آفت سرخرطومی، همان‌طور که از اسمش پیداست حشره‌ای است که به محصولات کشاورزی حمله می‌کند. این حشره می‌تواند گستره‌ی بزرگی از محصولات کشاورزی را مورد هجوم قرار بدهد. غلات، سبزی‌ها، صیفی‌جات و حتی بعضی از میوه‌ها نیز از این حشره در امان نیستند. در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان، به بررسی آفت سوسک سرخرطومی پسته می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با میزان خسارت این آفت و روش‌های مبارزه با آن آشنا شوید.

محتوا پنهان

1 ویژگی‌های مهم آفت سر خرطومی

2 مرحله جنینی و تخم آفت سرخرطومی پسته

3 مراحل زندگی لاروی آفت سرخرطومی

3.1 ۱. مرحله اول لاروی آفت سرخرطومی

3.2 ۲. دوره دوم لاروی آفت سرخرطومی

3.3 ۳. دوره سوم لاروی آفت سرخرطومی

3.4 ۴. دوره چهارم لاروی آفت سرخرطومی

4 مرحله زندگی شفیره‌ای آفت سرخرطومی

5 حشره کامل سرخرطومی

6 گیاهان مورد هدف آفت سرخرطومی

6.1 ویژگی‌های آفت سوسک سرخرطومی پسته

6.2 شناخت آفت سرخرطومی خرما

6.3 آشنایی با آفت سرخرطومی یونجه

7 مبارزه با سوسک سرخرطومی پسته

ویژگی‌های مهم آفت سر خرطومی

در مناطق سردسیر در زمستان به شکل حشره کامل در بقایای محصول وجود دارد و در مناطق معتدل‌تر به شکل ردیف‌های تخم ۳ تا ۶۰ تایی قرار دارند.

با گرم شدن هوا و رسیدن دما به ۱۷ درجه سانتی‌گراد، حشرات شروع به تخم‌گذاری می‌کنند. طول دوره جنینی بین ۵ تا ۱۵ روز است.

ﻻروﻫﺎی ﺳﻦ اول اﺑﺘﺪا از جوانه‌ها و برگ‌های ﻟﻄﯿﻒ ﯾﻮﻧﺠﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﺮده و در ﺳﻨﯿﻦ ﺑﻌﺪی از ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺮگ‌ها ﺗﻐﺬﯾﻪ کرده و ﺑﺮگ‌ها را ﺳﻮراخ و ﻣﺸﺒﮏ می‌کنند.

در حمله‌های ﺷﺪﯾﺪ، برگ‌ها ﺧﺸﮑﯿﺪه و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﮐﻠﺮوﻓﯿﻞ ﻣﺰرﻋﻪ از دور سفیدرنگ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ می‌رسد. ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻻروﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺎت ﺧﻨﮏ روز انجام می‌شود.

مرحله جنینی و تخم آفت سرخرطومی پسته

این حشره مانند دیگر حشرات اگر در محیط مناسب باشد شروع به زادوولد می‌کند و به‌سرعت زیاد می‌شود. این مورد باعث می‌شود تا حتی جمعیت کم این حشرات نیز نگرانی‌ای بزرگ برای آینده محصولات باشد.

مراحل رشد این حشره نیز مانند دیگر حشرات از تخم آغاز می‌شود. سپس به‌صورت لارو سر از تخم بیرون می‌آورد و قبل از تبدیل‌شدن به حشره کامل برای مدتی شفیره می‌ماند.

در تمامی مراحل رشد به غیر زمانی که در تخم است، این حشره به محصول نهایی ضربه می‌زند.

اولین مرحله رشد این حشره یعنی جنین در حدود ۵ الی ۱۵ روز طول می‌کشد. وابسته به نوع حشره و گیاه میزبان این مدت‌زمان می‌تواند متفاوت باشد.

تخم‌های این حشره به رنگ زرد لیمویی شفاف هستند؛ که عرض آن‌ها در حدود ۰.۳ میلی‌متر و طول آن‌ها بین ۵.۵ – ۰.۴ میلی‌متر است. این تخم‌ها در اواخر دوره جنینی حشره به رنگ تیره درمی‌آیند.

مراحل زندگی لاروی آفت سرخرطومی

این حشره بعد از مرحله جنینی و بعد از خارج شدن از تخم‌ها تبدیل به لارو می‌شود. قبل از تبدیل‌شدن به شفیره لارو آفت سوسک سرخرطومی پسته، ۴ مرحله را سپری می‌کنند که به این صورت است:

۱. مرحله اول لاروی آفت سرخرطومی

در این مرحله لارو حشره بسیار کوچک است و اندازه‌ای بین 1 – 1.2 میلی‌متر دارد. رنگ بدن آن سفید شیری‌رنگ مایل به زرد است.

در قسمت سر این حشره کپسولی قهوه‌ای‌رنگ وجود دارد که در میان آن علامتی به شکل Y به رنگ سفید وجود دارد و قابل‌تشخیص است. قطر این کپسول 0.15 میلی‌متر است.

روی پیش گرده، لکه مثلثی شکلی نیز موجود است که با خطی سفید به دو نیم تقسیم‌شده است. بدن این لارو پوشیده با موهایی است که در هر حلقه ۸ عدد از آن‌ها وجود دارد.

قائده این موها به رنگ قهوه‌ای است و ۴ عدد در اطراف و ۴ مو در سطح پشتی حشره در هر حلقه دیده می‌شود. در این مرحله حشره در جوانه‌های مرکزی تغذیه و زندگی می‌کند.

۲. دوره دوم لاروی آفت سرخرطومی

در این دوره از زندگی لارو، به علت تغذیه بیشتر طول آن به ۳ میلی‌متر افزایش می‌یابد. رنگ بدن این لارو از زرد به سبز تمایل می‌یابد اما بقیه مشخصات لارو مانند دوره قبلی زندگی خود است.

۳. دوره سوم لاروی آفت سرخرطومی

طول لارو آفت سوسک سرخرطومی پسته در این مرحله به ۶ میلی‌متر افزایش می‌یابد و رنگ بدن این حشره کاملاً سبز روشن می‌شود.

بااینکه ۳ دوره از زندگی لاروی این حشره می‌گذرد اما همچنان در جوانه‌های مرکزی زندگی می‌کند و از همان جوانه‌ها تغذیه می‌کنند. در این مرحله پرزهای بدن لارو بیشتر می‌شود.

۴. دوره چهارم لاروی آفت سرخرطومی

در این دوره طول بدن این لارو به ۱۲ میلی‌متر افزایش می‌یابد. رنگ بدن آن به سبز تیره تغییر می‌کند و نوار سفیدرنگی در قسمت میانی بدن آن تشکیل می‌شود.

در قسمت شکمی هر حلقه از بدن این حشره یک جفت برآمدگی نسبتاً بزرگ تشکیل می‌شود که ابزار حرکتی این حشره خواهند بود. همچنین در هر حلقه تعداد مساوی روزنه‌های تنفسی تشکیل می‌شود.

در انتهای این مرحله لارو این حشره تبدیل به شفیره می‌شود.

مرحله زندگی شفیره‌ای آفت سرخرطومی

لارو آفت سوسک سرخرطومی پسته بعد از گذراندن آخرین مرحله لارو برای تبدیل‌شدن به شفیره به دور خود پیله می‌بندد.

این پیله‌ی مشبک و سفیدرنگ بعد از گذشت زمان تغییر حشره شکافته می‌شود و شفیره آفت سرخرطومی پسته بیرون می‌آید. این شفیره از نوع آزاد است؛

یعنی شاخک‌ها، پاها و کلاً هرکدام از اندام‌های بدن به بدن نچسبیده و یا توسط هیچ مخاط، یا غشایی محدود و مهار نشده‌اند.

طول این شفیره در حدود ۸ میلی‌متر و عرض آن بین ۵ – ۷ میلی‌متر متغیر است. این حشره بدنی به شکل مثلث دارد. رنگ آن در ابتدا زرد متمایل به سبز است اما بعد از مدتی به رنگ سبز تیره متمایل به قهوه‌ای تبدیل می‌شود. ضمائم خارجی آن از بقیه قسمت‌های این حشره تیره‌تر است.

حشره کامل سرخرطومی

در دو طرف خرطوم آن‌ها شیاری به طول تقریبی 1.2 میلی‌متر وجود دارد که بند اول شاخک در آن قرار می‌گیرد. شاخک از تیپ زانویی بوده و متشکل از ۱۲ بند می‌باشد.

بر روی شاخک نیز تعدادی زیادی کرک، به رنگ سفید مایل به زرد دیده می‌شود. بندهای قاعده‌ای باریک بوده ولی بندهای انتهایی یک‌مرتبه قطور می‌شوند و این تغییر شکل تا بند آخر به‌خوبی محسوس است.

چشم‌های مرکب به رنگ سیاه با جلای فلزی و بیضی‌شکل می‌باشند. سر، به‌استثنای چشم‌ها از موهایی به رنگ زرد روشن پوشیده شده است. پیش قفسه سینه تقریباً بیضی‌شکل بوده و در وسط قطورتر می‌باشد.

در پیش گرده دو نوار سیاه‌رنگ با عرض تقریبی یک میلی‌متر وجود دارد که به‌وسیله نوار سفیدرنگ باریکی از هم جدا می‌شوند، این نوار درست در امتداد خرطوم حشره قرار دارد. طول بال پوش‌ها 3.5 برابر عرض آن‌ها بوده، بال پوش‌ها در انتهای بدن قوسی شکل هستند.

در روی بال پوش‌ها و در امتداد نوار پیش گرده، نواری به همان رنگ کشیده شده که تا دوسوم طول بال پوش‌ها امتداد دارد و انتهای نوارها باریک‌تر از ابتدای آن‌هاست.

در روی هر بال پوش، فرورفتگی‌هایی وجود دارد که شیارهایی را تشکیل می‌دهد. این شیارها مجهز به خارهایی است که تشکیل ردیف‌های منظمی را داده و فاصله آن‌ها از یکدیگر 0.2 میلی‌متر است.

گیاهان مورد هدف آفت سرخرطومی

این آفت گیاهان زیادی را موردحمله قرار می‌دهد و در مورد آن‌ها به خود گیاه و محصول نهایی آسیب وارد می‌کند. گیاهانی که بیشترین آسیب را از این آفت می‌بینند یونجه و خرما بودند.

به‌تازگی نوعی جدید از این حشره شناخته‌شده است که به پسته حمله می‌کند. این موضوع بسیاری از کشاورزان را نگران کرده است. انواع این آفت را با اسم گیاه میزبان آن می‌شناسند.

ویژگی‌های آفت سوسک سرخرطومی پسته

این آفت مانند دیگر هم‌خانواده‌های سرخرطومی خود از تخم خارج می‌شود و بعد از گذراندن دوره‌های لاروی و شفیره‌ای به حشره بالغ تبدیل می‌شود.

محل تغذیه این حشره بافته‌ای نرم گیاه، بافته‌ای سبز جوان، بافته‌ای رویشی و زایشی می‌باشد. طبیعی است که این حشره همراه با رشد این بافت ها زیاد می‌شود. اواخر اسفندماه و اوایل فصل بهار زمان‌های ظهور این حشره می‌باشند.

این حشره برخلاف هم‌خانواده خود، آفت سرخرطومی یونجه در جوانه‌های مرکزی رشد نمی‌کند. بلکه در لابه‌لای بقایای پوسیده باقی‌مانده در زیر درختان تخم می‌گذارند و ۳ دوره زندگی قبل از دوران بلوغ خود را در آنجا می‌گذرانند.

بهترین راه برای مقابله با این حشره تمیز نگه‌داشتن زیر درختان است. پا بیل و شخم زدن زمین هم در کنترل این آفت در زمین‌های پسته بی‌تأثیر نیست.

شناخت آفت سرخرطومی خرما

این حشره نیز مانند هم‌خانواده‌های آن از چهار مرحله زندگی تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ برخوردار است. برخلاف آفت سر خرطومی یونجه این حشره در زمان بلوغ کامل نیز خسارت فراوانی وارد می‌کند.

سرعت تکثیر این حشره بسیار زیاد است و به‌سرعت پخش می‌شود. دلیل آن دو چیز است. حشرات ماده می‌توانند در هر نوبت تخم‌ریزی در حدود ۳۰۰-۵۰۰ تخم بگزارند.

اگر تعداد این حشرات هم به ۵۰ عدد در مترمربع برسد همین تعداد تخم کافی است تا یک درخت نخل را نابود کند.

از طرف دیگر حشره بالغ قدرت پرواز بسیار بالایی دارد و می‌تواند کیلومترها پرواز کند. این دو عامل باعث به‌سرعت پخش شدن این حشره و خسارت بسیار زیاد این حشره هستند.

حشرات ماده برای تخم‌گذاری اغلب از تاج درخت نخل استفاده می‌کنند؛ اما از مکان‌های مناسب دیگر برای تخم‌گذاری این حشره می‌توان به نقطه‌های اتصال برگ‌های جوان به ساقه و قسمت‌های زخمی تنه نیز اشاره کرد.

بعد از خارج شدن از تخم لارو این حشره به سمت داخل تنه خرما تونل می‌زند. این تونل‌ها می‌توانند تا ۳ متر طول داشته باشند. وجود این حفره‌ها باعث تضعیف و درنهایت نابودی درخت می‌شوند.

بعد از اتمام دوره لاروی این حشرات به بیرون درخت برمی‌گرداند و در پیله‌هایی معلق از درخت تبدیل به شفیره می‌شوند.

آشنایی با آفت سرخرطومی یونجه

آفت سرخرطومی یونجه یکی از بزرگ‌ترین دشمنان امروزی گیاه یونجه می‌باشد. حشره ناقل این آفت از برگ و ساقه محصولات استفاده می‌کند؛ اما خسارت اصلی را لاروهای این حشره به عمل می‌آورند.

لاروهای دوره‌های زندگی ۱ و ۲ این حشره به علت کوچک بودن خطر زیادی ندارند اما لاروهای سنین ۳ و ۴ بیشترین خسارت را می‌زنند. این لاروها به تغذیه زیادی نیاز دارند و تنها از جوانه‌های انتهایی تغذیه می‌کنند.

در هنگام تغذیه از جوانه انتهایی این حشرات باعث قطع مریستم انتهایی می‌شوند. همین عمل باعث توقف رشد گیاه می‌شود. در تعداد بالا این حشرات، تمامی برگ‌ها خشک و نابود می‌شوند. می‌توانند محصول چین اول را تماماً نابود کنند.

در مرحله شفیرگی آفت‌زدگی حاد، برگ‌ها همه مشبک و سوراخ‌سوراخ هستند. به علت رنگ پیله لارو این حشره مزرعه از دور سفید به نظر می‌رسد. تعداد ۵۰ عدد از این حشرات در یک مترمربع زمین، هم‌معنی با مرگ مزرعه یونجه است.

مبارزه با سوسک سرخرطومی پسته

به نظر می‌رسد شخم‌زدن از مؤثرترین روش‌ها برای مبارزه با این حشرات است. با شخم‌زن در کنار تنه درختان، جمعیت آن‌ها به‌طور معناداری کاهش می‌یابد.

لازم به ذکر است که برای مبارزه با این حشرات، به دلیل پرواز و قدرت جابجایی آن‌ها، شخم‌زن باید در سطح وسیعی انجام شود.

یکی دیگر از روش‌های مبارزه، استفاده از سموم شیمیایی است. برای مبارزه شیمیایی، ابتدا باید از جمعیت بالای آفت اطمینان حاصل شود.

برای این منظور، 100 شاخه به‌طور تصادفی بررسی‌شده و درصورتی‌که 25 تا 30 شاخه از آفت آلوده باشند، باید مبارزه شیمیایی انجام شود.

بهترین زمان برای مبارزه با این آفت، از تورم جوانه تا قبل از باز شدن جوانه‌ها است و سرشاخه‌ها باید هدف اصلی سم‌پاشی قرار گیرند. سم دیازینون به نسبت 1.5 لیتر در هزار و در صورت استفاده از 1 تا 2 لیتر روغن به همراه سم، دوام سم افزوده می‌شود.