با توجه به اینکه هزینه خرید، حمل و نقل و پاشــیدن کود حیوانی خصوصاً در زراعت‌های بزرگ بسیار زیاد است، یکی از راه‌های افزایش ماده‌ی آلی خاک، استفاده از بقایای گیاهی و کود سبز می‌باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم این کود و نقش آن در کشاورزی بپردازیم. در اینجا خواهید خواند که کود سبز چیست، چرا و چگونه از آن استفاده می‌شود و چه مزایایی برای بهبود خاک و حفظ منابع طبیعی دارد. همچنین، با انواع گیاهان مناسب برای کود سبز، روش‌های کاشت و زمان‌بندی مناسب برای استفاده از آن آشنا می‌شوید. در نهایت، توصیه‌های کاربردی و نکات مهمی را که کشاورزان می‌توانند در استفاده بهینه از کود سبز به کار گیرند، ارائه خواهیم کرد.
کود سبز چیست؟
کود سبز شامل گیاهانی است که پیش از کاشت محصول اصلی در زمین کشت می‌شوند و پس از رشد، بدون برداشت، به خاک برگردانده می‌شوند. این کار باعث بهبود کیفیت و ساختار خاک، افزایش مواد آلی و حفظ مواد مغذی می‌شود. گیاهانی مثل شبدر و لوبیا که ازت خاک را تقویت می‌کنند، برای کود سبز مناسب‌اند و به کاهش فرسایش و جلوگیری از رشد علف‌های هرز کمک می‌کنند.
برای خرید کود در انواع مختلف ارگانیک و شیمیایی به صفحه فروشگاه پسته رفسنجان مراجعه نمایید.
ویژگی‌های کود سبز چیست؟
بهتر است ابتدا با ویژگی‌های کود سبز آشنا شوید:
- بهبود ساختار خاک همانند کود حیوانی: مشابه کود حیوانی، باعث بهبود ساختار فیزیکی خاک می‌شود و تخلخل خاک را افزایش می‌دهد.
- عدم افزودن مواد مغذی جدید: به‌خودی‌خود مواد مغذی تازه‌ای به خاک اضافه نمی‌کند و تنها مواد جذب‌شده طی رشد گیاه را به خاک بازمی‌گرداند.
- تثبیت ازت در صورت استفاده از بقولات: گیاهان خانواده بقولات (مثل شبدر و لوبیا) می‌توانند ازت را در خاک تثبیت کنند و موجب تقویت نیتروژن خاک شوند.
- جلوگیری از شسته شدن مواد مغذی: کود سبز با جذب و ذخیره مواد غذایی در گیاه، از شسته شدن آن‌ها توسط بارندگی یا آبیاری جلوگیری می‌کند.
- ویژگی‌های گیاه مناسب کود سبز: گیاه مورداستفاده نباید مواد زیان‌آور برای محصول بعدی داشته باشد، باید سریع رشد کند و تراکم بالای بوته را تحمل کند.
- کاهش فرسایش و کنترل علف‌های هرز: با پوشش کامل خاک توسط گیاه کود سبز، فرسایش خاک کاهش می‌یابد و رشد علف‌های هرز مهار می‌شود که به حفظ کیفیت خاک کمک می‌کند.
مزایای کود سبز چیست؟
ممکن است این سؤال خیلی از کشاورزانی باشد که نام کود سبز را شنیده و اکنون در حال خواندن این مقاله باشند: مزایای کود سبز چیست؟
- بهبود ساختار خاک و افزایش مواد آلی
- تأمین نیتروژن و مواد مغذی برای محصول بعدی
- جلوگیری از شستشوی مواد مغذی
- حفاظت از خاک در برابر فرسایش
- کنترل علف‌های هرز
- تأمین مواد بیوشیمیایی برای میکروارگانیسم‌های خاک
- استفاده از دوره‌های بدون کشت برای بهبود خاک
طرز تهیه کود سبز
ممکن است خیلی از شما تصمیم گرفته باشید که از کود سبز برای بهبود خاک و افزایش محصول خود استفاده کنید و به نظرتان این روش مفیدی باشد. اگر می‌خواهید کود سبز را به‌درستی تهیه کنید، مراحل زیر را انجام دهید تا از مزایای این روش طبیعی و کارآمد بهره‌مند شوید:
- انتخاب گیاه مناسب: گیاهانی که رشد سریعی دارند و مواد مغذی و نیتروژن به خاک اضافه می‌کنند، مثل شبدر، لوبیا، یا چاودار، برای این کود مناسب‌اند. در مناطقی با زمستان سرد، گیاهان پاییزی و در مناطق گرم، گیاهان بهاره و تابستانه را انتخاب کنید.
- کاشت گیاه در زمان مناسب: بسته به اقلیم منطقه و محصول اصلی، گیاه کود سبز را در دوره‌ای که زمین خالی است (آیش فصلی) بکارید. برای نمونه، در بهار یا پاییز، بین برداشت و کاشت محصول اصلی.
- رشد گیاه تا مرحله سبزینه کامل: اجازه دهید گیاهان به اندازه کافی رشد کنند تا برگ‌ها و سبزینه بیشتری تولید کنند که برای بهبود خاک مفید است.
- برگرداندن گیاه به خاک: پیش از کاشت محصول اصلی، گیاهان کود سبز را با شخم زدن به خاک برگردانید. بهتر است حداقل دو هفته قبل از کاشت محصول اصلی این کار انجام شود تا گیاهان پوسیده و مواد مغذی در خاک آزاد شوند.
- زمان‌بندی و رعایت نکات ویژه برای برخی گیاهان: اگر از گیاهان خانواده بقولات مثل شبدر یا یونجه استفاده می‌کنید، آن‌ها را با دستگاه‌هایی مانند کولتیواتور از طوقه قطع کنید تا به‌خوبی خشک شوند.
بهترین کود سبز
گیاهانی که برای تهیه کود سبز مناسب هستند، ویژگی‌های خاصی دارند که به بهبود خاک و کنترل علف‌های هرز کمک می‌کنند.
ویژگی‌های گیاهانی که برای تهیه این کود مناسب هستند:
- رشد سریع و کوتاه‌مدت: این گیاهان باید رشد سریعی داشته باشند تا بتوانند در مدت کوتاهی زمین را پوشش دهند.
- کم‌توقع بودن: برای رشد به کود حیوانی یا شیمیایی زیادی نیاز ندارند که این ویژگی برای کشت پایدار و ارزان مناسب است.
- نیاز آبی پایین: گیاهان مناسب کود سبز باید به آب کمی نیاز داشته باشند که این ویژگی در مناطق گرم و خشک اهمیت بیشتری دارد.
- پوشش شاخ و برگ زیاد: گیاهان باید پرشاخ و برگ، شاداب و غنی از مواد غذایی باشند تا بتوانند با سایه‌اندازی خود، مانع رشد علف‌های هرز شوند و همچنین به‌راحتی به خاک برگردانده شوند.
گیاهان مناسب برای تهیه انواع کود سبز
- خلر: دارای رشد سریع و بهبوددهنده خاک.
- لوبیا روغنی و انواع لوبیا: تثبیت‌کننده ازت و کم‌نیاز به کود.
- چاودار: مقاوم در برابر کم‌آبی و کنترل‌کننده فرسایش.
- کاشت شبدر به عنوان کود سبز: غنی از نیتروژن و مناسب برای افزایش مواد آلی خاک.
- جو و گندم سیاه: مؤثر در جلوگیری از شستشوی مواد مغذی و بهبود ساختار خاک.
- یونجه: در صورت برگردانده شدن به خاک، برخی از اهداف کود سبز را تأمین می‌کند.
روش‌های کشت کود سبز
کود سبز بسته به شرایط مزرعه و فصل، به دو روش اصلی و میانه کشت می‌شود. انتخاب روش مناسب کشت باعث استفاده بهینه از فاصله زمانی بین برداشت و کاشت محصولات می‌شود، رطوبت خاک را حفظ می‌کند و نیاز به تجهیزات کشاورزی را کاهش می‌دهد.
کشت اصلی کود سبز
به معنای کاشت کود سبز به‌عنوان محصول اصلی در فصل معین، یعنی پاییز یا بهار، است. در این روش، گیاهانی مانند ذرت و یونجه در بهار و سایر کودهای سبز معمولاً در پاییز کشت می‌شوند. برای بهبود نتایج، می‌توان دو گیاه را به‌صورت مخلوط کشت کرد، به‌شرطی که از نظر رشد و نیازهای غذایی هماهنگ باشند. نمونه‌های موفق از کشت مخلوط شامل ترکیب یولاف و نخود فرنگی یا چاودار و ماشک است.
کشت میانه کود سبز
کشت میانه در فاصله بین برداشت و کاشت دو محصول متوالی انجام می‌شود. در این روش، اگر کود سبز در اواخر تابستان کاشته شود و تا زمستان یا بهار سال بعد رشد کند، به آن “کشت میانه زمستانه” می‌گویند؛ گیاهانی مانند جو، چاودار و شبدر برای این روش مناسب‌اند. اگر کشت میانه بین برداشت محصول پاییزه و کاشت محصول پاییزه بعدی انجام شود، “کشت میانه تابستانه” نام دارد؛ که گیاهانی مانند شلغم، شبدر و ذرت خوشه‌ای مناسب این کشت هستند.
نکات لازم برای استفاده از کود سبز
- بهترین زمان استفاده از کود سبز چه زمانی است؟ حداقل دو هفته قبل از کاشت محصول اصلی، کود سبز باید به خاک برگردانده شود.
- اثر مواد خشبی و ازت در زمان برگرداندن: هرچه این کود مواد خشبی بیشتری داشته و ازت کمتری داشته باشد، باید با فاصله بیشتری از کاشت محصول اصلی به خاک بازگردد.
- آماده‌سازی گیاهان خاص: برای گیاهانی مانند یونجه یا شبدر، ابتدا طوقه‌ها باید با کولتیواتور یا علف‌کش‌هایی مانند راند آپ یا توفوردی قطع و خشک شوند و پس از 3-4 هفته به خاک برگردانده شوند؛ این کار از رشد مجدد آن‌ها به‌عنوان علف هرز جلوگیری می‌کند.
- عدم استفاده از کود سبز به‌عنوان علوفه: کود سبز نباید به‌عنوان علوفه برداشت یا مورد چرای دام قرار گیرد، چون این کار مواد مغذی خاک را کاهش داده و رشد محصول بعدی را مختل می‌کند.
- شرایط خاص مناطق دیم و پرباران: در مناطق پرباران شمال ایران، مانند ساحل خزر، از گیاهانی مانند جو و چاودار به‌عنوان کود سبز برای محصولات بهاره مثل پنبه و ذرت استفاده می‌شود؛ در این شرایط، کود سبز حدود یک ماه قبل از کاشت شخم زده می‌شود تا پوسیدگی کامل و ذخیره رطوبت در خاک اتفاق بیفتد.
معایب کود سبز چیست؟
کود سبز، با وجود مزایای فراوان، دارای چند معایب نیز هست که در شرایط خاص می‌تواند برای کشاورزی چالش‌برانگیز باشد. برخی از معایب این کود عبارتند از:
- نیاز به زمان و مدیریت بیشتر: رشد و بازگرداندن آن به خاک نیازمند زمان و برنامه‌ریزی دقیق است که می‌تواند کاشت محصول اصلی را به تأخیر بیندازد.
- مصرف آب: در مناطق خشک و کم‌آب، کشت این کود ممکن است منابع آبی بیشتری را مصرف کند که برای کشاورزان در چنین مناطقی هزینه‌بر است.
- جذب مواد مغذی قبل از محصول اصلی: گیاهان کود سبز ممکن است در طول رشد خود بخشی از مواد مغذی خاک را جذب کنند که در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند به کاهش مواد مغذی در دسترس محصول اصلی منجر شود.
- خطر تبدیل به علف هرز: اگر گیاهان کود سبز به‌ویژه گیاهانی مانند یونجه و شبدر به‌درستی مدیریت و قطع نشوند، ممکن است دوباره رشد کرده و به‌عنوان علف هرز مزاحم برای محصول بعدی تبدیل شوند.
- هزینه‌های اضافی برای شخم و آماده‌سازی: شخم زدن و برگرداندن این گیاهان به خاک، به ادوات و نیروی کار بیشتری نیاز دارد که می‌تواند هزینه‌بر باشد.
- محدودیت در کشت مناطق دیم و کم‌باران: استفاده از این کود در مناطق کم‌باران به‌خوبی عمل نمی‌کند، زیرا رشد کافی نداشته و تأثیرات مطلوب را بر خاک نمی‌گذارد.
سخن پایانی
در پایان، کود سبز روشی طبیعی و کارآمد برای بهبود خاک، افزایش مواد آلی و کنترل علف‌های هرز است که به کشاورزان کمک می‌کند بهره‌وری و سلامت خاک خود را در بلندمدت حفظ کنند. انتخاب گیاه مناسب و زمان‌بندی صحیح برای استفاده از کود سبز از عوامل مهم در دستیابی به نتایج بهتر و تقویت خاک است. با استفاده از این روش ساده و کم‌هزینه، کشاورزان می‌توانند خاک حاصلخیزتر، محصولات سالم‌تر و پایداری بیشتری برای زمین‌های خود فراهم کنند.
_350x350.webp)
_350x350.jpg)
09131923700
