پرورش قارچ دکمه ای به صورت تجاری چگونه است؟

پرورش قارچ دکمه ای به صورت تجاری چگونه است؟

شناخت قارچ دکمه ای و محل پرورش آن

قارچ خوراکی دکمه ای با نام علمی Agaricus bisporus یک گونه قارچ خوراکی رایج از تیره غاریقونیان می باشد. قارچ دکمه ای با نام لاتین Button Mushroom نیز شناخته می شود. اندام باردهی قارچ ماشروم (Mushroom) نامیده می شود که دارای یک ساقه استیپ (Stipe)، یک کلاهک چتری شکل به نام پیلوس (Pileus) است. در این مطلب به پرورش قارچ دکمه ای به صورت تجاری پرداخته شده است. با ما همراه باشید.

علیرغم برخی از مقالاتی که می گویند قارچ را می توان در هر مکان تاریک یا ساختمان پرورش داد، رشد موفقیت آمیز قارچ تجاری نیاز به مکان های ویژه مجهز به سیستم تهویه دارد. در حالی که قارچ ها معمولاً در غیاب نور پرورش می یابند، اما تاریکی یک نیاز نیست. قارچ ها در معادن زغال سنگ و سنگ آهک استفاده نشده، زیرزمین خانه های آپارتمانی، غارهای طبیعی و ساخته شده توسط بشر، سوله های ریواس و بسیاری دیگر از ساختارهای غیرمعمول پرورش داده شده اند. گفته می شود که قارچ ها در یک انبار قدیمی لبنیات پرورش داده می شدند، که چنان مرطوب بود که گاوهای ساکن در آن به دلیل ذات الریه مردند.

پرورش قارچ یک فعالیت بازیافت زباله است. مزارع قارچ با استفاده از مقدار زیادی یونجه مالچ، بستر کود اسب و کود مرغی به محیط زیست سود می رسانند. این محصولات زباله کشاورزی محسوب می شوند و اگر تولید قارچ نبود خانه ای نخواهند داشت. تولید و پرورش قارچ دکمه ای هم یک هنر است و هم علمی با مراحل پیچیده و مشخص.

شناخت قارچ دکمه ای و محل پرورش آن.

آشنایی با تاریخچه کشف قارچ دکمه ای

بقراط اولین بار در سال 400 پیش از میلاد هنگامی که در مورد ارزش دارویی می نوشت، از قارچ ها نام برد. اولین بار در مورد پرورش قارچ در سال 1652 بود، اما برای خوردن چندان مناسب نبودند. در سال 1707  یک گیاه شناس فرانسوی در مورد قارچ نوشت که از اسب نشأت گرفته است. وی ادامه داد: اسپورها پس از جوانه زنی به صورت کرک در آمدند. این کرک ها در کود اسب وجود داشته و با خاک پوشانده شده، و سپس قارچ رشد می کند.

اولین رکورد تولید تجاری در سال 1780 بود که یک باغبان فرانسوی شروع به پرورش قارچ در معادن زیرزمینی نزدیک پاریس کرد. پس از جنگ داخلی، باغبانان برای پرورش قارچ با استفاده از مناطق تاریک زیر نیمکت های گلخانه ای، پرورش قارچ را به آمریکای شمالی وارد کردند. در سال 1894، اولین سازه مخصوص پرورش قارچ در شهرستان چستر پنسیلوانیا ساخته شد که معمولاً از آن به عنوان پایتخت قارچ جهان یاد می شود.

چرخه تولید مثل قارچ دکمه ای

در این بخش خلاصه ای از چرخه تولید مثل و مراحل تولید قارچ دکمه ای توضیح داده می شود. کمپوست سازی فاز یک و فاز دو، تخم ریزی، تخم ریزی فاز سه، پوشش، اجرا، متصل کردن و برداشت از مراحل اولیه چرخه تولید قارچ است. ویژگی های خاص از جمله نقاط تنظیم دما، غلظت دی اکسید کربن و غیره در هر مرحله بسته به محصولات مختلف قارچ و تولید کنندگان مختلف قارچ تغییر می کند، اما مفاهیم و روش های اساسی تولید قارچ ثابت است. اگرچه ممکن است توصیف کتبی پرورش قارچ ساده به نظر برسد، اما روند تهیه بستر کمپوست و پاستوریزاسیون آن کاملاً پیچیده است. تولیدکنندگان بالقوه تشویق می شوند قبل از شروع کار خصوصی، تجربه فرهنگی را در یک مزرعه موجود کسب کنند.

مکان مناسب جهت پرورش قارچ دکمه ای

چند مزارع پرورش قارچ در غارهای آهکی واقع شده اند که بسته به زمان سال، سنگ هم به عنوان یک سطح گرم کننده و خنک کننده عمل می کند. پرورش قارچ لزوماً برای غارها یا معادن متروکه ذغال سنگ مناسب نیست، زیرا آنها مشکلات ذاتی زیادی دارند که نمی توانند مکان های معتبری برای مزارع پرورش قارچ محسوب شوند. در مورد سایر فضاهای تاریک و مرطوب نیز از هر نوع این مسئله صدق می کند. غارهای آهکی قبل از اینکه برای پرورش قارچ مناسب باشند، نیاز به بازسازی و بهسازی گسترده دارند. کمپوست کردن در سطح بالای اسکله انجام می شود و فقط در غار رشد و برداشت انجام می شود.

مکان مناسب جهت پرورش قارچ دکمه ای.

مروری بر رشد و پرورش قارچ دکمه ای

این قارچ از نظر منبع غذایی کاملاً ریز است. قارچ ها توانایی استفاده از انرژی خورشید را ندارند. آنها گیاهان سبزی نیستند، زیرا کلروفیل ندارند. قارچ ها کربوهیدرات ها و پروتئین های خود را از یک محیط غنی از گیاهان پوسیده و مواد آلی استخراج می کنند. این ماده آلی باید در کمپوست های بستر غنی از مواد مغذی که قارچ می تواند مصرف کند، تهیه شود. این غذا اگر به طور صحیح درست شود، به طور انحصاری در دسترس قارچ قرار می گیرد و از رشد غذاهای دیگر پشتیبانی نمی کند. در یک مرحله خاص از تجزیه، پرورش دهنده قارچ روند را متوقف می کند و قارچ را می کارد، بنابراین ارگانیسم غالب در آن محیط می شود.

توالی مورد استفاده برای تولید این بستر کمپوست قارچ، آماده سازی بستر کمپوست نامیده می شود و به دو مرحله فاز یک و فاز دو تقسیم می شود. هر مرحله دارای اهداف مشخصی است. تهیه مواد لازم و شرایط محیطی برای فرآیندهای شیمیایی و بیولوژیکی مورد نیاز برای تکمیل این اهداف به عهده پرورش دهنده است. مدیریت مواد اولیه و شرایط مناسب برای کمپوست، رشد قارچ را بسیار طاقت فرسا می کند.

ساخت یک بستر کمپوست شده

بسیاری از محصولات کشاورزی برای تهیه بستر قارچ استفاده می شوند. کود طیور احتمالاً متداول ترین و اقتصادی ترین منبع نیتروژن است. انواع وعده های غذایی یا دانه ها مانند کنجاله پنبه دانه یا کنجاله سویا نیز ممکن است استفاده شود. از منابع نیتروژن غیر آلی یا غیر پروتئینی مانند نیترات آمونیاک و اوره نیز استفاده می شود، اما فقط در مقادیر کم هنگام استفاده از مواد فله ای دارای کربوهیدرات بالا.

در این حین گچ اضافه می شود تا چربی را به حداقل برساند و pH کمپوست را از بین ببرد. گچ باعث افزایش لخته شدن کلوئیدها در کمپوست می شود که مانع از چسبیدن کاه به یکدیگر و جلوگیری از نفوذ هوا می شود. هوا، اکسیژن میکروب ها و واکنش های شیمیایی را تأمین می کند. گچ ممکن است در اوایل فرآیند کمپوست، با 70 تا 100 پوند در هر تن مواد خشک اضافه شود.

تهیه کمپوست بستر کشت

برای تهیه کمپوست یک تخته سنگ بتنی که از آن به عنوان اسکله یاد می شود لازم است. علاوه بر این، یک چرخش دهنده کمپوست برای هوادهی و آب دادن به مواد و یک تراکتور لودر برای انتقال مواد به چرخنده مورد نیاز است. کمپوست کردن فاز اول معمولاً با مخلوط کردن و مرطوب کردن مواد هنگام چسباندن، شروع می شود. اکثر مزارع دارای یک مرحله پیش شرطی هستند که در آن مواد فله ای و برخی مکمل ها آب داده می شوند و به مدت چند روز در یک توده بزرگ قرار می گیرند تا نرم شوند که باعث می شود آب بیشتری پذیرا شوند. این زمان ممکن است از 3 تا 15 روز باشد.

تهیه کمپوست بستر کشت:

رشد توده های کمپوست

توده ها هر روز یا یک روز درمیان رشد می کنند. برای تشکیل این توده معمولاً از دستگاه چرخنده کمپوست استفاده می شود. با حرکت این مواد از طریق چرخنده، آب به کود اسب یا کمپوست مصنوعی پاشیده می شود. مکمل های نیتروژن و گچ می توانند در قسمت بالای مواد اصلی پخش شده و کاملا توسط دستگاه چرخنده مخلوط شوند. پس از خیس شدن و تشکیل توده، تخمیر هوازی کمپوست شروع می شود. گرما، آمونیاک، و دی اکسید کربن (CO2) به عنوان فرآورده جانبی در طی این فرآیند آزاد می شود.

شروع واکنش های شیمیایی

با افزایش دما به بالای 155 درجه فارنهایت (70 درجه سانتی گراد)، رشد میکروارگانیسم ها متوقف شده و واکنش شیمیایی آغاز می شود. غلظت و حفظ کربوهیدرات های پیچیده یکی از اهداف مرحله اول است. رطوبت، اکسیژن، نیتروژن و کربوهیدرات کافی باید در تمام مراحل وجود داشته باشد. در غیر این صورت، روند متوقف خواهد شد. دمای زیاد توده ها، هوای محیط را از دو طرف پُشته بیرون می کشد و با گرم شدن هوا، از طریق پشته به سمت بالا حرکت می کند. روندی که معمولاً به آن اثر دودکش گفته می شود.

کمبود اکسیژن و اثر آن

با نرم شدن کاه یا یونجه در هنگام کمپوست، مواد در حالی که تراکم بستر افزایش می یابد، سفت و متراکم می شوند. بنابراین، هوای کمتری به پایین و مرکز توده می رسد. کمبود اکسیژن ممکن است پس از افزودن مقدار زیادی آب به مواد خشک و قبل از تولید گرمای کافی برای شروع کشش هوا به داخل توده، ایجاد شود. در شرایط بی هوازی، اسیدهای آلی و سایر ترکیبات شیمیایی مضر تشکیل می شوند. بنابراین تهیه بستر در شرایط هوازی که در آن بوهای زننده کمتری تولید می شود، برای تولید کنندگان قارچ بهتر است.

فاز یک: هوادهی کمپوست های تهیه شده

با بزرگ تر شدن هسته بی هوازی، بوهای متعفنی تولید می شوند. به منظور حفظ شرایط هوازی در کل توده بستر، گاهی اوقات از هوادهی اضافی استفاده می شود. این هوادهی با استفاده از یک فن برای انتقال هوا از طریق یک لایه بتونی با یک سری دهانه به طور مساوی توزیع شده و به داخل مواد بستر انجام می شود. از این طرح به عنوان بسترهوادهی یاد می شود. این سیستم های هوادهی با دیوارهای سازه ای، معمولاً از بتن و گهگاه از چوب ساخته شده اند تا پایه هایی با ارتفاع و عمق یکنواخت تشکیل دهند.

بوی آمونیاک تند است و رنگ قهوه ای تیره نشان می دهد که واکنش های قهوه ای شدن رخ داده است. در ابتدای فاز یک، بستر حجیم و زرد است. در پایان آماده سازی بستر فاز یک، بستر باید متراکم، به رنگ قهوه ای شکلاتی و دارای بوی شدید آمونیاک باشد. بستر هنوز دارای برخی ساختارها است، بنابراین هوادهی را می توان در طی مرحله دوم کمپوست حفظ کرد.

هوادهی کمپوست های تهیه شده.

فاز دو: سیستم های رشد و پرورش قارچ دکمه ای

پس از اتمام فاز یک، بستر برای آماده سازی فاز دو و رشد قارچ آماده می شود. مرحله دوم بسته به نوع سیستم تولیدی مورد استفاده در یکی از سه نوع اصلی سیستم پرورش قارچ صورت می گیرد. تفاوت سیستم های پرورش قارچ ظرفی است که محصول در آن فرآوری و رشد می کند. با استفاده از یک سیستم چند منطقه ای ، بستر درون جعبه ها یا سینی ها پر شده و از اتاق به اتاق دیگر منتقل می شود.

هر اتاق دارای سیستم گرمایش و تهویه مطبوع متفاوتی است که برای مرحله خاصی از توسعه محصول طراحی شده است. این سیستم از چندین تخته یا قفسه بزرگ انباشته شده در یک اتاقک تشکیل شده است. درون این قفسه ها از مواد موجود در محیط فاز اول پر می شود و محصول در تمام مراحل در یک اتاق باقی می ماند. فاز دو و بعضاً مرحله بعدی پس از آن ممکن است بستر در یک سینی، قفسه یا حتی کیسه های زباله پلاستیکی برای قسمت باقیمانده فرآیند پر شود.

پاستوریزه و اتمام کمپوست

هدف اول فاز دو پاستوریزه سازی بستر کمپوست شده است. بستر کمپوست شده برای کاهش یا از بین بردن میکروب های بد مانند حشرات، سایر قارچ ها و باکتری ها پاستوریزه می شود. هدف دوم از فاز دو، تکمیل فرآیند کمپوست است. تکمیل فرآیند کمپوست به معنی از بین بردن تمام قندهای محلول ساده و آمونیاک گازی و محلول ایجاد شده در طی کمپوست سازی فاز یک است.

از آنجا که آمونیاک برای میسلیوم قارچ سمی است، باید به غذایی که قارچ می تواند استفاده کند تبدیل شود. میکروب های خوب در فاز دو، آمونیاک سمی را در محلول و مواد آمین به پروتئین، غذای مخصوص قارچ تبدیل می کنند. در پایان مرحله دوم، آمونیاک فرار (غلظت بیش از 0.05 درصد) از رشد قارچ جلوگیری می کند. فرآیند فاز دو بسته به نحوه کنترل دما و هوا و کمپوست برای کنترل فعالیت میکروبی، از 7 تا 18 روز طول می کشد.

پاستوریزه کردن محیط پرورش قارچ دکمه ای

پاستوریزاسیون باید با شروع فاز دو کامل شود. پاستوریزاسیون موثر باعث از بین رفتن باکتری های مضر، نماتدها، حشرات و قارچ ها می شود. به طور کلی دمای هوا و بستر کمپوست باید با هم حداقل تا 2 ساعت تا 140 درجه فارنهایت (60 درجه سانتی گراد) افزایش یابد. میکروب های خوب در دمای 115 تا 140 درجه فارنهایت بهترین رشد را دارند. میکروب ها بیشتر با استفاده از آمونیاک در دامنه دمای 120 تا 128 درجه فارنهایت (47 تا 49 درجه سانتی گراد) رشد بهتری دارند.

دمای بستر کمپوست را بیش از 5 درجه فارنهایت در هر 24 ساعت کاهش ندهید، که بستر کمپوست را در حدود 4 روز یا بیشتر در محدوده مورد نظر حفظ می کند. نزدیک به اتمام مرحله دوم، تولید کنندگان آمونیاک موجود در کمپوست را بررسی می کنند. بینی معمولاً بهترین وسیله است. با این حال، کیت ها و نوارهای تست آمونیاک برای تکمیل آزمایش موجود است.

پرورش قارچ دکمه ای با تخم ریزی و نگهداری آنها

پرورش قارچ دکمه ای نیازمند تخم ریزی می باشد. تخم ریزی یک کشت آزمایشگاهی میسلیوم مطلوب، عاری از آلاینده ها و بخش بندی سایر ناهنجاری ها است. آلاینده ها شامل سایر قارچ ها، باکتری ها یا حشرات رشد یافته در محیط کشت همراه با کشت میسلیوم مورد نظر هستند. هنگامی که یک کشت برای اولین بار انجام می شود، باید چندین بار به محیط تازه منتقل شود تا از هر نوع آلودگی بررسی شود. “Sectoring ” به هر نوع رشد میسیلیوم گفته می شود که از نظر شکل ظاهری، سرعت رشد، رنگ و یا به روش دیگری با شکل ظاهری یک سویه مشخص متفاوت باشد. شناخت و جلوگیری از انتشار میسلیوم غیرطبیعی به آگار و تولید بیشتر تخم ریزی بسیار مهم است.

هیچ آزمایشی برای تعیین اعتبار کشت وجود ندارد. عملکرد قارچ، اندازه، رنگ، شکل کلاهک و سایر کیفیت مطلوب یا فاکتورهای رشد انتخاب شده و سپس برای هر یک از سطوح کشت مقایسه می شود. بسیاری از گونه های تخم ریزی تجاری تهیه شده در دسترس تولید کنندگان تجاری و غیر تجاری است. تمام سویه های تجاری که کشت می شوند، خالصی از قارچ های خوراکی و تازه هستند. برخی از آنها ممکن است در بافت و شرایط مورد نیاز متفاوت باشند. تخم ریزی قارچ در چندین سویه یا ایزوله مختلف تولید می شود.

پرورش قارچ دکمه ای با تخم ریزی و نگهداری آنها

تکثیر تخم های کشت شده

دانه را با کمی کربنات کلسیم مخلوط کرده، پخته، استریل و خنک می کنند. تکه های کوچکی از میسلیوم با کشت خالص به صورت دسته های کوچک روی دانه قرار می گیرد. هنگامی که دسته کوچک کاملاً کلونی شد، از آن برای تلقیح چندین دسته دانه بزرگ تر استفاده می شود. این تکثیر دانه تلقیح شده تا زمانی که ظروف در اندازه تجاری معمولاً کیسه های پلاستیکی با تکه های فیلتر قابل تنفس، تلقیح می شوند، ادامه دارد.

در هنگام جابجایی هر دسته، ظرف ها هر چند روز یک بار تکان می خورند تا میسلیوم های فعال در حال رشد را در اطراف کیسه یا بطری پخش کنند. در طول فرآیند، دما در 74 تا 76 74 فارنهایت (23 تا 24 درجه سانتی گراد) حفظ می شود. یکنواختی هوا در گردش در اطراف کیسه ها برای اطمینان از نگهداری همه ظروف در محدوده دما مورد نظر مهم است. میسلیوم حساس است و مکانیسم باردهی آن در دماهای بالا به راحتی آسیب می بیند.

انجام عمل تخم ریزی جهت پرورش قارچ دکمه ای

در مزارع بستر، تخم ریزی و مکمل روی سطح بستر پخش می شوند. یکنواختی این توزیع برای دستیابی به رشد حتی تخم ریزی بسیار مهم است. تخم ریزی تمیز ترین عملیاتی است که در یک مزرعه پرورش قارچ انجام می شود. کلیه تجهیزات، سبدها، وسایل و موارد دیگر باید قبل از تخم ریزی کاملاً تمیز و ضد عفونی شوند.

طول دوره رشد و مراحل آن

مقدار تخم ریزی مورد استفاده به طول دوره رشد تخم ریزی و وزن پر شدن کمپوست بستگی دارد. در طول دوره رشد تخم ریزی، گرما تولید می شود و نیاز به خنک سازی تکمیلی است. دمای بستر باید در 75 تا 77 درجه فارنهایت حفظ شود و رطوبت نسبی باید زیاد باشد تا خشک شدن سطح بستر به حداقل برسد. اگر دمای کمپوست به بیش از 80 یا 85 درجه فارنهایت افزایش یابد، بسته به رقم، گرما ممکن است باعث از بین رفتن یا آسیب رساندن به میسلیوم شود، عملکرد محصول و یا کیفیت قارچ را کاهش دهد. اجرای کامل تخم ریزی معمولاً به 14 تا 21 روز زمان نیاز دارد.

افزودن مکمل به بستر پرورش قارچ دکمه ای

کمپوست مجبور است قارچ را با یک بوی بد غذایی تأمین کند. نه تنها کمپلکس هوموس لیگنین و سلولز مهم است، بلکه پروتئین، چربی و روغن نیز مهم هستند. افزودن مکمل باعث افزایش بیشتر پروتئین و لیپیدهای کمپوست قارچ می شود. بسیاری از این مکمل ها از یک روغن حاوی پروتئین بالا، مانند کنجاله سویا و آرد ذرت تشکیل شده اند که برای به تأخیر انداختن در دسترس بودن ماده مغذی قارچ، تحت درمان قرار گرفته است.

افزودن مکمل به بستر پرورش قارچ دکمه ای:

تبدیل رشد رویشی به زایشی با ایجاد پوشش

تنها روش وادار کردن میسلیوم قارچ به تغییر مرحله از رویشی به حالت تولیدمثل، استفاده از روکشی از ماده مناسب به نام لایه پوشش روی سطح کمپوست تخم ریزی شده است. عملکرد یک لایه پوشش این است که قارچ ها را از رویشی به رشد زایشی یا باردهی سوق دهد. این پوشش همچنین برای تأمین و حفظ رطوبت قارچ ها و ریزومورف های آنها و انتقال مواد مغذی محلول به قارچ ها عمل می کند. پوشش از قارچ پشتیبانی می کند و آب از دست رفته در اثر تبخیر و تعرق را جبران می کند. تصور می شود که ریزومورف ها آب و مواد مغذی را از کمپوست به قارچ های در حال رشد منتقل می کنند. بدون ریزومورف، هیچ قارچی وجود نخواهد داشت.

آبیاری مورد نیاز برای لایه پوششی

میزان رطوبت پوشش اغلب یکنواختی عمق پوشش را تعیین می کند. پوشش پیت ماس ​​روی قسمت های مختلف تجهیزات جمع شده می چسبد و باعث می شود جریان مواد ناهموار باشد. دانستن این که چه موقع، چگونه و چه مقدار آب برای استفاده در پوشش وجود دارد، نوعی هنر است که به راحتی تولید کنندگان باتجربه را از مبتدیان جدا می کند. آبیاری محصول ظریف ترین عمل در پرورش قارچ دکمه ای است.

آب در طول دوره محصول به طور مداوم حرکت می کند: آب در اثر تبخیر و تعرق از بین می رود و قارچ آب را به سلول های خود می برد. در هنگام آبیاری لایه پوشش، آب جایگزین می شود. افزایش وزن قارچ از جوانه زدن تا به بلوغ مربوط به جذب سریع آب از پوسته و کمپوست است. اندازه قارچ 2 روز قبل از برداشت دو برابر می شود و فشار بیشتری را به سیستم لوله در کمپوست و پوشش وارد می کند. با بالغ شدن قارچ در زمان ترشح، افزایش وزن آن به تجمع مواد مغذی و آب از بستر نسبت داده می شود.

آبیاری مورد نیاز برای لایه پوششی:

زمان و نحوه برداشت قارچ دکمه ای

قارچ های اولیه پس از تشکیل ریزومورف ها در پوشش ایجاد می شوند. این قارچ ها بسیار کوچک است، اما می توان آنها را به صورت توده هایی در یک ریزومورف مشاهده کرد. هرچه این ساختارها رشد کرده و گسترش می یابند، اصطلاحاً Primordia نامیده می شوند. برداشت قارچ 15 تا 21 روز پس از پوشش دهی شروع می شود، که به طور معمول 10 تا 12 روز پس از شستشو و 7 تا 8 هفته پس از شروع کمپوست است.

قارچ ها در یک دوره 2 تا 4 روزه در یک چرخه 7 تا 10 روزه به نام گرگرفتگی یا استراحت برداشت می شوند. هنگامی که قارچ های بالغ انتخاب می شوند، یک بازدارنده رشد قارچ از بین می رود و تراز بعدی به سمت بلوغ حرکت می کند. زمان وقفه یا برافروختگی با آبیاری، CO2 و دما کنترل می شود. دو گرگرفتگی اول بیشترین عملکرد کل را تشکیل می دهد، و گرگرفتگی های بعدی به میزان نسبتاً پایینی از تولید کاهش می یابند. قارچ ها با دست برداشت می شوند و در یک زمان قبل از نرم شدن کلاهک برداشت می شوند. این نشان می دهد که فضای قارچ از کیفیت بالایی برخوردار است. میزان برداشت عمدتاً به مقدار محصول بسترها و اندازه اتاق های قارچ بستگی دارد.

امیدوارم با خواندن این مطلب بتوانید پرورش قارچ دکمه ای تجاری را تاسیس کنید. ایام به کام.

زمان و نحوه برداشت قارچ دکمه ای:

 

 

 

مشاهده تمامی محصولات فروشگاه

برگرفته از: www.extention.psu.edu

 

اینستاگرام
تلگرام
آپارات
ایتا
روبیکا
0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
دوست داریم نظرتونو بدونیم، لطفا دیدگاهی بنویس برامون!x