم. مانند روش قبلی اگر شاخه را از جای که در آن کمتر از ۱۲ میلیمتر است، قطع می کنیم. اگر شاخه کوتاهی بدست آمد آن را از ۱۵ سانتیمتری تنه اصلی قطع کرده و بازوی جانبی را در سال بعد توسعه می دهیم.

کوردون افقی دو طرفه درختان انگور 

ابتدا یک داربست دو سیمی با یک تیرک در نزدیکی بوته بنا کرده همانند شروع کاشت دو جوانه و گاهی یک جوانه قوی و یک شاخه سال جاری قوی بروی بوته گزینش کرده بقیه شاخه ها را بلافاصله حذف می کنیم و بعد از اینکه بوته رشد کرده و به سیم پایینی و یا کمی بالاتر از آن رسید نوک شاخه را قطع کرده تا تشویق به تولید شاخه های جانبی شود.

تمام شاخه های جانبی رشد کرده در نیمه پایینی بوته را حذف کرده تا توانایی رقابت نداشته باشد. زمانی که طول شاخه های جانبی به ۴۵ – ۳۰ سانتی متر رسید دو تا از آن ها را که مقابل هم بوده و با طرح داربست مطابقت دارند انتخاب و به تیرک نزدیک بوته بسته و بقیه شاخه های جانبی حذف می گردند.

بعد از اینکه شاخه های جانبی  رشدکرده و به ۳۰ سانتیمتری بالای تریک رسیدند گره ها را باز کرده و آن ها را در دو جهت مقابل هم بروی سیم پایینی هدایت می کنیم. جهت نگهداری شاخه ها بر روی سیم ممکن است چندین گره لازم شود ولی از زدن گره در ۵۰ – ۳۰ سانتیمتر انتهای شاخه بایستی خودداری کرد. افقی نگه داشتن نوک شاخه باعث کاهش رشد آن می گردد.

بعد از ریزش برگ ها در پاییز شاخه های یک ساله که به حالت افقی هدایت شده اند، را از جایی که قطر آن ها کمتر ۱۲ میلیمتر است، قطع کرده و در شرایط مناسب به شاخه ها اجازه داده می شود که تا وسط فاصله دو بوته مجاور رشد کنند. بدین ترتیب شاخه یک ساله تقریبا متوالی بر روی سیم پایینی بوجود می آید.

اگر شاخه انتخابی از نظر قطر رشد مناسبی نداشت و کمتر از ۳۰ سانتی متر رشد کرده بود، آن را از تنه اصلی جدا کرده و در فصل بعدی بازوهای جانبی را مجددا توسعه می دهیم زیرا شاخه یک ساله کوچک و ضعیف، اندوخته با ارزشی نمی باشند. زمانی که کوردون بیش از ۳۰ سانتیمتر طول دارد ولی در فصل اول کمتر از حد لازم رشد کرده لازم است که در فصل بعدی رشد به وسیله شاخه یک ساله ای که از یک جوانه در انتهای بازوی سال قبل منشاء گرفته است، ادامه داده شود.

سیستم داربستی کوردون دو طرفه دو طبقه درختان انگور 

در این روش بوته دارای چهار بازو و یک تنه اصلی می باشد و شاخه های یک ساله اکثرا بر روی سه سیم هدایت می شوند. تنه اصلی درست تا زیر سیم بالایی هدایت می شود. در این روش شاخه های سال جاری به حالت آویزان رها شده و شاخه های یک ساله به صورت افقی هدایت می شوند، بنابراین به حداقل بستن تابستانه احتیاج دارد. برای اجرای این روش بوته های جوان با دو جوانه و یا به صورت یک شاخه بلندتر که بعدا جوانه گیری می گردند،را با یک جوانه سربرداری خواهند شد.

در طول اولین فصل رشد، یک شاخه بلند از هر کدام گرفته و آن ها را با یک جوانه سربرداری نموده مگر احتمال خطر سرمازدگی وجود داشته باشد. در ضمن زمانی که رشد شروع شد شاخه که از جوانه ضعیف تر حاصل شده است را جوانه گیری کرده تا قوی تر گردد. به طور ایده آل شاخه های سال جاری بایستی در طول فصل اول به قدری طویل شوند که به سیم بالای برسند. در شروع سال دوم از بین شاخه ایجاد شده آنکه قوی تر است را به سیم بالایی محکم بسته و در همان نقطه قطع می کنیم و دیگری را باید به طور کامل حذف نمود. در شروع سال دوم اگر بوته رشد کافی نداشته و ضعیف باشد مجددا بوته را با یک شاخه یکساله دو جوانه ای سربرداری می کنیم تا از هر کدام در سال بعد (دوم) شاخه ای ایجاد گردد.

در پایان فصل دوم رشد (و با شروع سومین فصل رشد) شاخه های جانبی که از شاخه یک ساله (تنه عمودی) توسعه یافته اند، در طول بهار سومین (یا چهارمین) فصل رشد بر اساس قدرت بوته هرس می کنیم. اگر چهار شاخه یک ساله قوی در دسترس می باشد آن ها را در طول سیم های پایین و بالا (دوتا بر روی هر کدام و در مقابل هم) هدایت کرده، این شاخه های انتخابی را با ۶ – ۵ جوانه سربرداری کرده و بقیه را به طور کامل حذف نموده که البته ممکن است ۳ – ۲ تای آن ها را به صورت مهمیز سربرداری نمود.

زمانی که قدرت رشد بوته جهت نگهداری چهار شاخه یک ساله کافی نمی باشد، دو شاخه یک ساله قوی بر روی سیم پایینی هدایت کرده و دوتای دیگری با ۲ – ۱ جوانه در سطح سیم بالای سر برداری شود. در طول سال سوم (یا چهارم) مقدار کمی محصول روی سیم پایینی تولید می شود و دو شاخه یک ساله جهت تولید میوه در (سال چهارم یا پنجم) روی سیم بالای هدایت می شود. معمولا اولین با دومین جوانه روی شاخه یک ساله، شاخه مورد نظر را به وجود می آورد. در این روش شاخه های یک ساله که به عنوان بازو روی سیم ها بسته شده اند هر ساله رشد جانبی داشته و بر قطر آن ها افزوده می گردد.

ملزومات احداث سیستم کوردون دو طرفه درختان انگور 

1-پایه: جهت هدایت و تربیت بوته های انگور در سیستم ایستاده وجود پایه با ستون های داربستی ضروریست. برای طراحی این پایه ها بر اساس شرایط اقلیمی و وضعیت اقتصادی منطقه از پایه های با جنس متفاوتی در مناطق دنیا استفاده می شود. انواع پایه های مورد استفاده در سیستم های ایستاده عبارتند از:

1.  پایه های چوبی
2. پایه های بتونی
3. پایه های فلزی

الف – پایه های بتونی: در هنگام تهیه بتن جهت ساخت این نوع پایه ها بایستی به میزان عیار سیمان دقت کافی داشت (عیار سیمان ۲۵۰ است). تا علاوه بر استحکام بالا، در زمستان های سرد دوام کافی نیز داشته باشد (رعایت اصول مربوط با استحکام بتن از جمله دانه بندی و نوع شن و ماسه و استفاده از ویبره و … ضروری اس).

طول پایه های بتونی ۲ متر بوده و سطح مقطع آن مربعی به ابعاد ۱۵x۱۵ سانتی متر می باشد. استفاده از میلگرد مناسب در درون بتن پایه ها الزامی است. جهت تهیه این پایه ها ابتدا قالب فلزی با ابعاد فوق از چوب و یا فلز تهیه شده سپس با قرار دادن میلگرد آجدار با قطر ۱۰ میلیمتری به طول پایه در مرکز آن جهت افزایش استحکام، اقدام به بتون ریزی نموده، جهت استقرار سیم ها لازم است سه عدد قلاب آهنی ۲۰ سانتی متری که یک سمت آن به شکل حلقه است را بر روی میلگردها به فواصل مشخص جوش داد، به طوری که قسمت حلقه این قلاب ها در بیرون بتون و بقیه درون بتون قرار می گیرد.

اولین قلاب به فاصله ۱۰ سانتی متری سر پایه، قلاب بعدی به فاصله ۳۵ سانتی متری از قلاب قبلی و قلاب آخر نیز به فاصله ۳۵ سانتیمتری قلاب قبلی قرار می گیرد از آخرین قلاب تا سطح زمین بایستی ۶۵ تا ۷۰ سانتیمتر فاصله در نظر گرفت و با احتساب ۵۰ سانتیمتر قرار گرفتن پایه در خاک مجموع طول یک پایه بتنی بایستی ۲ متر باشد.

ب- پایه فلزی: این پایه ها از لوله های آهنی (ترجیحا با روکش گالوانیزه) و به قطر ۵ سانتی متر تهیه شده و در صورت استفاده از لوله آهن سیاه، استفاده از ضد زنگ جهت جلوگیری از پوسیدگی ضروری است. طول پایه ها نیز در این مورد ۲ متر بوده که به فاصله ۱۰، ۴۵، ۸۰ سانتیمتر از سر لوله سوراخ هایی به قطر ۴ – ۵ میلیمتر در آن ایجاد می گردد. در صورت استفاده از پایه های طویل تر (5/2 متر) فواصل بین سیم ها تا ۵۰ سانتی متر قابل افزایش است.

ج – پایه های چوبی: تیرک های سیمانی خیلی گران هستند و تیرک های که از چوب فشرده تهیه شده اند عمر بیشتری نسبت به تیرک های آهنی دارند. تیرک های چوبی که از درخت اقاقیا و سرو قرمز ساخته شده اند، نسبت به سایر گونه استفاده از مواد بازدارنده فساد چوب از جمله جوهر قطران و پنتاکلروفنل محلول دوام این گونه ها نیز افزایش یافته است، نیرک هایی که از چوب فشرده و توسط مواد بازدارنده فساد مقاوم گشته اند حداقل برای بیش از ۲۰ سال عمر می کنند.

 استفاده از تیرک های نامرغوب به علت تعویض مکرر مقرون به صرفه و اقتصادی نمی باشد. تیرک های سیمانی اگر در عمق مناسب قرار گیرند دارای عمر نامحدود هستند. کاربرد تیرک های فلزی ساده بوده و با کوبیدن می توان آن ها را در زمین فرو کرد. همچنین انواع تیرک های چوبی کوچک را با کوبیدن می توان فرو کرد ولی انواع بزرگتر آن ها و ترک های سیمانی را بایستی به وسیله حفر گودال در زمین قرار داد. تصمیم در مورد نوع تیرک انتخابی بایستی بعد از تخمین هزینه اولیه که بیش از  به از هزینه اولیه به تنهایی می باشد، صورت گیرد.

۲ – سیم مفتول فولادی( گالوانیزه): سیم مفتول فولادی بایستی حتما از نوع گالوانیزه و با قطر ۳۵ میلیمتر تهیه و در محل خود روی پایه ها قرار گرفته که مهترین قسمت جهت تربیت و هدایت بوته ها در این سیستم می باشد.

۳-مهار ابتدا و انتهایی ردیف ها: برای مهار سیم دو سر ابتدا و انتهای ردیف های کشت نهال لازم است یک چاله به ابعاد ۱۸۱۱۱ متر حفر شده و یک میلگرد نمره ۱۲ به طول ۸۰ سانتیمتر که در یک سمت آن یک حلقه فلزی با قطر سوراخ ۱۲ میلیمتر جوش داده شده(این حلقه محل اتصال بست و رگلاژ با مهار می باشد.) و در سمت دیگر آن ۲ تا ۳ شاخک فلزی جوش داده شده تهیه و در محل چاله حفر شده قرار داده و با بتن ثابت گردد به طوری که حدود ۲۰ سانتی متر میلگرد از طرف حلقه فلزی، بیرون از بتن و در جهت ردیف پایه ها قرار گیرد، این وسیله در ابتدا و انتهای هر ردیف بایستی نصب شود.

بست رگلاژ: جهت تنظیم میزان کشیدگی سیم ها در سیستم داربستی از این بست ها در ابتدا و انتهای هر ردیف استفاده می گردد.

دستورالعمل نحوه احداث سیستم داربستی برای درختان انگور

الف- نصب پایه ها: اولین قدم در استقرار پایه های نقشه برداری زمین و تعیین جهت ردیف ها و محل قرار گرفتن پایه ها است. در روی هر ردیف یک متر می باشد. پس از تعیین محل پایه ها و علامت گذاری با گچ، چاله هایی به ابعاد 60*60 سانتی متر حفر می گردد. لازم به ذکر است که جهت کاهش میزان بتن ریزی می توان برای استقرار پایه های داخل ردیف ها از سنگ لاشه و کمی بتن استفاده نمود.

در هنگام اجرای جهت ردیف های کشت و پایه ها باید به جهت وزش باد غالب منطقه دقت نموده و ردیف ها در جهت موافق وزش باد غالب منطقه احداث شود. فاصله بین ردیف ها از یکدیگر۳ متر در نظر گرفته می شود.

ب-فواصل کاشت نهال: فاصله کاشت بین بوته ها بر روی هر ردیف ۲ متر و فاصله بوته های کنار پایه ۱ متر خواهد بود. پس از تعیین محل کاشت نهال، ابتدا چاله هایی به ۵۰ ×۵۰ سانتی متر حفر و نهال ریشه دار مو در محل چاله ها کشت می گردد. کشت نهال ها با استفاده از خاک خود محل چاله و با مخلوط کود حیوانی کاملا پوسیده به نسبت 1:3 جهت رشد بهتر و سریعتر نهال ها توصیه می گردد.

ج- نصب سیم مفتولی: برای نصب سیم های مفتولی ابتدا سیم هر طبقه را از محل خود که بر روی پایه ها در نظر گرفته شده عبور داده و تا آخرین پایه ادامه می یابد. پس از آن به وسیله بست رگلاژها میزان کشیدگی سیم ها کاملا تنظیم می گردد.

نحوه هدایت و تربیت بوته های مو به روی سیم

پس از اتمام مراحل احداث سیستم داربستی و انجام نهال کاری، هرس فرم و تربیت مهمترین عامل در سال احداث سیستم انگورکاری ایستاده می باشد. که ابتدا هر نهال را به وسیله یک تیم به سیم اول هدایت می نمایند. در اول رشد بوته بایستی جوانه ها و شاخه های جانبی را حذف نموده و فقط یک شاخه قوی به عنوان تنه نگه داشته می شود.

در طی سال های اول تا سوم مهمترین کار باغدار ایجاد تنه محکم و راست در بوته ها بوده و شدیدا از تولید محصول خودداری می گردد تا مواد غذایی تولید شده توسط گیاه صرف استحکام تنه و بازوهای اصلی گردد. به تدریج که بوته ها رشد نموده و ایجاد شاخ و برگ می نمایند، دو عدد از شاخه های هر بوته را به عنوان بازوی طبقه اول انتخاب نموده و در روی سیم اول یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ هدایت می نمایند.

شاخه های بارده که از این بازو ها رشد می نمایند به روی سیم دوم هدایت می شوند. همچنین  از این شاخه ها بر دو عدد شاخه فوی انتخاب نموده به عوامل داروهای طبقه دوم به سیم چپ قرار می گیرد، شاخه های بارده بازوهای طبقه دوم نیز به سوم هدایت می شوند. نکته حائز اهمیت در سیستم ایستاده باغات انگور است که هر ساله باید هرس باردهی و هرس فرم انجام گیرد تا باردهی به طور یکسان در تمام قسمت های بوته توزیع گردد. همچین بوته از حالت اصلی سیستم خارج نگردد جهت اتصال بهتر باروها بر روی ب ها از پست های پلاستیکی با نخ های پلاستیکی و کمی استفاده می شود .

هرس باردهی درختان انگور 

به طور کلی، عبارت است از حذف شاخه های خشکیده ضعیف، بیمار و یا شاخه های بار در همان سال و باقی نهادن شاخه های مناسب با تعداد معینی جوانه بر روی آن ها، به طور کلی این جوانه های بتوانند در سال زراعی بعد، باردهی بوته را تامین کنند. مدت زمان انجام این هرم بعد از ریزش برگ ها در پاییز (به خواب رفتن بوته) تا پیش از جوانه زنی گیاه در اوایل بهار می باشد.

به عبارت دیگر تا زمانی که ریزش اشک در اوایل بهار شروع نشده می توان این هرس را انجام داد. در انجام هرس بایستی به شرایط اقلیمی منطقه توجه بسیار کرد در مناطق معتدل و با نواحی کویری که تغییرات درجه حرارت از ۱۵ – ۱۰ درجه زیر صفر تجاوز نمی کند و هنگام بهار هوای منطقه تغییرات ناگهانی درجه حرارت ندارد می توان هرس اصلی را روی بوته در پاییز انجام داد، اما در مناطقی که زمستان های بسیار سرد دارند و احتمال یخبندان و یخ زدگی شاخه های می رود و درجه حرارت به ۲۲- (۲۰- ) زیر صفر می رسد و با تغییرات ناگهانی حرارت در بهار دارند با ینی هرس را به تعویق انداخت و در این فصل (پایر) باید شاخه های را که مانع کار در مزرعه هستند و با شاخه های خشک را حذف کرد.

به تعویق انداختن هرس باعث دیر باز شدن جوانه گل ها و رهایی آن ها از خطر سرمای بهاره می گردد. در مناطقی که زمستان ملایم دارند اگر هرس در پاییز و پس از ریزش برگ ها صورت گیرد باعث زودتر سبز شدن تاک در بهار می گردد و در نتیجه محصول خوبی در سال آینده بدست خواهد آمد که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری برای ارقام پیش رس و بردن زودتر محصول به بازار مفید است. علت زودتر سبز شدن شاخه های گیاه به دلیل زخم های ناشی از هرس است که سبب تحریک رشد می گردد. باید توجه داشت که از محاسن هرس پاییزه صرفه جویی در وقت و امکان تسریع در عملیات زراعی از قبیل شخم، کودپاشی و غیره است.

در مناطق سردسیری هرگز نباید هرس پاییزه انجام داد زیرا زودتر سبز شدن جوانه احتمالا مصادف با سرماهای بهاره شده و جوانه های میوه دهنده و یا گل های انگور و شاخه های جوان دچار سرمازدگی می شوند. در ضمن زودتر باز شدن جوانه ها و ایجاد خوشه روی گیاه مصادف با باران های بهاری شده که در عدم تلقیح گل ها بسیار موثر است.

علاوه بر این زخم های ناشی از هرس با سرمازدگی گیاه رابطه مستقیم دارد. در مناطق سردسیر هرس اصلی بایستی در بهار انجام گیرد چون اگر به شاخه انگور دقت کنیم جوانه ها از نوک شاخه شروع به سبز شدن می کنند و اگر جوانه ها با تغییرات ناگهانی درجه حرارت مواجه شوند می توان با بریدن قسمتی از شاخه که سرمازده شده است، تعدادی از جوانه های میوه دهنده را نگهداری کرد و تا اندازه ای از خسارت جلوگیری نمود ولی اگر در این زمان هرس انجام شده باشد چون سه تا چهار جوانه بیشتر باقی نمانده اگر دچار سرمازدگی شوند، تاک دار ضرر زیادی خواهد کرد.در مناطقی که به دلیل سرمای شدید زمستان تاک را زیر خاک می کنند مانند تاکستان های مناطق آذربایجان، هرس خشک در دو مرحله صورت می گیرد. 

سال دوم، بازوهای سال قبل حاصل از دو جوانه باقی مانده، تولید شاخه هایی می کند که معمولا در روی این شاخه ها عمل هرس بدین ترتیب انجام می شود که یک سوم طول شاخه را در قسمت انتها قطع و سربرداری می نماییم. در این سال شاخه های جدیدی به نام گورمان با ترک تشکیل می گردد که برای فعال شدن آن ها لازم است سه جوانه بر روی آن ها باقی گذاشته و بقیه را حذف نماییم.

عملیات هرس در مورد شاخه های نرک در سال های بعد همانند پایه اولیه می باشد. سال سوم، در روی شاخه های تشکیل شده از دو جوانه باقی مانده سال قبل، چهار جوانه را در روی آن ها نگاه داشته و بقیه را سربرداری می نماییم. همچنین شاخه های دیگری که در زیر این دو شاخه فرعی تشکیل گردیده اند در طول سال به تدریج حذف می نماییم به دنبال عملیات انجام شده لازم است در سال های بعد در روی شاخه ۴ تا ۵ جوانه را نگه داشته و بقیه را حذف کنیم.

تمامی عملیات بایستی به نحوی انجام گیرد که شاخه ها حالت افقی قرار گیرند. ضمنا در طول سال بعد برای جلوگیری از انبوهی شاخه ها، لازم است تعدادی از شاخه های داخل بوته را حذف نماییم تا جریان هوا و نور به خوبی در آن نفوذ کند. همچنین شاخه های مسن را لازم است هر ۵ سال یک بار که کاملا چوبی شده اند قطع نماییم.

فرم بوته ای چند تنه ای درختان انگور 

سال اول: پس از کاشت نهال، کلیه شاخه ها از ۵ سانتی متری سطح خاک قطع می شوند.

سال دوم: در اثر هرس شدید سال قبل، بازوهای جدید قوی بوجود می آیند که نیازی به هرس نداشته و در سال آینده بار می دهند.

سال سوم: هرس در این سال منحصر به حذف شاخه های ضعیف، کوتاه و شکسته شده می باشد.

در سال های بعد، یک سوم شاخه های بوته در زمستان از سطح زمین قطع می شوند. همچنین بازوهای آسیب دیده و در هم رفته حذف می گردند.

فرم کوردون

سال اول: ساقه اصلی نهال یکساله از نصف طولش سربرداری شده و کلیه شاخه های جانبی از روی یک جوانه قطع می شوند.

سال دوم: در اواخر بهار و اوایل تابستان، شاخه های فرعی سال جاری از روی برگ چهارم یا پنجم به بعد حذف می شوند و ساقه اصلي (ليدر) به یک تیم بسته می شود .در زمستان، ساقه اصلی از روی شش جوانه رشد جدید سربرداری می شود و یک جوانه روی شاخه های فرعی حاصل از رشد تابستان حفظ شده و بقیه حذف می گردند.

سال سوم, در اوایل تابستان شاخه های فرعی از روی جوانه چهارم یا پنجم هرس می شوند.

چگونگی هرس درختان تمشک

هرس فرماسیون

معمولا کشت این گیاه به روش های مختلف در دنیا مرسوم می باشد که مهمترین آن ها روش داربستی ساده می باشد. در این روش پس از آماده شدن زمین و تعیین فواصل و ردیف بوته ها در طول هر خط کشت، قیم هایی از جنس چوب یا لوله سیاه به فاصله 5/4 – 9 متر به ارتفاع ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر از سطح خاک به وسیله بتون کار می گذارند. پس از استقرار تیم ها اقدام به کاشت بوته ها می نماییم و لازم است اولین بوته با پایه حدود ۳۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد و بوته های بعدی به فواصل ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر کشت می شوند ( در فاصله بین 5/4 تا ۹ متر تعداد ۱۲ – ۷ و ۲۲ – ۱۵ بوته تمشک قرار می گیرند).

پس از پایان عملیات کاشت برای آن که بوته ها تکیه گاهی داشته باشند در فاصله بین تیم ها ۲ تا ۳ ردیف سیم به فاصله ۴۰-۵۰ سانتی متر کشیده می شود. سیم ها معمولا از نوع سیم نمره ۳ گالوانیزه می باشد. بعد از سیم کشی لازم است بوته ها را بر روی سیم ها هدایت نمود و توسط بست هایی آن ها را محکم کرد که بر حسب روش، شاخه ها را در روی سیم ها به طور کشیده و با ایستاده تربیت می کنند.در پاره ای مواقع از روش دو سیم موازی استفاده کرده و بوته ها را در فواصل معینی به طور عمودی پرورش می دهند. پس از رشد کافی شاخه ها را به دسته های دوتایی تقسیم کرده و هر دسته را در روی یک سیم به بست در قسمت بالا می بندیم.

هرس باردهی

اصولا هر شاخه پس از تولید میوه خشک شده و از بین می رود. بنابراین با توجه به این که میوه های تمشک فقط در روی شاخه های دو ساله تولید می شوند عمر شاخه های تمشک بارده بیش از دو سال نمی باشد. لذا لازم است پس از برداشت میوه عمل هرس انجام شود. معمولا برای حصول اطمینان به افزایش محصول در سال آینده بایستی از رشد تمام شاخه های جوان و نابجا جلوگیری نمود و حداکثر چهار یا پنج شاخه را باقی گذاشت به گونه ای که شاخه ها مزاحم همدیگر نباشند.

همچنین بایستی دقت شود که در موقع هرس نوک شاخه های جوان صدمه نبینند زیرا بهترین و مرغوب ترین میوه در قسمت بالای شاخه ها تولید می شود. لازم به ذکر است که در دو گونه مذکور، شرایط کشت و عملیات داشت وبرداشت یکسان بوده فقط گونه تمشک سیاه نسبت به سرما بسیار حساس می باشد.

به صورتی که اختلاف شدید درجه حرارت بین شب و روز می تواند خسارتی به بوته ها وارد سازد. تنها اختلاف چشم گیری که بین این دو گونه وجود دارد و هنگام هرس بایستی به آن توجه شود تشکیل میوه است که در گونه تمشک سیاه در تمام سطح شاخه به طور یکنواخت ظاهر شده در حالی که در تمشک های قرمز و صورتی میوه ها فقط در انتهای شاخه ها تولید می شوند.

چگونگی هرس درختچه های زرشک

هرس درختچه های زرشک در گذشته به صورت بریدن تنه های بسیار پیر و شاخه های خشک وسمار و شاخه های پایین تنه هایی که نزدیک به زمین قرار می گیرند انجام می شده است. در نتیجه این روش هرس ، درختچه زرشک پس از چند سال حالت انبوه و متراکمی پیدا می کنند که به هنگام برداشت، دسترسی به میوه های فست مبانی درختچه بسیار مشکل می شود.

در روش جدید هرس، زرشک را به صورت تک تنه های و یا چند تنه ای تربیت می کنند. روش تک تنه ای موجب سهولت برداشت، تولید محصول تمیز تر و امکان برداشت مکانیکی با دستگاه های لرزاننده می شود و معایب آن صرف و دقت زیاد برای هرس و حذف پاجوش های فراوان آن است. روش تربیت چند تنه ای سازگاری بیشتری با عادات طبیعی رشد درختچه زرشک دارد.

در این روش نهال را در آغاز فصل رویشی سال سوم از قسمت بن قطع می نمایند و 3 تا 5 پاجوش قوی و جوان روییده در اطراف آن که حدود ۴ – ۳۵ سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند را به عنوان تنه های اصلی حفظ کرده و پاجوش هاحذف می شوند. همچین هرس مثمر شاخه های روییده به سمت داخل و قسمت میانی درختچه الزامی است.

با توجه به اینکه زرشک روی شاخه های یک ساله میوه می دهد، تصور می رود که هنگام برداشت محصول بهتر است شاخه ها را با میوه هایشان قطع کرد. شاید این روش هرس، راه از بین بردن سال آوری بوته های زرشک نیز باشد، به دلیل اینکه شاخه ای که از لحاظ تولید محصول بی فایده است حذف می شود و مواد غذایی بیشتری در اختیار شاخه های میوه دهنده سال بعد قرار می گیرد.

هرس درختچه های بالغ زرشک معمولا شامل حذف تنه های من، شاخه های آفت زده و خشک، درهم رفته، بد شکل و شاخه هایی که روی زمین گسترده شده اند و همچنین حذف پاجوش ها با استثنای پاجوش هایی که جهت جایگزینی تنه های پیر در نظر گرفته شده اند می شود. در مورد هرس درختچه های مسن که چندین سال هرس نشده اند بهتر است در طی ۳ – ۲ سال نسبت به حذف تنه های پیر اضافی اقدام شود و از حذف همه آن ها در یک سال پرهیز گردد. هرس زرشک در ماه های آبان تا بهمن انجام می گیرد.

روش های هرس درختان کیوی

کیوی گیاهی خزنده و بسیار پر رشد، است و در صورتی که قیم نداشته باشد به صورت بوته ای قرار می گیرد. به همین خاطر برای پرورش آن از سیستم های داربستی استفاده می شود که مهمترین آن ها در توضیح داده می شود:

سیستم ستونی یا صلیبی (t-bar-1) درختان کیوی

ارتفاع پایه ستونی 1/8 متر می باشد که بر روی آن بازویی به طول 8/1 – 5/1 متر نصب می شود و فاصله دو سیم طرفین 5/1 متر است .پایه ها معمولا از جنس فلز یا بتون می باشند و فاصله هر پایه از یکدیگری ۶ – ۵ متر انتخاب می کنند. این سیستم می تواند ۳، ۴ یا ۵ سیمی باشد. در روش دیگری به نام ستونی بالدار (bar Winged T-)، دوشاخه در دو نوک بازوی افقی با زاویه ۴۵ درجه نصب می گردد.

برای هدایت نهال های جوان روی سیم و تربیت آن ها برای داشتن درختی مناسب، بدین روش عمل می کنند که ابتدا یک قیم سبک را در کنار نهال قرار داده و نهال را از جوانه دوم سربرداری می کنند.سپس یک شاخه قوی را روی قيم هدایت کرده تا اولین بازو به سیم میانی برسد و یک تنه مستقیم را به وجود می آورد.

تمام شاخه های زیر محل پیوند نیز حذف میگردند.وقتی شاخه ها به سیم می رسند آن ها را در روی سیم هدایت می کنند بدین صورت که دو شاخه جانبی را در دو جهت مخالف و در امتداد سیم میانی می بندند تا شاخه اصلی را به وجود آورند و سپس شاخه های جانبی را در طرفین شاخه لیدر می بندند. این شاخه ها در سال بعد بازو های بارده خواهند بود.در این سیستم برداشت محصول و لذا دسترسی به میوه را آسان می کند و نفوذ نور بیشتر و بیماری قارچ بوتريتيس را در آن کاهش می دهد.

سیستم آلاچیقی یا پرکولا درختان کیوی

این سیستم یکی از انواع رایج در جهان است و از نظر اصول فنی اندازه سیستم ستونی می باشد. تربیت نهال بدین صورت است که در انتهای تنه دو بازوی اصلی انتخاب کرده و در دو جهت مخالف و به طور موازی بر روی سیم گالوانیزه قرار می دهند. طول هر بازوی اصلی ۳ متر در نظر گرفته می شود و بر روی آن ها بازوهای فرعی را که عمود بر بازوی اصلی می باشند انتخاب نموده و بر روی سیم های گالوانیزه هدایت می کنند طول این بازوها نیز 5/1 متر بوده و همه ساله شاخه های یک ساله از آن ها به وجود می آیند.

در این روش به علت شكل خاص آن پیچ های کیوی به طور کامل بر روی سیستم قرار می گیرند و میوه ها توسط برگ ها به طور کامل پوشیده می شوند، از این رو قدرت نفوذ نور کاهش می یابد. همچنین احتمال خطر آسیب باد به مراتب کمتر است ولی در سال های اخیر به علت پرهزینه بودن و مشکلات فراوانی که در امر به کارگیری وسایل موتوری برای شخم، وجین و تامین کارگر به وجود آورده است، تا حدود زیادی جای خود را به روش ستونی داده است.

سیستم حصاری یا دیواری درختان کیوی

در این سیستم دو نوع پایه نصب میگردد، یکی از پایه های اصلی به فاصله ۱۲ متر از همدیگر و دیگری پایه های فرعی به فاصله سه یا چهار متر که بین پایه های اصلی قرار می گیرند. برای پایه های اصلی از آهن نبشی شماره ۶ یا ۸ و برای پایه های فرعی از نبشی شماره ۴ استفاده می گردد. برای ارتباط پایه باید از سیم گالوانیزه ۴ – ۲ میلیمتری استفاده نمود.

این سیم ها به طور افقی و به فاصله ۷۵ – ۴۰ سانتی متر از یکدیگر و در ۳ تا ۵ ردیف نصب می گردند. اتصال سیم به ستون ها باید با دقت انجام گیرد. می توان با ایجاد سوراخ در داخل ستون، سیم ها را کاملا مهار نمود تا از محل نصب جابجا نشوند. در هر صورت برای آن که پایه های فلزی دوام نیاورد. و ثانیا سطح ستون را با مواد ضد زنگ مقاوم نمود.

علاوه بر این ها ستون ها باید محکم بوده و قادر به تحمل بار درخت را داشته باشند. با توجه به این که در منطقه شمال ایران به علت رطوبت زیاد ستون های فلزی در مدت کوتاهی به علت زنگ زدگی پوسیده شده و از بین می روند، بهتر است از ستون های بتن مسلح همراه با میلگردهای آجدار استفاده نمود.

ستون های فرعی نیازی به اینکه در داخل بتون سیمانی قرار بگیرند ندارند و فقط کافی است سوراخی به عمق نیم متر در زمین تعبیه نمود و پایه ها را در آن قرار داد. لازم به یادآوری است که در ابتدا و انتهای هر خط، پایه های اصلی قرار خواهند گرفت. این پایه ها باید در دو انتها کاملا مهار گردند تا بتوانند در مقابل بار سنگینی که درختان کیوی تولید می کنند مقاومت نموده و خم نشوند، چرا که هر درخت کیوی می تواند بیش از صد کیلو گرم میوه در سال تولید کند. بنابراین لازم است که داربست ها تحمل این بار سنگین را داشته باشند.

جهت هدایت نهال، کیوی جوان را به وسیله یک نخ به سیم افقی بسته و به تدریج که نهال بزرگ می شود، شاخه های آن را به طور افقی روی سیم ها به طرفین و با زاویه ۹۰ درجه هدایت می کنند.فواصلی کاشت در این روش با توجه به رشد سریع و قوی کیوی، ۷ – ۶ متر بین ردیف و 5/4 و 5/3 متر روی ردیف در نظر گرفته می شود.

 با توجه به کم بودن میزان باردهی کیوی در این سیستم و نرسیدن نور خورشید به میوه ها و آسیب پذیر بیشتر در برابر باد، سیستم مذکور در بیشتر کشورهای دنیا متروک شده و کمتر از آن استفاده می شود و در عوض استفاده از سیستم ستونی و آلاچیقی رواج فراوانی دارد، اما در مناطقی از شمال ایران که هوا آرام است و احتمال نزول برف های اتفاقی سنگین وجود دارد، سیستم های حصاری مناسب تر از دو سیستم دیگر می باشد. بنابراین ارائه یک روش مشخص جه نصب داربست برای مناطق مختلف منطقی نمی باشد.

هرس زمستانه درختان کیوی

هدف از هرس زمستانه که در موقع خواب درخت، یعنی فصل زمستان انجام گیرد، باقی گذاشتن مقدار کافی شاخه های چوبی یکساله روی درخت است. هرس زمستانه بسیار مهم است، چرا که میوه روی شاخه های حاصله در بهار به وجود می آید. لذا هرس شدید در کیوی باعث میشود که شاخ های جدید زیادی روی شاخه های اصلی ظاهر شده و در نتیجه سطح میوه دهی بالا برود. بنابراین با در نظر گرفتن این که میوه روی شاخه همان سال از جوانه اول تا ششم حاصل می شود، به محض برداشت میوه و خزان کردن برگ ها که در ایران معمولا در اواخر آذر ماه اتفاق می افتد باید نسبت به هرس درخت اقدام نمود و کلیه شاخه های ضعیف و پیچیده را حذف کرده و روی شاخه های انتخاب شده ۳ تا ۶ جوانه نگهداری نمود. هرس زمستانه به دو صورت و بیشتر روی پایه های ماده انجام می شود.

هرس شاخه های یک ساله کامل درختان کیوی

یک روش هرس کیوی شبیه به هرس شاخه های انگور است. معمولا در سیستم ستونی طوری هرس می کنند که شاخه های فرعی به فاصله ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر از همدیگر قرار گیرند تا بدین صورت از توهم رفتگی شاخه ها و سایه اندازی زیاد جلوگیری شود. در این سیستم شاخه های آویزان کناری را تا ارتفاع زانو از سطح زمین قطع می کنند با این که انتهای شاخه ها را به طوری که از زمین فاصله مشخصی داشته باشد، هرس می کنند. در سیستم آلاچیقی نیز به همین صورت عمل می شود، اما معمولا اجازه نمی دهند که شاخه های فرعی روی ردیف های مجاور بروند. گر چه هرس کردن و بستن شاخه ها دقت و مهارت زیاد و هزینه سنگی لازم دارد، ولی تولید محصول کافی و با کیفیت بهتر در سراسر درخت و آماده شدن درخت برای تولید میوه در سال بعد جبران این هزینه ها را می نماید.

هرس شاخه های جانبی کوتاه درختان کیوی

در این روش شاخه های باردهنده هر دو یا سه سال یک مرتبه از نقطه اتصال به تنه اصلی به طور کامل هرس می شوند و شاخه های جوان جایگزین آن ها می گردند .در زمستان سال اول شاخه های جانبی را که حدود هشت جانه دارند به فاصله ۳۰ سانتی متر قطع کنند. این جوانه ها در بهار همان سال رشد خواهند کرد و از آن ها حدود ۶ میوه تولید خواهد شد. در زمستان سال بعد جوانه فرعی باق مانده از سال قبل را از ته قطع کرده و شاخه جوانه دار ایجاد شده از قاعده این شاخه را باقی می گذارند. شاخه جدید رانیز پس از هشتمین جوانه قطع می کنند. گاهی نیز به تعداد محدودی شاخه ایجاد می شود که نیازی به قطع کردن آن ها نمی باشد.

هرس تابستانه درختان کیوی

اهمیت هرس تابستانه در ایجاد فضای کافی برای شاخه ها به منظور دسترسی به نور و یکنواخت کردن درخت و آماده نمودن آن جهت هرس زمستانه و نگهداری رطوبت و جریان هوای خوب به منظور کاهش بیماری ها است. بدیهی است هرس تابستانه که در حقیقت شبیه هرس سبز مو است از اقدامات مهم در پرورش این میوه محسوب می شود که باید با دقت زیادی صورت گیرد.

معمولا با آغاز رشد سریع در اردیبهشت و خرداد، تعداد زیادی شاخه نابجا روی تنه اصلی و شاخه های فرعی به وجود می آیند که کاملا به هم پیچیده و روی شاخه های میوه دار را می پوشانند و جلوی نفوذ نور کافی به تنه اصلی را که اکثر میوه ها در نزدیکی آن قرار دارند گرفته و از رشد میوه ها به طور طبیعی جلوگیری می شود.

در نتیجه میوه ها ریز مانده و کیفیت آن ها پایین خواهد بود.علاوه بر این حجم کار هرس زمستانه را بالا برده و فرم و آرایش درخت را مشکل تر خواهد کرد.اولین هرس تابستان در ماه های دوم و سوم بهار انجام می شود و شاخه های بدون باری که در سال بعد، نیازی به وجود آن ها نیست، قطع می شوند.

مي توان شاخه های سبز را نیز کوتاه نمود، زیرا امکان خروج جوانه های میوه دهنده را فراهم می نماید ونیز باعث می شود ،که سیخک های میوه دهنده با نیرو و قدرت بیشتری رشد کنند. هر جوانه ای که در آن  نشانه ای پیچیدگی و با جمع شدن مشاهده گردد. باید فورا قطع شود.

در ماه های خرداد و تیر رشد گیاه به حداکثر میزان خود می رسان و شاخه های که بیش از حد قوی شده فاصله بین دو نهال را در سیستم صلیبی پر نموده اند باید قطع شوند. قابل ذکر است که تا مدت ها پس از هرس، از محل قطع شاخه ها اشک (شیره گیاهی) خارج می شود که البته اشکال عمده ای ندارد. در سیستم آلاچیقی باید هرس به اندازه ای باشد که نور از لابه لای شاخه های درخت عبور کرده و شاخه های  درخت به طور کامل روی زمین مشخص باشد.

هرس زمستانه گیاهان ماده درختان کیوی

تنه و بازوهای اصلی ثابت هستند و تمامی شاخه های دیگر در یک دوره،ظم جا گری می شوند در این هرس بیشتر شاخه هایی که میوه داده اند، هر شاخه پیچ خورده با نمکسته و دیگر شاخه هایی که مورد نیاز نیستند حذف می شوند. هدف از این هرس نگهداری تعداد اپتیمم جوانه روی شاخه های یکساله است که به خوبی پخش شده باشند.

تاج گیاه باید یک لایه باشد، این لایه مخلوطی است از:

1. شاخه های جایگزین که نزدیک بازوهای اصلی باشند.در سیستم T – bar این شاخه ها به طرف پایین و روی سیم ها هدایت می شوند و از ارتفاع حدود زانوی پا قطع می شوند و یا اینکه سر آن ها برگردانده شده و به سیم بسته می شود تا روی زمین نیفتند.در سیستم پرگولا شاخه ها به طرف بالا برگردانده شده و روی سیم های گیاه مجاور قرار می گیرند.
2.  شاخه های جانبی بارده که روی شاخه های مسن ۲ ساله بارده ظاهر می شوند. این شاخه ها هرس برگشتی می شوند به نحوی که ۸ – ۶ جوانه پس از آخرین میوه نگه داشته و بقیه را حذف می کنند.
3.  اسپرها: این شاخه ها شاخه های کوتاهی هستند که رشد انتهای آن ها خود به خود متوقف می شود. این شاخه ها معمولا پس از هرس شاخه های قوی و نزدیک به تنه اصلی می رویند. شاخه های جایگزین معمولا تولید میوه بیشتری نموده و میوه های آن ها بزرگتر هستند( در مقایسه با Laterals روی بازوها که سال قبل میوه داده اند)

شاخه های باردهنده معمولا پس از سال اول باردهی جایگزین می شوند مگر آن که شاخه جدید جایگزین به تعداد کافی موجود نباشد. پس از ۳ فصل زراعی، بازوهای باردهنده باید به کل حذف شوند چرا که درخت در غیر این صورت بسیار متراکم خواهد شد. تنها درصد کمی از میوه ها باید روی اسپرها باشد.هرس زمستانه پس از ریزش برگ ها و قبل از باز شدن جوانه ها باید انجام شود چرا که در غیر این صورت شبره زیادی از گیاه خارج خواهد شد. (هرس دیرتر)در هرس زمستانه باید اعتدال را رعایت کرده و هرس نسبتا ملایمی انجام داد چرا که معمولا تعدادی از جوانه ها باز نمی شوند. و تعدادی از گل ها نیز از بین می روند.

هرس تابستانه گیاهان ماده  کیوی

در نیوزیلند، هرس تابستانه در او اسهل بهار قبل از گاهی انجام می شود.  شاخه های بدون بار که خارج از محدوده سیم ها رویش یابند حذف می شوند، شاخه های جانبی گل دهنده پس از نگه داشتن ۶-۴ برگ پس از آخرین گل ها قطع می شوند. شاخه های قوی هیکل به کل حذف می شوند، شاخه های پیچیده حذف می شوند. در طی ماه های تابستان رشد رویشی خیلی قوی است. شاخه هایی که مورد نیاز نیستند (برای سال بعد) حذف می شوند. نوک شاخه های جایگزین قطع می شود و رشد مجدد حذف می شود. میزان هرس تابستانه بستگی به شرایط اقلیمی و نیاز به حفظ میوه از آفتاب سوختگی دارد.

هرس تابستانه گیاهان نر کیوی

گیاهان نر اغلب رشد رویشی قوی دارند چرا که رشد رویشی آن ها به دلیل عدم تولید میوه تحت رقابت قرار نمی گیرد. بنابراین نیاز به هرس شدید برای کنترل سایز آن ها می باشد.

آن ها معمولا پس از گلدهی بلافاصله هرس می شوند و بازوهای گل دهنده تا نزدیکی محورهای اصلی (بازوهای اصلی) قطع می شوند.

در کالیفرنیا توصیه می شود که گیاهان نر بلافاصله پس از گلدهی هرس شوند چرا که در صورت هرس دیرهنگام، آفتاب تابستانه ممکن است موجب سوختن شاخه های در معرض قرار گرفته و تنه شود.

هرس درختان زغال اخته

نمایی از پوست تنه زغال اخته که کوتاهی تنه اصلی و پراکندگی مناسب تنه های فرعی به دلیل هرس مناسب این گیاه بوده است.این گیاه در طی سال پاجوش تولید می کند که می تواند به تدریج موجب گسترده تر شدن این گیاه و اشغال فضال بیشتری شود به همین دلیل می توان با حذف منظم و سالیانه پاجوش ها، این مسئله را کنترل کرد.

به طور کلی با هرس می توان رشد این گیاه و شکل آن را البته تا حدودی کنترل کرد به همین دلیل امکان استفاده از این گیاه به عنوان پر چین نیز وجود دارد. زمان مناسب برای این گیاهان اوایل تابستان است البته در صورتی که درخت برای پرورش میوه مورد استفاده قرار می گیرد می توان بعد از برداشت میوه ها نسبت به هرس اقدام کرد. اگر هرس این گیاه به شکل منظم و سالیانه و مطابق برنامه ای مشخص انجام شود امکان نگهداری این گیاه در گلدان نیز وجود دارد.

چگونگی هرس درخت توت

درخت توت متنوع بوده و گونه های متعدد دارد (حدود ۱۶ گونه). درختی است مقاوم و کم نیاز که در اکثر مناطق آب و هوایی رشد می نماید و حتی می تواند به ارتفاع تا ۲۵ متر نیز برسد و تا یک صد سال عمر کند. بعضی از درختان توت فقط گل های نر تولید نموده و بنابراین میوه تولید نمی کند. این نوع درختان به عنوان یک درخت زینتی سایه دار بسیار مناسب می باشند.

در فضای سبز شهری به علت مشکلات ناشی از میوه درختان مثمر، ارجحیت خصوصیات اکولوژیک، رشد سریع تر توت های نرک و اهداف کاشت که بیشتر تولید حجم سبز و ایجاد سایه می باشد، بیشتر از گونه هایی استفاده می شود که رشد سریعتر و بهتری داشته و حجم سبز و سایه بیشتری تولید می کنند. به همین دلیل و برای دستیابی به اهداف ذکر شده بیشتر از توت های نرک و پایه نر گونه توت سفید استفاده می شود که تولید میوه نمیکنند.

اما این موضوع ممکن است در پارک های جنگلی، کمربند سبز حاشیه شهر با بوستان های شهری بزرگ کمی تحت الشعاع اهداف دیگر قرار گرفته و با توجه به مباحثی همچون جذب پرندگان و منبع تغذیه برای آن ها کمی تغییر کرده و کاشت درختان مثمر نیز در برنامه کاری فضای سبز شهر ها قرار گیرد. عمدتا سه گونه توت است که برای میوه پرورش داده می شود.

این سه گونه عبارتند از توت سفید Morus alba، توت قرمز Morus rubra و توت سیاه با شاه توت Morus nigra. همانطور که گفته شد در فضای سبز شهری و برای محوطه سازی بیشتر از درختان غیر مثمر استفاده می شود. با توجه به اینکه یکی از گزینه های مهم در مورد هرس، نحوه گلدهی درخت یا درختچه ها می باشد این موضوع در مورد درختان توت مثمر اهمیت زیادی پیدا میکند چرا که در صورتی که میوه دهی توت مد نظر باشد با توجه به اینکه گل ها بر روی شاخه های سال قبل تشکیل می شود باید تا حد ممکن از کاهش شاخه ها جلوگیری شود.

اما در توت های نرک با توجه به اینکه رشد رویشی و تولید شاخه های نرک بیشتر است و علاوه بر درهم رفتگی شاخه ها و آسیب های ناشی از آن ، از جمله زخمی شدن و بیمار شدن درخت ، خطر تداخل با خطوط برق شهری، خروج شاخه ها از فرم اصلی ، خم شدن به سمت پایین و خطر برخورد با عابرین و خودروها و … وجود دارد، هرس و کنترل رشد درخت ضرورت بیشتری پیدا میکند.

با توجه به موارد ذکر شده مشخص می شود که هرس درخت توت در طول سال و در هر زمانی از سال ممکن است با توجه به نیازهای گفته شده انجام شود. البته در فضای سبز شهری باید در نحوه شکل گیری تاج درخت، میزان رشد تاج در سالهای بعد و موارد دیگری از جمله موانع شهری مثل خطوط برق و… نیز مد نظر قرار گیرد.

برای ایجاد اسکلتی مناسب با شکل مشخص و معین باید در مراحل اولیه رشد درختان، شاخه های اصلی انتخاب و مشخص شوند تا اسکلت آینده درخت تشکیل شود شاخه های اصلی انتخاب شده باید از فضای کافی برخوردار تا رشد مناسبی داشته باشند. همچنین شاخه هایی که در سال های اول انتخاب می شوند باید با تنه اصلی زاویه مناسبی داشته باشند تا از درهم رفتگی یا شکستگی در آینده جلوگیری شود.

زاویه شاخه های اصلی با تنه نباید از ۷۰ درجه بیشتر شود .البته بسته بودن این زاویه نیز باعث در هم رفتن شاخه ها می شود زاویه مناسب شاخه ها با تنه اصلی ۴۵ تا ۶۰ درجه است .تربیت درخت در سال های اول رشد اهمیت زیادی داشته و در شکل گیری تاج مناسب موثر است. معمولا فرم نهایی که در هرس برای درختان در نظر گرفته می شود باید تا حد ممکن با فرم و رشد طبیعی آن ها مطابقت داشته باشد مگر اهداف خاصی دنبال شود.

در این روش هم هزینه نگهداری و حفظ فرم مناسب کاهش پیدا کرده هم نتیجه کار بهتر می شود .با توجه به اینکه فرم طبیعی درخت توت گرد می باشد باید در هرس و تربیت نهال از همان دوره نهالی این موضوع مد نظر قرار گیرد. اما در فضای سبز شهری محدودیت ها باعث می شود که اهداف ما تحت الشعاع قرار گرفته و بعضا تغيير نماید.

در مورد این گونه نیز در نقاطی که موانعی برای رشد وجود ندارد در فرم گرد شاخه لیدر مرکزی می تواند حفظ که محدودیت وجود دارد(مثل شبکه برق) شود(مثل پارکهای شهری)، اما در نقاطی فرم گرد به صورت جامی هرس می شود.

برای تربیت و هرس درخت از ابتدای نونهالی تا ایجاد تاج مناسب در آینده و نگهداری آن ، هرس در زمانهای مختلف انجام می شود.هرس زمان کاشت در زمان کاشت درخت ممکن است نیاز باشد هرس سبکی روی نهال انجام شود. هرس ریشه های خراب و بیمار و همچنین سرزنی نهال در ارتفاع مناسب برای تحریک نهال به ایجاد شاخه های فرعی در ارتفاع مناسب.

در این مورد اگر ارتفاع نهال زیاد باشد بسته به مكان كاشت باید از ارتفاع مناسب سرزنی انجام شود تا جوانه های جانبی رشد کرده و شاخه های فرعی در ارتفاع مناسب رشد کرده و تاج دلخواه درخت ایجاد شود.در رفیوژها و معابری که در آینده خطر برخورد شاخه ها با خودروها وجود دارد باید تربیت درخت به صورتی انجام شود که شاخه هایی که وارد محدوده سواره رو می شوند ارتفاع آن ها تا سطح زمین کمتر از 5/4 متر نباشد.

همچنین در معابری که خطر برخورد شاخه ها با عابرین پیاده وجود دارد باید تربیت درخت به صورتی باشد که شاخه های محدوده عبور عابرین پیاده حداقل بیشتر از ۲ متر تا سطح زمین ارتفاع داشته باشد به همین دلیل به طور معمولا در محدوده عبور خودروها سرزنی نهال (ارتفاع تنه اصلی) از ارتفاع 5/2 تا ۳ متری و در بقیه نقاط از ارتفاع 8/1 تا ۲ متری انجام شود تا در آینده تاج درخت در محل مناسب شكل بگیرد.

هرس سبز (تابستانه ): همانطور که قبلا نیز گفته شد با توجه به رشد سریع درخت توت و همچنین موانع و مشکلات موجود در فضای سبز شهری که بعضا تاثیر زیادی بر نحوه رشد درختان دارد و همچنین نیاز به حفظ فرم و زیبایی درخت نیاز است به صورت مستمر رشد این درخت کنترل شده و در صورت نیاز نسبت به هرس درخت اقدام شود .در فصل رشد بر اساس ضرورت ممکن است به دلایل زیر عملیات هرس انجام شود. این هرس با توجه به اینکه در زمان رشد گیاه و سبز بودن آن انجام می شود به هرس تابستانه با هرس سبز معروف است و شامل:

1. حذف شاخه های خشک، آسیب دیده و بیمار
2. حذف پاجوش و تنه جوشها
3. حذف شاخه های خطر ساز و آسیب رسان مثل تداخل با شبکه برق و …
4. حذف شاخه هایی که مشکل ترافیکی ایجاد کرده با امکان برخورد با خودروها با عابرین را دارد
5. کنترل رشد درخت برای جلوگیری از آسیبهای بعدی

حذف شاخه هایی که از فرم مورد نظری که برای درخت در نظر گرفته شده خارج شده اند حذف شاخه های بد فرم و درهم رفته این مورد و مورد قبل بیشتر در هرس خواب انجام می شود و بر حسب ضرورت ممکن است در فصل رشد نیز انجام شود.

هرس خواب زمستانه): مهمترین و اولویت اول هرس فرم درخت توت در زمان خواب و هرس زمستانه می باشد و با همه اقداماتی که برای کنترل فرم درخت در طول فصل رشد انجام می شود. اما هرس و پیرایش گیاه در هنگام خواب ضروری می باشد.

 

منبع:

هرس درختان میوه

تالیف :آناهیتا طاهر خانی

برای مشاهده اخبار روز صنعت پسته و مطالب مفید کشاورزی و پسته به کانال پسته رفسنجان بپیوندید 

برای عضویت در کانال بر روی تصویر زیر کلیک کنید: