دلایل اهمیت صادرات پسته تازه و روش های بسته بندی نوین

پسته تازه چیست؟

پسته تازه به پسته‌ای گفته می‌شود که حاوی پوست نرم‌رویی یا پوست اول است. پوست نرم‌رویی، پوست استخوانی (پوست دوم) را در برمی‌گیرد. صادرات پسته تازه به دلیل پرطرفدار بودن آن مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.

امروزه مصرف پسته تازه به دلیل سالم بودن و ارزش غذایی بالای آن (که منبع خوبی از پروتئین، چربی و کربوهیدرات هست)، اهمیت زیادی دارد. به این دلیل، صادرات پسته تازه دارای برتری‌هایی بر صادرات پسته خشک است. همچنین صادرات پسته تازه از ارزش‌افزوده بیشتری نسبت به پسته خشک‌شده برخوردار است.

از طرفی روش‌های متداول خشک‌کردن به دلیل سخت شدن سطح محصول و استفاده از دمای بالا در مدت‌زمان طولانی، باعث کاهش کیفیت محصول نهایی می‌شود، این در صورتی است که پسته تازه طعم مطلوب‌تر و بهتری دارد اما ماندگاری آن پایین است.

علت زمان ماندگاری کوتاه پسته تازه و آلودگی بالای آن

چون رطوبت پسته تازه بالا است، شرایط برای رشد و تکثیر قارچ‌ها، بسیار مساعدتر از پسته خشک است. درواقع پسته تازه یک موجود زنده است که با تنفس خود گرما تولید می‌کند که در صورت عدم خروج گرمای به وجود آمده، درجه حرارت بالا می‌رود و به دنبال آن آب موجود در پوست تبخیر می‌شود. این امر موجب بالا رفتن رطوبت محیط و درنتیجه ایجاد شرایط مناسب برای رشد قارچ‌ها می‌شود.

پدیده تابش، عامل دیگری است که در اثر انباشته شدن پسته‌ها به روی‌هم موجب بالا رفتن دمای توده می‌شود. به‌این‌ترتیب که چون پسته‌های تازه انبارشده در برابر تابش مستقیم و یا غیرمستقیم نور خورشید قرار می‌گیرند، سطح توده گرم می‌شود و در اثر اختلاف دما بین لایه‌های بالایی و داخلی حرارت به سطح زیرین منتقل می‌شود. با بالا رفتن درجه حرارت، رطوبت پوست سبز تبخیر شده و به علت عدم خروج هوای اطراف، رطوبت نسبی محیط اطراف بالا رفته و شرایط برای رشد قارچ‌ها مانند آسپرژیلوس و تولید سم فراهم می‌شود.

بسیاری از پسته های تازه به دلیل نبود امکانات مناسب به هنگام چیده شدن و حمل تا انبار، دچار آفلاتوکسین و درنتیجه کیفیت پایین در زمینه صادرات پسته تازه می‌شوند.

روش های بهبود زمان ماندگاری پسته تازه

برای بهبود زمان ماندگاری پسته تازه می‌توان از روش‌هایی استفاده کرد که شدت تنفس پسته را کم کرده و باعث کاهش میزان آب ازدست‌رفته پسته تازه شوند.

در سال‌های اخیر، استفاده از ترکیبات شیمیایی برای افزایش عمر پس از برداشت محصولات کشاورزی چندان موردپذیرش مصرف‌کنندگان نبوده، زیرا این ترکیبات ممکن است باعث آلودگی محیط‌زیست شده و یا سلامت انسان را به مخاطره بیندازند.

امروزه فناوری‌های جدید برای گسترش عمر پس از برداشت محصولات باغبانی موردتوجه قرارگرفته است. تیمارهای پس از برداشت به‌منظور حفظ کیفیت یا بهبود وضعیت ظاهری فرآورده وجود دارند که برای فرآورده‌های باغبانی به‌کاربرده می‌شوند، این تیمارها شامل پوشش دهی خوراکی و بسته‌بندی می‌باشند که برای صادرات پسته تازه بسیار اهمیت دارند.

بسته بندی بلافاصله پس از برداشت، کاهش ضایعات

بسته‌بندی به‌عنوان پوشش یا ظرف، جهت حفظ کیفیت محصول، به حداقل رساندن ضایعات و کاهش استفاده از مواد نگه‌دارنده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مهم‌ترین اهداف بسته‌بندی می‌توان به طراحی و تولید ظرف یا لفاف برای نگهداری و محافظت از محصول در فاصله تولید تا مصرف در برابر آسیب‌های فیزیکی و شیمیایی حین ارائه به بازار و مصرف‌کننده اشاره نمود.

وظایف یک بسته‌بندی خوب :

• قابلیت افزایش ماندگاری محصول
• بهبود حمل‌ونقل
• انبارداری
• عرضه محصول
• حفاظت و نگهداری از محصول در برابر آسیب‌های فیزیکی و تغییرات شیمیایی و بیولوژیکی

بسته بندی با اتمسفر اصلاح شده

یکی از مؤثرترین سامانه‌های بسته‌بندی برای محصولات باغی، بسته‌بندی با اتمسفر اصلاح‌شده است. بسته‌بندی در شرایط مناسب اتمسفری می‌تواند رشد میکروارگانیسم‌ها را به‌طور مؤثری کنترل نماید و کیفیت محصول برای صادرات پسته تازه را بالا ببرد.

کاهش سطح اکسیژن، تکثیر میکروارگانیسم‌های هوازی را به تأخیر می‌اندازد و همچنین غلظت بالای دی‌اکسید کربن نیز در کاهش رشد اکثر میکروارگانیسم‌های هوازی به‌ویژه باکتری‌های گرام منفی و قارچ‌ها کاملاً مؤثر هست.

بسته‌بندی با اتمسفر اصلاح‌شده یک نوع بسته‌بندی برای محصولاتی است که در معرض هوا به‌سرعت فاسد می‌شوند. پلاستیک بسته‌بندی به افزایش عمر انباری محصولات فسادپذیر و فرآوری شده کمک می‌کند. اتمسفر اصلاح‌شده یا به‌وسیله حذف هوای اطراف محصول و تزریق ترکیبی از گازها داخل بسته یا به‌وسیله تغییر تدریجی ترکیب گاز در بسته به علت تنفس محصول ایجاد می‌شود.

فیلم پلیمری استفاده شده در بسته بندی با اتمسفر اصلاح شده

در بسته با اتمسفر اصلاح‌شده، یک فیلم پلیمری مناسب برای بسته‌بندی محصول استفاده می‌شود. فیلم‌های پلاستیکی استفاده‌شده برای بسته‌بندی وکیوم و بسته‌بندی با اتمسفر تغییریافته، باید از ورود گاز و رطوبت جلوگیری کنند . در نتیجه حفظ کیفیت و طولانی شدن عمر قفسه‌ای شدن محصولات تازه را به همراه داشته باشند.

چندین فیلم برای بسته‌بندی با اتمسفر اصلاح‌شده استفاده میشود:

• پلی‌اتیلن با چگالی بالا و پایین
• پلی‌پروپیلن
• پلی وینیل کلراید
• پلی‌اتیلن ترفتالات

غلظت 100 درصد دی‌اکسید کربن در مقابل غلظت 10 درصد اکسیژن و 20 درصد دی‌اکسید کربن و 70 درصد نیتروژن دربسته‌های پلی‌پروپیلن و دمای 5 درجه سانتی‌گراد جهت افزایش عمر انباری پسته تازه و حفظ صفات کیفیت آن بسیار مؤثر هست.

برای موفقیت در بسته با اتمسفر تغییریافته به‌منظور افزایش ماندگاری پسته به‌خصوص برای سازگاری بسته‌ها در شرایط غیرمعمول مانند نوسانات دما و ضربه‌های فیزیکی طی نگهداری و توزیع و همچنین در حین صادرات پسته تازه، دقت در نحوه مناسب بسته‌بندی ضروری است.

بسته بندی مناسب با توجه به چه مواردی طراحی میشود؟

بسته‌بندی مناسب باید با توجه به موارد زیر طراحی شود:

1-نوع و رقم پسته

2-تسهیلات موجود در محل

3-شرایط توزیع

4-ضرورت شفافیت لفاف بسته

5-خصوصیات موردنظر مانند نفوذپذیری به گازها

نحوه بسته‌بندی برای پسته تازه ممکن است به‌سادگی دوخت حرارتی یک بسته با لفاف انعطاف‌پذیری پلی‌پروپیلن باشد؛ یا پیچیده‌تر و شامل کیسه‌های پلاستیکی دوخته‌شده با حرارت واقع در کیسه‌ای بزرگ‌تر انباشته از گاز باشد که در داخل جعبه مقوایی کاملاً بسته قرارداده‌شده‌اند. میزان پیچیدگی نحوه بسته‌بندی به تعداد و نوع عملیات موردنیاز برای حفظ کیفیت میوه طی نگهداری، توزیع و فروش در خرده‌فروشی دارد.

عملیات اصلی در روش بسته‌بندی با اتمسفر تغییریافته

1-جلوگیری از تهاجم عوامل میکروبی و حشرات به مواد غذایی

2-سهولت حمل‌ونقل ماده غذایی در مراحل توزیع و خرده‌فروشی

3-مقاومت در برابر نیروهای فیزیکی مثل ضربه، تکان، لرزش و فشار وارده به مواد غذایی

4-تنظیم ورود و خروج گاز و بخارآب به داخل یا خارج بسته

5-راحت سرد کردن محصول

معیارهای انتخاب مواد بسته‌بندی در روش بسته‌بندی با اتمسفر تغییریافته

1-قابلیت نفوذ به گازهای خاص و بخارآب

2-سازگاری به ماده غذایی

3-داشتن قابلیت دوخت مناسب

4-دارا بودن خصوصیات انتقال حرارت مناسب

5-دارا بودن خصوصیات ضد مه

6-مقاومت در برابر عوامل فیزیکی که به علت عدم توجه کافی اثر می‌گذارند

7- سهولت باز کردن بسته

8-قابل‌استفاده دربسته با ماشین

9-قابل بازیافت ازنظر زیست‌محیطی

10-قیمت منطقی و قابل‌رقابت

در بسته، میوه‌ها به روش بسته‌بندی با اتمسفر تغییریافته از فیلم‌های با نفوذپذیری کم، متوسط و بالا استفاده می‌شود.

اجرای روش اتمسفر تغییر یافته در بسته بندی پسته تازه

با استفاده از تجهیزات سریع گاز دهی و ایجاد خلأ (خارج کردن هوای داخل بسته‌بندی) و جایگزین کردن هوا با گازهای مشخص در یک سیستم بسته‌بندی، می‌توان روش اتمسفر تغییریافته را اجرا کرد. گاز دهی سریع به‌این‌ترتیب است که قبل از دوخت بسته، هوای آن با جریان مداومی از مخلوط گازهای موردنظر جایگزین می‌شود.

در روش ایجاد خلأ و گاز دهی ابتدا با خارج‌سازی هوا (باقیمانده هوایی مساوی یا کمتر از 1 درصد) خلأ ایجاد می‌شود. سپس قبل از دوخت، مخلوط گاز موردنظر به‌عنوان اتمسفر تغییریافته، به داخل بسته منتقل می‌گردد. روش ایجاد خلأ و گاز دهی به تجهیزات گران‌تری نسبت به روش اول نیاز دارد و سرعت آن نیز کمتر است.

مزایای انتقال سریع گازهای مورد نظر به درون بسته

انتقال سریع مخلوط گازهای موردنظر به‌عنوان اتمسفر تغییریافته به داخل بسته‌های حاوی محصول مزایایی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-کاهش واکنش‌های تخریبی از نوع اکسید شدن

2-جلوگیری از رشد میکروب‌ها

3-تولید بسته بالشی شکل به‌طوری‌که صدمه فیزیکی به محصول کاهش یابد

از معایب این روش، هزینه بسته‌بندی و تزریق گاز به داخل آن هست.

دلایل کیفیت پایین بسته بندی های حاضر و مزایای استفاده از اتمسفر تغییر یافته

در درجه حرارت محیط کیفیت تعدادی از میوه‌هایی که شدت تنفس بالایی دارند، به هنگام نگهداری درون بسته‌هایی با فضای خالی دارای هوای معمولی، به‌سرعت تقلیل می‌یابد. چنانچه به فضای خالی بسته‌ها مخلوط گازی مرکب از اکسیژن کم و دی‌اکسید کربن زیاد تزریق شود. میزان تنفس و سایر واکنش‌های اکسایشی کاهش می‌یابد، به‌ویژه اگر هم‌زمان خنک کردن محصول نیز انجام گیرد.

پاکتی از مواد جذب‌کننده اکسیژن را نیز می‌توان در داخل بسته‌ها قرار داد تا با اثر تکمیلی روی اثر تزریق مخلوط گازی شدت تنفس و رسیدن را کاهش دهد. با سردتر شدن بسته‌ها، شدت جذب اکسیژن توسط ماده جذب‌کننده کم می‌شود. روش استفاده از اتمسفر کنترل‌شده در مورد پسته تازه هم‌اکنون در برخی کشورها مانند آمریکا و اسپانیا به کار می‌رود.

فیلم‌ها و پوشش‌های خوراکی

امروزه مطالعات گسترده‌ای درباره فیلم‌ها و پوشش‌های خوراکی بر پایه پلی ساکارید، لیپید، پروتئین یا ترکیبی از آن‌ها صورت گرفته و مشخص‌شده است که دارای مزایایی زیر می باشند:

• تجزیه‌پذیری در طبیعت
• کاهش مصرف فیلم‌های پلیمری پایه نفتی
• کاهش ضایعات جامد
• قابل‌مصرف به همراه ماده خوراکی
• نداشتن ضرر برای مصرف‌کننده
• نفوذپذیری انتخابی
• امکان کنترل انتقال بخارآب، اکسیژن و دی‌اکسید کربن
• همچنین گسترش کپک‌ها و ناهنجاری‌هایی مثل از دست دادن آب را کاهش می‌دهد و در دراز مدت بر روی تغییرات رنگ اثر می‌گذارد.

مزایا معایب پوشش دهی میوه های تازه با واکس

سطح بیرونی میوه‌ها دارای یک لایه پوشش طبیعی است که در طول مراحل جابجایی و شستشو تا حدودی از بین می‌رود. کاربرد مصنوعی لایه اضافی واکس، حفاظی را در برابر حمله موجودات زنده ایجاد می‌کند. فایده اصلی پوشش دهی فرآورده‌ها معمولاً کاهش در تعرق و تنفس میوه و روشی در حفظ کیفیت و افزایش عمر انبارداری میوه‌ها هست. ولی اگر به‌طور صحیح استفاده نشود، به دلیل جلوگیری از تبادلات اکسیژن و دی‌اکسید و ایجاد تنفس بی‌هوازی باعث طعم نامطلوب در میوه‌ها خواهد شد.

پوشش های خوراکی چیست و چگونه عمل میکنند؟

پوشش‌های خوراکی لایه‌نازکی از مواد خوراکی (پروتئین، پلی ساکارید و لیپیدها) هستند که به‌طور مستقیم روی سطح میوه تشکیل می‌شوند. این پوشش‌ها پتانسیل ایجاد یک سد انتخابی برای حفظ رطوبت، دی‌اکسید کربن و اکسیژن، بهبود خواص مکانیکی و بافتی، جلوگیری از دست دادن عطروطعم محصول را دارا بوده و به‌عنوان یک حامل برای افزودنی‌های مختلف عمل می‌کنند.

پوشش‌های خوراکی ممکن است اتمسفر گاز درونی میوه را کنترل کنند و سرعت تنفس محصول را به حداقل رسانده و همچنین تبخیر آب و کاهش رطوبت را به تأخیر بیندازند. در دهه‌های اخیر عطروطعم و ظاهر مهم‌ترین ویژگی میوه‌ها و سبزی‌ها برای مصرف‌کنندگان بوده اما اخیراً مصرف‌کنندگان بیشتر به‌سلامت محصول و ارزش غذایی آن اهمیت می‌دهند.

پوشش‌های خوراکی برای افزایش عمر انباری میوه‌ها و سبزی تازه از طریق کاهش فرآیندهای متابولیکی و کاهش رشد میکروبی عمل می‌کنند. این پوشش‌ها یک سد حفاظتی برای کاهش سرعت تنفس و تعرق به وجود می‌آورند و با این روش پیری محصول به تأخیر انداخته می‌شود.

روش متداول نگهداری از پسته تازه

نگهداری پسته تازه در فریزر یکی دیگر از روش های مرسوم کشاورزان است که تا به حال تداوم داشتهخ است. در مطالعه ای که بر روی نگهداری پسته تازه احمدآقایی در دمای فریزر (18- درجه سانتی گراد) صورت گرفت، پسته ها در پنج مرحله از رسیدن میوه(0، 20، 40، 70 و 100 درصد) با خوشه برداشت شده و درون پاکت های پلاستیکی پنج لایه قرار گرفت و تحت شرایط خلاء بسته بندی گردید.

سپس پسته ها در دمای انجماد به مدت سه ماه نگهداری شدند. بعد از بیرون آوردن نمونه ها، ویژگی های ظاهری شامل شکل ظاهری پسته، وضعیت پوست استخوانی، شکل مغز، طعم، بافت و پذیرش کلی بررسی گردید.

نتایج نهایی نشان داد که بهترین امتیاز مربوط به پسته های برداشت شده در مرحله چهارم برداشت بود. به نظر میرسد نگهداری پسته تازه با پوست نرم در دمای 18- درجه سانتی گراد هر چند مقداری طعم میوه را تغییر میدهد ولی شکل ظاهری تا حدودی حفظ میگردد.

مهم‌ترین نکاتی که باید در انبار کردن پسته خشک رعایت شود

۱- برداشت زودهنگام نیز مانند دیر برداشت کردن از کیفیت محصول پسته کم می‌کند، طوری که زود برداشت کردن پسته علاوه بر اینکه موجب کاهش زیاد وزن می‌شود، مدت‌زمان انبارداری را نیز کم می‌کند.

۲- پسته‌ها را باید حتماً بعد از برداشت به‌منظور کم کردن لکه پوست استخوانی و اطمینان از سالم بودن و کیفت آن، پوست‌گیری و خشک کرد. اگر به هر شکلی مثل خرابی خط فرآوری مجبور باشیم که پسته‌ها را به‌طور موقت با پوست  انبار کنیم باید این کار پیش از اینکه پوست‌گیری شروع شود و در صفر درجه و رطوبت نسبی پایین‌تر از ۷۰ درصد صورت گیرد.

۳- پسته‌هایی که روی آب قرار می‌گیرند، دارای مغز رشد نکرده، رطوبت کم، آفت‌زده و پرنده‌ زده‌اند. پسته‌هایی که روی آب قرار می‌گیرند به‌طور مجزا از پسته‌های سنگین‌تر و ته‌نشین شده مورداستفاده قرار می‌گیرند و بعد از جداسازی پسته‌ها در مخزن آب باید پسته‌ها را خشک کرده تا رطوبت آنها کم به شش درصد برسد.

۴-پسته‌های آماده نشده برای فروش، باید در رطوبت پایین‌تر از ۷/۰ در ۲۵ درجه سلسیوس با میزان رطوبت کمتر از ۷ درصد نگهداری شوند.

۵- رطوبت  انبار پسته باید پایین‌تر از ۷۰ درصد باشد در این صورت رشد فعالیت قارچ‌ها به‌طور متوسط متوقف می‌شود.

مشاهده تمامی محصولات فروشگاه