معرفی گیاه خوشمزه ترشک
گیاه خوشمزه و ترشی بنام ترشک است که به صورت کلی از جنس رومکس Rumex می باشد که ترشک ها از آن گروه هستند و در کتب طب سنتی «حمّاض» نام برده می شود که به صورت دو گروه می باشند.
گروه اول از ترشک ها، گونه هایی از گیاهان هستند با برگ های ترش مزه که معروف ترین آنها از نظر طبی و خوراکی مورد توجه می باشند که با نام ترشک گفته می شود. این گروه را به زبان انگلیسی Sheep sorrel و dock sorrel نامیده می شود.
گروه دوم از ترشک ها، گونه هایی هستند که به فارسی آن ها را «ترشک اسفناجی» می گویند و به انگلیسی Spinach -dock نام دارند که در کتاب های طب سنتی به نام های «حماض الماء» و «حماض البقر» گویند.
این گروه در حقیقت حماض یعنی ترش نیستند و جزء گروه حماض های شیرین قرار دارند، ولی با توجه به اینکه با ترشک ها در یک جنس قرار دارند در کتب طب سنتی آن ها را نیز نوعی حماض گفته اند.
در هر یک صد گرم برگ خام ترشک های ترش مواد زیر یافت می شود:
آب 90 گرم، پروتئین 2 گرم، چربی 0/3 گرم، نشاسته و مواد ازته 4/5 گرم، کلسیم 66 میلی گرم، فسفر 41 میلی گرم، آهن 1/6 می لی گرم، سدیم 5 میلی گرم، پتاسیم 338 میلی گرم، ویتامین آ دارای 12900 واحد بین الملل، تیامین 0/09 میلی گرم، رایبوفلاوین 0/22 میلی گرم، نیاسین 0/5 میلی گرم، ویتامین سی 119 میلی گرم.
ترشک کوچک چه نوع گیاهی است؟
این نوع ترشک که به دلیل وجود برگ های کوچک آن، ترشک کوچک نام گرفته، گیاهی است از گروه ترشک ها با برگ ترش به فارسی ترشه و ترشک و در کتب طب سنتی با نام حماض صغیر نیز نام برده شده که به زبان انگلیسی Sheep sorrel و Dock Sorrel گفته می شود.
گیاهی است تک جنسی(دوپایه) از خانواده Polygonaceae که نام علمی آن .Rumex acetosella L می باشد.
دو نوع ترشک وجود دارد: 1. ترشک کبیر یا حماض الماء با برگ شیرین 2. ترشک کوچک با برگ ترش
مشخصات گیاهشناسی ترشک کوچک
ترشک کوچک را گیاهی گویند چندساله که از نظر شکل گیاه شبیه به ترشک درشت است با این اختلاف که بلندی آن کمتر است(حدودا بین 15-10 سانتی متر) و گوشه های قاعده برگ آن نیز به طرف بالا برگشته است در صورتی که در مورد برگ های ترشک درشت، گوشه های قاعده برگ به طرف دم برگ برگشته است.
تخم آن کوچک، براق، مثلثی سیاه رنگ بوده که تکثیر آن از طریق کاشت بذر یا کاشت قسمتی از بوته آن انجام می شود. شکل برگ و گل و رنگ آن ها مانند ترشک درشت است، این گیاه به حالت وحشی در چمن زارها و زمین های سیلیسی و اراضی حاصلخیز می روید و رشد می کند.
در ایران در مناطق شمال غربی در قره داغ دیده می شود. در هندوستان در ارتفاعات 2-3 هزار متری هیمالیا می روید.
ترکیبات شیمیایی موجود در ترشک کوچک
از نظر ترکیبات شیمیایی در گیاه ترشک کوچک، وجود اسید پتاسیم اکسالات و تارتاریک اسید تأیید شده است. این گیاه در مراتعی که وجود دارد مورد علاقه گوسفند است و اگر زیاد باشد و تعلیف شدیدی توسط گوسفند انجام شود به علت املاح اکسالات زیادی که در آن هست، موجب بروز اسهال در گوسفندان می شود.
خواص دارویی مهم ترشک کوچک
در مورد خواص ترشک کوچک باید گفت که عصاره تازه گیاه خنک کننده، معرق، مدر و برای جبران کاهش ویتامین C مفید است، چون تمام ترشک ها دارای ویتامین C زیادی هستند. در اروپا از این گیاه برای رفع ناراحتی های ادرار و کلیه استفاده می شود.
گونه دیگری از ترشک های کوچک که در ایران می روید با نام علمی .Rumex scutatus L می باشد.
گیاهی است چند ساله به بلندی حداکثر تا 50 سانتی متر و ساقه های آن نسبتا چوبی هستند و به انگلیسی به آن French Sorrel گویند. این گیاه در اراضی سنگلاخ و اماکن متروک دامنه های البرز و شمیرانات، پشند، گچسر و در شمال ایران بین لنگرود و قزوین و آذربایجان در میشوداغ می روید.
از نظر خواص و کاربرد خنک کننده و قابض است و در مورد اسهال خونی خورده می شود و مفید می باشد.
معرفی گیاه دارویی ترشک درشت
ترشک درشت را به دلیل وجود برگ های درشت آن ترشک درشت گویند که به فارسی به آن «ترشک» و در کتاب های طب سنتی به آن «حمّاض» گفته می شود. به انگلیسی Dock و Sorrel و Common sorrel و Sour grass نامیده می شود. گیاهی است از خانواده Polygonaceae و با نام علمی .Rumex acetosa L می باشد.
مشخصات گیاه شناسی ترشک درشت
ترشک درشت (Rumex acetosa) گیاهی چندساله است که ارتفاع ساقه های آن 50 تا 100 سانتی متر بوده و برگ های آن به شکل مثلث دراز یا تیرکمانی که قاعده آن به طرف دم برگ و نوک آن به طرف بالا و گوشه های قاعده برگ به طرف دم برگ برگشته است.
گل های آن کوچک به رنگ سبز چرک یا سبز مایل قرمز در امتداد محور قسمت فوقانی شاخه گل دهنده در بهار ظاهر می شود.
تخم آن سیاه کوچک براق مثلثی شکل و ریشه آن ضخیم به رنگ قرمز می باشد.
این گیاه در چمن زارها و اراضی حاصل خیز و کنار مسیر آب های جاری می روید. در سبزی کاری آن را اهلی کرده و ارقامی از آن را به دست آورده و می کارند که برگ پهن آنها تنها و یا با اسفناج مصرف غذایی دارد.
تکثیر آن از طریق بذر و یا کاشت قسمتی از بوته گیاه می باشد. این گیاه در مناطق مختلف اروپا و آسیا وجود دارد. در ایران نیز به طور خودرو در اطراف تهران در باغ ها و در غرب ایران در قصرشیرین و رزاب و در شمال ایران در گیلان، منجیل دیده می شود.
ترکیبات شیمیایی موجود در ترشک درشت
از نظر ترکیبات شیمیایی در این گیاه وجود املاح اکسالات و اسید اکسالیک آزاد گزارش شده است و همچنین در گیاه وجود اسید پتاسیم اکسالات و تارتاریک اسید و پتاسیم بینوکسالات و در برگ و ریشه گیاه اکسی متیل آنتراکینون تأیید شده است. از برگ های خشک آن در حدود 0/05 درصد کوئرستین- 3- دی گالاکتوزید (هایپروزید) می توان استخراج کرد.
در بررسی های دیگر آزمایشگاهی وجود مواد هایپرین و کریزوفانیک اسید و ویتامین A و C در گیاه گونه R .acetosa گزارش شده است.
خواص و کاربردهای درمانی ترشک درشت(Rumex acetosa)
در مورد خواص و مزایای درمانی مصرف ترشک درشت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی این گیاه سرد و خشک است.
- از برگ و ریشه گیاه برای مقابله با بیمارانی که کمبود ویتامین C دارند، استفاده کرد.
- از برگ های آن در اروپا به عنوان مدر و خنک کننده و برای قطع تب استفاده می شود.
- برگ های آن دارای طعمی ترش است که مربوط به وجود اسید پتاسیم اکسالات در آن است.
- خوردن برگ آن بخصوص اگر به طور مستمر تا مدتی انجام شود برای یرقان و تقویت معده و کبد و تسکین التهاب و تشنگی و آوردن اشتهای طعام و رفع سمیت گزیدگی عقرب نافع است.
- تخم ترشک درشت نیز سرد و خشک است و برای بیماری های قلب و معده و کبد و روده ها مفید است و ضد سم می باشد.
- برای التهاب معده و یرقان و زخم روده و گزیدن عقرب نافع است.
- کمی سرخ کرده آن برای اسهال خونی و صفراوی مفید است و خیلی سرخ کرده آن بکلی شکم را بند می آورد.
- در مورد مقابله با سم عقرب تا آن حد مفید است که گفته اند اگر کسی آن را بخورد و عقرب او را بگزد سم عقرب بی تأثیر خواهد بود.
آیا پخته ترشک درشت هم مفید است؟
بله البته که پخته آن ملین است و با سماق برای درد معده و زخم روده ها مفید است.
اگر برگ آن را پخته و با روغن زیتون سرخ نموده و کمی گشنیز و زیره و آب انار در آن بریزند و بخورند شکم را بند می آورد. ضماد پخته آن با سرکه برای سپرز نافع است. ترشک درشت مضر باه است و از این نظر باید با شربت شیرین خورده شود، به علاوه برای اشخاص مبتلا به درد مفاصل، نقرس، سنگ های صفراوی، مسلولین و مبتلایان به سوءهاضمه مضر است و باید از خوردن آن پرهیز شود.
ریشه ترشک نیز سرد و خشک است و از عوامل مدر می باشد و برای این کار 20 گرم از آن را در 1000 گرم آب جوش دم کرده مصرف می کنند.
برای کلیه و سپرز مضر است و از این نظر باید با رازیانه و قند خورده شود مقدار خوراک آن تا 8 گرم است. در سایر موارد مقدار خوراک آن تا 70 گرم است.
مشخصات گونه ( Rumex vesicariusl) از انواع ترشک ها
گونه دیگری به نام ترشک در ایران می روید که به انگلیسی به آن Sorrel گویند. به زبان هندی آنرا چوکا می نامند. که از خانواده ترشک ها بوده و نام علمی آن .Rumex vesicariusl L می باشد که از نوع پرورشی ترشک برگ درشت ترش بنام R. acetosa می باشد.
گیاهی است یکساله خیلی کوچک به بلندی یک وجب، برگ ها سبز روشن، تخم مرغی نوک تیز نیزه ای که دو زائده افقی در قاعده برگ دیده می شود.
گل ها خوشه ای در انتهای شاخه گل دهنده، میوه آن به رنگ سفید مایل به صورتی در ابعاد یک سانتیمتر.
این گیاه در هندوستان در غرب پنجاب به طور وحشی و در سایر مناطق هند کاشته می شود. در افغانستان نیز به طور خودرو می روید در ایران در مناطق وسیعی به طور خودرو انتشار دارد در فارس بین شیراز و بوشهر، دالکی، کازرون، در کرمان جبال بارز، جیرفت، لار، بندر عباس، در بلوچستان در خاش بین خاش و ایرانشهر و تیس دیده می شود.
خواص دارویی گونه ( Rumex vesicariusl) از انواع ترشک ها
در هندوستان از برگ های این گیاه به عنوان خنک کننده، مدر، قابض و در موارد گزش مار استفاده می شود که تخم آن خنک کننده است و از بو داده آن در موارد اسهال خونی می خورند. شیره گیاه خنک کننده است و برای رفع و تسکین التهاب معده و درد دندان مفید است و چون قابض است برای تسکین و فرو نشاندن آشفتگی و تهوع می خورند.
ترشک های برگ شیرین (پاسیانس ها) از جنس رومکس
ترشک های شیرین ترشک هایی هستند که از جنس Rumex بوده ولی برگ های آن شیرین و ریشه آنها تلخ است. سه گونه از این گروه که در ایران نیز می رویند و در طب سنتی مصرف دارند، شرح داده میشود:
1.گروه اول: در کتب طب سنتی با نام حماض الماء آمده است، به انگلیسی Spinach -dock و Patience گفته می شود. از خانواده Polygonaceae و از جنس Rumex بوده و نام علمی آن .Rumex patientia L می باشد. این گیاه در ایران در مناطق مختلف در اراک، تفرش، اشتران کوه، قلعه رستم، و در آذربایجان و افشار به طور خودرو می روید.
2.گروه دوم: نوع دیگری از حماض شیرین به نام های انگلیسی Curled dock، Yellow dock و Sour dock و Garden Patience نامیده می شود. از خانواده Polygonaceae و از جنس Rumex بوده و نام علمی آن .Rumex crispus L می باشد. این گیاه در ایران در دامنه های البرز، کندوان، سواحل بندر گز، آذربایجان در اردبیل، اراک، کردستان و مناطق جنوب غرب در ازنا می روید.
3.گروه سوم: نوع دیگری از حماض شیرین به انگلیسی Bitter dock بوده از خانواده Polygonaceae و از جنس Rumex بوده و نام علمی آن Rumex obtusifolius می باشد. این گیاه در ایران در اطراف تهران، کنار چشمه های دربند، گچسر، کرج در شمال ایران و در مناطق مرکزی در قم و در آذربایجان به طور خودرو می روید.
مشخصات گیاه شناسی انواع پاسیانس ها
پاسیانس ها یعنی 3 گونه فوق الذکر عموما از ترشک های برگ شیرین هستند و همه آنها دارای ریشه های عمودی با ضخامت کم در حد ضخامت یک انگشت و یا کمی بیشتر و بلندی 15 تا 40 سانتی متر، عموما تلخ و تونیک و مقوی و ملین هستند.
بلندی ساقه آن ها 1/5 تا 2 متر عموما علفی چند ساله برگ های آنها دراز، تخم مرغی، نوک تیز و موج دار هستند. گل ها به رنگ سبز مایل به قرمز به طور گروهی در امتداد قسمت فوقانی شاخه گل دهنده ظاهر می شود.
معمولا در نقاط سایه دار در جنگل ها و زیر سایه درختان و در دشت ها و گودال ها و گونه پاسیانس کبیریا Rumex Patientia در کنار جریان های آب و نقاط بسیار مرطوب می روید.
ترکیبات شیمیایی موجود در پاسیانس ها
از نظر ترکیبات شیمیایی در ریشه گونه Rumex Crispus مقداری املاح آهن و آمودین و کریزوفانیک اسید و اسانس روغنی فرار وجود دارد.
خاصیت های دارویی ترشک های شیرین(پاسیانس ها)
- از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی به طور کلی سرد و خشک هستند.
- خوردن آب گیاه و خوردن برگ پخته آنکه خیلی شبیه برگ چغندر است برای ناراحتی های معده صفراوی و رفع یبوست مفید است.
- ریشه آن قویتر از ریشه ترشک های برگ ترش است.
- خوردن گرد ریشه آن با نبات برای سرفه نافع است و ضماد آن برای درد مفاصل و کوفتگی اعضا و نقرس حاد مفید می باشد.
خواص دارویی گونه حماض مائی که نام علمی آن (Rumex Patientia)
- برگ آن شبیه برگ کاسنی و ریشه آن شبیه چغندر و باریک تر است.
- تخم آن سیاه کمی مایل به سرخ است، برای خفقان و آشفتگی و به هم خوردگی حال نافع است.
- ضماد آن برای جرب و زخم های بد مفید می باشد.
- انواع ترشک ها (پاسیانسها) از جمله گونه های رومکس کرپو یا ترشک شیرین و گونه های پاسیانس درشت برای ورم های گرم نافع می باشند.
- اگر تخم و برگ آن در دهان جویده شود درد دندان را ساکت می کند و لثه ها را محکم می سازد.
خواص دارویی گونه ای از ترشک شیرین بنام (Rumex Crispus)
- گونه R .Crispus به علت آهن زیادتری که در ریشه دارد از پودر شده ریشه آن برای رفع کم خونی استفاده می شود. خوردن روزانه این گونه ترشک تا 3 گرم آن در این باره مفید است.
- در تایوان و چین از بخور دم کرده گیاه برای رفع ناراحتی چشم استفاده می شود و برای التیام زخم نیز مفید است.
- در چین در استعمال داخلی از R .Crispus به عنوان ملین و تب بر استوارت و بادشکن استفاده می شود.
- در استعمال داخلی باید احتیاط شود زیرا گونه R .Crispus پوست و همچنین غشای مخاطی سیستم را تحریک می کند.
- ریشه تمام پاسیانس ها به طور کلی مدر، قابض، ملین و اشتها آور است.
- در رفع اسهال و خونریزی از رحم، قطع اخلاط خونی، بواسیر، قطع ترشحات رحمی مؤثر است.
نحوه مصرف دم کرده پاسیانس ها
برای مصرف مقدار 20 گرم پاسیانس را در هزار گرم آب جوش دم کرده صاف نمایند. این دم کرده در رفع انواع بیماری های پوستی نوع پسوریازیس و جرب و سیفیلیس نافع است.
برای تهیه جوشانده ضد هرپس ابتدا مقداری ریشه فیل گوش 4 گرم، ریشه پاسیانس 4 گرم، ریشه اشنان 4 گرم، پوست نارون 4 گرم، ساقه یاسمن بری 4 گرم، آب هزار گرم همه را با هم می جوشانند تا یک پنجم آن تبخیر شود. سپس صاف کرده و به آن 100 گرم شربت شاهتره بیفزایند و در مورد بیماری های جلدی در یک شبانه روز فنجان فنجان بخورند.
جوشانده 50 گرم ریشه پاسیانس کبیر در هزار گرم آب معرق است و ضد کمبود ویتامین سی عمل می کند.
برای خرید انواع گیاهان دارویی به فروشگاه ما مراجعه کنید!!
مشاهده تمامی محصولات فروشگاه
