فهرست آنچه در این مطلب می خوانید: پنهان

1 آشنایی با انواع فسیل های زنده کره زمین

1.1 1.گیاه آب کالتروپ یا سه کنجه خیز (Water Caltrop)

1.2 2.گیاهان قدیمی ولویچیا (Welwitschia)

1.3 3.درخت کاج وولمیا یا وولمی (Wollemia)

1.4 شرایط نگهداری کاج وولمی

1.5 4.درخت کاج چتر ژاپنی (Sciadopitys)

1.6 5.درخت زینتی سیکاد (Cycads)

1.7 شکل ظاهری و عجیب درخت سیکاد

1.8 6.گیاهان قدیمی دم اسبی (Horsetail)

1.9 7.درخت آگاتیس (Agathis)

1.10 8.گیاهان قدیمی خزه (Moss)

آشنایی با انواع فسیل های زنده کره زمین

مانند بسیاری از قدیمی ترین گونه های موجود در جهان، قدیمی ترین گیاهان “فسیل های زنده” محسوب می شوند. تقریباً همه گیاهان این لیست تنها گونه های باقی مانده در جنس، خانواده و حتی سن خود هستند. به علاوه، بیشتر این گیاهان نسبت به اجداد خود در پرونده های فسیلی تقریباً تغییری نکرده اند و دارای خصوصیات منحصر به فردی هستند که در هیچ گیاه دیگری در جهان وجود ندارد.

گیاهان باستانی موجود در این لیست برای میلیون ها سال وجود داشته است. گیاهانی که در ادامه با آن ها آشنا می شویم، 8 تا قدیمی ترین گیاهان روی زمین به شمار می آیند که هنوز وجود دارند و منقرض نشده اند.

1.گیاه آب کالتروپ یا سه کنجه خیز (Water Caltrop)

سن: 66 تا 145 میلیون سال

مکان رشد: بومی مناطق معتدل اوراسیا و آفریقا است اما در سراسر جهان یافت می شود.

موارد مصرف معمول: غذا، قابل سرخ کردن، خوردن خام، بو داده، آب پز، آب نبات و آسیاب شده به صورت آرد برای نان و شیرینی.

گیاه آب کالتروپ یک گیاه آبزی شناور است که به راحتی توسط میوه های زینتی آن که حاوی دانه های خوراکی هستند، قابل تشخیص است. قدیمی ترین فسیل های شناخته شده گیاهان آب کالتروپ مربوط به کرتاسه آلاسکا (بین 66 تا 145 میلیون سال پیش) است و امروزه تنها سه گونه موجود وجود دارد. بسته به اینکه در کدام قسمت از جهان واقع شده باشد، گیاه آب کالتروپ یک نوع مهاجم است و به تدریج در معرض خطر قرار گرفته است.

آب کالتروپ ها به ویژه در آمریکای شمالی مهاجم دیده می شوند، زیرا در طول یک سال می توانند از یک زمین به یک زمین 100 هکتاری تبدیل شوند. گرچه کالتروپ ها خوراکی هستند و هزاران سال است که توسط فرهنگ های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، اما منابع موثق تمایلی به ذکر این موضوع ندارند که این گیاه قابل خوردن است، زیرا انواع فلزات سمی را به راحتی جمع کرده و می خورد.

این گونه گیاهان آبزی یک ساله در آب شناور هستند که تا عمق 5 متر در آب بسیار کند حرکت می کنند. آن ها میوه هایی به شکل تزئین شده دارند که شبیه سر گاو نر یا شبیه خفاش در حال پرواز است. هر میوه حاوی یک دانه نشاسته ای بسیار بزرگ می باشد. حداقل در 3000 سال در چین و قاره هند برای بذرهای خوراکی کشت شده است.

2.گیاهان قدیمی ولویچیا (Welwitschia)

سن: 100 تا 146 میلیون سال

مکان رشد: بومی کویر نامیب در نامیبیا و آنگولا است اما می تواند در سایر مناطق جهان رشد کند.

موارد مصرف معمول: غذا و گیاه باغ زینتی.

مانند بسیاری از گیاهان موجود در این لیست، گیاه ولویچیا نیز تنها گونه زنده در رده، خانواده و جنس خود است. ولویچیا گیاهی منحصر به فرد و عجیب است که بومی کویر نامیب است. این گیاه به نام گیاه شناس و پزشک اتریشی فردریش ولویچ نامگذاری شده است که اولین اروپایی بود که گیاه را در سال 1859 توصیف کرد.

ولویچیا بزرگسال و بالغ از دو برگ، یک پایه ساقه و ریشه تشکیل شده است. این دو برگ دائمی هستند و برگ های اصلی از زمان کشت گیاه هستند. این یک ویژگی منحصر به فرد است که فقط گیاه ولویچیا از آن برخوردار است. ولویچیا گیاهانی با عمر طولانی هستند که سن آنها از 500 تا 600 سال است. اما تخمین زده می شود که نمونه های بزرگ تر حدود 2000 سال باشد.

3.درخت کاج وولمیا یا وولمی (Wollemia)

سن: 200 میلیون سال

مکان رشد: بومی استرالیا است اما در سایر مناطق جهان قابل پرورش است.

موارد مصرف معمول: گیاهان زینتی باغ و جایگزین درخت کریسمس.

کاج وولمی یا وولمیا پیش از کشف در سال 1994، فقط از نظر فسیل شناخته شده بود. علیرغم نام آن، وولمیا یک کاج یا عضو واقعی از خانواده کاج نیست اما به گیاه آگاتیس، گیاه باستانی دیگر در این لیست مربوط است. وولمیا به خاطر پارک ملی Wollemi در استرالیا نام گذاری شد. جایی که اولین نمونه های زنده در آنجا یافت شد. کاج وولمی به شدت در معرض خطر است و در فهرست قرمز اتحادیه بین المللی برای حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد.

از سال 2006 یک برنامه تکثیر برای کمک به زنده ماندن این کاج اجرا شده است. در زادگاه خود استرالیا، گلدان این گیاه به عنوان جایگزینی برای درختان کریسمس فروخته می شود. علاوه بر این، باغ گیاه شناسی سلطنتی در سیدنی اطلاعاتی را در مورد نحوه کاشت کاج های وولمی از بذرهایی که از درختان جنگل برداشت شده اند منتشر کرده است.

شرایط نگهداری کاج وولمی

کاج وولمی در کشت بسیار مقاوم و متنوع است. علیرغم اینکه گونه ای در معرض انقراض است، رشد آن آسان است و به نگهداری نسبتاً کمی نیاز دارد. این سازه با طیف متنوعی از مناطق آب و هوایی سازگار خواهد بود و در آفتاب کامل تا موقعیت های نیمه سایه دار فضای بیرون رشد می کند. پس می توان تقریباً آن را به طور نامحدود در گلدان نگهداری کرد. بنابراین کاج وولمی محیط مناسب و زیبایی را برای پاسیو، ایوان و حیاط می سازد. از آنجا که تهویه مطبوع را تحمل می کند، می تواند به عنوان یک گیاه تزئینی در محیط داخلی استفاده شود. موارد زیر نیاز اساسی برای مراقبت از کاج وولمی می باشد.

آبیاری کاج وولمی به محض خشک شدن خاک گلدان انجام می شود.
در صورت مرطوب نگه داشتن بیش از حد، زنده نمی ماند.
اگر در محیط داخلی خانه می باشد، حتما آن را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید. در غیر این صورت برگ ها به رنگ زرد طلایی تبدیل خواهند شد.
کودهای با مقدار کم فسفر و کود مایع برای رشد مطلوب این کاج پیشنهاد می شود.

4.درخت کاج چتر ژاپنی (Sciadopitys)

سن: 230 میلیون سال

مکان رشد: بومی ژاپن است اما در سایر مناطق جهان قابل پرورش است.

موارد مصرف معمول: گیاه باغ زینتی، تزیین، بونسای و محوطه سازی.

کاج چتر ژاپنی (که کویاماکی یا Sciadopitys verticillata نیز نامیده می شود) یک درخت مخروطی باستانی بومی ژاپن است. این تنها گونه زنده در خانواده Sciadopityaceae می باشد. کاج چتر ژاپنی حدود 230 میلیون سال در رکورد فسیل بوده است. کاج چتر ژاپنی یک درخت مخروطی است و به آرامی رشد می کنند. به این معنی که رشد یک نهال به اندازه کافی بزرگ برای فروش ممکن است طولانی شود. به همین دلیل، کاج های چتر ژاپنی برای محوطه سازی گران، کمیاب و بسیار پرطرفدار هستند. در ژاپن این درخت کویاماکی نامیده می شود و یکی از پنج درخت مقدس این کشور است.

این یک درخت همیشه سبز است که می تواند تا ارتفاع 15 الی 27 متر رشد کند. شاخه های اصلی قهوه ای با پوشش سبز انعطاف پذیر به طول 7 تا 12 سانتی متر که شبیه برگ هستند و عملکرد آنها را انجام می دهند. در واقع از بافت های ساقه ای تشکیل شده اند. مخروط های کاج ژاپنی 6 تا 11 سانتی متر طول دارند و تقریباً در طی 18 ماه بالغ می شوند و پوسته های صافی دارند که برای آزاد شدن بذرها باز می شوند.

5.درخت زینتی سیکاد (Cycads)

سن: 2880 میلیون سال

مکان رشد: مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری جهان. بیشترین میزان تمرکز در آمریکای جنوبی و مرکزی اما در مکزیک، جنوب شرقی ایالات متحده، استرالیا، میکرونزی، ژاپن، چین، آسیای جنوب شرقی، هند، سریلانکا، ماداگاسکار و جنوب آفریقا نیز یافت می شود.

موارد مصرف معمول: گیاهان زینتی باغ، غذا، استفاده های تشریفاتی و آیینی، درختان بونسای، دارو، آدامس، فیبر برای کلاه، حصیر، سبد و روغن.

قدمت فسیل های سیکاد حداقل به اوایل دوره زمین شناسی (حدود 280 میلیون سال پیش) برمی گردد، اما در مورد فسیل های قدیمی بحث شده است که ممکن است حدود 100 میلیون سال قبل از دوره زمین شناسی از منطقه کربونیفر آمده باشد. درختان سیکاد ژیمناپرم هستند. به این معنی که دانه های آن ها قابل مشاهده هستند و توسط دانه های درشت رشد کرده از تاج گیاهان به راحتی شناخته می شوند.

سیکادها علاوه بر این که یکی از گیاهان باستانی هستند، طولانی ترین عمر را در بین گیاهان دارا می باشند. آن ها بسیار آهسته رشد می کنند و می توانند تا 1000 سال زنده بمانند. سیکادها به دلیل ظاهر متمایز اغلب به عنوان گیاهان تزئینی باغ و گلخانه و همچنین بونسای استفاده می شوند.

شکل ظاهری و عجیب درخت سیکاد

درخت سیکاد دارای یک تنه استوانه ای شکل است که معمولاً منشعب نمی شود. برگ ها مستقیماً از تنه رشد می کنند و به طور معمول وقتی پیر می شوند می ریزند و در قسمت بالای آن تاجی از برگ ها باقی می ماند. برگ ها به صورت گل رز رشد می کنند، از قسمت بالا و مرکز تاج شاخ و برگ جدید بیرون می آید. ممکن است تنه در خاک دفن شود، در این حالت به نظر می رسد برگ ها از زمین رشد کرده و بیرون می آیند، بنابراین گیاه به نظر می رسد یک گل رز پایه است.

برگ ها به طور کلی متناسب با اندازه تنه بزرگ و گاهی حتی بزرگ تر از تنه هستند. برگ ها به صورت دو برگی در دو سوی برگدم (به شکل پر پرنده) می باشند. به طور معمول برگ ها یا مرکب بوده یا دارای لبه هایی برش خورده هستند. بعضی از گونه ها برگ هایی دو شاخه دارند، به این معنی که برگچه ها هر کدام زیر شاخه های مخصوص خود را دارند. هر برگچه روی برگچه دیگر که روی ساقه است، رشد می کند.

6.گیاهان قدیمی دم اسبی (Horsetail)

سن: بیش از 300 میلیون سال

مکان رشد: در سراسر جهان به جز قطب جنوب، اما بیشتر در نیمکره شمالی غیر گرمسیری متمرکز شده است.

موارد مصرف معمول: غذا، داروهای گیاهی، جلا دهنده چوب و دارو.

دم اسب یا Equisetum تنها جنس زنده در کل گروه گیاهان Equisetopsida است. در برهه ای از زمان تعداد و تنوع زیادی از گیاهان دم اسبی وجود داشت، اما امروزه فقط حدود 20 گونه دم اسب زنده مانده است. گیاه دم اسب بسیار باستانی می باشد که از سایر گیاهان آوندی بی بذر متمایز شده است. دم اسبی را می توان در سراسر جهان در درجه اول در مناطق مرطوب یافت.

اگرچه بسیاری از مردم گیاه دم اسبی را جزء علف های هرز می دانند، اما مردم زیادی در فرهنگ های مختلف از این گیاه برای غذا و دارو استفاده می کنند. همچنین توسط چرای حیوانات خورده می شود، اما بعضی از گونه های دم اسبی اگر برای مدت طولانی خورده شوند می توانند برای این حیوانات سمی باشند.

برگ های گیاه دم اسبی به صورت حلقوی هایی که در غلاف های گره ای قهوه ای رنگ هستند، با نظم خاصی مرتب شده اند. ساقه ها معمولاً سبز و فتوسنتزی بوده و با تعدادی درز و برآمدگی (حداقل دارای 3 برآمدگی، اما معمولاً 6 تا 40 رج) مشخص هستند.

7.درخت آگاتیس (Agathis)

سن: 298 تا 358 میلیون سال

مکان رشد: نیمکره جنوبی و جنوب شرقی آسیا

موارد مصرف معمول: رزین، ساخت بدنه قایق بادبانی، ساخت گیتار، کشتی سازی، ساخت خانه، ساخت قاب های چوبی، ساخت میز و صندلی و ریل های راه آهن.

آگاتیس که معمولاً کائوری یا دمار نامیده می شود، درختان مخروطی باستانی هستند که قدمت آن ها به دوران کربونیفر (298 تا 358 میلیون سال پیش) باز می گردد. چند گونه آگاتیس موجود در جهان تنها اعضای باقی مانده از خانواده درختان Araucariaceae هستند. سایر این گونه درخت در همان حادثه انقراض دسته جمعی که دایناسورها را از بین برد، عمدتا ناپدید شدند. در حال حاضر حدود 22 گونه آگاتیس پذیرفته شده در درجه اول در نیمکره جنوبی و آسیای جنوب شرقی در کشورهایی مانند استرالیا، نیوزیلند، گینه نو، مالزی و بورنئو وجود دارد. درختان بالغ آگاتیس به دلیل تنه های بزرگ که شاخه های بسیار کمی در زیر تاج دارند قابل توجه می باشند.

درختان بالغ دارای تنه های بزرگی هستند و یک تنه را تشکیل می دهند. در مقابل، درختان جوان به طور معمول مخروطی شکل هستند و با رسیدن به بلوغ یک تاج گردتر یا با شکل نا منظم تشکیل می دهند. برگ های بالغ بیضوی تا خطی، بسیار چرمی و کاملاً ضخیم بوده، اما برگ های جوان غالباً مایل به قرمز هستند. مخروط های گرده نر معمولاً فقط پس از ظهور مخروط های بذر روی درختان بزرگ تر ظاهر می شوند در حالیکه مخروط های بذر ماده معمولاً در شاخه های جانبی کوتاه رشد می کنند و بعد از دو سال بالغ می شوند.

بذر برخی از درختان آگاتیس توسط کرم هایی از تیره Agathiphaga (پروانه های کاوری نیز نامیده می شوند) که ابتدایی ترین گونه های پروانه های موجود است، خورده می شوند.

8.گیاهان قدیمی خزه (Moss)

سن: 470 میلیون سال

مکان رشد: در سراسر جهان بر روی سنگ ها، سطح خاک های معدنی، خاک های اسیدی، خاک های آهکی، صخره ها و آبشارها، کنار رودخانه ها، خاک مرطوب سایه دار، کنده ها و چوب های سوخته، تنه درختان و باتلاق ها.

موارد مصرف معمول: دارو، غذا، دکوراسیون منزل و باغداری.

همه ما گیاه خزه را می شناسیم، اما شاید قدمت تاریخی آن را ندانیم. خزه قدیمی ترین گیاهان جهان است که اجداد این گیاهان حدود 470 میلیون سال پیش زندگی می کردند. به دلیل نرم و شکننده بودن خزه، وجود آن در آثار فسیلی کمیاب و نادر است. برخی از قدیمی ترین فسیل های خزه مربوط به دوره کربنیفر (298 تا 358 میلیون سال پیش) است، اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد خزه خیلی زودتر ظاهر شده است. حدود 12000 گونه مختلف خزه وجود دارد که در زیستگاه های مختلف در سراسر جهان زندگی می کنند.

از نظر گیاهشناسی، خزه ها گیاهان بدون آوند، بسیار کوچک (چند سانتی متر) و علفی (غیر چوبی) هستند. خزه ها آب و مواد مغذی را به طور عمده از طریق برگ های خود جذب کرده و دی اکسید کربن و نور خورشید را برای ایجاد مواد غذایی توسط فتوسنتز برداشت می کنند. مانند بسیاری از گونه های گیاهی باستانی، خزه بذر تولید نمی کند و از طریق آزاد شدن هاگ گسترش می یابد. همچنین خزه فاقد گل است.