قارچ های مولد زهرابه افلاتوکسین پسته (کپک فرنگی پسته)
گروهی از قارچ های موسوم به آسپرژیلوس فلاوس aspergillus flavus در محیط تغذیه ای خویش زهرابه ای ترشح می کنند که آن را زهرابه را افلاتوکسین نامیده اند. قارچ های مولد این زهرابه از دسته کپک هاست که در محیط مغز پسته های مرطوب تکثیر پیدا می کنند.
به اعتقاد نگارنده خساراتی که زهرابه این کپک ها بر پسته ایران وارد آورده در پانزده ساله اخیر در تبلیغات چند برابر وانموده شده است. بدون تردید این تبلیغات از واقعیت بدور است، و با جرئت می توان گفت توطئه ای است که از جانب رقبای تجارتی پسته ایران با مهارت طراحی و برنامه ریزی شده است.
بی گمان آن ها با زهرابه تبلیغات قصد مسموم کردن افکار مشتریان قدیمی پسته ایران را دارند تا با ایجاد اخلال در بازار از پیش فراهم شده ایران در سطح جهانی خود جای آن را بگیرند، چرا که رقابت سالم با پسته ایران برای آن ها ممکن نشده است، بنابر این باید برای تخریب مقام والا و جایگاه خاص پسته ایران در ذائقه ها و انتظار جهانی سیاست اتخاذ و امکانات خود را تجهیز می کردند.
از این رو آن ها یک زهرابه پارازیتی واقعی را با تبلیغات مسموم علیه پسته ایران در آمیختند. به این دلیل باید برای سبب شناسی این گروه قارچ ها یا پارازیت ها و همچنین آثار زیانبار آلودگی های زهرابه آن ها بر روی پسته ایران دو مقوله جداگانه قایل شد: یکی همان اثرهای واقعی زهرابه افلاتوکسین و دیگری تبلیغات مسموم در این باب.
سابقه قارچ های مولد زهرابه در ایران
از طرف دیگر مسجل است که قارچ های مولد زهرابه موصوف در ایران سابقه ای نداشته و اول باریک محموله صادراتی پسته ایران به سال 1971 به مقصد (آمریکا) در مظان آلودگی افلاتوکسین قرار گرفته و از بنادر مقصد آمریکا به مبدأ آن (ایران) عودت داده شده است و جنجال تبلیغات مسمومیت پسته ایران بلند گردیده و مخصوصا در سال های اخیر اوج گرفته است.
چرا و چگونه این محموله به این آفت گرفتار شد؟ در داخل کشتی و در بین راه طولانی ارتباطات ایران و آمریکا؟ در بنادر مرطوب مقصد؟ در انبارهای بندری؟ کدام دست آلوده ای و از چه آستینی بدر آمد و زهرابه افلاتوکسین را علیه پسته ایران تجهیز کرد؟ بدون تردید اگر برای باغبانان ایرانی با سنجیدگی تمام نسبت به نامگذاری قارچ مولد زهرابه افلاتوکسین اقدام می کردند.
همچنان که با دقت و ظرافت نام های متناسب و موزن گموز و ماسو را برای دو قارچ دیگر برگزیدند، یا همان گونه که در نامگذاری ده ها رقم پسته یا انگور عمل کرده اند بی گمان برای قارچ های مولد زهرابه به افلاتوکسین نامی انتخاب می کردند که با ماهیت واقعی و منشا آن کاملا تناسب داشته باشد.
به گمان نگارنده باغبانان ایرانی نامی مشابه وجه تسمیه کپک فرنگی برای این قارچها بر می گزیدند، با این تفاوت که نام انتخابی آن ها به ماهیت اصلی این قارچ ها نزدیکتر بود یا مفهوم لفظی آن نام انتخابی، هویت واقعی و منشا و مسئولی و مسبب اصلی این قارچ ها را در ذهن متبادر می کرد.
دو نمونه از قارچ های آلوده کننده پسته
دو نوع کپک یا قارچ به نام های آسپرژیلوس پارازیتیکوس A. PARASITIFCUS آسپرژیلوس فلاووس در تراوش زهرابه افلاتوکسین و مسموم کردن مغز پسته از سایر قارچ های این گروه قدرت بیشتری دارند. قارچ اولی قابلیتش به مراتب بیشتر از قارچ دومی است.
این قابلیت وقتی می تواند بروز کند که محیط مناسبی برای رشد و تکثیر قارچ های موصوف در درون پسته یا در مغز آن پیدا شود. چنین محیط مناسبی در داخل مغز تنها وقتی می تواند ایجاد شود که پسته یا مغز دچار رطوبت زدگی شود یا درجه رطوبت طبیعی مغز به نحوی ارتقاء پیدا کند.
مغز پسته خشک در شرایط طبیعی بین 5 تا 5/7 درصد آب و حدود 45 تا 50 درصد چربی و 20 تا 22 درصد مواد پروتئینی دارد، و بقیه ترکیب آن از سلولز و مواد رنگی و معدنی تشکیل می شود. حال اگر پسته خشک در محیط مرطوب یا درون آب قرار گیرد مغز آن مقداری رطوبت را جذب می کند و تا حدی متورم می شود.
کپک زدن پسته های مرطوب
پسته های مرطوب قابلیت جذب آفات را پیدا می کنند یا کپک می زنند. بنابراین مغز پسته رطوبت دیده محیط مساعدی برای رشد و تکثیر انواع کپک ها و از جمله قارچ های مولد زهرابه افلاتوکسین یاکپک های فرنگی است، و مخصوصا قابلیت زیادی برای رشد قارچ نوع اول پیدا می کند. قارچ های موصوف در درون مغزهای رطوبت دیده ای که میزان رطوبت مغز آن ها از 13 درصد بگذارد به سرعت رشد می کنند و ضمن فاسد کردن مغز مقداری زهرابه نیز در درون پسته تراوش می نمایند.
مبارزه با این قارچ در درون مغز پسته تا به امروز تقریبا لاینحل مانده است. در حالی که از میان بردن این قارچ توسط مواد شیمیایی و قارچ کش میسر است، اما مشکل در اینجاست که این مواد شیمیایی و قارچ کش ها به نوبه خود برای سلامتی انسان زیانبار و درجه مسمومیت برخی از آ نها از زهرابه افلاتوکسین بیشتر است و نمی توان مغز پسته را به این گونه مواد آلوده کرد.
مهمترن عامل پیشگری بروز قارچ ها
بنابر این همان ضرب المثل فارسی (در پیشگیری از بروز این قارچ ها) یک مصداق واقعی و شایسته و سنجیده است که دنیایی از حکمت و تجربه نیاکان ما را در خود دارد، گفته اند: علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. بنابر این مهمترین عامل پیشگیری از بروز این قارچ ها دور نگهداشتن محصول پسته از هرگونه تماس با رطوبت است.
زیرا رطوبت و شرایط مرطوبی محیط است که رویش و رشد انواع قارچ ها و کپک ها را فراهم می کند. خوشبختان شرایط خشک و نیمه بیابانی مناطق پسته خیز ایران مانع بسیار بازرگی برای رشد و تکثیر این قارچ هاست، در حالی که در شرایط اقلیمی مدیترانه ای یا مرطوب تر اکثر مناطق پسته خیز جهان، زمینه مطلوبی برای رشد و تکثیر این قارچ ها به صورت طبیعی فراهم است.
بر این اساس محصول پسته ایران بر روی درخت کمتر ممکن است به این آفت گرفتار آید. مگر این که برداشت محصول به تاخیر افتد، یا به عللی به موقع انجام نگیرد و در معرض بارندگی های پاییزی واقع شود. یا ریزش های جوی بی موقع و نابهنگام محصول پسته روی درخت راخیس کند، در این صورت ممکن است فضای مرطوب و شرایط لازم برای تکثیر و فعالیت قارچ های مزبور آماده شود.
توصیه هایی در جهت پیشگیری از آلوده شدن پسته به قارچ
مراعات نکات زیر تنها توصیه هایی است که در جهت پیشگیری می تواند تا پیدا شدن روشی مناسب برای مبارزه قطعی با این گونه قارچ ها مفید باشد:
با آفات و حشرات مغز خوار پسته به موقع مبارزه شود. زیرا تغذیه کرمینه ها یا لاروهای این حشرات از مغز پسته و بر جای گذاری فضولاتشان در داخل پسته محیط مناسبی برای سرایت و رشد این گونه قارچ ها فراهم می آورد.
در برداشت محصول ترتیبی اتخاذ شود که پسته های جمع آوری شده از روی درخت اولا با خاک و آلودگی های دیگر تماسی پیدا نکند، ثانیا محصول جمع آوری شده در هر روز به اندازه ای باشد که در همان روز پوست نرم روی آن ها جدا شود.
بنابر این پسته هایی با پوست رویی نرم نباید چندین ساعت روی هم انباشته شوند، زیرا رطوبت طبیعی پوست نرم به درون دانه ها سرایت می کند و در دمای حاصل محیط مستعد کپک زدگی و شرایط زیست مطلوب قارچ های مولد زهرابه را فراهم می آورد. به علاوه رنگ طبیعی پوست سخت پسته و نیز مغز را تغییر می دهد.
ثانیا پسته های جمع آوری شده از روی زمین و نیز از شاخه هایی که در مجاورت و تماس با خاک بوده اند با محصول سالم باغ مخلوط نشود.
رابعا دانه های پسته صدمه دیده که ظاهر آن ها دلالت بر آفت زدگی و بیماری دارد حین برداشت محصول تفکیک شود،
خامسا جدا کردن پوسته نرم با ماشین های پوست کن خشک این امتیاز را دارد که محیط خیس و مرطوبی در درون پسته به وجود نمی آورد، و در نتیجه مانع سرایت یا رشد این گونه قارچ ها در حیطه مغز گردد، برعکس در دستگاه های پوست کن آبی این زمینه فراهم می آید.
توصیه های بهداشتی جهت استفاده از دستگاه های پوست کن پسته
بنابر این توصیه می شود از دستگاه های نوع اول برای پوست کنی محصول استفاده شود. گفته شده است در صورت اضطرار یا در شرایط اجباری استفاده از پوست کن های آبی، باید پسته های پوست کنده شده را حداقل نیم ساعت در محلول اسید پرپیونیک شستشو داد و کاملا ضدعفونی کرد، و بلافاصله بعد از انجام شستشو محصول را با دستگاه های خشک کن مصنوعی کاملا خشک کرد.
در صورتی که محصول پسته جمع آوری شده از باغ با ماشین های پوست کنی خشک، پوسته نرمشان جدا شود، یا با دست این عمل انجام گیرد باید پسته های بدون پوست را با دستگاه خشک کرد یا بلافاصله به محوطه های پسته خشک کنی منتقل و در جایگاه خاص گسترده کرد .
محوطه خشک کردن پسته باید کاملا تمیز و به دور از هر گونه آلودگی و رطوبت باشد. از انبار کردن پسته های نیمه خشک اکیدا پرهیز شود. به علاوه باید پس از خشک شدن کامل پسته در آفتاب، محصول را از محوطه مزبور به انبارهای خشک و خنک منتقل کنند. شرایط انبارهای پسته نیز باید کاملا مبتنی با اصول فنی و بهداشتی باشد که بعدا به آن اشاره خواهد شد.
استفاده از پوست نرم محصول پسته به عنوان یک کود، احتمال ایجاد شرایط مناسب برای رویش و رشد این گونه قارچها را در محیط باغ افزایش می دهد. بنابر این باید از این اقدام پرهیز کرد. در صورت اقتضا می توان از خاکستر حاصل از سوختن آن ها به این منظور استفاده کرد.
_350x350.jpg)
