انواع روش های برداشت ذرت

با توجه به این که ارقام ذرت مورد کشت در کشور اغلب دو منظوره می باشند، بنابراین بسته به نوع مصرف و مرحله نمو گیاه می توان به برداشت علوفه و یا دانه مبادرت نمود. البته با توجه به شرایط مطلوب مناطق کشت در اغلب استان ها و توسعه صنعت مرغداری و گسترش واحدهای دامداری صنعتی و نیمه صنعتی، نیاز به ذرت دانه ای و ذرت علوفه ای همواره وجود دارد و عامل تعیین کننده و تاثیر گذار در انتخاب نوع مصرف ذرت می تواند مقایسه درآمد اقتصادی حاصل از برداشت دانه و یا علوفه ذرت و نیز بازار مصرف محصول در هر منطقه کشور باشد.

شایان ذکر است که حداکثر عرضه ذرت دانه ای در کشور در آبان ماه است و کمبود عرضه از خرداد تا شهریور ماه وجود دارد. به علاوه اوج مصرف ذرت دانه ای در ماه های اسفند و اردیبهشت و ۴۵ روز قبل از مهر ماه می باشد. البته با توجه باینکه ذرت دانه ای در سال های اخیر در ایالت متحده آمریکا و اروپا در تولید سوخت زیستی اتانول مورد استفاده قرار گرفته است، بنابراین صنعت مذکور نیز به عنوان یک رقیب جدی برای صنعت مرغداری در جهان مطرح شده و منجر به تغییر قیمت جهانی ذرت دانه ای گردیده است.

با توجه با اینکه کشور ما همه ساله وارد کننده مقادیر متنابهی ذرت دانه ای از خارج کشور می باشد، بنابراین نوسانات قیمت فرآورده های پروتئینی دور از انتظار نیست. در خصوص ذرت علوفه ای نیز حداکثر تولید و برداشت در ماه های شهریور تا آبان ماه می باشد و در صورت بروز سرمای زودرس پاییزه در نیمه مهرماه برداشت و عرضه محصول با محدودیت جدی روبرو خواهد شد.

طریقه ی برداشت ذرت دانه ای

مهم ترین عامل تعیین کننده در برداشت ذرت دانه ای زمان رسیدگی فیزیولوژیکی گیاه و رطوبت مناسب زمان برداشت می باشد. رطوبت مناسب دانه برای برداشت ذرت دانه ای معمولا بین ۱۵ تا ۲۵ درصد می باشد. شایان ذکر است که در رطوبت های بیش از ۲۵ درصد مشکلات خشک کردن افزایش یافته و منجر به افت زیاد کمی و کیفی محصول خواهد گردید. برای برداشت ذرت دانه ای می توان با تعویض هد (دماغه) کمباین برداشت غلات، از آن به عنوان کمباین برداشت ذرت استفاده نمود. شایان ذکر است که پس از برداشت بایستی رطوبت دانه ها در ایستگاه ذرت خشک کنی تقلیل و به حد ۱۴ الی ۱۶ درصد برسد.

انواع ادوات برداشت ذرت دانه ای

پیکر ذرت : معمولا برای برداشت ذرت های بذری بکار می رود تا در زمان برداشت خسارت وارده به جنین بذر به حداقل ممکن برسد. پس از برداشت، ذرت های با رطوبت بالا در محوطه بزرگی پهن می شوند و با زیر و رو کردن همه روزه بلال ها رطوبت به حد استاندارد بذری (۱۲ درصد) می رسد. پیکر هاسکر ذرت این دستگاه می تواند علاوه بر برداشت بلال پوشش آن را نیز حذف نماید و معمولا برای برداشت ذرت های بذری بکار رود.

پیکر هاسکر-شیلر ذرت : این دستگاه علاوه بر برداشت و حذف پوشش بلال جداسازی دانه های بلال را از سطح چوب انجام می دهد و مشابه کمباین غلات دانه ذرت آماده مصرف را تحویل می نماید. غالبا برای برداشت ذرت دانه ای بکار می رود و استفاده از آن برای مزارع ذرت بذری قابل توصیه نمی باشد.

شایان ذکر است که در صورت مطلوب بودن شرایط اقلیمی و عدم ریزش باران های پاییزه، می توان محصول ذرت دانه ای را در مزرعه رها کرد تا رطوبت آن در شرایط طبیعی کاهش یابد و این روش به عنوان روش آفتاب خشک در بسیاری از مناطق گرم کشور قابل توصیه و متداول می باشد و در صورت آفتاب خشک شدن ذرت و کاهش رطوبت به ۱۴ الی ۱۶ درصد، هزینه خشک کن ذرت نیز از هزینه های تولید کاسته خواهد شد. لازم به توضیح است که در برخی مناطق کشور نظیر تربت جام در استان خراسان رضوی خسارت موش، ذرت دانه ای را در مزرعه در مرحله برداشت تهدید می نماید، بنابراین ضروریست نسبت به برداشت به هنگام مزرعه اقدام شود.

تعیین رطوبت دانه ذزت

تعیین رطوبت دانه ها در مرحله برداشت حائز اهمیت فراوان است. برای تعیین رطوبت دانه ابتدا لازم است نمونه ۱۵۰ الی ۲۰۰ گرمی از دانه یا بذر برداشتی تهیه و سپس توسط دستگاه رطوبت سنج استاندارد، رطوبت آن تعیین می گردد. در زمان برداشت مزارع ذرت دانه ای رطوبت مطلوب دانه ها ۲۰ الی ۲۵ درصد و برای مزارع ذرت بذری حداکثر ۱۸ الی ۲۰ درصد می باشد که پس از خشک کردن دانه ها بایستی رطوبت ذرت دانه ای و بذری به ترتیب به ۱۴ و ۱۲/۵ درصد تقلیل یابد تا مانع از کپک زدن دانه ها و ایجاد آلودگی گردد. لازم به ذکر است که کنسرسیوم ذرت همه ساله مبلغ خشک کردن هر کیلو ذرت دانه ای مرطوب را تعیین و به ایستگاه های ذرت خشک کنی سراسر کشور ابلاغ می کند.

برداشت ذرت علوفه ای

روند صعودی افزایش کشت و تولید ذرت علوفه ای در سالهای اخیر قابل توجه و نیازمند توجه و برنامه ریزی می باشد. علیرغم این که کیفیت علوفه ای و سیلویی نیز بایستی در کنار کمیت آن مدنظر قرار گیرد اما تاکنون به دلیل نیاز مبرم واحدهای دامداری کیفیت محصول کمتر مورد توجه بوده است و قیمت محصول بر مبنای کیفیت تعیین و تعریف نشده است. بایستی توجه داشت که حداقل ۳۰ الی ۵۰ درصد وزن بوته ذرت علوفه ای را بایستی بلال تشکیل دهد و این دررشرایطی است که بسیاری از مزارع ذرت علوفه ای کشت تابستانه بوده و درصد بلال علوفه کمتر از ۲۰ درصد می باشد.

لذا مرحله مناسب برداشت ذرت علوفه ای خمیری شدن دانه ها می باشد که رطوبت دانه ها و بوته ذرت بین ۶۵ تا ۷۰ درصد است. برداشت زودتر از موقع به دلیل نداشتن کیفیت مناسب و از دست دادن پساب فراوان مورد پسند واحدهای دامداری نمی باشد. همچنین برداشت در موقع محصول به دلیل خشک شدن بوته ها در واحدهای دامداری برای حیوانات نشخوار کننده، نظیر گاو مشکل آفرین است و معمولا از معده حیوان برمی گردد.

لذا بایستی آن را با ملاس غنی سازی نموده و سپس در جیره دام وارد نمایند. برای برداشت ذرت علوفه ای نیز می توان از چاپرهای یک ردیفه، دو ردیفه و یا ۴ ردیفه پشت تراکتوری استفاده نمود. همچنین با توسعه و بکارگیری چاپرهای خورشیدی (خودکششی ۶ ردیفه که سرعت بالایی برای برداشت دارند در سالهای اخیر مشکل عمده ای برای برداشت ذرت علوفه ای در کشور وجود ندارد و در صورت توسعه بیشتر کشت، ادوات برداشت از سایر استان های همجوار قابل تامین است.

سرمای پاییزه در زرت

معمولا در مزارع ذرت در بسیاری از استان های کشور در نیمه اول مهرماه احتمال بروز سرمای پاییزه وجود دارد. بررسی میانگین داده های هواشناسی موید وقوع اولین سرمای پاییزه در حدود ۲۰۰ الی ۲۱۰ روز از اول فروردین ماه یا حدود ۱۵ الی ۲۵ مهر ماه می باشد. انحراف معیار اعداد حدود ۱۵ روز است.

این بدین مفهوم است که امکان وقوع اولین یخبندان پاییزه در محدوده زمانی ۱۵ مهر تا ۱۵ آبان با احتمال بیش از ۹۵ درصد وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد که تاریخ بروز سرمای زودرس پاییزه برای شهرستان های همدما نظیر بیرجند و قائن در خراسان جنوبی، تربت حیدریه، مشهد و نیشابور در خراسان رضوی، قوچان، شیروان و بجنورد در خراسان شمالی و… تقریبا همزمان می باشد.

لذا حداکثر فرصت رشد و نمو ذرت با حداقل استرس سرما در کشت تابستانه، حدود ۱۰۰ تا ۱۱۵ روز از ابتدای تابستان می باشد. بنابراین بایستی فقط ارقام زودرس ذرت دانه ای نظیر رقم فجر (KSC260)، رقم دهقان (KSC400)، رقم دابل کراس ۳۷۰ (DC370) و یا ارقام دیررس و میان رس ذرت سیلویی نظیر KSC500 و KSC704 در کشت تابستانه کشت شوند.

انواع تنش سرما در ذرت

تنش سرمازدگی برگشت پذیر (الاستیک)
تنش سرمازدگی غیر قابل برگشت (پلاستیک) تنش سرمازدگی برگشت پذیر (الاستیک) در برخی سال ها کاهش ناگهانی درجه حرارت محیط در اوایل فصل پاییز، به محصول ذرت دانه ای یا سیلویی که به مرحله برداشت نرسیده خسارت می زند. سرمازدگی معمولا در درجه حرارت های بالاتر از صفر اما پایین تر از آستانه حداقل تحمل درجه حرارت (۱۰ درجه سانتیگراد)، اتفاق می افتد و گیاه بدون این که یخ زدگی بروز کند، آسیب می بیند.

از نظر فیزیولوژیکی آثار این تنش الاستیک یا برگشت پذیر خواهد بود و با رفع دوره سرما گیاه مجددا بهبود یافته به رشد خود ادامه می دهد. بروز صدمات ناشی از سرمازدگی نیز با مدت زمانی که گیاه در معرض سرما قرار می گیرد رابطه دارد. به عبارت دیگر در یک درجه ثابت با افزایش زمان، خسارت حاصله از سرما افزایش می یابد. برخی صدمات غیر مستقیم دیگر ناشی از سرمازدگی شامل کمبود مواد غذایی (گرسنگی) گیاه است که در اثر افزایش سریع تنفس و کاهش فتوسنتز خالص پیش می آید و پس از رفع سرما بهبود می یابد.

تنش سرمازدگی غیر قابل برگشت (پلاستیک)

چنانچه بروز سرما سریع بروز باشد، صدمات ناشی از آن نیز به سرعت بروز می کند. این حالت که شوک سرمایی نامیده می شود، در هنگام کاهش ناگهانی درجه حرارت در جریان رشد گیاهان پیش می آید و در اثر آن تراوایی غشای سلولی بلافاصله از بین رفته و سلول ها از نظر میکروسکوپی به حالت پلاسمولیز کاذب در می آیند (غشاء از دیواره سلولی جدا می شود).

به دنبال این حالت ترکیبات داخلی سلول از جمله پتاسیم به سرعت به بیرون سلول نفوذ می کنند و از تجمع این مواد در فضاهای بین سلولی، تاول های آبسوخته ای بوجود می آید که در زیر آن ها آب جمع می شود. این نوع خسارت سرمازدگی غیر قابل برگشت (پلاستیک) بوده و بعد از برطرف شدن سرما بهبود نخواهد یافت.

خشکی نیز تنش ثانویه ناشی از سرمازدگی محسوب می شود. معمولا در هنگام بروز سرما به علت سرد شدن محیط ریشه، گیاه قادر به جذب آب کافی نخواهد بود، زیرا ریشه برای جذب آب به درجه حرارت خاصی نیاز دارد. تخریب پروتئین ها، از بین رفتن ذخایر و کمبود پروتئین، توقف جریان سیتوپلاسمی، تجمع مواد سمی(آمونیاک، نیترات، پلی فنل ها و سایر مواد حد واسط) از سایر عوارض ناشی از سرما زدگی می باشند.

شرایط بروز سرما در ذرت

خسارت ناشی از سرما به شدت دما و مدت زمان دوام آن بستگی دارد. دمای صفر درجه سانتیگراد به مدت ۵ – ۴ ساعت و یا ۲- درجه به مدت حتی چند دقیقه صدمه شدیدی به بافت های برگ و ساقه وارد می سازد. برای ایجاد خسارت سرما در گیاه ذرت لازم نیست الزاما دما به صفر و یا زیر صفر درجه سانتیگراد برسد، بلکه در دمای بین ۲ تا ۴ درجه سانتی گراد هم احتمال سرمازدگی و سبز خشک شدن گیاه وجود دارد.
در شرایطی که آسمان صاف، بدون ابر و آرام باشد، تلفات دمای تشعشعی داخل مزرعه خیلی سریع بوده و هر ک د ده و سرمازدگی حتی در درجات بالاتر از صفر درجه سانتیگراد نیز به وقوع می پیوندد. در شرایط دمای داخل برگ ها ممکن است به زیر صفر درجه کاهش یابد در دمای نزدیک به یخ زدن، چنانچه مزرعه ذرت در یک منطقه مسطح و کم ارتفاع که محل جمع هوای سرد است قرار گرفته باشد یخ زدگی رخ می دهد، در حالی که در نقاط مرتفع تر همان منطقه ممکن است گیاه از سرما مصون بمانند.

یک مزرعه متراکم نیز با محبوس کردن دما کمتر صدمه می بیند و بیشتر خسارت سرما در حاشیه های مزرعه که تراکم کمتری دارند، مشاهده می شود. اندام های مختلف بوته نسبت به سرمازدگی حساسیت های متفاوتی دارند. برگ ها حساس ترین اندام ها هستند، زیرا نازکی برگ مانع نگهداری دمای داخلی آن می گردد. اما ساقه، غلاف های اطراف بلال و دانه به خاطر ضخامت بیشتر و نگهداری بهتر دما، کمتر صدمه می بینند. برودت دمای سطح خاک در حدود ۵ درجه بیشتر از دمای هوا بوده و ممکن است یک تا دو روز زودتر رخ دهد. معمولا علائم سرمازدگی در روی برگ و غلاف زودتر مشاهده می گردد.

ارزیابی خسارت سرما در ذرت

برای ارزیابی مزرعه سرمازده اولین بازدید در صبح روز بعد از وقوع سرما انجام می گیرد. پس از بالا آمدن خورشید و در اواسط صبح و پس از شروع فعالیت عادی بوته ها، علائم سرمازدگی قابل رویت می باشند. بافت های سرما زده تغییر رنگ داده، خشک شده و محتویات درون سلولی به صورت مایعی قندی در سطح برگ ها و ساقه جاری می شوند . در ارقام متوسط رس و دیررس ذرت ( TWC 647 ، SC 604 ، SC647 ، SC704 ، SC500 )، در اوایل تا اواسط مرحله دندانی شدن (۴۰ – ۳۵ روز بعد از ظهور کاکل بلال) و از اواخر مرحله خمیری دانه برداشت شروع می گردد.

با شروع این مرحله یک لایه نشاسته سخت در سطح دانه تشکیل شده که به تدریج به طرف انتهای بذر یعنی محل اتصال دانه به چوب بلال حرکت میکند. حد فاصل نشاسته سخت و نرم، از قسمت پشت دانه به صورت خط کمرنگی دیده می شود که به آن خط شیری می گویند. در آخر این مرحله دانه ها به حداکثر وزن رسیده و انتقال مواد غذایی به دانه متوقف می گردد.

عوارض بروز خسارت سرما در این مرحله بیشتر مواقع محدود به قسمتی از برگ می گردد. وزن برگ معمولا حدود ۲۰ – ۱۵ درصد از کل وزن تر علوفه را تشکیل می دهد. برگ های سرما زده ابتدا از رنگ سبز به خاکستری تغییر رنگ داده و سرانجام خشک و قهوه ای رنگ می شوند. در سرمازدگی خفیف برخی برگ ها پس از مدتی بهبود یافته و فعالیت عادی خود را ادامه می دهند. یک مزرعه نارس ذرت علوفه ای رطوبت بالایی دارد. چنین محصولی اگر سیلو گردد پس آب زیادی ایجاد کرده و تلفات ماده خشک (انرژی) توسط شیرابه زیاد خواهد بود.

در چنین مزارعی باید به گیاهان اجازه داده شود رشد خود را ادامه داده تا این که میزان ماده خشک بوته به حدود ۳۵ – ۳۰ ٪ برسد و نباید در برداشت عجله نمود. عملکرد یک مزرعه سرما زده نیز می تواند اضافه شود. برداشت زود به معنی کاهش عملکرد ماده خشک و خطر ریسک تخمیر نامناسب در سیلو و تولید یک سیلوی ترش (اسیدی) است.

در شرایطی که سرمازدگی شدید بوده و تمام بوته صدمه ببیند، سرعت خشک شدن محصول افزایش می یابد. در این مزارع نیز برداشت محصول باید زمانی آغاز شود که میزان ماده خشک بوته به ۳۵ – ۳۰٪ رسیده باشد. به عنوان آخرین راه حل میتوان در زمان سیلو کردن محصول، دانه یا کاه غلات را به منظور کاهش درصد رطوبت و افزایش ماده خشک سیلو اضافه نمود. حدود ۱۴ کیلوگرم کاه یا دانه غلات در هر تن محصول سیلویی، میزان ماده خشک را به میزان یک درصد افزایش می دهد.

برای تعیین ماده خشک بوته، بهتر است نمونه ای تهیه و به آزمایشگاه ارسال گردد. اگر مزرعه آماده برداشت بوده (۳۰٪ ماده خشک) و سرمازدگی به وقوع پیوندد، مزرعه باید هرچه زودتر واکثر طی ۵ – ۴ روز بعد برداشت و سیلو گردد. چنین مزراعی سریعا خشک می کردند، به خصوص اگر هوا گرم باشد. اگر میزان ماده خشک مزرعه بیشتر از ۳۵٪ باشد، باید دستگاه برداشت طوری تنظیم گردد که اندازه قطعات علوفه برش خورده از ۱۰ – ۸ میلیمتر تجاوز نکند. همچنین در موقع پر کردن سیلو باید فشردن سیلو به خوبی و بقدر کافی انجام گیرد.

نیترات در محصول سرما زده ذرت

نیتروژن معمولا به شکل نیترات از طریق ریشه جذب گیاه می گردد. سپس از طریق ساقه به برگ ها منتقل و در آنجا به پروتئین تبدیل می گردد. در شرایط عادی رشد و نمو، همزمان با رسیدن محصول، میزان نیترات در بوته کاهش یافته و به صفر می رسد. بعضی مواقع مقدار نیترات در محصول سرما زده و قبل از سیلو کردن بسیار بالا است. تغذیه چنین محصولی می تواند موجب بروز مسمومیت نیترات در دام شده که گاهی اوقات همراه با تلفات دام نیز می باشد.

روش های کاهش خطر مسمومیت نیترات

تاخیر در برداشت مزرعه با توجه به درصد ماده خشک بوته. در صورتی که محیط آفتابی باشد، تاخیر ۴ – ۳ روزه در برداشت می تواند مقدار نیترات را تا حد اطمینان بخشی کاهش دهد.
محصول سرما زده به خاطر خشک بودن بیش از حد، باید سریعا برداشت گردد. لذا ارتفاع برداشت بایستی حداقل از ۳۰ سانتی متری سطح خاک صورت پذیرد. معمولا میزان تجمع نیترات در قاعده ساقه بیشتر از سایر اندام ها است. محصول سرمازده باید قبل از تغذیه حداقل به مدت ۳ هفته در سیلو مانده باشد. بهتر است از مصرف تازه خوری بوته یا علوفه چاپر شده خودداری گردد. تخمیر سیلو موجب کاهش میزان نیترات می گردد. در صورت مصرف تازه خوری محصول سرمازده، آزمون نیترات قبل از تغذیه و یا قبل از پر کردن سیلو ضروری است. اگر میزان نیترات در علوفه بالا باشد بهتر است برداشت محصول از ارتفاع بیشتری انجام گیرد.

ارزش غذایی ذرت سیلویی سرمازده

تاثیر سرمازدگی در ارزش غذایی ذرت سیلویی به شدت سرمای حادث شده و مرحله رشدی بوته ذرت بستگی دارد. قابلیت هضم بوته ذرت در اواخر مرحله دندانی شدن (خط شیری در وسط دانه) به حداکثر می رسد، اما تغییرات آن از ابتدا تا انتهای این مرحله (ناپدید شدن خط شیری و رسیدن فیزیولوژیکی دانه)، ناچیز است. دلیل آن این است که در اواخر فصل رشد ذرت، برگ ها و ساقه ذرت سرشار از ترکیبات غیر ساختمانی انرژی زا بوده که به تدریج به دانه منتقل و ذخیره می گردند.

وقتی بوته کامل ذرت برای سیلو برداشت می گردد چندان مهم نیست که کربوهیدرات ها در دانه و یا در برگ و ساقه ذخیره شده باشند. از این رو مزرعه سرما زده ذرت سیلویی (با در نظر گرفتن ماده خشک بوته)، باید هرچه سریعتر برداشت شود. مقدار پروتئین خام با رسیدن بوته تدریجا کاهش می یابد. در محصول سرما زده نارس میزان پروتئین خام معمولا بیشتر از محصول رسیده است. سرما زدگی، خوش خوراکی ذرت سیلو شده را تا حدودی کاهش می دهد که چندان مهم نیست و می توان با افزودن ملاس چغندرقند در موقع تغذیه بتدریج گاوها را به خوردن تشویق نموده و پس از عادت کردن به طعم غذا، ملاس را از جیره حذف نمود.

ذرت دانه ای سرما زده

برآورد خسارت سرما در ذرت دانه ای بستگی به مرحله رشد دانه در زمان وقوع سرما و تعداد های سرما زده دارد. هر چه دانه به مرحله رسیدن فیزیولوژیکی (تشکیل لایه سیاه در با اتصال دانه به چوب بلال)، نزدیکتر باشد، خسارت ناشی از سرما کمتر خواهد بود. و اگر تمام برگ ها در اثر سرما از بین بروند، بخاطر انتقال کربوهیدرات ها از ساقه به بلال ادامه رشد تا رسیدن دانه متوقف نخواهد شد.

افزایش وزن دانه تا زمانی که برگ سبز روی بوته باشد (به خصوص برگ های بالاتر از بلال) تا تشکیل لایه سیاه ادامه خواهد یافت و حتی در صورت نبودن برگ سالم، اگر غلاف های بلال و ساقه سبز و سالم باشند، این روند ادامه خواهد یافت. اگر در طی دوره پر شدن دانه یخ زدگی رخ ندهد، اما هوای سرد (۱۲ – ۷ درجه سانتیگراد)، به مدت چند روز ادامه داشته باشد، در این صورت رسیدگی پیش از موعد رخ داده و افزایش وزن دانه متوقف می گردد. اگر ذرت در مرحله ۳۰ درصد خط شیری با سرمای شدید مواجه گردد، پتانسیل عملکرد کمی خواهد داشت.

دانه ها چروکیده شده و لایه خارجی پوست از دانه جدا می گردد. بهتر است این مزرعه را تا فراهم شدن شرایط مناسب برای مصرف سیلو نگهداری نمود و سپس برای مصرف سیلویی برداشت کرد. محصول شدیدا سرما زده به مدت زمان بیشتری برای خشک شدن نیازمند است که خود موجب افزایش خسارت می شود، زیرا نارس بودن بوته موجب افزایش درصد شکستگی ساقه می گردد.

خسارت قارچ ها و کپک ها در نتیجه کاهش سرعت خشک شدن دانه افزایش یافته و وزن دانه کاهش می یابد. در زمان برداشت با کمباین به خاطر رطوبت بالای بذر درصد شکستگی دانه و چوب بلال افزایش یافته و در نتیجه ضایعات نیز بیشتر شده و پس از خشک شدن و بوجاری محصول سالم کمتری به دست می آید.

روش های کاهش خسارت سرما در ذرت

با اعمال برخی اقدامات میتوان خطر ریسک سرمای پاییز را کاهش داد از جمله:

رکنیت بموقع با در نظر گرفتن دوره رشد هیبرید انتخابی و با در نظر گرفتن تاریخ اولین سرمای پاییز.
استفاده از ارقام زودرس تر در کشت تاخیری.
انتخاب قطعه کشت ذرت در اراضی دارای کمی شیب و ترجیحا در جهت شمال – جنوب بهتر از اراضی است که مسطح بوده و یا محصور در بین ارتفاعات باشند.

مسائل پس از برداشت ذرت

یکی از مسائل مهم پس از برداشت ذرت دانه ای از بین بردن بقایای گیاهی می باشد و روش های مختلفی تاکنون مورد استفاده بوده است که مختصرا به آن ها اشاره می شود.

استفاده از ساقه خرد کن ها: پس از برداشت ذرت دانه ای می تواند با قطعه قطعه کردن ساقه گیاه و کاه و کلش باقی مانده و بازگرداندن آن به خاک مزرعه مناسب و قابل توصیه باشد. به علاوه می تواند به آماده سازی بهتر بستر بذر برای کشت پاییزه نیز کمک کند.

آتش زدن مزارع پس از برداشت: در مناطقی نظیر استان فارس متداول بوده و به لحاظ علمی پذیرفته نیست، زیرا باعث از بین رفتن بسیاری از میکروارگانیسم ها و موجودات مفید خاک گردد.

برداشت و جمع آوری بقایای ذرت دانه ای: روش دیگر برداشت بقایای ذرت دانه ای پس از برداشت دانه با کمباین می باشد که بدلیل کمبود مواد آلی خاک های ایران به ویژه در استان های خشک و نیمه خشک نظیر خراسان و کرمان قابل توصیه نیست و بهتر است بقایای محصول به خاک باز گردانده شود.

مشکلات و مسائل مرتبط با رقم، گروه رسیدن رقم، زمان کاشت، رطوبت برداشت و خشک کن :

از آنجایی که بالغ بر ۶۵ درصد از مزارع ذرت دانه ای با رطوبت بیش از ۳۰٪ برداشت می شوند و خشک کردن دانه با درجه حرارت ۱۴۰ – ۱۳۰ درجه سانتی گراد انجام می شود، لذا کشت ارقام مناسب با توجه به طول دوره رشد محصول در هر منطقه حائز اهمیت فراوان است خشک کن ها ممکن است خورشیدی (شکل ۷۳) یا الکتریکی (شکل ۷۴) باشند. در خشک کن های خورشیدی بذر در مقابل تابش آفتاب خشک می شود. در خشک کن های الکتریکی ورود هوای گرم به داخل دستگاه سبب خشک شدن دانه ها می گردد.

در صورت خشک نشدن محصول فاسد شده و انواع قارچ ها به خصوص انفولا توکسین در آن رشد می کند که سبب ضرر می شود. به همین دلیل زارعین مجبورند محصول خود را به قیمت بسیار پایین به واسطه ها بفروشند و سود کمتری ببرند. برای خشک کردن، ابتدا ذرت در منطقه ای که صاف و آسفالت می باشد دپو گردیده سپس توسط بالابر ها وارد سیستم خشک کن شده و عملیات خشک کنی آغاز می شود و پس از پایان به مبادی مصرف انتقال میابد.

یکی دیگر از مشکلات آن است که ضریب تبدیل دانه در سطح جهانی ۷/۱ و در ایران حدود ۲/۳ است که می تواند متاثر از انتخاب نامناسب رقم مورد کشت به ویژه کشت ارقام دیررس و متوسط رس در مناطق با فصل رشد کوتاه و یا به عنوان کشت تابستانه می باشد. حلقه گمشده دیگر در فرآیند تولید ذرت دانه ای وزن هکتولیتر یعنی وزن دانه در حجم ۱۰۰ لیتر می باشد که این میزان در ذرت مرغوب خارجی بالغ بر ۵۵ کیلوگرم است در صورتی که در کشور ما در حدود ۴۷ کیلوگرم است و می تواند باز هم متأثر از انتخاب نامناسب رقم مورد کشت، پر نشدن کامل دانه ها و بالطبع رطوبت بالای دانه در زمان برداشت باشد. انتظار می رود با آگاهی بخشی به کشاورزان به عنوان حلقه اصلی زنجیره تولید در آینده ای نزدیک شاهد خودکفایی در تولید این محصول استراتژیک در کشور باشیم.

منبع:

ذرت ژنتیک، به نژادی، به زراعی و فرآوری

مولفان:

دکتر سعید خاوری خراسانی

مهندس شیرین قاضیان تفریشی

انواع روش های برداشت ذرت