آیا درخت پسته برای دادن محصول به درخت نر نیاز دارد؟
درخت پسته درختی پرسود و اقتصادی است که از جنبه تجاری از جایگاه بالایی برخوردار میباشد. به همین دلیل است که کسب هر اطلاعاتی در ارتباط با آن سودمند است. گفته می‌شود که این درخت دوپایه است به این معنی که یک درخت می‌تواند فقط گلهای نر یا گل ماده داشته باشد. شاید برای شما نیز سؤالاتی در ارتباط با گل نر و ماده پسته پیش آمده باشد. تنها درصورتی‌که گرده درختان نر از طریق باد به درختان ماده منتقل شوند درخت پسته محصول و ثمر خواهد داد و میوه دهی نیز فقط توسط درخت ماده انجام میگیرد. در این مقاله سعی داریم در ارتباط با گل نر پسته و تفاوت آن با گل ماده صحبت کنیم. با ما تا پایان مطلب همراه باشید تا به سؤالات شما ازجمله تعداد موردنیاز درخت نر در باغ نسبت به درخت ماده پاسخ دهیم.
ویژگی‌های درخت نر پسته
همه افراد به‌راحتی می‌توانند درختان نر پسته را تشخیص دهند. این درختان بلندتر و بسیار قوی‌تر از درختان ماده هستند. همچنین یکی از راه‌های اصلی تشخیص آن، شناخت گلهای نر و ماده است. کارشناسان متبحر نیز از روی شکل برگ‌ها، شکل جوانه‌ها و نحوه استقرار آنها بر روی شاخه‌ها درخت نر را از ماده تشخیص می‌دهند. درختان نر پسته معمولاً پس از درختان ماده برگ‌های خود را از دست می‌دهند و در مقابل درصد زیادی از گلهای نر خیلی زودتر از گلهای ماده شکوفا می‌شوند.
به همین دلیل است که مقدار قابل‌توجهی از گرده‌ها از بین می‌روند و تشکیل و تولید میوه کاهش می‌یابد. کشاورزان باتجربه گرده گل نر پسته را جمع‌آوری کرده و آن را در شرایط مناسب نگهداری می‌کنند تا پس از شکوفه دادن آن را در درختان ماده پراکنده سازند. به این نوع گرده‌افشانی، گرده‌افشانی مصنوعی یا تکمیلی نیز گفته می‌شود.
مشخصات گل نر پسته
گل نر پسته در اوایل بهار و زودتر از گلهای ماده شکوفا می‌شوند. این گلها به‌صورت خوشه‌ای هستند و هر خوشه توده‌ای از گلهای متراکم است. این گلها گلبرگ و کاسبرگ حقیقی ندارند و هرکدام از آنها دارای 5 پرچم بیضی‌شکل با میله کوتاه سبزرنگ می‌باشند. گل نر در ابتدای شکوفایی قرمزرنگ است و کم‌کم با نزدیک شدن به مرحله رسیدگی و گرده‌افشانی به رنگ زرد درمی‌آید. طول دوره گل‌دهی درختان نر بین یک تا دو هفته متغیر است و طول عمر دانه‌های گرده به‌ندرت به بیش از یک روز می‌رسد.
به طور خلاصه مشخصات گل نر پسته را میتوان به شکل زیر بیان نمود:
- درخت نر در فروردین ماه حدود ۵ تا ۷ روز زود تر از درخت ماده به گل می نشیند.
- گلهای آن به صورت خوشه ای بوده و هر خوشه توده ای از گلهای متراکم می باشد.
- گلها بدون گلبرگ و کاسبرگ حقیقی هستند هر گل نر مشتمل بر ۵ پرچم بیضی شکل با میله کوتاه سبز رنگ است.
- گل ماده همانند گل نر خوشه ای میباشد با این تفاوت که شکل قرار گرفتن گلها بر روی خوشه به صورت منفرد و با فاصله از یکدیگر است
- گلهای ماده ابتدا به رنگ سبز هستند که این رنگ را تا دو روز حفظ می کنند اگر در این فاصله دانه های گرده به آنها نرسد و عمل لقاح انجام نگیرد رنگ کلاله سه شاخه ای ان به قرمز مایل به قهوه ای تغییر میکند سپس کلاله خشک شده و می ریزد.
- درصورت تلقیح خوشه های گل ماده شروع به رشد کرده و دانه های ان به تدریج بزرگ می شوند.
- پوست نرم خارجی دانه ها در حین رشد، رنگهای سبز و صورتی آمیخته به زرد و بنفش کم رنگ به خود میگیرد.
مشخصات گل ماده پسته
گلهای ماده پسته نیز مانند گلهای نر خوشه‌ای هستند اما شکل قرار گرفتن گلها بر روی خوشه به‌صورت منفرد و بافاصله از یکدیگر می‌باشند. تا زمانی که گلهای ماده به رنگ سبز هستند باید دانه‌های گرده به آنها برسد. رنگ سبز گلها تا دو روز حفظ می‌شود و در صورت نرسیدن گرده گل نر پسته به آنها و انجام نشدن لقاح، رنگ کلاله سه‌شاخه‌ای آن به قرمز مایل به قهوه‌ای تغییر میکند. بعدازآن کلاله خشک شده و می‌ریزد. در صورت انجام لقاح نیز گل ماده شروع به رشد کرده و دانه‌های آن به‌تدریج بزرگ می‌شوند.
تفاوت گل نر و ماده پسته
معمولاً نوک فلس‌های پوشش‌دهنده جوانه گل در گلهای نر به سمت بیرون است اما در گلهای ماده روی غنچه خوابیده است. با تکان دادن گل نر پسته از آن پودر زردرنگی خارج می‌شود که گرده نام دارد اما این ماده زردرنگ از گل ماده خارج نمی‌گردد و همچنین درختان نر معمولاً در تابستان برگ‌های سبزتر، پهن‌تر و پر رشدتری دارند و ارتفاع تاج آنها معمولاً بزرگ‌تر از درختان ماده است. تفاوت بارز درخت نر و ماده پسته نیز تشکیل میوه بر روی آنها است. به‌طوری‌که هیچ میوه‌ای روی درختان نر مشاهده نمی‌شود.
نسبت درختان نر به ماده و تعیین الگوی صحیح قرار گرفتن آنها
جهت افزایش تراکم دانه گرده در سطح باغ و بهبود گرده‌افشانی لازم است کشاورزان و باغداران به‌خوبی درختان نر باغ پسته را مدیریت نمایند که در نظر گرفتن نسبت مناسب درختان نر به ماده بسیار اهمیت دارد. یک درخت نر بالغ می‌تواند میلیاردها دانه گرده تولید کند. کارشناسان کشاورزی توصیه می‌کنند که با توجه به حجم دانه گرده تولیدی و الگوهای متنوع احداث باغ در ایران بهتر است به‌جای در نظر گرفتن یک الگوی عددی ثابت، نسبت درختان نر به ماده بر اساس فاصله درختان ماده تا اولین درخت نر موجود در باغ، تعیین گردد.
بر اساس مشاهدات و تحقیقات انجام‌شده یک درخت نر می‌تواند یک شعاع 20 متری از درختان ماده را در اطراف خود پوشش دهد؛ بنابراین با توجه به این موضوع لازم است چیدمان درختان نر در باغ به‌گونه‌ای باشد که هر درخت ماده با اولین درخت نر بیش از 20 متر فاصله نداشته باشد. در هر هکتار زمین پسته نیاز به 25 تا 30 عدد درخت نر است به صورتی که به ازای هر 25 درخت ماده یک درخت نر وجود داشته باشد. البته توجه داشته باشید که درصورتی‌که به‌تازگی باغ‌های پسته احداث گردیده باشند و مناطقی که میزان رطوبت هوا بالا باشد به درختان نر بیشتری نیاز است.
ایجاد شرایط مناسب برای گرده‌افشانی
ازآنجایی‌که دانه‌های گرده گل نر پسته باید توسط باد به گل ماده برسند و عمل لقاح انجام گیرد، محل قرار گرفتن درختان نر باید به‌گونه‌ای باشد که با وزش با دمای غالب منطقه گرده‌افشانی به‌خوبی انجام گیرد. برای بهبود عملیات گرده‌افشانی لازم است شرایط مناسبی وجود داشته باشد. به‌عنوان‌مثال رطوبت هوا باید بین 35 تا 50 درصد باشد که البته دامنه رطوبتی بین 25 تا 65 درصد نیز قابل‌تحمل است. دمای مناسب برای عملیات گرده‌افشانی 16 تا 22 درجه سانتی‌گراد میباشد و با افزایش دما شاهد کاهش چشمگیر کارایی گرده‌افشانی خواهیم بود. سرمازدگی گل نر پسته قبل از رسیدگی دانه‌های گرده سبب کاهش حجم گرده در سطح باغ خواهد شد. در هنگام گرده‌افشانی به‌سرعت باد در حدود 3 متر در ثانیه نیاز است و سرعت بالای باد و طوفان موجب خروج حجم زیادی دانه گرده در مدت‌زمان کوتاهی از سطح باغ می‌گردد.
مشکلات ناشی از عدم گرده‌افشانی مناسب
درصورتی‌که گرده‌افشانی اتفاق نیفتد و گلهای نر و ماده در هم نیامیزند، درصد زیادی از گلهای ماده پس از رشد اولیه شروع به ریزش می‌کنند. تعداد کمی از آنها نیز بااینکه به رشد خود ادامه می‌دهند اما پسته‌های پوک و بدون مغزی تشکیل می‌دهند. این موضوع به همین‌جا ختم نمی‌شوند. ازآنجایی‌که پسته‌های پوک تا پایان دوره رشد روی درخت باقی می‌مانند، بخش قابل‌توجهی از مواد غذایی و انرژی گیاه هدر خواهد رفت.
این میزان مصرف مواد غذایی نیز به علت رشد و توسعه محور خوشه و جدارهای میوه است؛ بنابراین میتوان گفت در صورت عدم گرده‌افشانی مناسب توسط گل نر پسته مشکلاتی ازجمله ریزش کامل خوشه‌ها، تنک و کم دانه شدن خوشه‌ها، افزایش میزان پوکی و درنهایت کاهش عملکرد اقتصادی باغ را در پی خواهد داشت.
تغذیه درختان نر پسته
ازآنجایی‌که طول دوره گل‌دهی درختان نر کوتاه است و درخت نیز در طول فصل رشد فاقد میوه است، برخی بر این باور اشتباه‌اند که تغذیه درخت نر اهمیت زیادی ندارد. در آغاز بیداری و شکوفایی گل نر، درخت پسته نیازمند مصرف حجم بالایی از مواد غذایی و انرژی در مدت‌زمان کوتاه گرده‌افشانی است. با توجه به ساختار گل نر پسته برخی عناصر غذایی در تغذیه آن از اهمیت بیشتری برخوردارند. ازجمله این عناصر میتوان به بر، منگنز، روی، نیتروژن، کلسیم و پتاسیم اشاره نمود. تحقیقات نشان داده‌اند که تغذیه و آبیاری مناسب درختان نر پسته نقش مهمی در تولید کمی و کیفی دانه‌های گرده دارند. نیاز زیاد درختان گرده دهنده به جذب، متابولیسم و ذخیره‌سازی حجم زیادی از مواد غذایی در طول فصل رشد واضح و روشن است.
سخن پایانی
همان‌طور که در این مقاله توضیح دادیم درخت پسته گیاهی دوپایه است و برای تولید محصول پسته نیازمند وجود هر دو گل نر و ماده پسته باهم در محل باغ هستیم. درختان دارای گل نر پسته وظیفه تولید گرده را دارند تا عمل گرده‌افشانی به‌خوبی صورت گیرد. این درختان میوه نمی‌دهند و تولید محصول پسته بر عهده درختان ماده است. در این مقاله سعی کردیم در ارتباط با نحوه گرده‌افشانی، خصوصیات گل نر و ماده پسته و تفاوت آنها با یکدیگر صحبت نماییم. در صورت وجود هرگونه پرسشی در این رابطه می‌توانید با کارشناسان سایت پسته رفسنجان در ارتباط باشید.
09131923700
سلام به مهندس باغ پسته ، راهنمای خ.بی کردین
سلام دوست گرامی
ممنون از شما