کشاورزان باید قبل از احداث باغات مختلف ازجمله پسته، به فکر سیستم و روش آبیاری آن باشند. آبیاری یکی از مهم‌ترین عملیات کاشت و داشت پسته است و درصورتی‌که به‌خوبی و به طرز اصولی انجام نگیرد، شاهد کاهش عملکرد درختان خود خواهید بود. منظور از آبیاری اصولی، در نظر گرفتن زمان صحیح، میزان مناسب و کیفیت آب آبیاری می‌باشد. آبیاری درخت پسته در طی روزهای بسیار گرم تابستان باید به‌گونه‌ای انجام گیرد که حداقل تا عمق حدود یک متری، خاک مرطوب باشد. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان به نقش آبیاری باغات پسته در تابستان در برداشت محصولی خندان‌تر پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
شیوه آبیاری درختان پسته (قدیم و جدید)
درختان پسته در فصل گرما عطش بیشتری داشته و باید دوره آبیاری به‌طور نزدیک و منظم انجام شود تا نیاز آبی درختان تأمین گردد. آبیاری درختان پسته در قدیم از طریق چاه و موتور آبکشی صورت می‌گرفت. آب توسط موتورپمپ از چاه به‌طرف بالا حرکت می‌کرد و به داخل یک حوض (استخر کشاورزی) هدایت می‌شد.
پایین یا بالای استخر یک سوراخ برای خروج آب وجود داشت. زمانی که استخر پر از آب می‌شد دریچه خروج آب را برمی‌داشتند و آب به داخل جوی هدایت می‌شد. آب از طریق جوی به کرت‌ها می‌رسید و آبیاری به‌صورت غرقابی انجام می‌گرفت؛ اما امروزه به دلیل کمبود منابع آب، سیستم آبیاری قطره‌ای جایگزین آبیاری غرقابی و همچنین سیستم آبیاری از طریق استخر و جوی به سیستم لوله‌کشی کشاورزی تبدیل‌شده است.
میزان آبیاری درختان پسته به روش‌های مختلف
آبیاری درختان پسته، بسته به سن درخت در سال متغیر می‌باشد. به‌عنوان‌مثال آبیاری نهال پسته تا درخت بارده در سال بین ۳۵۰۰ تا ۹۰۰۰ مترمکعب متغیر است. مقدار آب موردنیاز در روش‌های مختلف آبیاری برحسب مترمکعب در هکتار در سال برای شرایط آب‌وهوایی استان کرمان این‌گونه می‌باشد:
- آبیاری سطحی و غرقابی: 9000 مترمکعب در هکتار
- آبیاری بابلر: 7000 مترمکعب در هکتار
- آبیاری قطره‌ای: 5000 مترمکعب در هکتار
دور آبیاری درخت پسته نسبت به سن آن
نهال پسته در سال‌های اول و دوم باید هر ۷ روز یکبار آبیاری شود (دوره آبیاری هفت‌روزه).
از سال سوم تا ۱۰ سالگی (زمان باردهی اقتصادی) دوره آبیاری ۱۵ تا ۲۰ روز می‌باشد که بستگی به نوع خاک پسته دارد.
دوره آبیاری درختان پسته زمان باردهی در ماه‌های تیر و مرداد ۲۵ تا ۳۰ روز می‌باشد که بستگی به نوع بافت خاک دارد.
اگر بافت خاک سبک (شنی) باشد دوره آبیاری هر ۲۵ روز یکبار، اگر بافت خاک متوسط باشد هر ۳۰ روز یکبار و اگر بافت خاک سنگین (رسی) باشد دوره آبیاری هر ۳۵ روز یکبار انجام می‌شود.
در ماه‌های دیگر سال دوره آبیاری هر ۳۰ تا ۴۰ روز یکبار صورت می‌گیرد.
انواع آبیاری باغات پسته
آبیاری درخت پسته در تابستان و دیگر فصل‌ها به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد که در ادامه به اصلی‌ترین روش‌ها پرداخته‌ایم:
آبیاری نواری یا کرتی
این روش به یک زمین صاف با شیب یک درصد و به آبی با دبی بالا نیاز دارد. در این روش آب ابتدا از اول کرت واردشده و به انتهای کرت می‌رسد و به همین ترتیب کرت‌های بعدی آبیاری می‌شوند. (به این آبیاری غرقابی می‌گویند).
آبیاری جوی و پشته
به شیاری که آب از آن عبور می‌کند جوی و به دو طرف این جوی پشته می‌گویند. شکل‌گیری آبیاری جوی و پشته در باغات پسته به‌صورت یک جوی یا شیار سرتاسری زیر درختان در طول کرت می‌باشد و آبیاری به ترتیب انجام می‌شود.
آبیاری قطره‌ای
برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی از سیستم هوشمند آبیاری قطره‌ای استفاده می‌شود. این سیستم می‌تواند آبیاری درختان را به‌طور منظم انجام دهد که اجزا آن پمپ، موتور، لوله‌های آب‌رسانی و قطره‌چکان می‌باشد.
مراحل مختلف آبیاری درخت پسته
از مهم‌ترین عملیات داشت باغ‌های پسته آبیاری می‌باشد. درختان پسته در هر مرحله از رشد نیاز به میزان آب مشخصی دارند. درست است که تا حدودی مقاوم به کم‌آبی و خشک‌سالی می‌باشند اما برای تولید محصول با کمیت و کفیت بالا، باید نیاز آبی آن برطرف شود. کم‌آبی بیش‌ازحد به درخت آسیب می‌رساند و باعث خشکیدگی و حتی مرگ آن می‌شود.
آبیاری باغات پسته در فصل رشد، مهم‌ترین مرحله آبیاری می باشد. هر مرحله از رشد حساسیت مخصوص به خود را به تنش آبی دارد که عبارت‌اند از:
- آبیاری در فروردین‌ماه برای جلوگیری از پوکی و سقط‌جنین (آبیاری غرقابی و سنگین به خصوص در خاک های رسی در زمان گلدهی و گرده افشانی، باعث ایجاد حالت خفگی موقت در گیاه شده و باعث ریزش گل ها می شود. بنابراین بهتر است آبیاری سنگین و غرقابی در زمان گلدهی انجام نشود.)
- آبیاری در تیرماه برای جلوگیری از پوکی
- آبیاری درختان پسته در اواخر مرداد و اوایل شهریور برای خندانی پوست استخوانی
- آبیاری یک هفته قبل از برداشت محصول برای شادابی و رسیدگی کامل محصول پسته
آبیاری درخت پسته در فصل تابستان
آبیاری درختان پسته (بالغ) به‌طورمعمول هر 30 روز یکبار می‌باشد. این درختان تا حدودی مقاوم به کم‌آبی هستند به‌عنوان‌مثال می‌توان تا 45 روز یکبار هم آبیاری شوند.
نیاز آبی این درختان در تابستان به دلیل این‌که هوا گرم می‌باشد زیاد است و باید دوره‌های آبیاری کوتاه‌تر و نزدیک به هم بر اساس نوع بافت خاک انجام شود. گرچه نمی‌توان عدد دقیقی را بیان نمود اما فاصله 20 تا 25 روز می‌تواند مناسب باشد. اگر نیاز آبی درختان پسته در تابستان تأمین نشود اثرات منفی چون پوکی پسته، ناخندانی پسته و ضعیف شدن درختان را به دنبال دارد.
در تابستان رشد درختان پسته به‌صورت یکنواخت می‌باشد و باید دوره‌های آبیاری به‌طور منظم صورت گیرد. آبیاری در مرحله پر شدن مغز پسته (اواسط تیر تا اوایل مرداد) نقش مهمی در بزرگ شدن مغز دارد؛ بنابراین تنش خشکی در این دوره باعث عدم رشد مناسب مغز خواهد شد. بهترین آبیاری برای خندان شدن و رسیدگی کامل میوه شهریورماه یا آخرین آبیاری قبل از برداشت می‌باشد.
آبیاری در تابستان چه تأثیری بر درخت پسته دارد؟
آخرین آبیاری قبل از برداشت باید یک هفته تا ۱۰ روز قبل از برداشت محصول انجام شود تا خطر آلودگی سم افلاتوکسین را کاهش دهد. یکی از مشکلات پسته، ناخندانی آن می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که آبیاری این درختان در مردادماه چه به‌صورت قطره‌ای و چه به‌صورت غرقابی و یا جوی و پشته تأثیر بسزایی در خندانی پسته دارد.
شکاف پوست استخوانی یا آندوکارپ بر اساس فشار مغز اتفاق می‌افتد، پس آبیاری در زمان رشد و کامل شدن مغز پسته (مردادماه) لازم می‌باشد و کمک بسیاری به خندانی پسته می‌کند. البته درصد خندانی پسته به عوامل دیگری ازجمله نوع رقم، تغذیه یا کود دهی و شرایط آب‌وهوایی نیز بستگی دارد.
نکته مهم در ارتباط با آبیاری درخت پسته در تابستان
در فصل تابستان مخصوصاً در ماه‌های تیر و مرداد، آبیاری درختان با تبخیر زیاد همراه می‌باشد. این تبخیر باعث تجمع نمک در منطقه ریشه می‌گردد.
در مناطقی که آب‌وخاک شور دارند تجمع شوری در منطقه ریشه باعث رشد ناکافی شاخه‌ها، چروکیدگی مغز و آفتاب‌سوختگی می‌شود. ازجمله علائم تجمع شوری در بافت خاک درختان می‌توان به سوختگی نوک و حاشیه برگ‌ها اشاره نمود. فصل پاییز بهترین زمان برای بررسی وضعیت آبیاری در ارتباط با شوری خاک می‌باشد.
بنابراین نمونه برداری در فصل پاییز قبل از شروع بارندگی مشخص می‌کند که آیا برای کنترل نمک‌های تجمع یافته آبیاری اضافی در فصل زمستان لازم می‌باشد؟
آبیاری اضافی برای آبشویی و ماندابی شدن خاک صدمه‌ای به درختان وارد نمی‌کند، اما ممکن است باعث بیماری گموز درختان شود. درصورتی‌که با نمونه برداری مشخص شد که مشکل شوری برای درختان وجود دارد و نیاز به آبیاری اضافی هستیم، بهتر است آبیاری اضافی فقط برای آب شویی نمک‌ها در طول فصل انجام گیرد.
سخن پایانی
آبیاری صحیح درخت پسته ارتباط مستقیمی با افزایش کمیت و کیفیت محصول نهایی خواهد داشت. به همین منظور در تمامی مراحل رشد و خواب درخت نیاز است که این عملیات به‌درستی و طبق شرایط موجود ازجمله سن درخت، فصل پیش رو، بافت خاک، آب‌وهوای منطقه کاشت و … انجام گیرد. درصورتی‌که سیستم آبیاری درخت پسته را در تابستان، از غرقابی به قطره‌ای تغییر می‌دهید، فواصل آبیاری را کمتر کنید. به این صورت که نیاز آبی درختان را به‌خوبی تأمین نمایید. در ارتباط با نحوه آبیاری صحیح باغات خود می‌توانید با کارشناسان سایت پسته رفسنجان در تماس باشید.
سلام در صورت امکان جزئیات بیشتری راجع به حجم و مدت زمان و فاصله آبیاری قطره ای ارائه دهید. بطور مثال بگوئید با هربار آبیاری 100 لیتر آب بصورت قطره ای پای هر درخت بالغ ریخته شود. و توبت بعدی 15 روز بعد همین مقدار آب تکرار شود. ودر طول دوره رشد 10 بار تکرار شود.
سلام دوست گرامی،
بافت خاک ، آب و هوا و میزان بارندگی فصلی هر منطقه، شوری آب و خاک عوامل تاثیر گذاری در مشخص کردن فواصل آبیاری هستند.
به صورت طبیعی درخت پسته بومی ایران هر 25 تا 45 روز یک بار نیاز به آبیاری دارد (در نهال یک ساله این فاصله به یک چهارم و نهال 2 تا 5 ساله به یک سوم و یک دوم کاهش می یابد)
برای پسته آمریکایی در ابتدای کاشت هر 3 تا 7 روز یک بار و با اضافه شدن سن درخت فاصله دو برابر شده تا به حداکثر 25 روز یکبار برسد.