بور (B) یکی از عناصر کم مصرف اما حیاتی برای رشد و نمو گیاهان است. این عنصر نقش کلیدی در تشکیل دیواره سلولی، تقسیم سلولی، گرده افشانی و تشکیل میوه ایفا می‌کند. این عنصر همچنین در تثبیت نیتروژن در گیاهان بقولات و تنظیم فعالیت آنزیم‌ها نقش دارد و در انتقال قندها و سنتز هورمون‌های گیاهی مانند اکسین نیز مشارکت دارد. کمبود بور می‌تواند منجر به کاهش عملکرد محصول، نقص در کیفیت میوه‌ها، و حتی مرگ گیاه شود. در این مقاله به طور کامل علائم کمبود بور در گیاهان را بررسی و راهکارهای طلایی جهت رفع این مشکل را معرفی می‌کنیم.
علائم کمبود بور در اندام‌های مختلف گیاه
در ادامه علائم کمبود بور در هر قسمت گیاه را بررسی می‌نماییم:
علائم در ریشه‌ها
- توقف رشد ریشه‌های جانبی: سیستم ریشه‌ای ضعیف و کوتاه می‌شود.
- تغییر رنگ ریشه: قهوه‌ای یا سیاه شدن ریشه‌ها به دلیل پوسیدگی.
- حساسیت به بیماری‌ها: افزایش احتمال آلودگی قارچی و باکتریایی.
علائم در برگ‌ها
- کلروز بین رگبرگ‌ها: لکه‌های زرد یا قهوه‌ای روی برگ‌ها که ابتدا در نوک یا حاشیه برگ ظاهر می‌شوند و به تدریج باعث خشکیدگی بافت‌ها می‌شوند.
- پیچ خوردگی و شکنندگی: برگ‌ها کوچک، ضخیم و شکننده می‌شوند و ممکن است به صورت غیرطبیعی پیچ خورده یا تابیده شوند.
- نکروز حاشیه‌ای: سوختگی و خشک شدن لبه‌های برگ.
علائم کمبود بور در گل‌ها و میوه‌ها
- ریزش گل‌ها: عدم تشکیل میوه به ویژه در درختان میوه.
- بدشکلی میوه:
- ترک خوردگی: در گوجه فرنگی و سیب.
- چروکیدگی: در چغندر و هویج.
- کاهش دانه‌ها: در پنبه و آفتابگردان.
علائم پنهان
- اختلال در جذب کلسیم: بروز علائم کمبود کلسیم مانند پوسیدگی گلگاه در گوجه‌فرنگی.
- کاهش استحکام ساقه: افزایش احتمال خوابیدگی گیاهان (Lodging) در غلات.
آسیب به ساختار سلولی
نازک شدن دیواره سلولی : بور به عنوان بخشی از پکتین در دیواره سلولی، در صورت کمبود، باعث ضعف ساختار سلولی و حساسیت به بیماری‌ها می‌شود.
عوامل تشدیدکننده کمبود بور
- خاک‌های شنی: کمبود مواد آلی و آبشویی سریع بور.
- pH بالای خاک: در خاک‌های آهکی (pH > ۷)، بور به شکل غیرقابل جذب تبدیل می‌شود.
- تنش خشکی: کاهش جذب بور در شرایط کم آبی.
- مصرف بیش ازحد کودهای نیتروژنه و پتاسیمی: عدم تعادل عناصر غذایی.
- شرایط آب و هوایی : خشکی طولانی یا آبیاری بیش از حد موجب محدود شدن جذب بور می‌شود.
تفاوت کمبود بور با سایر عناصر
| عنصر | علائم کلیدی | تفاوت‌ها |
| بور | نکروز حاشیه‌ای در برگ‌های جوان، ریزش گل‌ها | علائم در بافت‌های جوان تر بروز می‌کند. |
| کلسیم | پوسیدگی گلگاه، سوختگی نوک برگ‌ها | علائم در میوه و برگ‌های مسن تر دیده می‌شود. |
| پتاسیم | سوختگی حاشیه برگ‌های پیر | کمبود پتاسیم معمولاً با زردی همراه نیست. |
روش‌های تشخیص علائم کمبود بور در گیاهان
- آزمایش خاک:
- محدوده مطلوب بور: ۰.۵ تا ۲ ppm (بسته به نوع گیاه).
- نمونه‌برداری از لایه سطحی خاک (۰-۳۰ سانتیمتر).
- آزمایش برگ:
- سطح طبیعی بور در برگ: ۲۰-۱۰۰ ppm.
- نمونه‌گیری از برگ‌های جوان و سالم.
- مشاهده علائم ظاهری: ترکیب علائم ریشه، برگ و میوه.
همین الان می‌توانید با مراجعه به صفحه آزمایشگاه آب، خاک و برگ پسته رفسنجان درخواست آزمایش خود را به راحتی ثبت نمایید و منتظر تماس کارشناسان ما باشید.
مدیریت کمبود بور در گیاهان
استفاده از کودهای مناسب
- منابع بور:
- اسید بوریک (۱۷٪ بور): محلول پاشی با غلظت ۰.۱-۰.۲٪.
- بوراکس (۱۱٪ بور): مصرف خاکی (۱-۲ کیلوگرم در هکتار).
- کودهای کلاته: برای خاک‌های قلیایی.
- روش‌های مصرف:
- محلول پاشی: در مرحله گلدهی و تشکیل میوه.
- چالکود: برای درختان میوه.
جهت انتخاب کود مناسب و به صرفه می‌توانید به صفحه خرید کود پسته رفسنجان مراجعه نمایید.
اصلاح خاک
- افزودن مواد آلی: کمپوست یا کود دامی پوسیده (۵-۱۰ تن در هکتار).
- تنظیم pH خاک: استفاده از گوگرد برای کاهش pH در خاک‌های آهکی.
روش‌های پیشگیرانه
- آبیاری منظم: جلوگیری از تنش خشکی.
- انتخاب ارقام مقاوم: مانند ارقام پربازده گندم در خاک‌های فقیر.
مطالعه موردی: باغ سیب در استان آذربایجان شرقی
- مشکل: ریزش گل و میوه‌های بدشکل در درختان سیب.
- تشخیص: آزمایش خاک نشان داد سطح بور کمتر از ۰.۳ ppm است.
- اقدامات:
- محلول پاشی اسید بوریک (۰.۲٪) در دو مرحله (پیش از گلدهی و پس از تشکیل میوه).
- افزودن ۳ تن کمپوست به خاک.
- نتایج: افزایش ۳۰٪ عملکرد و کاهش ریزش میوه.
پرسش و پاسخ
علائم سمیت بور در گیاهان چیست و چگونه مدیریت می‌شود؟
علائم:
1. سوختگی حاشیه و نوک برگ‌های پیر.
2. زردی بین رگبرگ‌ها و ریزش برگ‌ها.
3. توقف رشد ریشه‌ها.
مدیریت:
1. کاهش مصرف کودهای حاوی بور.
2. شستشوی خاک با آبیاری سنگین.
3. تنظیم pH خاک به محدوده ۶-۷.
قیمت کودهای بور در بازار چقدر است؟
اسید بوریک (۱۷٪ بور): حدود ۱۵۰,۰۰۰ تا ۲۵۰,۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم.
بوراکس (۱۱٪ بور): حدود ۱۰۰,۰۰۰ تا ۱۸۰,۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم.
کودهای کلاته بور: قیمت بالاتر (تا ۳۰۰,۰۰۰ تومان بسته به برند).
(نکته: قیمت‌ها ممکن است با توجه به نوسانات بازار و منطقه متفاوت باشد.)
بهترین کود بور برای درخت پسته چیست؟
منابع مناسب: اسید بوریک (محلولپاشی ۰.۱-۰.۲٪) یا بوراکس (مصرف خاکی).
زمان مصرف:
1. پیش از گلدهی (اسفند-فروردین).
2. پس از تشکیل میوه (خرداد-تیر).
دز: ۲-۳ کیلوگرم اسید بوریک در هکتار (محلول پاشی).
کمبود بور در چغندر قند چگونه ظاهر می‌شود؟
ریشه: ترک خوردگی، پوسیدگی داخلی و بافت چوب پنبه‌ای.
برگ‌ها: کلروز زرد در برگ‌های جوان و پیچ خوردگی.
عملکرد: کاهش شدید قند و وزن ریشه.
نقش بور در کشاورزی چیست؟
وظایف کلیدی:
1. تشکیل دیواره سلولی و تقسیم سلولی.
2. بهبود گرده‌افشانی و تشکیل میوه.
3. انتقال قندها و سنتز هورمون‌ها.
گیاهان حساس: سیب، چغندر، پنبه و کلزا.
علائم کمبود بور در توت فرنگی چیست؟
برگ‌ها: کوچک ماندن برگ‌های جوان، شکنندگی و سوختگی نوک برگ‌ها.
میوه‌ها: بدشکلی، ترک خوردگی و کاهش بازار پسندی.
گل‌ها: ریزش گل‌ها و کاهش تشکیل میوه.
نحوه استفاده از کود بور برای انگور چگونه است؟
منبع: اسید بوریک (محلولپاشی ۰.۱-۰.۲٪).
زمان:
1. پیش از گلدهی (بهار).
2. پس از تشکیل حبه‌ها (تابستان).
دز: ۱-۲ کیلوگرم در هکتار.
بهترین روش کوددهی بور برای چغندر قند چیست؟
منبع: بوراکس (مصرف خاکی) یا اسید بوریک (محلولپاشی).
زمان:
1. قبل از کاشت (در خاک‌های فقیر).
2. مرحله ۴-۶ برگی.
دز: ۲-۳ کیلوگرم اسید بوریک در هکتار.
روش‌های صحیح مصرف کود بور چیست؟
محلولپاشی: رقیق سازی اسید بوریک در آب (۰.۱-۰.۲٪) و پاشش روی برگ‌ها.
مصرف خاکی: پخش بوراکس یا اسید بوریک در خاک (قبل از کاشت).
آبیاری (Fertigation): تزریق کود بور در سیستم آبیاری قطره‌ای.
بهترین زمان برای مصرف کود بور در گیاهان چه زمانی است؟
مرحله رشد رویشی: پیش از گلدهی (تقویت جوانه‌ها).
مرحله گلدهی: بهبود تشکیل میوه.
پس از برداشت: جبران کمبود در درختان میوه.
(نکته: در محصولات زراعی مثل گندم، مصرف در مرحله ساقه‌روی توصیه می‌شود.)
گیاهان حساس به کمبود بور چه گیاهانی هستند؟
درختان میوه: سیب، گلابی، زیتون.
سبزیجات: کلم، کرفس، چغندر.
غلات: ذرت، گندم.
گیاهان صنعتی: پنبه، آفتابگردان.
کمبود بور به ویژه در خاک‌های شنی، قلیایی و مناطق با آبیاری نامنظم شایع است و می‌تواند کاهش چشمگیری در عملکرد محصولات ایجاد کند.
کلام نهایی
کمبود بور یکی از چالش‌های پنهان در کشاورزی است که با تشخیص به موقع و مدیریت صحیح قابل حل است. با این حال، مصرف بیش ازحد بور (بالای ۳ ppm در خاک) می‌تواند منجر به مسمومیت گیاه و کاهش جذب سایر عناصر شود. پیشنهاد می‌شود پیش از هر اقدام اصلاحی، آزمایش خاک و برگ انجام گردد. امیدواریم مقاله علائم کمبود بور برای گیاهان مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
اگر نظری یا پیشنهادی داشتید خوشحال می‌شویم که در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
منابع علمی
۱. وزارت جهاد کشاورزی ایران. (۱۴۰۲). راهنمای تغذیه گیاهی.
۲. Malhotra, S. K. (2017). Micronutrient Deficiencies in Global Crop Production. Springer.
۳. FAO. (2020). Boron in Agriculture: A Review.
_350x350.webp)
_350x350.webp)
_350x350.jpg)
09134152870
