پسته، این مغز سبز رنگ و پرطرفدار، نه‌تنها بهعنوان یک میان وعده خوشمزه شناخته میشود، بلکه بهعنوان یکی از محصولات استراتژیک و ارزآور در اقتصاد کشاورزی ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
ایران بهعنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسته در جهان، دارای مناطق متعددی است که شرایط آب و هوایی و خاکی آن‌ها برای کاشت و پرورش این محصول ایده‌آل می‌باشد.
از دل کویرهای گرم و خشک تا دامنه‌های کوهستانی، مناطق مختلفی در این سرزمین پهناور وجود دارند که به عنوان مناطق مناسب کاشت پسته در ایران شناخته می‌شوند.
در این مقاله، قصد داریم تا با بررسی دقیق‌تر این مناطق و شرایط مطلوب کاشت پسته، نگاهی عمیق‌تر به این صنعت پرسود و رو به رشد داشته باشیم.
مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران
پسته در تمام ایران سبز میشود. ولی آنچه اهمیت دارد انتخاب منطقه‌ای است که کاشت پسته در آن بار اقتصادی داشته باشد. اولین قدم برای احداث باغ‌های پسته شناخت دقیق از شرایط اقلیمی منطقه می‌باشد.
در کشاورزی شناخت ویژگی‌های اقلیمی هر منطقه به‌منظور تطابق داشتن با کشت هر گیاه و بالا بردن تولید حائز اهمیت است و انجام هرگونه فعالیتی باید با آگاهی از وضعیت اقلیمی منطقه باشد.
پسته در چه شهرهایی از ایران یا چه مناطقی قابل کشت اقتصادی هست؟
این که می‌گویند کشت اقتصادی، منظور این است که کاشت آن مقرون‌به‌صرفه باشد، بهترین مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران منطقه‌ای است که در زمستان‌ها به نسبت سرد (حدود ۱۲۰۰ ساعت دمای زیر ۶ درجه) و از اسفندماه که زمان سبز شدن هست دمای هوای زیر صفر درجه نباشد و در تابستان هم دمای بالای ۲۵ و زیر ۴۰ درجه مطلوب هست و رطوبت نسبی حدود ۴۰ درصد.
نقاط مختلفی از ایران مثل رفسنجان و دامغان که مهد پسته هستند، در چند سال اخیر در این مناطق دمای هوا به شدت بالا رفته، سطح آب‌های زیرزمینی به‌شدت کاهش یافته، رطوبت نسبی هوا به حدود ۱۰ درصد رسیده
لازم به ذکر هست که رطوبت ۱۰% برای تنفس هم خشک محسوب میشود و هم آزاردهنده است.
از سوی دیگر، شهرهای دیگری هستند که در حال حاضر شرایط اقلیمی ۴۰ سال قبل رفسنجان را تجربه می‌کنند و برای کشت پسته ایده‌آل هستند.
برخی شهرها که در ایران می‌توانیم نام ببریم شهرهای اطراف دریاچه ارومیه مثل شهر بناب و بسیاری از شهرهای خراسان شمالی است که شرایط فوق‌الذکر را دارند.
مناطق مناسب کاشت پسته چه ویژگی‌هایی دارند؟
خاک شور نباشد و حاصل خیر باشد.
رطوبت نسبی حدود ۴۰ درصد باشد. (در آبوهوای مرطوب درخت پسته محصول نمی‌دهد اما رشد خواهد کرد.)
آبوهوای گرم و خشک در تابستان (نه خیلی گرم) و زمستان سرد و معتدل
آب زیاد شور نباشد (EC زیر 10000)
ارتفاع مناسب کاشت پسته ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از سطح دریا است.
شرایط اقلیمی مناسب برای درخت پسته
درخت پسته، بهعنوان یکی از محصولات ارزشمند کشاورزی، نیازمند شرایط اقلیمی خاصی است تا بتواند به بهترین شکل رشد کند و محصولی با کیفیت تولید نماید.
مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران معمولاً دارای آب و هوایی گرم و خشک با تابستان‌های طولانی و زمستان‌های سرد و خشک هستند.
این شرایط اقلیمی به درختان پسته اجازه می‌دهد تا دوره استراحت زمستانی خود را سپری کرده و در فصل رشد، با استفاده از حرارت و نور کافی خورشید، به باردهی مناسب برسند.
در این بخش، به بررسی دقیق‌تر این شرایط اقلیمی و تأثیر آن‌ها بر رشد و باردهی درختان پسته خواهیم پرداخت.
نیاز سرمایی مناسب برای درخت پسته
درخت پسته برای گلدهی و تولید محصول مناسب نیاز به زمان بهینه سرما در فصل زمستان دارد. اگر نیاز سرمایی درخت پسته فراهم نشود باعث عدم رشد رویشی پسته، تولید برگ‌های غیرطبیعی، تأخیر در گلدهی و کاهش عملکرد میشود.
نیاز سرمایی مهم‌ترین فاکتور برای انتخاب رقم مناسب پسته در هر منطقه است. نیاز سرمایی درختان پسته، بسته به رقم از ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ ساعت متغیر است. مثلاً نیاز سرمایی رقم کله قوچی ۶۰۰ ساعت و رقم اکبری ۱۲۰۰ ساعت است.
نیاز گرمایی مناسب برای درخت پسته
درخت پسته جهت تولید محصول اقتصادی ۲۲۰۰ تا ۲۸۰۰ واحد گرمایی نیاز دارد.
رطوبت مناسب برای درخت پسته
حداکثر رطوبت موردقبول پسته در فصل تابستان ۳۵% است. هرچه این رطوبت کمتر باشد، برای پسته ایده‌آل تر است.
بیماریهای باکتریایی و قارچی با افزایش رطوبت، به‌ویژه در فصل رشد، افزایش می‌یابد. ازاین‌رو، مناطق ساحلی و مناطقی که در طول تابستان بیش از 20 میلی‌متر باران می‌بارد نمی‌توانند برای تولید پسته مناسب باشند.
باد و باران مناسب برای درخت پسته
باد و طوفان‌های شدید برای درخت پسته مضر هستند. همچنین باران بیش‌ازحد بهاره گرده‌افشانی را مختل میکند بنابراین مناطق شمالی، جز مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران نیست.
آبیاری درختان پسته
آب مناسب پسته علاوه بر کمیت مناسب، باید ازلحاظ کیفیت نیز ایده‌آل باشد. پسته در برابر کمآبی بسیار مقاوم است اما آبیاری مناسب برای یک محصول خوب بسیار مهم است.
آبیاری درختان پسته به‌خصوص نهال‌های تازه کاشته شده و همچنین در هنگام پر کردن مغزها (تابستان) بسیار ضروری است.
عدم تأمین آب موردنیاز درختان پسته در فروردین‌ماه هم‌زمان با گلدهی درخت و همچنین تیرماه که زمان پر شدن مغز است، منجر به پوکی و سقط‌جنین میشود.
بهترین خاک برای کاشت نهال پسته
pH مناسب خاک درخت پسته باید خنثی باشد. همچنین خاک باید نفوذپذیری خوبی داشته باشد تا درخت پسته بتواند در آن ریشه کند. بهترین خاک برای کاشت پسته مخلوط شن و رس است تا ریشه بتواند به‌راحتی در خاک حرکت کند.
پسته درختی گرمسیری یا سردسیری!
پسته.Pistacia vera L گیاهی نیمه گرمسیری است. ریزش برگ و رفتن به خواب زمستانه در پاییز و سپس با تأمین نیاز سرمایی در اواخر زمستان با شکوفایی جوانه‌ها همراه است.
کاهش تدریجی دما میتواند سبب ایجاد خواب عمیق و افزایش میزان نیاز سرمایی در گیاهان شود. پس از تأمین نیاز سرمایی افزایش طول روز و دما باعث شروع گلدهی و رشد گیاه میشود.
در صورت عدم تأمین نیاز سرمایی، شکست خواب‌وبیداری جوانه‌ها انجام نمی‌شود مهم‌ترین پیامد آن گلدهی ناقص و کاهش عملکرد خواهد بود.
ارقام و گونه‌های مختلف پسته دارای نیاز سرمایی متفاوتی هستند. با توجه به روند افزایش دما در سال‌های اخیر جایگزینی و گسترش ارقام با نیاز سرمایی پایینتر بهترین راهکار جهت کاهش اثرات منفی تغییرات دمایی است.
روش کاشت درخت پسته در مناطق سردسیر
کاشت درخت پسته در مناطق سردسیر ایران مستلزم رعایت نکات ویژه‌ای است تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
اگرچه مناطق گرمسیری بهعنوان مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران شناخته می‌شوند، اما با اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توان در مناطق سردسیر نیز به کشت این درخت پرداخت.
ابتدا، باید توجه داشت که درخت پسته به شدت به سرما حساس است؛ بنابراین، استفاده از کودهای مناسب میتواند به مقاومت درخت در برابر سرما کمک کند.
ازآنجاکه هوای بسیار سرد و یخبندان میتواند به درخت آسیب برساند، زمان کاشت باید با دقت انتخاب شود. در مناطق سردسیر، بهتر است کاشت درخت پسته پس از پایان یخبندان و در اواخر زمستان صورت گیرد.
در مناطق نیمه سردسیر، کاشت در فصل پاییز تا اواسط فصل پاییز توصیه میشود تا ریشه‌ها قبل از سرد شدن شدید هوا در خاک مستقر شوند.
برای ایجاد شرایط محیطی مناسب، خاک مخلوط با ماسه و کود گیاهی میتواند بستر مناسبی برای رشد درخت پسته فراهم کند.
نور کافی برای رشد این درخت ضروری است و باید در مکانی کاشته شود که به‌طور مستقیم در معرض نور خورشید قرار داشته باشد.
رطوبت بالا و آبیاری زیاد میتواند به درخت پسته آسیب برساند و باعث بیماریهای قارچی و پوسیدگی شود. به همین دلیل، آبیاری باید به‌صورت محدود و تنها هر دو هفته یک‌بار انجام شود.
با رعایت این نکات، حتی در مناطق سردسیر نیز می‌توان به کشت موفقیت‌آمیز درخت پسته امیدوار بود، هرچند که کیفیت محصول نهایی ممکن است با تغییرات آب و هوایی متفاوت باشد.
زمان مناسب کاشت درخت پسته درمناطق سردسیر
بهترین زمان برای کاشت درخت پسته در مناطق سردسیری بعد از سپری شدن زمان یخبندان، در اواخر زمستان است و در مناطق نیمه سردسیر تا اواسط پاییز، زمانی که درخت به خواب می‌رود.
کاشت پسته در مناطق کوهستانی
شرایط آب و هوایی مناسب برای درخت پسته آبوهوای گرم و خشک در تابستان (نه خیلی گرم) همراه با زمستان سرد و معتدل با رطوبت بسیار کم می‌باشد.
علاوه براین موقعیت جغرافیایی تأثیر مهمی بر عملکرد درختان پسته می‌گذارد. عرض جغرافیایی مناسب برای پسته ۲۴-۴۲ درجه شمالی می‌باشد.
در ایران عمده پسته کاشته شده در عرض جغرافیایی ۲۷-۳۷ می‌باشد. کاشت پسته در مناطق کوهستانی به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در دامنه رشته‌کوه‌ها و همچنین آبوهوای معتدل و سرد راهی مناسب در جهت توسعه این محصول است.
پسته گیاه بسیار مقاومی است نیاز آبی کمی دارد و برای اکثر مناطق ایران که خشک هستند ایده‌آل است.
از طرفی آفات کمی هم دارد. اکثر نقاط ایران به‌جز حاشیه شمالی بندرعباس و خوزستان مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران هستند؛ بنابراین با توجه به کاشت ارقام متناسب با شرایط اقلیمی می‌توان تولید محصولات باکیفیت را افزایش داد.
کاشت پسته در مناطق گرمسیری
ایران به دلیل شرایط آب و هوایی خاص این مناطق، مزایای بسیاری دارد. این مناطق با داشتن تابستان‌های گرم و طولانی و زمستان‌های سرد، شرایط ایده‌آلی برای رشد و میوه‌دهی درختان پسته فراهم می‌کنند.
درخت پسته به دلیل مقاومت نسبی به خشکی و نیاز به سرمای زمستان برای دوره رشد، در اقلیم گرم و خشک مناطق گرمسیری به خوبی رشد میکند.
مناطق گرمسیری ایران به دو دسته اقلیم گرم و خشک و اقلیم گرم و مرطوب تقسیم می‌شوند.
اقلیم گرم و خشک با ویژگی‌هایی چون آبوهوای خشک، تابش مستقیم آفتاب و تغییرات دمایی زیاد، شامل مناطق بیابانی و نیمه بیابانی میشود.
این اقلیم جز مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران است. از سوی دیگر، اقلیم گرم و مرطوب با تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل، شرایط کمتر مطلوبی برای کاشت پسته دارد.
مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران باید دارای شرایط آب و هوایی خاصی باشند. دمای ایده‌آل برای رشد پسته بین ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد است و انحراف از این دما میتواند بر کیفیت میوه تأثیر منفی بگذارد.
همچنین، درخت پسته نیاز به سرمای زمستانی دارد و در برابر رطوبت و یخبندان آسیب‌پذیر است. رطوبت بالا در زمان گرده‌افشانی و تشکیل میوه میتواند به درخت آسیب رسانده و باعث بیماریهای قارچی شود.
ارتفاع مناسب برای کاشت پسته بین ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ متر از سطح دریا است و خاک‌های سبک و شنی برای کاشت این درخت توصیه نمی‌شوند.
با در نظر گرفتن این شرایط، کاشت پسته در مناطق گرمسیری ایران میتواند به موفقیت‌های چشمگیری منجر شود و محصولی با کیفیت بالا را به ارمغان آورد.
روش‌های کاشت پسته
برای کاشت پسته، دو روش متداول وجود دارد: کاشت مستقیم در زمین و کاشت بذر در گلدان که پس از رشد کافی، نهال به زمین اصلی منتقل میشود.
معمولاً در اواخر زمستان، بذر پسته در گلدان کاشته شده و پس از رشد ریشه‌ها، به گلدان بزرگ‌تر منتقل میشود. سپس، در فصل پاییز، نهال در زمین اصلی کاشته میشود.
بیشترین پسته ایران در کدام شهر است؟
بیشترین تولید پسته در ایران مربوط به شهرستان رفسنجان در استان کرمان است. رفسنجان بهعنوان قطب اصلی تولید پسته در ایران شناخته میشود و بخش عمده‌ای از صادرات پسته ایران از این منطقه به سایر نقاط جهان ارسال میشود.
شرایط آب و هوایی، خاک حاصلخیز و تجربه طولانی کشاورزان در این منطقه، آن را به یکی از مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران تبدیل کرده است.
انواع مرغوب پسته مانند احمد آقایی و اوحدی از این منطقه به دست می‌آیند و به دلیل کیفیت بالا، شهرت جهانی دارند.
آیا کاشت پسته در کردستان امکان پذیر است؟
بله کاشت پسته در برخی مناطق کردستان امکان پذیر است. اگرچه کردستان به دلیل ارتفاعات و آبوهوای نسبتاً سردتر شناخته شده است، اما بخش‌هایی از این استان وجود دارند که دارای آبوهوای معتدل‌تری هستند و می‌توانند در زمره مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران قرار گیرند.
مهم است که قبل از کاشت، شرایط آب و هوایی، خاک و احتمال سرمازدگی ناگهانی در فصل بهار را به‌دقت بررسی کنید تا از موفقیت باغ پسته اطمینان حاصل شود.
آیا کاشت پسته در گیلان و مازندران امکان پذیر است؟
با توجه به شرایط آب و هوایی مرطوب و بارندگی بالا در استانهای گیلان و مازندران، کاشت پسته در این مناطق چالشبرانگیز است.
پسته بهعنوان یک محصول خاص مناطق گرمسیری شناخته میشود و به آبوهوای گرم و خشک نیاز دارد.
شرایط اقلیمی گیلان و مازندران با رطوبت بالا و دمای نسبتاً پایینتر در زمستان، محیطی کمتر مناسب برای کاشت پسته فراهم میکند.
همچنین، رطوبت بالا میتواند خطر ابتلا به بیماریهای قارچی را افزایش دهد و بر باردهی محصول تأثیر منفی بگذارد.
بنابراین، گرچه کاشت پسته در این مناطق امکانپذیر است، اما به دلیل محدودیتهای آب و هوایی و مشکلات مرتبط با بیماریها، نمیتوان انتظار داشت که باردهی و کیفیت محصول به اندازه مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران باشد.
بهترین رقم پسته برای مناطق سردسیر کدام است؟
برای مناطق سردسیر و کوهستانی، رقم بادامی زرندی بهعنوان پایه پیشنهاد میشود، زیرا این رقم علاوه بر مقاومت به کمآبی و خشکسالی، در برابر تنشهای محیطی و بسیاری از آفات و بیماریهای رایج در پسته نیز مقاوم است.
همچنین، با توجه به شرایط کوهستانی و احتمال وجود سرمای بهاره در این مناطق، پیوند رقم اکبری میتواند گزینه مناسبی باشد، زیرا این رقم نسبت به سرما مقاومت خوبی دارد و میتواند در شرایط سردسیر بهخوبی رشد کند.
جمع‌بندی
در آخر به‌طور خلاصه معمولاً درختان پسته در ارتفاع ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته‌اند.
برای بعضی از گونه‌ها ارتفاع مناسب ۷۰۰ تا ۳۰۰۰ متر ذکرشده است. اگرچه ارتفاع مناسب کاشت پسته ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ ذکرشده است.
با توجه به مشاهدات انجام شده حتی در برخی از مناطق گرگان در ارتفاع ۴۰ متری هم پسته محصول اقتصادی تولید نموده است.
ارقام گونه پسته اهلی قادر به تحمل سرمای ۲۰- درجه سانتی‌گراد در زمستان و گرمای ۴۵+ درجه سانتی‌گراد در تابستان هستند ولی نسبت به سرمای بهاره در زمان گلدهی و تشکیل میوه بسیار حساس هستند.
درختان پسته در مقایسه با سایر درختان میوه و اکثر گیاهان زراعی مقاومت زیادی به کمآبی و شوری خاک از خود نشان می‌دهند.
ریشه اصلی درخت پسته دارای رشد محوری و عمودی است و گاهی تا عمق ۶ متر در خاک نفوذ میکند.
سخن پایانی
در پایان، می‌توان گفت که شناخت دقیق مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران و تطابق آن‌ها با شرایط اقلیمی موردنیاز این درختان، کلید موفقیت در تولید پسته با کیفیت و بازدهی بالا است.
ایران، با داشتن تنوع آب و هوایی و مناطقی که بهخوبی با نیازهای اقلیمی درختان پسته همخوانی دارند، میتواند بهعنوان یکی از قطب‌های اصلی تولید پسته در جهان مطرح باشد.
با مدیریت صحیح منابع آبی، به‌کارگیری روش‌های نوین کشاورزی و توجه به تحقیقات علمی، می‌توان امیدوار بود که صنعت پسته‌کاری ایران همچنان در مسیر رشد و توسعه قرار گیرد و مناطق مناسب برای کاشت پسته در ایران بهعنوان الگویی برای سایر کشورها در نظر گرفته شوند.
09131923700
جواب سوال کاشت پسته در مناطق شمالی کوهستانی گرمسیری یکی هستش…جواب دقیق و کارشناسی شده در مورد کاشت پسته در جنوب مازندران رو میخوام
به دلیل رطوبت بالا امکان کاشت پسته در مازندران وجود ندارد.
سلام قصد کاشت پسته در منطقه هوراند آذربایجانشرقی را دارم نظر شما چیه
درود بهترین گزینه مشاوره با جهاد کشاورزی منطقه خودتان است و اینکه آیا در اطراف شما پسته کاری انجام شده و نتیجه بخش بوده یا نه؛ برای راهنمایی و مشاوره دقیق میتونید با کارشناس نهال و بذر شرکت پسته رفسنجان (09916924189) تماس بگیرید تا ایشون دقیق راهنماییتون کنند.