دانشمندان آمریکایی در سال 1965 نهال بنه ایرانی آتلانتیکا را به‌عنوان والد ماده و پسته چینی را به‌عنوان والد نر انتخاب کرده و آن‌ها را تلاقی دادند. محصول تلاقی این نهال‌ها تولید پسته هیبریدی می‌باشد که به نام های پسته آمریکایی یا UCB_1 که نام دانشگاه کالیفرنیا می‌باشد (University of California Berkeley)، نام‌گذاری شده است. در این مطلب از مجله کشاورزی پسته رفسنجان به مزایای نهال پسته هیبریدی و تفاوت آن با پسته معمولی پرداخته می‌شود.
جوانه زنی نهال پسته هیبریدی و تکثیر از طریق کشت بافت به چه صورت است؟
خوب است که در ابتدا با روش کشت بافت آشنا شده و نحوه رشد و تکثیر گیاه را در محیط کشت بافت بدانید. بعد از آن به سراغ مزایای پسته هیبریدی و تفاوت‌های اینگونه با درخت معمولی پسته خواهیم رفت.
آشنایی با محیط کشت بافت
کشت بافت یک روش جهت تکثیر گیاه در شرایط استریل و ضدعفونی شده که به‌اصطلاح درون شیشه‌ای نیز گفته می‌شود، می‌باشد.
محیط کشت شامل یکسری مواد، عناصر پرمصرف و کم‌مصرف (Macro and Micro Elements)، ویتامین‌ها و هورمون‌های تنظیم‌کننده رشد گیاهی هستند.
ازآنجایی‌که جوانه‌ها نمی‌توانند در محیط کشت مایع رشد کنند، آگار (مشابه ژلاتین) به محیط کشت افزوده می‌شود تا محیط حالت ژله‌ای پیدا کند و امکان رشد و تکثیر وجود داشته باشد. همه مواد گفته‌شده با نسبت های مشخص به محیط کشت افزوده‌شده و در شرایط دمایی و نوری ویژه قرار می‌گیرند.
ماده آگار در محیط کشت بافت چیست؟
پودر آگار یک ژلاتین گیاهی سفید و نیمه شفاف می‌باشد که از جلبک دریایی گرفته می‌شود (عصاره خشک جلبک‌های قرمز). این ماده مشابه ژلاتین عمل کرده و باعث شکل گرفتن مایعات می‌شود.
این ماده به‌عنوان یک ماده تثبیت‌کننده و ضخیم کننده استفاده می‌شود. یکی از کاربردهای آگار تهیه بستر جامد و ژله‌ای برای محیط کشت میکروبیولوژی است.
پودر آگار در آب سرد نامحلول می‌باشد، بنابراین ابتدا باید در آب جوش حل‌شده و سپس در دمای سرد نگه‌داشته شود تا حالت ژله‌ای به خود بگیرد.
رشد و تکثیر در محیط کشت و بافت
جوانه زنی و رشد اولیه نهال‌های UCB_1 در یک محیط کشت بافت و ضدعفونی شده انجام می‌شود. در این محیط، جوانه اولیه‌ای که برای تولید، رشد و تکثیر انتخاب می‌شود بسیار مهم است که از چه پایه‌ای بوده و به عبارتی پایه مادری آن چه می‌باشد؟
درصورتی‌که انتخاب اولیه صحیح و درست نباشد، پایه‌های نهال UCB_1 تولیدی فقط شکل ظاهری مشابه با UCB_1 واقعی دارند، اما درواقع سرعت رشد، عملکرد و سایر خصوصیات آن مطلوب نخواهد بود.
بعد از تهیه محیط کشت بافت در شرایط موردنظر، ابتدا ساقه ها و سپس ریشه شروع به رشد می‌کنند. پس‌ازاینکه جوانه‌ها به رشد مطلوبی از ریشه و ساقه رسیدند، در گلدان‌های مناسب کاشته شده و جهت سازگاری با محیط به گلخانه منتقل می‌شوند.
مرگ‌ومیر در گیاهانی که این دوره رشدی را طی می‌کنند، صفر است. زمانی که این گیاهان به باغ می‌روند، به دلیل اینکه چندین ماه در گلخانه نگهداری شده‌اند، آدابته بوده و با محیط سازگار می‌باشند.
پسته هیبریدی چه تفاوتی با پسته معمولی دارد؟
قبل از آنکه در ارتباط با مزایای پسته هیبریدی صحبت کنیم خوب است که تفاوت‌های بین این نوع درختان را با پسته‌های معمولی بدانید. در ادامه برخی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو نوع پسته را بررسی نموده‌ایم.
سرعت و تراکم رشد نهال‌های هیبریدی
نهال‌های پسته هیبریدی سرعت رشدی حدود 3 الی 2 برابر نهال‌های سنتی دارند. به همین منظور تراکم کاشت این نهال‌ها بسیار بیشتر از نهال‌های سنتی است.
کاشت پایه‌های سنتی معمولاً بین 700 تا 800 و گاهی تا 2000 درخت در هکتار می‌باشد، اما چون پایه‌های UCB_1 درختان بسیار تنومند و بزرگی هستند 400 نهال در هکتار کفایت می‌کند.
درختان تک ساقه یا تک تنه با ارتفاع 1 الی 2 متر از زمین رشد و سپس تاج درخت رشد می‌کند. تراکم زیاد تاج درختان هیبریدی یک تفاوت آشکار بین درخت پسته هیبریدی و پسته معمولی است.
مناطق مناسب برای کاشت نهال هیبریدی
اکثر نقاط کشور برای کاشت این نوع نهال مناسب هستند. استان‌های تهران، البرز، قزوین، خراسان، کرمان، یزد، اصفهان و شیراز بهترین آب‌وهوا و شرایط را برای کشت نهال پسته هیبریدی دارند.
نیمه غرب کشور که دارای آب‌وهوایی سرد در زمستان می‌باشند و درجه حرارت به منفی 10، 12 و حتی منفی 15 می‌رسد، کشت نهال پسته UCB_1 نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.
فاصله کشت درختان پسته هیبریدی
درختان پسته هیبریدی به دلیل تراکم بالایی که دارند باید با فاصله زیادی کشت شوند. در آینده که به حداکثر رشد خود رسیدند شاخه‌ها به هم نرسند و دچار مشکل نشوند.
یکی دیگر از تفاوت‌های نهال پسته هیبریدی با پسته معمولی تراکم و ارتفاع بیشتر آن‌ها نسبت به درختان پسته معمولی می‌باشد. بنابراین توصیه می‌شود که فاصله ردیف‌ها 6 الی 7 متر در نظر گرفته شود.
همچنین بهتر است فاصله کاشت بین دو نهال در یک ردیف 4 الی 5 متر باشد. در غیر این صورت درختان به هم رسیده و روی‌هم سایه انداخته و درنهایت مراحل داشت و برداشت مشکل خواهد بود.
درصورتی‌که فواصل بین ردیف‌ها و درختان رعایت شود، امکان انجام عملیات داشت و برداشت به‌صورت صنعتی نیز وجود دارد.
شرایط آبیاری نهال‌های هیبریدی
زمان آبیاری و نوع آب جهت آبیاری نهال‌های پسته یکی دیگر از تفاوت‌های پسته هیبریدی با پسته معمولی است. آبیاری پایه‌های UCB_1 در سال‌های اولیه باید بیشتر و بهتر از پایه‌های سنتی باشد.
این درختان بسیار مقاوم می‌باشند، اما در سال‌های اولیه آبیاری و تغذیه باید کامل و به‌طور مناسب انجام شود تا نهال‌ها به رشد مدنظر برسند.
توصیه می‌شود نهال‌های هیبریدی در سال اول با آب شیرین و با فواصل کم آبیاری گردند. کشاورزان باید فواصل آبیاری را در فصل پاییز به حداقل برسانند تا گیاه تحریک رشد نداشته باشد.
مزایای پسته هیبریدی
درخت پسته هیبریدی دارای مزایای متعددی نسبت به سایر رقم‌های پسته می‌باشد. ازجمله این مزایا می‌توان به مقاومت در برابر بیماری‌ها، عملکرد بالا، رشد سریع و … اشاره نمود. در ادامه با برخی از این مزایا بیشتر آشنا خواهید شد.
مقاومت در برابر بیماری ها و آفات
یکی از مزایای پسته هیبریدی این است که اینگونه از درخت پسته به بسیاری از بیماری‌های رایج که می‌تواند بر محصولات تأثیر بگذارد مقاوم است.
این باعث می‌شود محصول قابل‌اطمینان‌تری تولید شود و درختان نیاز به نگهداری کمتری داشته باشد. درخت پسته هیبریدی از طریق برنامه‌های اصلاحی که برای مقاومت در برابر بیماری ها و آفات مختلف انتخاب‌شده است، توسعه‌یافته است.
در تحقیقات صورت گرفته، نشان داده‌شده که اینگونه از درخت پسته به چندین بیماری قارچی رایج ازجمله پژمردگی ورتیسیلیوم و گموز پسته مقاوم است.
فرآیند پیوند در درختان پسته هیبریدی
یکی دیگر از تفاوت‌های نهال پسته هیبریدی با نهال پسته معمولی زمان پیوند زنی می‌باشد. پایه‌های هیبریدی نسبت به پایه‌های سنتی نیاز به نگهداری بیشتری دارند.
روش پیوند نهال‌های UCB_1 یا هیبریدی مشابه با پایه‌های سنتی است. باید دقت شود که پیوند در پایه‌های هیبریدی در سال اول و درنهایت در سال دوم انجام می‌شود که این تنها یکی از مزایای پسته هیبریدی می‌باشد.
پایه‌های سنتی حدود 3 الی 4 سال زمان می‌برد تا فرآیند پیوند روی آن‌ها اعمال شود. همه نوع پیوندی روی پایه‌های هیبریدی سازگار است، اما به دلیل بازارپسندی بالا و تولید محصول بهتر توصیه می‌شود پیوندهای احمد آقایی و اکبری انجام شود.
خزان نهال‌های پسته هیبریدی در پاییز و زمستان
یکی دیگر از مزایای پسته هیبریدی خزان دیرهنگام این درخت است. پایه‌های UCB_1 به‌واسطه مکانیزم هایی که برای تحمل به سرما دارند، خیلی بهتر عمل کرده و نسبت به پایه‌های سنتی و معمولی دیرتر خزان می‌کنند.
به عبارتی این پایه‌ها در فصل پاییز خزان نکرده (البته قبل از پیوند) و حتی دیده‌شده که در زمستان برگ‌های خود را حفظ می‌کنند. برگ درختان پسته هیبریدی در فصل زمستان از رنگ سبز به رنگ قرمز تبدیل می‌شوند.
استفاده از کود ازته برای نهال‌های هیبریدی در فصل پاییز ممنوع است. این کود محرک رشد بوده و موجب می‌شود که درختان نسبت به سرما حساس شوند.
اما استفاده از کود پتاسه در فصل تابستان و پاییز توصیه می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود تا مقاومت سلولی گیاهان نسبت به فصل سرد سال افزایش یابد.
رشد و تراکم ریشه در نهال‌های پسته هیبریدی
یکی از مزایایی که نهال‌های پسته هیبریدی یا UCB_1 دارد و دیده نمی‌شود، رشد و توسعه ریشه می‌باشد که به‌عنوان مزایای پسته هیبریدی از آن یاد می‌شود.
رشد ریشه در خاک بسیار مهم است. درصورتی‌که ریشه در خاک شرایط ایده آلی داشته باشد و به‌خوبی رشد کند، درخت نیز رشد خوبی خواهد داشت.
کاشت نهال‌های پسته سنتی و معمولی نیاز به حفر چاله‌ای با عمق نسبتاً 2 متر دارد. حفر چاله با این ارتفاع به دلیل رشد و توسعه ریشه به‌صورت عمقی می‌باشد.
درحالی‌که رشد و توسعه ریشه درختان هیبریدی به‌صورت افشان و پراکنده است. به همین دلیل نیازی به حفر چاله عمیق وجود ندارد.
مزه پسته هیبریدی با پسته معمولی چه تفاوتی دارد؟
پسته ایران به‌ویژه پسته شهرستان رفسنجان ازلحاظ طعم و شکل در جهان جزء مرغوب‌ترین پسته‌ها در جهان محسوب می‌شوند.
پسته ایرانی به دلیل چربی بالایی که دارد، از طعم بی‌نظیر و خوشمزه‌ای نسبت به پسته آمریکایی برخوردار است. چربی موجود در این نوع پسته فقط جنبه خوشمزگی ندارد، بلکه پسته چرب تر را می‌توان به مدت طولانی‌تری در معرض درجه حرارت بالا قرار داد.
چرب تر بودن پسته ایرانی به دلیل ارتفاع مناطق کشت پسته که حدود 800 الی 2000 متر است، می‌باشد. این ارتفاع سبب اختلاف دمای زیاد در روز و شب، فشار هوای کم و رطوبت نسبی پایین‌تر می‌شود. بنابراین باعث غلیظ شدن و حرکت بهتر شیره نباتی می‌گردد.
پسته‌های هیبریدی تفاوت طعم و مزه ای نسبت به پسته‌های معمولی ندارد و شما می‌توانید با خوردن این نوع پسته جدید از طعم آن لذت ببرید.
سخن پایانی
به‌طور خلاصه، درحالی‌که درخت پسته هیبریدی دارای معایبی است، مزایای آن ممکن است برای بسیاری از تولیدکنندگان بیشتر از چالش‌ها باشد. درنهایت، انتخاب گونه‌ای که باید رشد کند به عوامل مختلفی ازجمله تجربه، شرایط منطقه پسته‌کاری و تقاضای تولیدکننده بستگی دارد. بنابراین لازم است که کشاورزان با کسب اطلاعات کافی از این درخت و مشورت با کارشناسان متخصص در این زمینه طبق شرایط مناطق خود اقدام به کاشت درخت پسته هیبریدی نمایند. در غیر این صورت امکان خسارت به باغات و سرمایه‌گذاری آن‌ها در این زمینه از کشاورزی وجود دارد.
09131923700
سلام و درود شایسته
از راهنمایی کاملا علمی و تجربی شما بهره‌مند شدم . سپاسگزارم از اینکه به سوالات متعدد بنده با متانت و صبوری پاسخ دادید .مانا باشید . احسان
سلام دوست گرامی
ممنون از حسن نظر جنابعالی
سپاسگزارم