عوامل موثر در نفوذ پذیری خاک کشاورزی

در صورتی که خاک کشاورزی نفوذ پذیری خوبی نداشته باشد با دو مشکل عمده مواجه خواهیم شد:

توقف رشد ریشه گیاه و یا کندی رشد ریشه
احتمال بروز بیماری های ریشه ای با منشاء باکتری یا قارچها.

در مقابل اگر خاک بیش از حد نفوذ پذیر باشد شاهد مشکلات زیر خواهیم بود:

تشنه شدن گیاه
عدم جذب مواد غذایی توسط ریشه

بنابراین بهترین خاک کشاورزی خاکی است که نفوذ پذیری معمولی(نرمالی) داشته باشد و فاکتور اصلی تعیین میزان نفوذ پذیری خاک بافت خاک می باشد.

اساسا در خاکهایی که درصد رس بالا است ما شاهد کاهش نفوذپذیری خاک هستیم و در خاکهایی که درصد شن و سیلت بسیار بالا است شاهد نفوذ پذیری بیش از حد هستیم به نحوی که قدرت اصلی گیاه برای ریشه زنی بیشتر و رسیدن به نقاطی است که آب و مواد غذایی در آن وجود دارد. باید بدانیم که آب و مواد غذایی در بافت رسی خاک ذخیره می شند بنابر این اگر خاکی عاری از رس باشد گیاه برای رسیدن به آّب و مواد غذایی شروع به بزرگ کردن ریشه خود می کند و در این تلاش اگر موفق نشود از بین خواهد رفت.

در مقابل اگر یک خاک بیش از حد رس داشته باشد بافتی چسبنده پیدا می کند به نحوی که ریشه قادر به عبور از این بافت چسبنده نیست رطوبت و مواد غذایی بیش از حد اطراف ریشه وجود خواهد داشت که هم میتواند باعث مسمومیت گیاه شود و هم باعث بروز بیماری های قارچی.

استثنا در مورد گیاهانی که به سنگ ها نفوذ می کنند!

البته در بین گیاهان موارد استثنا هم وجود دارد، گیاهانی هستند که ریشه آنها از سنگها و سخره ها هم عبور می کند اما این گیاهان اکثرا یا گیاهان دارویی هستند و یا گیاهانی که برای کاشت و زراعت صرفه اقتصادی ندارد.

در صورتی که نفوذپذیری خاک کم باشد علاوه بر مشکلات ذکر شده نفوذ اکسیژن در خاک نیز کم شده و ریشه گیاه به شدت دچار مشکل خواهد شد.

علائم نفوذ پذیری کم در خاک

حتی با آبیاری زیاد علائم تشنگی در گیاه مشاهده می شود.
آب به مدت طولانی روی سطح خاک باقی می ماند.
رشد سبزینه ای و میزان محصول کاهش می یابد.
کیفیت محصول کاهش می یابد.
بیماری های ریشه مانند گموز بیشتر می شود.
زردی یکنواخت و بروز کمبود آهن
حتی اگر آب و خاک شور نباشد به دلیل عدم آبشویی و نفوذ هوا به اعماق خاک شاهد بروز علائم شوری خواهید شد.

زمانی که آبیاری می کنیم بخش رس خاک متورم شده و آب را به خود جذب می کند در اثر این تورم نفوذ پذیری آب به اعماق خاک کاهش یافته و در واقع خاک رس مثل یک مانع برای لایه های زیرین عمل می کند، در خاکهایی که خاک رس در سطح زیاد است این پدیده به شکل ترک ترک شدن سطح خاک مشاهده می شود.

ویژگی های یک خاک خوب!

یک خاک خوب خاکی است که بعد از آبیاری حدود 1 ساعت آب را نگه داشته و به تدریج آب پایین برود در صورتی که آب خیلی سریع پایین می رود باید بدانیم که بافت خاک ما بیش از حد سبک است و در صورتی که آب خیلی دیر پایین می رود باید بدانیم که بافت خاک بیش از حد سفت است.

البته این تنها معیار سنجش نیست گاهی بافت خاک تا عمل 60 سانتی متری بسیار عالی است اما از آن عمق به بعد لایه های بسیار سختی وجود دارند که مانع نفوذ آب می شوند و یا برعکس لایه های فوقالعاده شنی و سبکی وجود دارند که آب بلافاصله به اعماق زمین نفوذ خواهد کرد، البته باید بدانیم که اگر لایه های زیرین سبک باشند مشکلات کمتری برای گیاه به وجود می آورند تا لایه های سخت و در مواقعی اگر خاک در عمق بالای 1.5 متر دارای شن بیشتری باشد برای گیاه مفید نیز می باشد زیرا در این حالت نقش زه کش را بازی می کند.

رس تنها عامل تعیین کننده میزان نفوذپذیری خاک نیست وجود ترکیبات کلسیمی مثل بی کربنات و نمک و سدیم باعث عدم نفوذ پذیری خاک می شوند.

مواردی که در نفوذپذیری خاک تاثیر گذار هستند

از جمله مواردی که در نفوذپذیری خاک کشاورزی تاثیرگذار هستند عبارتند از:

خصوصیات بافت خاک
کیفیت آب آبیاری
میزان مواد آلی
فشردگی خاک (معمولا به دلیل استفاده بیش از حد از تراکتور و امثال آن پدید می آید)
استفاده از کودهای شیمیایی

درمان مشکل نفوذ پذیری زیاد و کم در خاک

ساده ترین، موثرترین و بهترین روش درمان این مشکل در خاک استفاده از کودهای آلی است، اگر قادر به هزینه کردن هستید می توانید در هر هکتار تا حدود 50 تن کود کمپوست شده و یا پوسیده شده بدهید.

هر نوع بقایای گیاهی و حیوانی می تواند این مشکل را حل کند، مواد آلی در خاک بسیار سفت به مانند یک شخم عمیق عمل کرده و باعث نفوذ پذیری خاک می شوند در مقابل در خاکهای سبک باعث چسبندگی ذرات خاک به یکدیگر شده و نفوذ پذیری خاک را کاهش می دهند، قوی ترین و بهترین ماده آلی که می توانید بدین منظور استفاده کنید هیومیک اسید به همراه استفاده از باکتری های مفید یا محصول هوکر است.

مواد آلی باعث افزایش فعالیت میکروارگانیسمهای مفید خاک نیز می شوند این فعالیت منجر به افزایش ماده آلی خاک نیز خواهد شد که علاوه بر اصلاح خاک، اثرات شوری را نیز کاهش داد و حاصلخیزی خاک را نیز افزایش می دهد. گاهی ممکن است سفتی خاک به دلیل وجود مواد معدنی مثل کربنات کلسیم باشد در چنین حالتی با مشورت کارشناس می توانید از موادی چون اسید سولفوریک یا مواد مشابه جهت اصلاح بافت خاک استفاده کنید.

راهکار اساسی دیگر این هست که به خاک خود کودهای زیستی حاوی میکروارگانیسمهای مفید مانند ( هوکر) بدهید، استفاده مداوم از کودهای زیستی باعث افزایش ماده آلی خاک خواهد شد، در نتیجه اگر خاک رسی باشد مواد آلی باعث می شوند که چسبندگی کمتر شود و اگر شنی باشد باعث می شوند آب بیشتری در خاک ذخیره شود.

در واقع طبق تجربه و آزمایشات علمی متعدد ثابت شده است به هر شکل ماده آلی خاک را بالا ببریم مشکلات فوق برطرف خواهد شد.