درخت سیب، یکی از محبوب‌ترین درختان میوه در سراسر جهان است. اما مانند هر موجود زنده‌ای، برای رشد و ثمردهی مطلوب به مراقبت و توجه نیاز دارد. هرس درخت سیب، به عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات باغبانی، نقشی اساسی در سلامتی، باردهی، فرم‌دهی بهتر و افزایش دریافت نور خورشید ایفا می‌کند در نتیجه درختان بهتر رشد می‌کنند و محصول باکیفیت‌تری می‌دهند.
هرس درخت سیب اگر در وقت و زمان مناسب به صورت اصولی و منظم انجام شود، در افزایش میوه‌دهی از باغ تأثیر بسزایی خواهد داشت. در این مقاله، با همراهی شما، به نحوه هرس درخت سیب می‌پردازیم، تا با ارائه نکات عملی، هرس صحیح و اصولی را انجام دهید که باعث باردهی و شادابی درختتان شود.
اهمیت هرس درخت سیب
برای سلامتی و زیبا به نظر رسیدن، درختان سیب باید به طور دوره‌ای هرس شوند. هرس منظم درخت سیب فوایدی دارد که عبارتند از:
- کمبود نورخورشید در اثر تعداد زیاد شاخه‌های داخلی و پایینی، باعث کاهش گلدهی و ضعیف‌شدن شاخه‌ها می‌شود، که هرس این کمبود نور را جبران می‌کند.
- باعث تحریک رشد قوی‌تر و بهتر جوانه‌های باقی مانده می‌شود.
- هرس گردش هوا را بهبود می‌بخشد که مشکلات آفات و بیماری‌های سیب را کاهش می‌دهد.
- شاخه‌های خشک و در حال مرگ، پناهگاه آفات هستند، که باید حذف یا سوزانده شوند.
- درخت را در ارتفاع قابل کنترل نگه می‌دارد تا در زمان چیدن میوه، دسترسی آسان‌تر باشد.
- سایبان را باز می‌کند و میوه‌های بزرگ‌تر و سالم‌تر تولید می‌کند.
- علاوه بر دلایل گفته شده، درخت سیب باید هرس شود تا شکل و ساختاری قوی داشته باشد.
برای اینکه بدانید درخت سیب را چه زمانی هرس کنید و همچنین چه روش‌هایی برای هرس درخت سیب وجود دارد، ادامه مقاله را مطالعه فرمایید.
زمان هرس درخت سیب
آب و هوای منطقه می‌تواند بر زمان بهینه هرس درخت سیب تأثیر بگذارد. برای انواع درختان دیگر در آب و هوای نیمه‌گرمسیری، هرس را می‌توان عملاً در تمام طول سال انجام داد. اما با این وجود، درخت سیب را معمولاً در دو زمان زمستان و تابستان هرس می‌کنند. در ادامه، هرس درخت سیب در این دو فصل را بررسی می‌کنیم.
هرس زمستانه
بهترین زمان سال برای هرس درخت سیب اواخر زمستان یا اوایل بهار است، قبل از شروع رشد فعال، زمانی که درخت هنوز خواب است.
چرا هرس درخت سیب در بهار یا اواخر زمستان ایده‌آل است؟
به دلیل اینکه زخم‌های حاصل از هرس، قبل از بیرون آمدن حشرات در بهار فرصت خشک‌شدن داشته باشند همچنین شاخه‌ها راحت‌تر دیده و هرس می‌شوند در نتیجه فصل بهار و اواخر زمستان بهترین زمان هرس می‌باشد.
هرس درختان در زمستان، مقاومت زمستانی را تا حد کمی کاهش می‌دهد و درخت را به مدت دو تا سه هفته پس از کاشت در معرض آسیب زمستانی ناشی از دماهای بسیار پایین قرار می‌دهد. وقتی‌که دما در محدوده دو تا سه هفته‌ای کاهش می‌یابد از هرس درخت سیب خودداری کنید.
هرس تابستانه
تابستان بهترین فصل برای اصلاح درخت سیب نیست. هرس تابستانه درختان را می‌توان در اواخر تیر یا مرداد انجام داد، اما مراقب باشید که از هرس سنگین خودداری کنید، زیرا باعث ضعیف شدن درخت می‌شود.
بهترین روش‌های هرس درخت سیب کدام هستند؟
عموماً دو نوع هرس برای درخت سیب صورت می‌گیرد که شامل هرس فرم‌دهی و هرس باردهی می‌باشد. هر دو نوع هرس در ادامه به طور کامل شرح داده شده است.
هرس فرم‌دهی درخت سیب
درختان سیب زمانی مولد و قوی هستند که هرس شوند و به فرم هرمی تربیت شوند. این فرم هرس دارای یک شاخه به صورت رهبر مرکزی است که همه شاخه‌های جانبی از آن سرچشمه می‌گیرند. این نوع هرس به صورت زیر انجام می‌شود.
- شاخه مرکزی را باید تقریباً 70 تا 75 سانتی‌متر بالاتر از بقیه شاخه‌های اطراف خود هدایت کنید.
- بالاترین جوانه باقیمانده روی شاخه مرکزی، یک شاخه مرکزی جدید قوی ایجاد می‌کند و هیچ شاخه دیگری نباید بلندتر از آن باشد.
- شاخه‌های جانبی باید از شاخه‌های رشد یافته از رهبر مرکزی انتخاب شوند. این شاخه‌ها باید به صورت عمودی حدود 10 تا 15 سانتی‌متر از هم فاصله داشته باشند.
- شاخه‌های جانبی باید رشدی بیشتر افقی داشته باشند، همچنین در جهت‌های مختلف از تنه قرار بگیرند.
- هر شاخه جانبی بدون انشعاب را باید هرس کنید تا جوانه ایده‌آل بعدی انتخاب شود و شاخه‌های جانبی را تشویق کند.
هرس باردهی درخت سیب
دو نوع اصلی هرس باردهی درخت سیب تنک کردن شاخه‌ها و هرس جوانه انتهایی (سربرداری) هستند. تفاوت در این است که چه مقدار از شاخه هرس می‌شود و چگونه بر تعداد کلی شاخه‌های درخت سیب تأثیر می‌گذارد.
تنک کردن شاخه‌ها، تعداد کلی شاخه‌های درخت را کاهش می‌دهد، در حالی که سربرداری با تشویق رشد شاخه‌های جدید، تعداد آنها را افزایش می‌دهد.
تنک کردن شاخه‌ها
تنک کردن شاخه به قطع کل شاخه گفته می‌شود. تنک کردن تأثیر کمی بر ظاهر درخت دارد. برای از بین بردن شاخه‌های خشک یا کوتاه کردن شاخه‌های اضافی عالی است، همچنین رشد جوانه‌های گل را افزایش می‌دهد.
هرس جوانه انتهایی (سربرداری)
هرس سربرداری به کوتاه کردن سرشاخه‌ها گفته می‌شود که فقط بخشی از شاخه حذف می‌شود. هرس سربرداری جهت رشد شاخه و ظاهر درخت را تغییر می‌دهد.
این هرس همچنین جوانه‌ها و شاخه‌های نزدیک به هرس را تقویت می‌کند. هرس سربرداری جوانه انتهایی را در انتهای شاخه برمی‌دارد، سپس چندین شاخه در زیر برش رشد می‌کنند و یک سایبان متراکم‌تر ایجاد می‌کنند.
هرس باردهی درخت سیب چگونه انجام می‌شود؟
هرس باردهی درخت سیب را می‌توان در 6 مرحله انجام داد:
- درخت سیب را هرس کنید، زیرا شاخه‌ها را تشویق می‌کند تا کوتاه‌تر و ضخیم‌تر شوند همچنین باعث رشد کمتر در تاج درخت می‌شود. درنتیجه از ادامه رشد شاخه‌های درخت سیب به سمت بالا و بیرون جلوگیری می‌کند. به یاد داشته باشید که بالاتر از نقطه‌ای که جوانه‌ها در حال رشد هستند یعنی به سمت بیرون از درخت هرس را انجام دهید.
- ابتدا شاخه‌های خشک، آسیب دیده یا بیمار را جدا کنید. اگر کل شاخه خشک است، شاخه را تنک کنید. اگر نوک آن خشک است، با سربرداری شاخه خشک را جدا کنید.
- مکنده‌ها یا پاجوش‌هایی که از پایه تنه ایجاد می‌شوند را هرس کنید.
- شاخه‌های داخلی و پایینی درخت نیاز به دسترسی به نور خورشید دارند، در نتیجه می‌توانید سایبان درخت را از وسط باز کنید.
- شاخه‌های خیلی نزدیک به هم یا شاخه‌های اضافی که به مرکز درخت رشد می‌کنند را تنک کنید.
- 20-30 درصد از رشد فعال سال گذشته را با استفاده از تنک هرس کنید. شاخه‌ها را تا حدود یک چهارم اینچ بالای یک جوانه رو به بیرون هرس کنید تا از رشد شاخه‌های جدید در مرکز درخت جلوگیری کنید.
علاوه بر هرس فرم‌دهی و باردهی، درختان سیب به صورت شلاق، خارج از فصل و اسپور هم هرس می‌شوند که در ادامه مقاله آنها ذکر شده‌اند.
هرس شلاق درخت سیب
شلاق به درختان بدون شاخه گفته می‌شود. اگر می‌خواهید کنترل بیشتری روی شاخه‌هایی که اجازه رشد دارند، داشته باشید، درخت‌های سیب بدون شاخه ایده‌آل هستند. در زمان کاشت تا 70 تا 90 سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین هرس کنید. بعد از اینکه شاخه‌های جدید 7 تا 12 سانتی‌متر رشد کردند، شاخه‌ای را انتخاب کنید تا رهبر شود و بقیه به شاخه‌های جانبی درخت تبدیل شوند.
هرس خارج از فصل درخت سیب
گاهی حتی زمانی که فصل ایده‌آل نیست، هرس درخت سیب باید انجام شود. اگر شاخه‌ای در اثر باد یا بار سنگین میوه شکسته شود، هرس اضطراری ضروری است. به دلیل آسیب به درخت و شکستن شاخه‌ها هرس را انجام دهید.
صبر کردن تا زمان خواب برای هرس شاخه‌های آسیب‌دیده، خشک، بیمار و پاجوش‌ها (مکنده‌ها) برای درخت سیب سودی ندارد. مکنده‌های درخت که به سرعت رشد می‌کنند باید به محض دیدن آنها کاملاً حذف شوند.
هرس اسپور (شاخه‌های خاردار) درخت سیب
شما نباید یک درخت سیب اسپوردار را که مقاوم‌تر از سایر درختان سیب است را به همان شدت هرس کنید. درختان اسپوردار به جای شاخه‌های بلند، خارهای کوچک زیادی ایجاد می‌کنند، بنابراین تعداد کمی از آنها باید حذف شوند. از سوی دیگر، گاهی اوقات اسپورهای زیادی در امتداد یک شاخه رشد می‌کنند در نتیجه لازم است که برای تشویق میوه‌های بزرگ‌تر و بهتر، آنها را تنک کنید.
شما به طور کلی نحوه هرس کردن درخت سیب را یاد گرفتید. برای آشنایی در مورد هرس درختان سیب دوساله و سه‌ساله همچنین درختان مسن به خواندن مقاله ادامه دهید.
هرس درخت سیب دوساله و سه‌ساله به چه صورت است؟
برای هرس درخت سیب دوساله و سه‌ساله مراحل زیر را دنبال کنید.
- قوی‌ترین شاخه عمودی به رهبر مرکزی درخت تبدیل می‌شود. با انتخاب 4 تا 5 شاخه به طور مساوی در اطراف درخت، شاخه‌های جانبی را ایجاد کنید.
- شاخه‌های جانبی را به صورت عمودی به سمت بالای تنه قرار دهید. این اولین ردیف شما از شاخه‌های جانبی دائمی است. شاخه مرکزی را به عقب برگردانید که 15 تا 25 سانتی‌متر بالاتر از طبقه اول قرار گیرد.
- گاهی اوقات درخت در طول سال اول آن‌طور که باید رشد نمی‌کند. اگر این اتفاق افتاد، درخت را به صورت شلاق هرس کنید. در این روش میوه‌دهی یکسال به تعویق می‌افتد اما درخت قابل کنترل‌تری خواهید داشت.
- در سال سوم، شاخه‌ها درست زیر سربرداری رهبر سال قبل، جوانه می‌زنند. دسته دوم شاخه‌های جانبی را که حدود 70 تا 90 سانتی‌متر بالاتر از شاخه‌های طبقه اول قرار دارند را نگه‌دارید.
- شاخه‌های شکسته شده را باید حذف کنید.
- شاخه رهبر مرکزی در صورتی که بیش از 70 سانتی‌متر رشد کند باید سربرداری شود.
هرس درختان مسن سیب چگونه صورت می‌گیرد؟
کل تولید درخت از شاخه‌های جانبی دائمی که انتخاب کرده‌اید، حاصل می‌شود. درختان مسن را باید به صورت شدید هرس کنید ولی از آنجایی که هرس سنگین، باردهی را به تأخیر می‌اندازد، باید در طول چندین سال انجام شود.
- همیشه شاخه رهبر مرکزی را به عنوان بالاترین نقطه روی درخت حفظ کنید. شاخه‌های جانبی اولیه و ثانویه باید در زیر شاخه مرکزی نگه‌داشته شوند.
- هنگامی که دو شاخه، تقریباً به موازات یکدیگر به شکل V، بسیار باریک رشد می‌کنند، یکی را بردارید.
- شاخه‌های جانبی را که یک V گسترده ایجاد می‌کنند نیز نامطلوب هستند، یکی از این شاخه‌ها را قطع کنید.
- اگر دو شاخه به موازات یکدیگر رشد کنند، یکی باید حذف شود.
- وزن میوه ممکن است شاخه‌ها را به سمت پایین خم کند. اگر یک شاخه به سمت افقی خم شود، ضعیف شده و رشد کمی خواهد داشت.
درختان بلند و مسن سیب، نیاز به قطع شاخه‌های بزرگ و بازسازی شدید در یک دوره 2 تا 3 ساله دارند. هرس شدید منجر به رشد بسیاری از جوانه‌های قوی در پایین درخت می‌شود.
برای هرس مؤثر درخت سیب به چه نکاتی توجه داشته باشیم؟
برای اینکه هرس درخت سیب را به صورت مؤثر و درست انجام دهید، این 6 نکته را در نظر داشته باشید:
- از هرس بیش از حد خودداری کنید. اگر درختی چند سال را بدون هرس سپری کرده است، هرس را در طی چندین سال انجام دهید تا استرسی که به درخت وارد می‌شود، محدود شود.
- درختان با باردهی کمتر را می‌توانید با شدت بیشتری هرس کنید تا سریع‌تر بازگردند.
- اگر دو شاخه نزدیک به هم دارید، شاخه‌هایی که جوانه‌های کمتری دارند یا هر کدام که عموماً بی‌ثمر هستند را هرس کنید. همیشه شاخه سالم‌تر و پربارتر از این دو را حفظ کنید.
- شاخه‌ها را بر اساس زاویه‌ای که در آن رشد می‌کنند برای هرس انتخاب کنید. شاخه‌هایی که مستقیماً به سمت بالا رشد می‌کنند و روی شاخه‌های پایینی سایه می اندازند یا شاخه‌هایی که به سمت پایین رشد می‌کنند و ضعیف بدون میوه هستند را قطع کنید.
- از هرس درختان سیب تازه کاشته شده و جوان (بعد از هرس اولیه برای تربیت شکل) خودداری کنید تا اینکه پس از دو فصل اول، درخت میوه دهد. هرس در این درختان به جای میوه، شاخه‌های برگدار را تشویق می‌کند، بنابراین تولید میوه در درختان سیب جوان را به تأخیر می‌اندازد.
- پس از اتمام هرس، شاخه‌های افتاده را جمع کنید تا از هر گونه آلودگی در اثر بیماری یا آفات درخت جلوگیری کنید.
- در پایان هرس محل زخم را با چسب باغبانی یا رنگ محافظ باغبانی (تیمار) بپوشانید.
ابزارهای مورد نیاز هرس درخت سیب
شاخه‌های یک درخت سیب بالغ اندازه‌های مختلفی را دارند، بنابراین برای انجام کارآمد هرس به چند ابزار مختلف نیاز دارید:
قیچی‌های هرس: قیچی دستی برای شاخه‌های کوچک و سهل الوصول به کار می‌رود. قیچی شاخه‌زن شاخه‌های کوچک تا متوسط را می‌برند. دسته‌های بلند این قیچی به شما امکان می‌دهد که شاخه‌های بالاتر را هرس کنید. به علاوه آنها قدرت برش بیشتری را برای شاخه‌های ضخیم‌تر فراهم می‌کنند.
اره‌های هرس: استفاده از اره برای شاخه‌های بزرگ‌تر ضروری است. از اره دستی برای شاخه‌هایی با قطر حدود 4 سانتی‌متر و بیشتر استفاده می‌شود. اره برقی را برای هرس شاخه‌های خیلی بزرگ و مسن به کار می‌برند.
هنگام هرس درخت سیب یا هر نوع درخت دیگری مهم است که ابزار خود را تیز و تمیز نگه‌دارید. ابزارهای تیز باعث می‌شوند که شاخه‌ها سریع‌تر بریده شوند، بدون اینکه لبه‌ای ناهموار در محل برش باقی بماند. حال برای اینکه بدانید چگونه ابزارهای هرس خود را تمیز نگه‌دارید مطلب ذیل را بخوانید.
چگونه ابزارهای هرس را تمیز کنیم؟
قبل از شروع هرس، سطوح برش هرس و قیچی را به الکل ایزوپروپیل آغشته کنید و اجازه دهید در هوا خشک شوند. یک پارچه تمیز را با الکل ایزوپروپیل مرطوب کنید و تیغه اره خود را با دقت ضدعفونی کنید. این امر از انتقال و آلودگی متقابل هرگونه مشکل قارچی یا بیماری که ممکن است از سایر درختان برداشته شده باشد، جلوگیری می‌کند.
پس از اتمام هرس، خاک اره و شیره درخت را با یک پارچه پاک کنید. مقدار کمی روغن را روی قطعات متحرک بریزید تا روغن کاری شده و زنگ نزنند.
سوالات متداول باغداران در مورد هرس درخت سیب
با شاخه‌های بیمار و آفت‌زده درخت سیب چه کنیم؟
همیشه وقتی درخت سیب خود را هرس کردید، شاخه‌ها و برگ‌های دور ریخته شده را بسوزانید. اگر نمی‌توانید آنها را بسوزانید، آنها را از باغ خود خارج کنید.
آیا هرس درخت سیب شبیه به هرس درختان میوه دیگر است؟
در مورد این موضوع، نظرات مختلفی وجود دارد. هرس درختان میوه مانند درختان هلو و شلیل فقط با رشد فصل قبل میوه می‌دهند، بنابراین نیاز به هرس زیادی دارند. درختان سیب و گلابی روی شاخه‌های با عمر طولانی به نام اسپورهای بارده میوه می‌دهند، بنابراین به هرس کمتری نیاز دارند. سایر درختان میوه در بین این دو حد قرار می‌گیرند.
چقدر از درخت سیب را باید هرس کنیم؟
نباید بیش از 20 تا 30 درصد از درخت سیب را در سال هرس کنید. همچنین از قطع کامل شاخه بالایی درخت سیب خودداری کنید، زیرا می‌تواند به درخت آسیب دائمی برساند.
آیا درختان سیب هر سال باید هرس شوند؟
بله، هر سال باید درختان سیب را هرس کنید، چون‌که به درختان کمک می‌کند زمستان را راحت‌تر پشت سر بگذارند در نتیجه رشد و قدرت جوانه‌ها را برای فصل بهار تحریک می‌کند.
سخن آخر
هرس درخت سیب، هنری ظریف و کلیدی در باغبانی است که با ظرافت و دقت انجام می‌شود. هرس درخت سیب در زمستان به باغدار کمک می‌کند تا درخت سیب خود را به سوی سلامتی، باردهی و زیبایی هدایت کند در نتیجه درخت سیب به درختی باشکوه در بهار تبدیل خواهد شد. با هرس اصولی و منظم، می‌توان درخت سیب را به یک سرمایه‌گذاری ارزشمند تبدیل کند. امیدواریم با این مقاله به شما در درک بهتر هرس درخت سیب و انجام هرس اصولی و صحیح کمک کرده باشیم. سپاس از همراهی شما
