اگر در جایی زندگی می کنید که دما در زمستان شدیدا کاهش پیدا می کند و قصد احداث باغ مرکبات دارید، دوباره فکر کنید، زیرا میوه هایی که معمولاً در اواخر پاییز یا زمستان می رسند، به سرمازدگی مرکبات و صدمه حاصل از این سرمازدگی بسیار حساس هستند.
مقاومت درختان در مقابل سرما بستگی به نوع درخت، مدت سرما، رسی و آبدار بودن خاک، وجود باد، ارتفاع باغ از سطح دریا و بلاخره شادابی و در حال رشد بودن درختان دارد. به طور کلی برگ ها در صفر درجه سلسیوس خسارت می بینند و با از دست دادن کلروفیل سفید شده، می ریزند.
در زمان وقوع سرمازدگی در باغ مرکبات، اولین و مهمترین کار این است که درختان خود را نجات دهید نه میوه ها را، زیرا شما به درختان خود برای زمان طولانی احتیاج دارید تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند و در فصل های بعد نیز میوه تولید کنند.
اول از همه، باید توجه شود که برخی از انواع درختان مرکبات به سرما حساس تر از بقیه هستند. برای مثال درختان لیمو و پرتقال بیشتر در معرض آسیب سرما هستند، اما گونه های کوچکتر اغلب قادر به مقاومت در برابر دمای پایین برای مدت زمان طولانی تری هستند.
درختان مرکبات جزو درختان همیشه سبز هستند، بنابراین در مقایسه با درختان برگریز به آسیب سرما حساس تر هستند. پس از یخ زدگی، برگ های آسیب دیده خشک و شکننده می شوند و در صورت از بین رفتن شاخه، از درخت می ریزند. گل ها و میوه ها ممکن است از درخت بیفتند. اما برخی اقدامات محافظتی وجود دارد که می تواند بلافاصله انجام شود و مقدار آسیب را کاهش دهند.
خسارت وارد شده به درخت مرکبات به چه صورت است
از آنجا که میوه های مرکبات بیشتر گلوله هایی حاوی آب فراوان و قند هستند، محافظت از آنها هنگام وقوع دمای بسیار پایین دشوار است. این آب به راحتی به یخ تبدیل شده، و میوه سریعاً خراب می شود، خواه پوست خارجی آن پاره شود یا نه.
میوه های مرکبات در دمای 4-3 درجه زیر صفر خسارت می بینند. میوه ممکن است از نظر ظاهری تغییری نکند ولی طعم میوه کاملا عوض شده و تلخ می شود. میوه های پرتقال در دمای 2/2- به مدت 4 ساعت آسیب می بینند. سرمازدگی باعث خروج آب و خشک شدن کیسه های اسانس در پوست و تشکیل کریستال های سفید هسپریدین (Hesperidin ) در داخل میوه های آسیب دیده می شود.
اقدامات فوری پس از وقوع سرما در باغ
اگر پیش از وقوع سرما از زمان آن مطلع شدید، چند روز قبل از یخ زدگی مورد انتظار، آب را در زیر درختان و مناطق اطراف آن ها قرار دهید. برای محافظت بیشتر، تنه درختان را بپوشانید و خاک را روی تنه درختان کوچک تر قرار دهید. در صورت امکان پارچه های سبک را روی کل درختان بپیچید.
پس از وقوع سرما، هر میوه ای که روی شاخه های آسیب دیده از سرمازدگی وجود دارد، باید بلافاصله پس از سرما برداشته شود. ممکن است برخی از میوه ها قابل نجات باشند، اما میوه های نارسی که دچار یخ زدگی شده اند، دیگر نخواهند رسید. از درخت آسیب دیده در برابر آفتاب سوختگی محافظت کنید، این مشکلی است که پس از سرمازدگی برای برگ ها رخ می دهد. پوست تنه و اندام های بزرگ را با رنگ سفید لاتکس پایه آب، دارای نسبت مساوی آب و رنگ بپوشانید. اگر رنگ زیادی شفاف است، رنگ بیشتری اضافه کنید. تا زمانی که درخت رشد جدیدی از خود نشان نداده است، آبیاری را متوقف کنید و سپس برای جبران خسارت شاخ و برگ از دست رفته، با سرعت کمتری آبیاری کنید. بهتر است از کود تا فصل بهار که درخت رشد جدید خود را آغاز می کند استفاده نشود.
خسارت وارد شده به باغ را اندازه گیری کنید
تا زمانی که درخت در بهار بهبود نیابد، میزان کامل خسارت قابل محاسبه نخواهد بود. تا آن زمان، هیچ اقدامی برای برداشتن هیچکدام از اندام ها نباید انجام شود. وقتی جوانه های درخت شروع به رشد و پر شدن کرد، اندام ها را از نظر علائم جوانه های جدید بررسی کنید. اگر جوانه های جدید وجود داشته باشد، درخت و چوب آن هنوز زنده هستند و ممکن است دوباره بازیابی شود. درختانی که خسارت زیادی دیده باشند رشدی از خود نشان نداده و بهبود نخواهند یافت.
شاخه و درختان آسیب دیده را هرس کنید و خسارت یخ زدگی را به حداقل برسانید
پس از ارزیابی خسارت وارد شده به درخت، می توان قسمت های مرده درخت را هرس کرد. اگر شاخه ی درخت کاملاً مرده است، برش را درست در انتهای شاخه انجام دهید تا شاخه به طور کامل برداشته شود. اگر فقط نوک شاخه آسیب دیده باشد، می توانید شاخه درخت را نگه دارید اما انتهای آن را دوباره از محل چوب سالم یا شاخه جانبی ببرید. برش ها را با زاویه 45 درجه رو به پایین در نظر گرفته و آنها را حدود 4 سانتی متر خارج از جوانه یا شاخه سالم انجام دهید.
هنگامی که می دانید یخ زدگی فرا می رسد با اقدامات پیشگیرانه احتمال آسیب به سرما را به حداقل برسانید. درختان کوچک را با یک پارچه ضخیم بپوشانید. چراغ های بیرونی آویزان شده در تاج درختان بزرگتر، مقداری گرمای محافظتی برای درخت جهت جلوگیری از سرما زدگی ایجاد می کنند. حدود سه روز قبل از یخ زدگی زمین باغ را در اطراف درختان آبیاری کنید تا گرما را در طول مدت زمان وقوع سرما در زمین حفظ کنید. از هرس درختان یا افزودن کود ازته بعد از اواخر تابستان به باغ مرکبات خود، خودداری کنید تا احتمال رشد تازه و جدیدی که قبل از شروع فصل سرما سخت و مقاوم نمی شود را کاهش دهید.