هرس درختان را می‌توان یکی از دغدغه‌های کشاورزان دانست. این عملیات در باغات و درختان مختلف، به صورتی متفاوت انجام می‌گیرید. به‌طور مثال نحوه هرس درخت پسته با درخت گردو ممکن است متفاوت باشد. فواید هرس درخت پسته بسیار زیاد هستند که ازجمله آن‌ها می‌توان به کسب انرژی بیشتر برای سال جدید و فرم دهی به درخت اشاره نمود. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان به بررسی نحوه و زمان مناسب برای انواع هرس درختان پسته و همچنین فواید هر نوع هرس پرداخته‌ایم. با سایت پسته رفسنجان همراه باشید.
هرس درخت پسته و هدف از انجام آن
هرس، عمل بریدن و قطع قسمتی از اندام گیاه، با هدف و فرمول مشخص می‌باشد. عملیات هرس باعث افزایش رشد رویشی و زایشی و همچنین نظم و آرایش گیاه می‌شود که درنهایت موجب افزایش و بهبود کیفیت محصول می‌گردد.
به‌طورکلی هرس شامل، بریدن کامل یا بخشی از شاخه، ریشه، پوست، برگ، گل و یا میوه به‌منظور هدایت نحوه رشد و باروری گیاه می‌باشد. هرس به روش‌های مختلفی انجام می‌شود.
یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش انجام هرس، توسط انسان به کمک اره و قیچی هرس است. لازم است نیروی کارگری مورداستفاده برای انجام هرس، دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت هرس درختان پسته را به‌صورت علمی و عملی طی کرده باشد و شناخت کاملی از اصول کلی رشد و نحوه باردهی درختان پسته فراگرفته باشد.
راحت‌ترین روش، استفاده از ماشین‌آلات و به‌صورت مکانیکی است. استفاده از ماشین‌آلات مخصوص سرزنی در درختان میوه پسته کاربرد بیشتری دارد و عمدتاً در درختان و شرایطی مورداستفاده قرار می‌گیرد که رشد رویشی بیش‌ازحد درختان وجود دارد.
در این مقاله به انواع هرس درخت پسته و فواید آن بر محصول پسته پرداخته می‌شود.
شناخت انواع هرس درختان پسته
مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده در نحوه و اندازه مقاومت درخت در برابر فشارهای ناشی از وزن میوه، وزش باد، برف و یخبندان زمستانه، هرس شاخه و نحوه رشد شاخه‌ها می‌باشد. شاخه‌های چوبی یک نهال پسته را می‌توان به دو گروه بارور و نابارور تقسیم کرد. هرس درختان با اهداف مختلفی انجام می‌شود. با توجه به هدف هرس، انواع هرس درخت پسته عبارت‌اند از:
- هرس فرم درختان پسته
- هرس باردهی
در ادامه به توضیح انواع مهم هرس پرداخته‌ایم.
هرس فرم درختان پسته
هدف از انجام هرس فرم، ایجاد شکل مناسب برای درخت، اسکلت قوی و مستحکم، تحریک رشد شاخه‌های مناسب برای ایجاد تاج متراکم و افزایش رشد شاخه‌های نگهداری شده است.
منظور از هرس فرم، تربیت و شکل‌دهی درختان جوان پسته در دوره نونهالی می‌باشد؛ به‌نحوی‌که عملیات زراعی و برداشت محصول را تسهیل کند.
برای درختان پسته هرس فرم جامی برای ایجاد شکل مناسب توصیه می‌شود.
مراحل هرس فرم جامی درخت پسته
بعد از پیوند روی درختان پسته در اولین فصل خواب، سر برداری شاخه‌های پیوندی انجام می‌شود.
در دومین فصل رشد درخت، شاخه‌های جانبی اولیه ایجادشده به‌عنوان اسکلت اولیه انتخاب می‌گردند.
در زمان فصل دوم خواب، سر برداری شاخه‌های اولیه صورت می‌گیرد.
حذف پاجوش‌ها و جلوگیری از رشد بیش‌ازحد شاخه‌های جانبی در سومین فصل رشد باید انجام گیرد.
در سومین فصل خواب سر برداری مجدد شاخه‌های ثانویه است.
چهارمین فصل رشد، زمان حذف شاخه‌های اضافی و پاجوش است.
در پنجمین فصل خواب شکل و اسکلت اصلی درخت باید تکمیل‌شده باشد. در این زمان اگر شاخه‌ای اضافه بود و اسکلت درخت را بدشکل کرده بود، باید هرس گردد.
هرس باردهی درختان پسته
به عملیاتی که روی درختان بارده و با هدف قطع قسمت یا تمام شاخه‌های درخت انجام می‌شود، هرس باردهی گویند. این هرس شامل هرس تنک شاخه، هرس سر برداری و حذف پاجوش می‌باشد.
با توجه به دو مشکل فیزیولوژی درختان پسته (سال آوری و غالبیت انتهایی) انجام هرس باردهی سالانه در شرایط محیطی مناسب الزامی می‌باشد.
هرس تنک شاخه‌های درخت پسته
هرس تنک با هدف کاهش تعداد شاخه‌های اضافه و فرعی انجام می‌شود. کشاورزان و باغداران تعداد شاخه‌های میوه دهنده را قبل از سال پربار به نصف می‌رسانند تا شاخه‌ها، جوانه‌ها و خوشه‌های گل تقویت گردند.
این هرس در فصل زمستان و در زمان خواب درخت و در سنین باردهی اقتصادی محصول صورت می‌گیرد.
هرس سر برداری نهال پسته
شاخه‌هایی که رشد زیادی دارند در فصل زمستان باید هرس و سر برداری شوند. سر برداری شاخه‌های درخت پسته، جهت کنترل غالبیت انتهایی توصیه می‌شود.
با توجه به تحقیقاتی که انجام‌شده ثابت‌شده است که واکنش هر یک از ارقام پسته نسبت به هرس سر برداری متفاوت است. به این صورت که رقم پسته اوحدی عکس‌العمل بیشتری نسبت به سر برداری نشان می‌دهد.
زمان انجام هرس نهال پسته
هرس به دو صورت زمستانه (هرس خشک) یا هرس تابستانه (هرس تر) انجام می‌شود. هرسی که در زمان خواب زمستانه درخت و زمانی که شیره پرورده حرکتی ندارد انجام می‌شود، هرس سیاه یا زمستانه نام دارد.
هرس سیاه در مناطق گرمسیر یا نیمه گرمسیر در بهار (اواخر اسفندماه تا اوایل فروردین‌ماه) و پاییز (آذرماه) انجام می‌شود. در مناطق سردسیر حتماً باید در فصل بهار انجام گیرد.
هرسی که در زمان فعالیت درخت (زمانی که درخت پسته دارای برگ، گل یا میوه است) صورت می‌گیرد، هرس سبز یا تابستانه نام دارد.
این نوع هرس سبب می‌شود تا مواد موردنیاز درخت به مصرف قسمت‌های دیگر درخت نیز برسد. هرس سبز شامل حذف پاجوش، هرس برگ یا سر برداری شاخه‌هایی که محصول نمی‌دهند، می‌شود.
فواید هرس درختان پسته
شکل و فرم دادن به نهال که در سال‌های اول تا چهارم و به‌عنوان هرس فرم دهی اجرا می‌شود فواید زیر را به همراه دارد:
- حذف شاخه‌های خشکیده، آفت‌زده، مریض، شکسته و مزاحم.
- خلوت کردن تاج درخت از شاخه و برگ‌های اضافی جهت ورود نور و هوا به درون شاخسار درخت.
- جلوگیری از تناوب باردهی و سال آوری درخت با حذف و تنک کردن تعدادی از شاخه‌های بارده.
- جوان کردن درختان مسن، از طریق حذف شاخه‌های پیر و جایگزین کردن آن‌ها با شاخه‌های جوان.
- جلوگیری از رشد رویشی بیش‌ازحد و وادار کردن گیاه به رشد زایشی که منجر به تولید میوه می‌گردد.
- ایجاد تعادل مناسب بین ریشه و ساقه که به‌ویژه هنگام انتقال نهال دارای اهمیت است.
- بالا بردن کیفیت و اندازه محصول با قطع شاخه‌های اضافی و متراکم.
- با متعادل نگه‌داشتن اندازه درخت، باعث راحتی کار در مراحل داشت (سمپاشی و هرس) و نیز برداشت محصول می‌گردد.
سخن پایانی
همان‌طور که خواندید، هرس درخت پسته چند نوع مختلف دارد که هرکدام فواید و تأثیرات مخصوص خود را بر درخت می‌گذارند. هرس فرم دهی و هرس باردهی انواع کلی این عملیات هستند. به یاد داشته باشید که هرس کردن یک کار تخصصی است که نیازمند یک فرد باتجربه در این زمینه می‌باشد. با یک اقدام اشتباه در این کار ممکن است نه‌تنها باعث رشد و تقویت درختان خود نشوید بلکه آن‌ها را به سمت نابودی بکشانید؛ بنابراین لازم است که هرس درختان خود را به دست افراد متخصص در این زمینه بسپارید. کارشناسان تیم پسته رفسنجان آماده مشاوره دادن به شما عزیزان دراین‌ارتباط و پاسخگویی به‌تمامی پرسش‌های کشاورزی شما هستند.
