آشنایی با انواع خرما و فرآورده های آن

خرما، میوه‌ای است که از نخل خرما به دست می‌آید و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین میوه‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شناخته می‌شود.

این میوه با تنوع زیادی از انواع و اقلیم‌های مختلف رشد می‌کند و بخش عمده‌ای از رژیم غذایی مردم در این مناطق را تشکیل می‌دهد. خرما به‌عنوان منبع غنی از انرژی، ویتامین‌ها و مواد معدنی، نقش مهمی در سلامت انسان دارد.

به دلیل همین خواص خرما است که فراورده‌های آن نیز به‌تدریج جایگاه ویژه‌ای در بازارهای جهانی پیداکرده‌اند.

از شیره خرما گرفته تا شکلات، مربا و حتی نوشیدنی‌ها، فراورده‌های متنوعی با استفاده از خرما تولید می‌شوند. این محصولات نه‌تنها به‌عنوان غذاهای لذیذ و مغذی مورداستفاده قرار می‌گیرند، بلکه در صنایع داروسازی و زیبایی نیز کاربرد دارند.

در این مقاله، قصد داریم تا به بررسی جامع انواع خرما و فراورده‌های آن بپردازیم. از ویژگی‌های زیستی گرفته تا فرآیندهای فرآوری و کاربردهای صنعتی، این مقاله تلاش می‌کند تا نگاهی جامع به این میوه معجزه‌آسا و تأثیرات آن بر فرهنگ، اقتصاد و سلامت انسان بیاندازد.

خرما یک آبنبات طبیعی

خرما یک میوه و درخت مقدس در خاورمیانه است به همین دلیل خرما به عنوان درخت زندگی مشهور است. طبق مطالعات تاریخ شناسان خرما یک میوه باستانی است که پرورش آن به حدود 8000 سال پیش برمیگردد.

چیزی حدود 200 نوع خرما در اشکال و طعم های مختلف وجود دارد که از نظر تغذیه به یک صورت می باشند. ما در اینجا قصد داریم برخی از انواع خرما را معرفی کنیم.

در این لیست ما به بهترین خرمای ایران مانند مجول، پیارم و مضافتی میپردازیم.

معروف ترین انواع خرما در جهان

خرما میوه‌ای است که در بسیاری از مناطق جهان، به‌ویژه در کشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا و برخی از مناطق آسیا کشت می‌شود. در ادامه به برخی از انواع خرما می‌پردازیم:

خرمای عجوه (Ajwa)

خرمای عجوه دارای طعمی شیرین و خوشمزه است. این نوع خرما میوه ای نرم ولی در عین حال خشک است و بعضی از افراد بر این باورند که این نوع خرما خاصیت درمانی دارد. بیشترین کشت این نوع خرما در شهر مدینه واقع در کشور عربستان است.

خرمای آمبرا (Amber)

خرمای آمبرا نوع دیگری از انواع خرما هایی است که از کیفیت بالایی برخوردارند. این نوع خرما دارای میوه ای نرم و گوشتی است که یکی از گران ترین و باکیفیت ترین انواع خرما ها است و از خواص شفابخشی برخوردار است. خرمای آمبرا جزء خوراکی های پر مصرف در کشور عربستان است.

خرما برهی (Barhi)

خرما برهی یکی دیگر از انواع خرما هایی است که دارای عطر و طعمی شبیه به کارامل است. خرمایی است که دارای پوستی شکننده و میوه ای دیررس و کوچک است.

این نوع خرما به دو صورت قابل مصرف است:

زمانی که این نوع خرما دارای پوستی سفت، محکم و به رنگ طلایی باشد ترد بوده و دارای مزه ای گس مانند است که قابل خوردن است. اگر کمی صبر کنید خرمای شما نرم تر و به رنگ قهوه ای تغییر رنگ می دهد. این خرما در هر دو صورت دارای طعمی لذیذ و خوشمزه است.

خرما دیری (Dayri)

خرمای دیری خرمایی است که دارای رایحه و طعمی شیرین است و نسبتا سنگین و مستطیلی شکل با پوستی قرمز و گوشتی نسبتا خشک و تا حدودی شبیه به خرما برهی است. این خرمای خوشمزه دارای پوستی با رنگ قهوه ای و یا سیاه است.

برخی از ویژگی های این خرما عبارتند از:

• مقاوم به رطوبت است.
• خلال و خارک آن قرمز رنگ است.
• از ارقام صادراتی نیز محسوب می شود.

خرما دگلت نور (Deglet Noor)

این نوع خرما داری طعمی شیرین و لطیف می باشد که جزء خرما های نیمه خشک هم محسوب می شود که بهترین انتخاب برای آشپزی است. این نوع خرما دارای طعمی شیرین همانند شیرینی است و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.

خرما دگلت نور را می توان به تنهایی مصرف کرد چون دارای بافتی نسبتا خشک است که برای ارائه راحت تر، می توان آن را به قطعات یکنواخت تقسیم کرد. این نوع خرما کاربرد زیادی برای استفاده در شیرینی پزی و پخت انواع نان دارد. زمانی که این خرما می رسد رنگ آن از کهربایی به قهوه ای تیره تغییر رنگ می دهد.

خرما حلاوی (Halawy)

یکی از از انواع خرما، خرما حلاوی، خرمایی نرم و شیرین مانند عسل است. برای همین است که آن را حلاوی نام گذاری کرده اند، زیرا حلاوی به معنای شیرین است. این خرما از پوستی قهوه ای طلایی و گوشتی لطیف برخوردار است.

این نوع خرما دارای اندازه ای کوچک تا متوسط است که در اوایل فصل رشد می کند. چین چروک موجود بر روی پوست این نوع خرما نسبت به انواع خرماها بیشتر است. در بین انواع خرماها خرمای حلاوی ترکیبی عجیب و بسیار خوبی با پنیر ایجاد می کند که توصیه می کنیم حتما امتحان کنید.

چند نکته درباره خرما حلاوی:

• بیشتر در استان خوزستان کشت می شود.
• قدرت انبارداری بالایی دارد.
• مقاوم در برابر باران و رطوبت است.

خرما پیارم

خرما پیارم یکی از گران ترین انواع خرما در ایران به شمار می رود و بیشترین قند موجود در آن از نوع فروکتوز است. خرمای پیارم خرمایی نیمه خشک و دیررس است که در ایران بیشتر در استان هرمزگان کشت می شود. این نوع خرما چه در بازار ایران و چه در رابطه با صادرات به دیگر کشور ها از بازار اقتصادی خوبی برخوردار است. خرما پیارم دارای پوستی چروکیده است که به قسمت گوشتی میوه چسبیده است.

خرمای مضافتی

خرمای مضافتی جزء خوشمزه ترین انواع خرماها است که از انواع مختلفی برخوردار است و نوع سیاه رنگ آن مرغوب ترین آن است. بهترین نوع خرمای مضافتی در ایران، خرما مضافتی بم است که دارای پوستی سیاه، نازک، براق و صاف بوده که پوست رویی آن به راحتی از قسمت گوشتی میوه جدا می شود.

خرما خشک

مدت زمان ماندگاری این نوع خرما 12 ماه است که در صورت فریز کردن تا 5 سال هم باقی می ماند به گونه ای که هیچ تغییری در طعم آن ایجاد نمی شود. خرما خشک یکی دیگر از انواع خرماها است که در زیر آفتاب و روی درخت به خرما خشک تبدیل می شود.

این نوع خرما دارای ویتامین هایی از جمله ویتامین C ،K و B است و همچنین از آهن و کلسیم نیز برخوردار است. خرما خشک در هر وعده غذایی دارای 5 گرم فیبر و 3 گرم پروتئین است و همچنین  منبعی غنی از انرژی به شمار می رود.

خرما خاصویی

خرمای خاصویی یکی از انواع خرماهای ایرانی است که به‌ویژه در استان هرمزگان کشت می‌شود. این نوع خرما به دلیل ویژگی‌های خاص خود در بین مردم ایران و حتی در کشورهای دیگر شناخته‌شده است. در ادامه به برخی از ویژگی‌های این نوع خرما می‌پردازیم:

1. ظاهر: خرمای خاصویی دارای رنگ قهوه‌ای روشن و گوشتی نرم و ژله‌ای است. اندازه‌اش متوسط است و شکل ظاهری زیبایی دارد.
2. طعم: این نوع خرما طعم شیرینی دارد که بسیار موردپسند است. بافت نرم آن باعث می‌شود که در دهان آب شود.
3. ارزش غذایی: خرمای خاصویی منبع غنی از انرژی، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند پتاسیم است. این مواد می‌توانند به‌سلامت قلب، هضم و سیستم ایمنی بدن کمک کنند.
4. کشت و برداشت: کشت این نوع خرما نیاز به شرایط آب و هوایی خاصی دارد که در استان هرمزگان فراهم است. برداشت آن نیز نیاز به‌دقت و مراقبت دارد.
5. کاربردها: خرمای خاصویی به‌عنوان یک میوه تازه مصرف می‌شود و همچنین در تهیه فرآورده‌های مختلف مانند شیره، مربا، شکلات و غیره استفاده می‌شود.
6. ویژگی‌های اقتصادی: این نوع خرما یکی از محصولات اصلی استان هرمزگان است و نقش مهمی در اقتصاد این منطقه و کشور دارد. همچنین به کشورهای مختلف صادر می‌شود.

خرمای خاصویی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود یکی از محصولات برجسته‌ی ایران در بازار جهانی است و نمایانگر تنوع و غنای فرهنگی و زراعی این سرزمین است.

خرما مجول

خرمای مجول یکی دیگر از انواع خرما است که در اینجا به ویژگی‌های آن می‌پردازیم.

1. اندازه و ظاهر: خرمای مجول دارای اندازه بزرگ و شکل زیبایی دارد و گوشت آن غنی است.
2. طعم: این نوع خرما طعم بسیار شیرینی دارد که برخی افراد آن را به یادآور طعم کارامل می‌دانند.
3. ارزش غذایی: خرمای مجول منبع غنی از فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی و انرژی است و می‌تواند به‌عنوان یک میان وعده سالم مورداستفاده قرار گیرد.
4. کشت و برداشت: کشت خرمای مجول نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه دارد. این نوع خرما درختان بلندی دارد و برداشت آن نیاز به‌دقت و مهارت دارد.
5. قیمت: به دلیل ویژگی‌های فوق‌العاده و کیفیت بالا، قیمت خرمای مجول نسبتاً بالا است. این امر آن را به یکی از گران‌ترین خرماهای ایران و جهان تبدیل کرده است.
6. کاربردها: خرمای مجول به‌عنوان یک میوه لوکس در تهیه دسرها، شیرینی‌ها و حتی به‌عنوان یک هدیه مجلسی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

فراورده‌های خرما

خرما یک گیاه با ارزش است که در صنعت فراورده هایی متنوع دارد که در اینجا به بررسی هر کدام از این فراورده ها می پردازیم.

1.قند خرما(شیره خرما)

همان طور که از طعم خرما مشهود است بیشترین قسمت خرما را قند تشکیل داده است که در خرما خشک میزان قند به حدود 70 درصد نیز می رسد.

آیا میدانستید که قند خرما مایع است؟

قند خرما به دلیل این که رطوبت را جذب می کند کریستاله نمی شود و به صورت مایع است که به آن قند مایع خرما نیز گفته می شود.

در ضمن بهتر است برای تهیه قند خرما از انواع خرماهای درجه 2 و 3 استفاده کنید، زیرا مقرون به صرفه تر است. برای تبدیل خرما به قند از آنزیم های مخصوصی در کارخانه ها استفاده می شود.

برای تهیه  شیره خرما باید از انواع خرماهایی که دارای گوشتی نرم و شهد دار هستند استفاده کرد. در ایران برای تهیه شیره خرما، از روش های سنتی نیز استفاده می کنند.

بدین صورت که خرماها را در داخل یک سری حوضچه های سیمانی ریخته که در انتهای این حوضچه ها یک سوراخ وجود دارد.

برای خروج و جمع آوری شیره، خرماها درون این حوضچه ها بر روی یکدیگر فشار وارد کرده و باعث خروج شیره ها از سوراخ انتهایی حوضچه ها می شوند.

اگر برای تهیه شیره خرما در کارخانه ها اقدام کنید چندین برابر روش سنتی می توانید شیره خرما تهیه کنید.

خواص درمانی شیره خرما

• تقویت بینایی
• درمان گلو درد و تب
• منبعی غنی از انرژی
• فعال شدن سلول های عصبی

3.سرکه خرما

برای تهیه سرکه از انواع خرماهای خشک استفاده می شود. به این صورت که از 15 کیلوگرم خرما چیزی حدود 80 لیتر سرکه تولید می شود. توجه داشته باشید که میزان سرکه خرمای تولید شده به میزان قند خرما بستگی دارد.

برای درست کردن سرکه خرما به روش سنتی، خرماها را در داخل یک سری خمره ها بریزید و حدود 2 تا 5 برابر خرما ها به آن ها آب اضافه کنید و خمره های حاوی خرما را در زیر آفتاب قرار داده و روزانه مواد داخل خمره ها را هم بزنید. بعد از انجام عمل تخمیر طی گذشت چند روز سرکه خرما آماده می شود. زمانی که تمام مواد داخل خمره ته نشین شد آن ها را صاف کنید. اکنون سرکه خرما شما آماده است.

خواص درمانی سرکه خرما:

• تسکین درد دندان
• تسکین سردردها
• کاهش وزن

4.پنیر خرما

پنیر خرما را از قلب سفید خرما تهیه می کنند. در واقع پنیر خرما همان بافت های مریستمی است که فشرده شده است. این قسمت خرما دارای یک بافت تازه و خوشمزه ای است که وزن آن به 1 کیلو گرم می رسد.

برای تهیه پنیر خرما از نخل هایی استفاده می شود که در اثر وزش باد های شدید افتاده اند یا به هر دلیلی درختان خرما را قطع کرده اند و بعد پنیر خرما را از درون آن استخراج می کنند.

خواص درمانی پنیر خرما

• تقویت استخوان ها
• درمان یبوست
• درمان حساسیت
• کمک به افزایش وزن
• تقویت قلب

5.قهوه هسته خرما

قهوه هسته خرما از هر نوع خرمایی قابل تهیه است.

• هسته های خرما را با آب داغ بشویید.
• اجازه دهید زیر آفتاب کامل خشک شوند.
• به اندازه کافی هسته ها را تفت بدهید.
• و در آخر آن ها را آسیاب کنید.

نحوه استفاده از قهوه خرما

یک قاشق چای خوری از قهوه را در یک لیوان آب جوش ریخته و حدود 10 تا 15 دقیقه صبر کنید تا دم بکشد و بعد نوش جان کنید.

خواص قهوه هسته خرما

• تنظیم قند خون
• دفع سنگ کلیه و مثانه
• درمان روماتیسم
• کاهش درد مفاصل
• افزایش شیر مادران شیرده
• کاهش ریزش مو

6.روغن هسته خرما

روغن هسته خرما، روغنی زرد رنگ مایل به سبز کم رنگ است و دارای خواص درمانی می باشد. این روغن در کارخانجات توسط یکسری از اسیدها و مواد دیگر استخراج می شوند.

خواص درمانی روغن خرما

• تقویت مو
• درمان خارش سر
• تقویت ناخن ها

2.عسل خرما

برای تهیه عسل خرما کافی است شما رنگ اول شیره خرما را با توجه به یک سری شرایط خاص از بین برده تا رنگ آن روشن به رنگ عسل در آید که آن را عسل خرما می نامند.

7.شکر خرما

شکر خرما با عملیاتی که طی آن ساکارز به واسطه اتانول از خرما استخراج می شود به وجود می آید. از آن جایی که انواع خرما حدود 19% قند ساکارز در خود دارد، نمی توان از روش های معمول برای تولید قند، در مورد انواع خرما نیز استفاده کرد.

شکر خرما یک شیرین کننده‌ی 100 درصد طبیعی و خالص است. با استفاده از شکر خرما، شما از بسیاری از خصوصیات طبیعی خرما بهره مند می شوید. شکر خرما سرشار از پتاسیم، منیزیم، مس و سایر ویتامین ها و مواد معدنی است.

به دلیل طبیعت رشته ای بودن انواع خرما، شکر آن نیز بلافاصله حل و ذوب نمی شود. از شکر خرما در نوشیدنی های داغ مانند چای و قهوه استفاده نکنید، زیرا اولا بلافاصله در آن حل نمی شود و دوما این که بر طعم نوشیدنی های گرم اثر می گذارد.

8.چیپس کاکائویی خرما

اگر شما از افرادی هستید که دوست دارید شیرینی دیگری را جایگزین قند کنید، چیپس خرما می تواند برای شما بسیار جالب توجه باشد. ما به شما پیشنهاد می کنیم این محصول را در کنار نوشیدنی خود امتحان کنید و از طعم بی نظیر آن لذت ببرید.

چیپس کاکائویی خرما همان چیپس خرما است که به کاکائو آغشته شده است و طعمی جدید و منحصر به فرد را به وجود آورده است که بی شک ارزش امتحان کردن دارد. این محصول خوشمزه با خرمای خشک تولید شده است و ماندگاری بالایی دارد. شما می توانید این محصول را با خیال آسوده حتی تا حدود 6 ماه خارج از یخچال نگهداری کنید.

9.فرآورده های سلولزی

فراورده های سلولزی همان ضایعات سالانه درخت خرما هستند که در تولید کاغذ و یا نئوپان کاربرد دارند. در ایران از این ضایعات علاوه بر استفاده در ساخت نئوپان و کاغذ برای ساختن صنایع دستی نیز استفاده می شوند.

10.فورفورال

فورفورال از برگ ها، خوشه ها و تنه درخت خرما استخراج می شود.فورفورال یک ماده آلی فرار و غیر احتراق است.

موارد استفاده از فورفورال

• برای تصفیه روغن های تولید شده از نفت و همچنین روغن های گیاهی و حیوانی
• استفاده از آن برای از بین بردن رنگ ها و یا مواد رنگی
• کاربرد آن در صنایع نایلون سازی
• ساخت انواع مختلف صمغ

مواد غذایی موجود در انواع خرما

خرما دارای مواد معدنی و ویتامین های مختلفی است و می تواند در رژیم های غذایی جایگاه ویژه ای داشته باشد. خرما دارای آهن، گوگرد، کلسیم، مس، منیزیم، فسفر، منگنز، روغن و البته فیبر طبیعی است.

مصرف خرما می تواند باعث تنظیم گوارش انسان شود. میوه انرژی زای خرما به آسانی پس از مصرف در حدود نیم ساعت سطوح انرژی بدن به اندازه ای قابل توجه افزایش می دهد. اگر روزانه یک عدد خرما مصرف کنید به سلامت چشمان خود کمک خوبی کرده اید.

انواع خرمای صادراتی ایران

خرما یکی از محصولاتی است که صادرات آن ارزآوری بالایی را برای کشور دارد. جالب است بدانید که خرمای ایران به حدود 50 کشور دنیا انجام می شود.

ایران، تونس، عربستان و امارات از جمله کشورهایی هستند که در زمینه صادرات انواع خرما فعالیت دارند و در ایران استان های کرمان، بوشهر، خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان و هرمزگان از جمله استان های پیشتاز در تولید انواع خرما هستند.

صادرات این محصول از کشورمان به کشورهای دیگر به چندین روش زیر صورت می گیرد:

• صادرات خرما توسط پایانه های مرزی
• صادرات خرما توسط خطوط هوایی
• صادرات خرما توسط تاجران و بازرگانان

با توجه به آمار ارائه شده توسط گمرک ایران، بیشترین خرمای ایران به کشورهایی نظیر روسیه، پاکستان، امارات، ترکیه و هند صادر می شود.

البته صادر کنندگان خرما می توانند خرمای خود را با بسته بندی های شیک و متنوع به کشورهایی اروپایی نیز صادر کنند. انواع خرمای صادراتی که از ایران صادر می‌شود خرماهایی نظیر خرمای زاهدی، کبکاب، ربی، پیارم، استعمران، مضافتی می‌باشد.

گران ترین خرمای جهان

خرمای مجول یکی از معروف‌ترین و لوکس‌ترین انواع خرما در جهان است که به‌عنوان یکی از گران‌ترین خرماهای ایران نیز شناخته می‌شود. این نوع خرما به دلیل اندازه بزرگ، طعم شیرین و بافت نرم بسیار محبوب است.

خرمای مجول به‌عنوان یکی از انواع خرماها یک نماد از ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی منطقه خاورمیانه و به‌ویژه ایران شناخته می‌شود و به‌عنوان یک محصول اقتصادی مهم نیز در نظر گرفته می‌شود.

همچنین این خرما گران ترین خرمای ایران و عربستان نیز می‌باشد.

نکات قابل توجه در هنگام خرید خرما

• دقت کنید که خرما بد بو نباشد و همچنین بوی ترشیدگی ندهد.
• خرماهایی که دارای پوست نازک اند انتخاب خوبی برای خرید هستند.
• اگر خرما شکرک زده باشد نشانه آن است که خرما کهنه است.
• توجه کنید که خرماها به هم چسبیده نباشند و یا این که روی هم پرس نشده باشند.
• چروکیده بودن خرما الزاما نشانه کهنه بودن آن نیست، زیرا انواعی از خرما وجود دارد که دارای پوستی چروکیده هستند همان گونه که در مطالب بالا خواندیم.

روش صحیح نگهداری خرما در خانه

• اگر شما از آن دسته از افرادی هستید که خرما را پس از خرید خارج از یخچال نگهداری می کنید خوب است بدانید که این کار منجر به کاهش ماندگاری خرمای شما می شود.
• در صورتی که خرمای شما تر است، آن را در یخچال نگهداری کنید. با این کار اولا مزه خرما حفظ می شود و تغییر نمی یابد و دوما فاسد یا ترشیده نمی شود.
• همجواری خرما با مواد غذایی که از خود بو ساطع می کنند می تواند منجر به بو گرفتن خرما شود. مثلا اگر خرما در در نزدیکی سیر نگهداری کنید احتمالا خرما به زودی بوی سیر به خود می گیرد.
• اگر مطمئن هستید که می خواهید خرما را برای طولانی مدت نگهداری کنید، فریزر گزینه خوبی است. برای این کار خرما ها را داخل یک پاکت فریزری قرار دهید و هوای اضافه آن را نیز خارج کنید. اگر هوای اضافی در پاکت بماند می تواند باعث شود که خرما سریع تر فاسد شود.
• با خوب بسته بندی کردن انواع خرما و نگهداری آن در فریزر، می توانید تا سه سال از آن استفاده کنید.
• دقت داشته باشید که اگر خرما را از فریزر خارج کردید و متوجه شدید که خرمای شما بو یا طعم بدی می دهد از آن استفاده نکنید.

سخن پایانی

درنهایت، می‌توان گفت که خرما نه‌تنها به‌عنوان یک میوه لذیذ و مغذی شناخته می‌شود، بلکه از آن در تهیه فراورده‌های متنوعی نیز استفاده می‌شود.

از روغن خرما گرفته تا شیره، عصاره و حتی پودر خرما، همگی نمونه‌هایی از تنوع و چندجانبه بودن انواع خرما هستند.

تحقیقات علمی نیز نشان داده است که انواع خرما می‌تواند منبعی غنی از انرژی، ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد.

بهره‌برداری بهینه از انواع خرما و فراورده‌های آن می‌تواند در تقویت سلامت جامعه، ارتقاء صنعت غذایی و حتی توسعه اقتصادی نقش مؤثری ایفا کند.

بنابراین، توجه بیشتر به تحقیق و توسعه در این زمینه، می‌تواند مسیری جدید را برای بهره‌مندی از این میوه ارزشمند و فرهنگی باز کند.