آشنایی کامل با گیاه صنعتی کنجد

آشنایی کامل با گیاه صنعتی کنجد

مقدمه ای بر آشنایی با گیاه صنعتی کنجد

کنجد (Sesame) یکی از دانه های روغنی و خوراکی مهم در کشاورزی سنتی نواحی گرم بشمار می رود و ظاهرا قدیمی ترین دانه روغنی در جهان می باشد. سابقه کشت و پراکندگی گونه های مختلف کنجد در آفریقا، ایران، افغانستان، هندوستان و استرالیا آنقدر زیاد است که در رابطه با محل دقیق اهلی شدن آن اتفاق نظر نیست. واویلف، هند را منشأ کنجد دانسته است.

اما تنوع وسیع انواع وحشی در آفریقا نشان می دهد که احتمالا کنجد زراعی از Sesamum capense در نواحی مرکزی قاره آفریقا و ظاهرا در اتیوپی منشأ یافته است. ظاهرا کنجد توسط استعمارگران به اروپا و آمریکا راه پیدا کرده است.

مقدار تولید کنجد در جهان طی سال های اخیر حدود ۳ میلیون تن در سال برآورد گردیده است. کشورهای چین، هند، سودان و میانمار مهمترین تولید کنندگان کنجد در جهان بشمار می روند.

سابقه کشت کنجد در بین النهرین، پاکستان و ایران به بیش از 4000  سال می رسد. در حال حاضر، کنجد در نواحی مختلف کشور شامل استان های خوزستان، بلوچستان، اصفهان و فارس و حتی در بعضی نواحی سرد مانند شهرهای اراک، نهاوند و مراغه کاشته می شود.

بر اساس گزارش فائو در سال ۲۰۰۰، سطح زیر کشت کنجد در ایران حدود ۳۹۰۰۰ هکتار با میانگین عملکرد حدود ۲۹۰ کیلوگرم در هکتار بوده است. پتانسیل عملکرد کنجد به ۳۰۰۰ کیلوگرم در هکتار می رسد. عملکردهای بیش از ۱۰۰۰ کیلوگرم در زراعت سنتی و بیش از ۲۰۰۰ کیلو گرم در زراعت مکانیزه و تحت شرایط آبیاری بشمار می روند.

آشنایی با خصوصیات گیاهی کنجد

کنجد با نام علمی سساموم ایندیکوم (.Sesamum indicum L) گیاهی است یک ساله از تیره کنجد (Pedaliaceae) و دیپلوئید (2n=26) که به صورت بوته ای استوار رشد می کند. انواعی از کنجد نیز وجود دارند که چندساله بوده و ساقه در آن ها منشعب می باشد. طول دوره رشد کنجد از 3 تا 6 ماه متغیر بوده و غالبا ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز می باشد.

کنجد سیستم ریشه ای مستقیم، قوی و گسترده دارد که قادر است در خاک های نفوذپذیر، گرم و مرطوب تا عمق ۲ متری نفوذ نماید. عمق توسعه ریشه در شرایط کشت آبی غالبا کمتر از ۱ متر است و قسمت اعظم توسعه ریشه تا عمق 60 سانتی متری مشاهده می شود. بقایای ریشه برخی از ارقام کنجد ممکن است بر بعضی محصولات اثرات آلیلوپاتیک نشان دهد.

ساقه کنجد مستقیم، دارای شیارهای طولی و در برش قطری چهار گوش است. سطح ساقه از صاف تا بسیار کرک دار متغیر می باشد. ظاهرا بین مقدار کرک در سطح ساقه و مقاومت رقم به خشکی همبستگی مثبتی وجود دارد. ساقه کنجد دارای مواد لزج (موسیلاژ) بوده و آبدار است.

رنگ ساقه از سبز روشن تا ارغوانی متغیر بوده و غالبا سبز تیره است. ارتفاع ساقه معمولا از 60 تا 150 سانتی متر متغیر بوده و گاه تا ۳ متر می رسد. بوته ممکن است تک ساقه و یا دارای انشعابات جانبی باشد. محل پیدایش شاخه های جانبی به تیپ رشدی رقم بستگی دارد.

ساقه دهی ممکن است از ناحیه پایینی و یا بالایی ساقه اصلی باشد. انواع تک ساقه معمولا زودرس بوده و از لحاظ یکنواختی رسیدگی، کمتر بودن ریزش دانه در انواع دارای کپسول شکوفا)، سهولت عملیات برداشت و حمل و نقل مطلوب تر از انواع منشعب می باشند. بیشتر ارقام زراعی از نوع تک ساقه هستند.

آشنایی با خصوصیات گیاهی کنجد

آشنایی با ارقام مختلف گیاه کنجد

هزاران توده و نژاد کنجد در کشاورزی سنتی جهان وجود دارند که هر یک به شرایط اقلیمی – خاکی ناحیه مورد تولید کم و بیش سازگاری داشته، ولی ممکن است به سایر نواحی اقلیمی – خاکی ناسازگار باشند. با این حال، باید توجه داشت که توده محلی مورد کاشت در هر منطقه ضرورتا بهترین و پر تولید ترین توده و یا ژنوتیپ برای آن منطقه نیست.

ژنوتیپ های کنجد از لحاظ میزان بریدگی پهنک و آرایش برگ ها روی ساقه، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین گل از سطح زمین، میزان و فرم شاخه دهی، تعداد بر چه در کپسول، میزان شکوفایی کپسول، یکنواختی رسیدگی و طول دوره رشد متفاوت می باشند. ژنوتیپ ها را ممکن است از نظر وجود یا عدم انشعاب به دو گروه تک ساقه و منشعب تقسیم نمود.

انواع تک ساقه در مقایسه با انواع منشعب گیاه کنجد

انواع تک ساقه در مقایسه با انواع منشعب معمولا زودرس تر ولی حساس تر به خشکی می باشند کپسول ها در انواع تک ساقه بخوبی به ساقه نزدیک بوده و به حالت تقریبا عمودی قرار دارند. این وضع احتمال ریزش دانه را در صورت شکفتن نیام کاهش می دهد.

به طور کلی، انواع تک ساقه از نظر یکنواختی رسیدگی، سهولت عملیات برداشت و حمل و نقل بوته ها و نیز کمی ریزش مطلوب هستند. اکثر ارقام زراعی از نوع تک ساقه می باشند.

ژنوتیپ ها را ممکن است بر اساس وجود یا عدم شکوفایی کپسول نیز گروه بندی نمود. تقریبا تمام توده های محلی در گروه شکوفا قرار دارند. اما بر اثر فعالیت های به نژادی، ارقامی اصلاح شده اند که ناشکوفا بوده، عملکرد بالایی دارند و برای شرایط مکانیزه مطلوب می باشند.

این ارقام دارای بوته های کوتاه، شاخه دهی عمودی، مقاوم به خوابیدگی و تیپ رشدی محدود می باشند و از لحاظ رسیدگی یکنواخت و میانرس هستند. کپسول ها در این ارقام دو برچه ای و با دیواره نازک بوده و به سهولت خرمن کوبی می گردند. در زاویه داخلی هر برگ آن ها یک کپسول تشکیل می شود. دانه ها در این ارقام به رنگ قهوه ای روشن (برنزه)، اندازه متوسط و از لحاظ شکل و اندازه یکنواخت می باشند.

در ایران چه ارقامی از کنجد کشت می شود؟

در ایران معمولا از توده های محلی کنجد برای کاشت استفاده می شود. در این میان می توان به توده های جیرفت، ایرانشهر، خوزستان، داراب و اردستان (استان اصفهان) اشاره نمود. کپسول در این توده ها شکوفا بوده و خطر ریزش در آن ها زیاد است.

این توده ها مناسب کشت در مساحت های بزرگ و شرایط مکانیزه نیستند. در اثر فعالیت های به نژادی در ایران، لینه های مناسب را از توده های جیرفت، خوزستان، اردستان و داراب جدا نموده اند. این لینه ها با شماره های آزمایشی در دست بررسی می باشند.

در ایران چه ارقامی از کنجد کشت می شود؟

کود های شیمیایی مناسب گیاه کنجد

مطالعات وسیعی در رابطه با نیازی کودی کنجد و عکس العمل آن به موجودی عناصر نان خاک در دسترس نیست. بر اساس مطالعات محدود موجود، تولید هر تن دانه کنجد به 45 تا 55 کیلوگرم نیتروژن، 14 تا 15 کیلو گرم فسفر (32 تا 34 کیلوگرم اکسید فسفر و 55 تا 65 کیلوگرم پتاسیم 66 تا 78 کیلو گرم اکسید پتاسیم) نیاز دارد.

در صورت عدم عنایت موجودی خاک، لازم است عناصر فوق الذکر به صورت کود شیمیایی به خاک اضافه گردد. برای این منظور ممکن است بر اساس عملکردهای مورد انتظار و تخمینی از وضعیت حاصلخیزی خاک (بر اساس سوابق مزرعه) مقدار کودهای مورد نیاز را تعیین کرد.

در بسیاری نواحی ممکن است از توده های محلی کنجد برای کاشت استفاده شود که پتانسیل عملکرد کمی داشته و در نتیجه به کود شیمیایی مصرفی عکس العملی نشان ندهند.

ضرورت مصرف کود های شیمیایی را در گیاه کنجد چگونه می توان تعیین نمود؟

ضرورت مصرف کود شیمیایی را ممکن است بر اساس علائم کمبود نیز تعیین نمود. علائم کمبود نیتروژن در کنجد به صورت رنگ پریدگی عمومی گیاه، وجود ساقه های باریک و عدم شاخه دهی (در ارقام منشعب) می باشد. برگ های پایینی گیاه به رنگ زرد لیمویی در آمده، بتدریج نارنجی می شوند و ریزش می یابند.

در اثر کمبود فسفر انشعاب دهی (در ارقام منشعب کاهش یافته، ساقه ها باریک شده و برگ های پایینی به رنگ سبز خاکستری تیره در آمده، نکروزه می شوند و در نهایت ریزش می کنند. در اثر کمبود پتاسیم، بوته ها کوتاه مانده، حاشیه برگ های پایینی موج دار شده و به طرف بالا حالت کاسه ای بخود می گیرند.

روی برگ ها لکه های سوختگی زرد لیمویی پدیدار می شود که بعدا به رنگ نارنجی روشن و بالاخره قرمز مسی در می آیند. معمولا ریزش برگ ها در اثر کمبود پتاسیم مشاهده نمی شود. به هرحال، تخمین زده می شود که برای حصول عملکردهایی حدود ۱ تا ۲ تن در هکتار دانه تحت شرایط کشت آبی به حدود 35 تا 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن نیاز باشد.

مقدار فسفر مورد نیاز گیاه کنجد بستگی به چه عواملی دارد؟

مقدار فسفر مورد نیاز بستگی بسیار زیادی به موجودی خاک دارد و بین 15 تا 45 کیلو گرم درهکتار فسفر (34 تا 103 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر) تخمین زده می شود. چون انتظار می رود که کنجد در نواحی با تابستان خشکی کاشته شود، به کود پتاسیم نیازی نیست.

تمام کود فسفر و ربع تا ثلث کود نیتروژن به صورت پیش کاشت در خاک قرار داده می شود. مانده کود نیتروژن (سرک) با آخرین و جین مکانیزه به خاک اضافه می شود. در زمان آخرین و جین مکانیزه و روش کاشت جوی و پشته، بوته ها ممکن است حدود 20 سانتی متر ارتفاع داشته باشند.

در صورتی که مزرعه کوچک بوده و کود سرک با دست پاشیده می شود، زمان پاشش کود سرک می تواند مرحله شروع تشکیل جوانه گل باشد. با فاصله بعد از پاشیدن کود سرک باید آبیاری بعمل آید.

مقدار فسفر مورد نیاز گیاه کنجد بستگی به چه عواملی دارد؟

شناخت تاریخ کاشت گیاه گنجد

حداقل دمای خاک در عمق کاشت برای سبز شدن بذر کنجد حدود ۲۰ درجه سانتی گراد است. از این زمان به بعد و با توجه به روند افزایش دمای هوا، طول فصل رشد باقی مانده در منطقه و زود رسی رقم، اولین تاریخ کاشت می تواند هنگامی باشد که میانگین شبانه روزی دمای هوا به ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد رسیده باشد.

کاشت در نواحی اقلیمی با زمستان نیمه سرد باید در اولین زمان ممکن و با رسیدن میانگین شبانه روزی دمای هوا به حدود ۲۰ درجه سانتی گراد انجام گیرد. در نواحی اقلیمی با زمستان کمی سرد، کاشت می تواند هنگامی انجام گیرد که میانگین شبانه روزی دمای هوا به ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد رسیده باشد.

در صورتی که در این اقلیم، کنجد به عنوان محصول دوم و پس از برداشت جو کاشته می شود، لازم است از ارقام زودرس استفاده گردد و کاشت هرچه زودتر پس از برداشت جو بعمل آید تا دوران رسیدگی محصول با سرمای زودرس پاییزی برخورد نماید.

در نواحی با زمستان ملایم، کاشت بهتر است پس از برداشت گندم و به عنوان محصول دوم انجام گیرد. تاریخ کاشت باید برای فرار دوران گل دهی و دانه بندی از گرمای شدید تابستان تنظیم گردد. در این شرایط، کاشت در نیمه دوم تیر مناسب بنظر می رسد.

در صورتی که کنجد در شرایط دیم استان گیلان کاشته می شود، باید هرچه زودتر در بهار و با رسیدن میانگین شبانه روزی دما به بیش از ۱۸ درجه سانتی گراد انجام گیرد. تأخیر در کاشت نه تنها گیاه را با کمبود رطوبت خاک روبرو می سازد، بلکه دوران رسیدگی و برداشت محصول را به باران های پاییزی برخورد می دهد.

روش های کاشت گیاه کنجد

روش کاشت کنجد در شرایط آبیاری به بافت، ساختمان و زهکشی خاک و نیم روشن آبیاری بستگی دارد. در صورت وجود بافت های سبک تا متوسط با ساختمان معقول و عدم احتمال آب ایستادگی و یا تحت شرایط آبیاری بارانی، کنجد به صورت مسطح می شود. در صورت وجود بافت نیمه سنگین و یا احتمال آب ایستادگی لازم است کنجد فرم جوی و پشته کاشته گردد.روش های کاشت گیاه کنجد

کاشت کنجد روی زمین مسطح چگونه صورت می گیرد؟

کاشت در روی زمین مسطح ممکن است با استفاده از ردیف کار غلات ریز دانه (دریل گندم ) به عمل آید. وجود یک چرخ بسیار سبک پشت هر پاشنه کاشت برای تکمیل بار با خاک مناسب است. توجه شود که دقت کار این دستگاه برای تنظیم فاصله دو بذر (به دلیل کوچکی بذر) کم است.

به همین جهت برای کاشت در زمین هستند و در روش جوی و پشته از ردیف کارهای کوچکی که برای کاشت گیاهان و جینی ریز دانه مانتا۔ تکه ای و چغندر قند بکار می رود، استفاده می شود.

در صورت کاشت روی زمین مسطح، فاصله ردیف های کاشت 30 تا 45 سانتی متر فاصله دو بار در روی ردیف کاشت ۳ تا ۵ سانتی متر و تراکم نهایی حدود 50 تا 55 بوته در متر مربع مناسب بنظر می رسد. در صورت کاشت به فرم جوی و پشته، فاصله ردیف ها 45 تا 55 سانتی متر، فاصله دو بار در روی ردیف کاشت ۳ تا ۵ سانتی متر و تراکم نهایی حدود 35 تا 45 بوته در متر مربع مناسب بنظر می آید.

فاصله دو بذری در روی ردیف کاشت گیاه کنجد

نظر به کوچک بودن بذر و کمی در صد استقرار، با توجه به ضریب سبز شدن، لازم است فاصله دو بذر در روی ردیف کاشت کاهش داده شود. عمق کاشت بذر به بافت خاک بستگی داشته و معمولا بین ۲ تا ۳ سانتی متر می باشد. میزان بذر مورد نیاز برای کشت آبی ارقام تک ساقه بسته به کیفیت بستر بذر، دقت ماشین کاشت، وزن هر دانه، قدرت حیاتی بذر، تراکم کاشت و در نهایت درصد استقرار و تلفات بعدی بوته ها، از حدود 1/5 تا 5 کیلو گرم در هکتار متغیر می باشد.

چنانچه کاشت به صورت دستپاش انجام می گیرد، بذر را با چند برابر وزن خود ماسه یا خاکستر ذغال مخلوط کرده و می پاشند تا یکنواختی توزیع بهتری بدست آید، مقدار کمتری بذر مصرف گردد و کار کارگری مورد نیاز برای تنک بعدی محصول کاهش یابد. در این شرایط، میزان بذر مصرفی به ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم در هکتار می رسد.

قبل از کاشت کنجد بذر های آن چگونه ضد عفونی می شوند؟

قبل از کاشت لازم است بذر با سموم قارچ کش مانند کاپتان و کاربوکسین به نسبت ۱ در هزار سم خالص ضدعفونی نمود. آبیاری قبل از کاشت و کاشتن بذر در خاک مرطوب و گاورو، بخصوص در شرایطی که اندازه کلوخه ها برای استقرار بذر مناسب نیست، توصیه می گردد.

در صورتی که تراکم بوته حاصل بیش از حد لازم است، در زمانی که ارتفاع بوته ها به ۷ تا ۱۰ سانتی متر رسیده باشد، باید محصول را تنک نمود.انتظار می رود که کاشت کنجد در شرایط دیم استان گیلان به مزارع کوچک محدود گردد.

در این شرایط، کاشت به صورت دستپاش انجام می شود و میزان بذر مصرفی تا ۱۰ کیلوگرم در هکتار می رسد. بذر را با خاکستر زغال مخلوط ساخته و می پاشند تا یکنواختی توزیع بهتری بدست آید و بذر کمتری مصرف گردد. توجه شود که عمق اختلاط  بذر با خاک، با در نظر گرفتن بافت خاک، از 5 تا 6 سانتی متر تجاوز نکند.

آشنایی با روش های آبیاری گیاه کنجد

کنجد از گیاهان نسبتا مقاوم به خشکی محسوب می شود. اما گیاه پس از سبز شدن در مرحله گیاهچه به دلیل محدودیت گسترش ریشه به خشکی حساس می باشد. کنجد مرحله گل دهی و دانه بندی نیز، به دلیل گسترش شاخص سطح برگ و تشکیل اندام های ظریف مریستمی، به تنش رطوبتی حساس است.

ارقام ناشکوفا نیز نیاز رطوبتی بیشتری نسبت به ارقام شکوفا به دلیل میزان تعرق بالاتر دارند. درباره نیاز آبی کنجد مطالعاتی صورت نگرفته است، اما بر اساس نکات فوق و اطلاعات موجود درباره کنجد و گیاهان مشابه می توان برنامه آبیاری کنجد را در خاک های

ی با بافت متوسط تا نیمه سنگین به شرح زیر پیشنهاد نمود.

اولین  و دومین آبیاری گیاه کنجد

اولین آبیاری بهتر است قبل از کاشت انجام گیرد و کاشت با گاورو شدن خاک بعمل آید. دومین آبیاری به فاصله چند روز بعد از کاشت و قبل از خشک شدن خاک سطحی و بطور سبک انجام شود. دو آبیاری بعدی نیز باید بطور سبک و قبل از خشک شدن لایه ۱۵سانتی متری فوقانی خاکی به عمل آیند.

آبیاری های بعدی تا ظهور اولین آثار هنگامی به عمل آیند که پتانسیل آب در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری خاک به حدود ۱- تا ۲-اتمسفر رسیده و یا حدود 60 تا 65 درصد رطوبت قابل استفاده مصرف شده باشد. تبخیر حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلی متر آب از تشت تبخیر استاندارد، معیار قابل استفاده دیگری در این مرحله از رشد می باشد.

آبیاری در شرایطی که کنجد بطور مستقیم کمباین نمی گردد

در شرایطی که کنجد بطور مستقیم کمباین نمی گردد، آبیاری ها از زمان شروع گل دهی تا حدود دو هفته قبل از مرحله شروع رسیدگی فیزیولوژیک (آخرین آبیاری) بر اساس رسیدن پتانسیل آب در خاک به حدود 0/5- اتمسفر با مصرف حدود ۵۰ درصد از رطوبت قابل استفاده از خاک انجام گیرد.

تبخیر حدود ۷۰ میلی متر آب از تشت تبخیر استاندارد، معیار دیگری برای آبیاری در این مرحله از رشد است. همین معیارهای آبیاری را می توان در شرایطی که کنجد بطور مستقیم کمباین می گردد، از زمان شروع گل دهی تا شروع رسیدگی فیزیولوژیک ( آخرین آبیاری) در محصول بکار گرفت. عمق خیس کردن خاک را در هر آبیاری می توان مشابه آفتاب گردان انتخاب نمود.

در ایران چه ارقامی از کنجد کشت می شود؟

 شناخت آفات و بیماری های گیاه کنجد

آفات عمومی متنوعی از جمله شته پنبه و پروانه کارادرینا به کنجد حمله می کنند. ازآفات اختصاصی کنجد می توان به پروانه و زنجره کنجد اشاره نمود. مطالعات نشان داده که آسیب پذیری کنجد از خسارات آفات شدید نیست و چنانچه تا ثلث برگ ها و با فتوسنتز کننده کنجد در اثر آفت و یا تگرگ از دست برود، تأثیر معنی داری بر عملکرد دانه نخواهد داشت.

مهمترین بیماری کنجد در ایران، بیماری ویروسی گل سبز کنجد (Phylody virus) می باشد. در اثر این بیماری، گل ها تغییر فرم داده، گلبرگ ها سبز رنگ شده و به صورت کلاه نیمه باز در می آیند.

میانگره های ساقه در ناحیه انتهایی بوته رشد نکرده و دچار انشعابات زیادی می شوند و این ناحیه حالت جارویی بخود می گیرد. نحوه انتقال این ویروس مشخص نیست. به هر حال، کنترل حشرات مکنده و استفاده از بذر گواهی شده و یا حداقل عاری از ویروس ضرورت دارد.

سایر بیماری های کنجد در ایران عبارتند از: بوته میری، پوسیدگی ریشه و پوسیدگی ساقه کنجد که در حال حاضر اهمیت اقتصادی زیادی ندارند.

آشنایی کا مل با روش های برداشت کنجد

روش و عملیات برداشت کنجد به ژنوتیپ و شرایط تولید بستگی دارد. توده های محلی و بسیاری ارقام کنجد دارای کپسول شکوفا هستند و احتمال ریزش دانه در آن ها زیاد است. غیر یکنواختی رسیدگی در توده های محلی نیز زیاد است. با نزدیک شدن به زمان رسیدگی، رنگ سبز برگ ها شروع به نقصان می نماید و بتدریج زرد شده و بعد به رنگ قرمز پیدا می کنند و در نهایت ریزش می یابند.

هر کپسول از نظر فیزیولوژیکی هنگامی رسیده محسوب می شود که زرد شده باشد. رسیدگی کپسول ها از پایین بوته آغاز شده و به طرف بالای بوته تداوم می یابد.

توده ها و ارقام شکوفا تقریبا در مرحله شروع رسیدگی فیزیولوژیکی برداشت می گردند. در این زمان، برگ ها شروع به ریزش نموده و آثار زردی در کپسوله ای پایینی بوته ظاهر شده است، ولی هنوز کپسول ها شکوفا نگردیده اند. اصل بر آن است که محصول قبل از شکوفایی کپسول ها برداشت گردد.

در زراعت سنتی برداشت کنجد چگونه است؟

در زراعت سنتی، بوته ها را با دست از خاک های دارای بافت سبک بیرون می کشند و در خاک های دارای بافت متوسط تا نیمه سنگین با داس و از نزدیکی از سطح خاک درو می کنند. ساقه های بریده شده را دسته بندی (بافه) می کنند. دسته ها را برای چند روز در مزرعه بطور ایستاده بر هم تکیه داده تا از رطوبت آن ها کاسته شود.

دسته ها را قبل از شروع شکوفایی نیام ها به خرمن جا انتقال می دهند. در خرمن جا، دسته ها را روی برزنت، زمین سیمانی یا زمین مسطح کوبیده شده بطور کامل خشک می کنند تا کپسول ها شکوفا گردند. مدت زمان لازم برای خشک شدن بوته ها، به دلیل وجود مواد لزج در برگ ها و ساقه ها طولانی می باشد.

واضح است که طول این مدت به شرایط جوی و زمان انجام آخرین آبیاری بستگی زیادی دارد. طول دوران خشک شدن بوته ها در آب و هوای مرطوب تا 4 هفته می رسد. بوته های خشک شده را روی برزنت یا پلاستیکی بطور وارونه تکان می دهند تا دانه های کاملا رسیده روی برزنت یا پلاستیک بریزند.

دانه هایی که به این طریق بدست می آیند کیفیت بهتری، نسبت به دانه هایی که بعدا و با کوبیدن چوب روی بوته ها و یا تغذیه بوته ها به درون خرمن کوب بدست می آیند، دارند.

برداشت نمیه مکانیزه کنجد چگونه است؟

در شرایط نیمه مکانیزه، بوته ها را در مرحله شروع رسیدگی فیزیولوژیک با دروگران نزدیکی سطح زمین می برند و به خرمن جا انتقال می دهند. در خرمن جا، بوته ها را بر هم انباشته می سازند و طی چند روز متوالی بر روی آن ها آب می پاشند تا رسیدگی دانه ها کپسول ها تداوم یابد.

پس از زرد شدن اکثر کپسول ها، آب پاشی را قطع می کنند تا بوته ها بتدریج خشک شوند. دانه ها را مشابه وضعیت قبل از بوته ها جدا می سازند.بوته های ارقام ناشکوفا را در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک کامل با مرور از نزدیک سطح زمین می برند و روی زمین رها می کنند تا کپسول ها خشک گردند.

بوته های خشک شده کنجد چگونه کمباین می کنند؟

بوته های خشک شده را با کمباین مجهز به استوانه های انگشتی دار بلند کننده بوته ها کمباین می نمایند ممکن است بوته های تازه بریده شده را به خرمن جا انتقال داد.

و با آن ها مشابه ارقام شکوفا عمل نمود.ارقام جدیدی اصلاح شده اند که ناشکوفا بوده، یکنواختی رسیدگی زیادی دارند، دیواره کپسول در آن ها نازک است و به سهولت خرمن کوبی می گردند. این ارقام را می توان پس از رسیدگی کامل بوته ها مستقیما کمباین کرد.

در این شرایط، خطر اتلاف محصول به صورت افتادن بوته ها در محل «هد» کمباین یا ریزش کپسول ها در محل برش ساقه وجود دارد. افزایش تعداد نوارهای چرخ فلک کمباین (تا 6 نوار) و تنظیم سرعت چرخش چرخ فلک در تناسب با سرعت پیشروی تراکتور برای جلوگیری از ضربه زدن به بوته ها، در نقصان ریزش و اتلاف محصول مؤثر است.

تنظیم خرمن کوب و کمباین برای جلو گیری از آسیب به دانه های کنجد

تنظیم خرمن کوب و کمباین برای جلو گیری از آسیب به دانه ها اهمیت زیادی دارد. زیرا دانه کنجد حساسیت بسیار زیادی به آسیب مکانیکی دارد. حتی آسیب های میکروسکپی ایجاد شده در پوسته بذر می تواند قدرت حیاتی بذر را از بین ببرد. خسارت مکانیکی بر پوسته و یا نگاه داری بذر در شرایط انباری نامناسب سبب افزایش درصد اسیدهای چرب آزاد گردیده و این امر قدرت حیاتی بذر را کاهش می دهد.

رطوبت دانه کنجد در زمان انبارسازی باید کمتر از ۸ درصد باشد. چنانچه بذرهای خشک در ظروف فلزی و یا پلاستیکی درب بسته و بدون تهویه در دمای اطاق نگه داری شوند، تا دو سال قدرت حیاتی خود را حفظ می کنند. ذخیره طولانی مدت بذر یا دانه باید در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد و رطوبت پایین انجام گیرد.

تنظیم خرمن کوب و کمباین برای جلو گیری از آسیب به دانه های کنجد

آشنایی با موارد استفاده از کنجد

دانه های سفید تا زرد کنجد بصورت کامل در تهیه نان، کیک و شیرینی مورد استفاده قرار می گیرند. دانه و برگ کنجد به عنوان داروی گیاهی در طب سنتی کاربرد دارند. دانه کنجد از لحاظ پروتئین، چربی، کلسیم و فسفر غنی بوده و منبع خوبی از ویتامین های آوب شامل تیامین، (ریبوفلاوین و یاسین) محسوب می شود.

مقدار کمی نیز مولیبدن، روی، کبالت و ید در دانه کنجد یافت می گردد. قسمت اعظم کلسیم موجود در دانه کنجد به صورت اگزالات کلسیم است که سبب مزه تلخ در دانه پوست گیری نشده می شود. وجود اگزالات باعث می شود که کلسیم را به میزان 50 تا 66 درصد غیرقابل جذب سازد.

پوست گیری دانه که از طریق سایش دانه انجام می شود، سبب حذف اگزالات کلسیم می گردد. مقدار پروتئین دانه کنجد به مقدار نیتروژن خاک بستگی داشته و غالبا بین ۱۹ تا ۲۷ درصد متغیر می باشد. ضریب تبدیل نیتروژن دانه به پروتئین برابر 5/3 است.

کاربرد های مهم کنجد به دلیل پروتئین زیاد

پروتئین کنجد دارای مقدار زیادی اسیدهای آمینه گوگرددار می باشد و از این لحاظ مطلوب بشمار می رود، اما از لحاظ لیسین فقیر است. تعادل اسیدهای آمینه ضروری پروتئین کنجد، بغیر از الیسین بسیار خوب می باشد.
تولید ارده، حلوا ارده و حلوا شکری از دانه کنجد، از کاربردهای مهم دانه کنجد می باشند.

این محصولات بدلیل داشتن مقدار زیادی پروتئین و روغن پرکیفیت، غذایی مقوی بشمار می روند. برای تهیه ارده و حلوا، دانه های کنجد را پوست گیری نموده، آسیاب کرده و می پزند.

برای پوست گیری، دانه ها را برای مدت یک شب در آب سرد می خیسانند، روز بعد بطور نسبی خشک می کنند و روی یک سطح زبر می مالند تا پوسته از مغز جدا شود. پوسته جدا شده را توسط جریان هوا از مغز تفکیک می نمایند.

دانه های کنجد برای روغن گیری نیز مورد استفاده قرار می گیرند. میزان روغن دانه کنجد از 45 تا بیش از 60 درصد متغیر است. وجود بیش از ۵۰ درصد روغن در دانه مطلوب بشمار می رود. رنگ روغن خام کنجد زرد تیره تا زرد کمرنگ می باشد، ولی روغن تصفیه شده آن زرد کمرنگ و شفاف می باشد.

روغن کنجد از 32 تا 54 درصد اسید اولئیک، ۳۷ تا ۵۹ درصد اسید لینولئیک، ۸ تا ۱۱ درصد اسید پالمیتیک و ۳ تا 6 درصد اسید استئاریک تشکیل شده و فاقد اسید لینولنیک و کلسترول می باشد. میزان اسیدهای چرب اشباع روغن کنجد از ۱۱ تا ۱۷ درصد متغیر است. بالایی درصد اسید اولئیک سبب پایداری و زیادی اسید لینولئیک سبب کیفیت عالی روغن کنجد برای تغذیه انسان شده است.

کاربرد های مهم کنجد به دلیل پروتئین زیاد

اینستاگرام
تلگرام
آپارات
ایتا
روبیکا
0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

1 دیدگاه
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
1
0
دوست داریم نظرتونو بدونیم، لطفا دیدگاهی بنویس برامون!x