زنجبیل، با نام علمی Zingiber officinale یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین گیاهان دارویی در جهان است که ساقه زیرزمینی آن (ریزوم) به عنوان ادویه مورداستفاده در آشپزی و گیاه دارویی در طب سنتی و درمان بیماری‌های مختلف قرار می‌گیرد؛ بسیاری نحوه کاشت زنجبیل را می‌دانند و این گیاه را در داخل باغچه منزل خود می‌کارند.
کاشت زنجبیل چندین مزیت دارد؛ برای شروع این یک گیاه بسیار مقاوم است که در بسیاری از شرایط می‌تواند رشد کند؛ همچنین زنجبیل می‌تواند برای مدت طولانی در خاک بماند بدون آنکه فاسد شود.
علاوه بر مزیت‌های بالا و با توجه به مصرف گسترده‌ی زنجبیل در آشپزی و پزشکی، بازار فروش زنجبیل بسیار گسترده و پایدار است؛ که می‌تواند برای کشاورزان و کسب‌وکارهای کوچک فرصت‌های درآمدزایی را فراهم کند.
کشت زنجبیل در کجای ایران
پیش از آموزش نحوه کاشت زنجبیل باید بدانید که کشت زنجبیل در کجای ایران امکان‌پذیر است؟
زنجبیل گیاهی است گرمسیری که برای رشد مناسب، نیاز به دماهای بالا، هوای مرطوب و خاکی غنی از مواد آلی دارد؛ به همین دلیل کشت زنجبیل در ایران بیشتر در مناطق جنوبی و جنوب شرقی کشور که دارای شرایط مناسب برای رشد زنجبیل هستند، انجام می‌شود. گیاه زنجبیل به سرما بسیار حساس است و در برابر کم آبی مقاومت ندارد.
مناطق گرمسیر ایران نظیر هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان ازجمله مناطقی هستند که برای کشت زنجبیل مناسب هستند؛ اما بااین‌حال با آگاهی از نحوه کاشت زنجبیل می‌توان زنجبیل را در مناطق دیگر نیز پرورش داد.
برای مثال اگر در مناطقی زندگی می‌کنید که دارای آب و هوای خشک و سرد می‌باشند، میتوانید از گلدان‌ها یا باغچه‌های داخلی برای کشت زنجبیل استفاده کنید.
نحوه صحیح کاشت زنجبیل
کاشت زنجبیل یک سری مراحل دارد و باید شرایط کاشت فراهم باشد در زیر به نحوه کاشت زنجبیل و شرایط کاشت آن می‌پردازیم:
بذر زنجبیل
زنجبیل به کمک بذر کشت نمی‌شود، بلکه از قطعاتی از ریشه یا “ریزوم ” زنجبیل استفاده می‌شود.
ریزوم‌ها قسمت‌هایی از ساقه گیاه هستند که در زیر خاک به صورت افقی رشد می‌کنند و می‌توانند گیاه جدیدی را تولید کنند؛ برای اینکار برش‌های مناسبی از آن‌ها را برداشته و در خاک کاشت شوند.
انتخاب ریزوم
نحوه کاشت زنجبیل با انتخاب یک تکه زنجبیل خام (ریزوم) شروع می‌شود؛ تکه انتخابی باید تازه باشد و دارای چندین “چشم ” یا نقطه رشد یا جوانه باشد.
این “چشم‌ها ” به نظر می‌رسند مانند برآمدگی‌های کوچک روی سطح ریزوم و محل رشد ساقه و برگ جدید هستند.
پیش آماده‌سازی ریزوم
ریزوم زنجبیل را به مدت چند ساعت یا یک‌شبانه‌روز در آب خیس کنید؛ این کار باعث فعال شدن نقاط رشد می‌شود.
انتخاب محیط کشت
انتخاب محل کاشت زنجبیل از اهمیت بالایی برخوردار است.
اگر در خانه می‌کارید، یک گلدان با زهکشی خوب انتخاب کنید و اگر در باغ هستید، خاکی را انتخاب کنید که خوب زهکشی شده و غنی از مواد آلی است.
آماده‌سازی خاک
سیستم ریشه زنجبیل به صورتی می‌باشد که توانایی جذب عناصر غذایی توسط آن ضعیف است؛ لذا زمین مناسب برای کشت زنجبیل باید حاصلخیز بوده و دارای خاک عمیق غنی از مواد آلى باشد؛ همچنین علاوه بر قدرت نگهداری رطوبت کافی، زهکشی مناسب داشته و تا حدی اسیدی نیز باشد.
کاشت زنجبیل
اکنون پس از آماده‌سازی شرایط کاشت زنجبیل ریزوم‌ها را به صورتی در خاک بکارید تا چشم‌ها (جوانه‌ها) به سمت بالا در خاک باشند؛ سپس آن‌ها را با 2 تا 3 سانتیمتر خاک پوشانده و کمی فشار دهید تا مطمئن شوید که به‌خوبی در خاک قرارگرفته‌اند.
خاک مناسب کاشت زنجبیل باید مرطوب بوده و خیس نباشد.
زمین کشاورزی جهت کاشت زنجبیل
کشت زنجبیل به طور مداوم در یک محل توصیه نمی‌شود و مدت زمان کشت زنجبیل در یک زمین درنهایت برای مدت ۴-۳ سال است؛ زنجبیل یک گیاه علفی چند ساله می‌باشد که معمولا به منظور استفاده از ریزوم آن (ساقه زیرزمینی) به صورت یکساله کاشته می‌شود.
برای کاشت زنجبیل زمین کشاورزی باید آماده کاشت باشد، در ادامه به معرفی شرایط زمین کشاورزی جهت کاشت زنجبیل می‌پردازیم:
شخم زدن زمین
پس از انتخاب زمین مناسب برای زنجبیل باید زمین را شخم زد و آماده برای کاشت کرد.
شخم زدن باید در پاییز یا زمستان بعد از برداشت محصول قبلی شروع شود؛ 1-2 بار شخم به همراه آبیاری اولیه، خاک را به خاک زراعی مناسب تبدیل می‌کند.
گاوآهن زدن به عمق ۳۰-۲۵ سانتیمتر، محیط مناسبی برای توسعه ریشه ایجاد کرده و ریشه‌ها را تحریک کرده و موجب گسترش ریشه‌ها می‌شود.
در مراکز کشت و کار زنجبیل، بعد از رفع سرمای زمستان به‌دقت یک یا دو بار چنگک می‌زنند.
داشت
زنجبیل به آبیاری منظم نیاز دارد؛ اما خیلی آب نمی‌خواهد.
این گیاه به نور مستقیم آفتاب نیاز ندارد؛ بنابراین در مکانی نگهداری کنید که نیمه سایه باشد.
زنجبیل در دوره های رشد نیاز نوری متفاوتی دارد. در مرحله جوانه زنی در تاریکی، در مرحله چند برگی شدن و رشد اولیه نور متوسط و در مرحله رشد رویشی و تکثیر ریزوم ها، به نور بالا نیاز دارد. در نظر داشته باشید که “زنجبیل روز خنثی” است، یعنی تحت تاثیر طول روز نیست.
این گیاه سایه را تا 25 درصد سایه اندازی به خوبی تحمل می‌کند و می‌توان زنجبیل را بین درختان کاشت.
برداشت
بعد از حدود 8 تا 10 ماه، زنجبیل شما برای برداشت آماده است؛ برگ‌های زرد و خشک نشانه آماده شدن گیاه برای برداشت هستند.
با توجه به نیازهای خاص زنجبیل به آب، نور و خاک و همچنین میزان زمانی که طول می‌کشد تا رشد کند، کاشت این گیاه نیاز به صبر و مراقبت دقیق دارد؛ اما نتیجه یعنی داشتن زنجبیل تازه و خوشمزه در دسترس، ارزش تمام زحمات را دارد.
کاشت زنجبیل در خانه (در گلدان و باغچه)
کاشت زنجبیل در خانه فرآیند ساده‌ای است و با رعایت چند نکته ساده میتوانید زنجبیل خود را در خانه بکارید و از محصولات آن بهره‌مند شوید.
در زیر چند نکته مهم را شرح می‌دهیم:
شما میتوانید زنجبیل را در باغچه و یا گلدانی در منزلتان بکارید و برای این کار حتماً نباید چندین هکتار زمین کشاورزی داشته باشید؛ همین‌که کاشت زنجبیل را بلد باشید و شرایط کاشت را فراهم کنید کافی است.
برای شروع، یک تکه زنجبیل تازه با پوست نرم و صاف و حداقل یک برآمدگی یا چشم (جایی که ساقه جدید از آن خارج می‌شود) انتخاب کنید.
زنجبیل را برای یک‌شب در آب خیس کنید تا چشم‌های آن برای جوانه‌زنی آماده شوند.
زنجبیل را با چشم‌ها به بالا در خاک بکارید و آن را با حدود 2-3 سانتیمتر خاک بپوشانید.
خاک را مرطوب نگه‌دارید؛ اما از آبیاری زیاد خودداری کنید تا ریشه‌ها فاسد نشوند.
زنجبیل را در مکانی با نور متوسط تا پرنور قرار دهید.
توجه داشته باشید خاک برای کاشت زنجبیل باید مغذی، غنی از مواد آلی و خوب زهکشی شده باشد.
برای مغذی کردن خاک میتوانید از کود استفاده کنید؛ برای دیدن انواع کودها میتوانید به سایت پسته رفسنجان سر بزنید.
بهتر است از گیاه زنجبیل بیمار وآسیب دیده برای کاشت استفاده نکنید.
کاشت زنجبیل در گلدان
اگر زنجبیل را در گلدان می‌کارید؛ یک گلدان عمیق با سوراخ‌های زیرین برای گرفتن رطوبت اضافی انتخاب کنید.
زنجبیل ممکن است تا چند هفته طول بکشد تا جوانه بزند؛ با صبر و مراقبت، شاهد رشد گیاه خواهید بود.
بعد از چندماه وقتی برگ‌ها شروع به زرد شدن و خشک شدن کردند؛ میتوانید زنجبیل را برداشت کنید.
توجه کنید که هنگام کاشت زنجبیل در گلدان، گلدان بزرگی را فراهم کنید؛ زیرا هنگام برداشت احتمال بزرگ شدن گیاه زنجبیل بسیار زیاد است.
توصیه می‌شود هنگام کاشت زنجبیل با یک کارشناس کشاورزی مشورت نمایید.
نحوه کاشت زنجبیل در باغ و زمین کشاورزی
کاشت زنجبیل در باغ نیز مانند کاشت در خانه است؛ اما برخی تفاوت‌ها وجود دارد که باید به آن‌ها توجه داشت.
فضای کاشت
اولین مورد فضای کاشت است؛ قاعدتاً فضای باغ و زمین که بزرگ‌ترند نیاز بیشتری هم به ریزوم ها دارند
کنترل بیشتر
در خانه، شما کنترل بیشتری بر شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و نور دارید و در باغ یا زمین کشاورزی، زنجبیل ممکن است بیشتر در معرض شرایط آب‌وهوایی غیرمنتظره باشد.
فصل کاشت
در خانه، شما میتوانید در هرزمانی از سال زنجبیل را کاشت کنید، چون شرایط دمایی را میتوانید تنظیم کنید؛ اما در باغ یا زمین کشاورزی باید منتظر فصل مناسب برای کاشت زنجبیل باشید.
دمای مناسب کشت این گیاه بین ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتیگراد با رطوبت نسبتاً بالا است.
فصل کاشت زنجبیل
فصل مناسب برای کاشت زنجبیل در اوایل بهار است؛ این فصل، زمانی است که دمای هوا شروع به گرم شدن می‌کند و خطر یخبندان و سرمای شدید به حداقل می‌رسد.
در مناطق گرمسیری که دما در طول سال پایدار است، می‌توان در هرزمانی زنجبیل را کاشت، اما بهتر است که کاشت زنجبیل را درزمانی انجام دهید؛ که بارندگی‌های فصلی به پایان رسیده باشد، زیرا زنجبیل حساس به بیش‌ازحد آبیاری و آب‌گرفتگی است.
کاشت زنجبیل در گلخانه
این روش می‌تواند یک روش خوب برای تولید این گیاه در مناطقی با آب‌وهوای سرد یا نامناسب باشد.
گلخانه به شما امکان می‌دهد تا شرایط محیطی موردنیاز برای رشد زنجبیل را تنظیم کنید، ازجمله دما، رطوبت، نور و آبیاری.
کاشت زنجبیل در گلخانه مثل کاشت زنجبیل در باغ و گلدان است و تفاوتی ندارد.
نکات
دمای گلخانه باید تقریبا 25 درجه سانتیگراد بوده و رطوبت نیز کنترل شده باشد.
خاک نیز باید به طور منظم آبیاری شود؛ اما از آبیاری بیش‌ازحد خودداری شود تا ریشه‌ها فاسد نشوند.
زنجبیل نیاز به نور فراوان دارد، اما تحت نور مستقیم خورشید قرار نگیرد.
فصل برداشت زنجبیل
برداشت زنجبیل معمولاً حدود 8 تا 10 ماه بعد از کاشت صورت می‌گیرد و این بستگی به شرایط آب‌وهوایی و خاک محل کاشت دارد.
در اوایل پاییز، وقتی‌که برگ‌های زنجبیل شروع به زرد شدن و خشک شدن می‌کنند، میتوانید زنجبیل را برداشت کنید.
برای برداشت، زمین اطراف گیاه را با دقت و به‌آرامی بکنید تا ریشه‌ها آسیب نبینند؛ سپس زنجبیل را از زمین بیرون بکشید، بعد از برداشت، زنجبیل را در مکانی خنک و خشک نگه‌دارید تا خشک شود.
در مناطقی که زمستان‌ها ملایم است، می‌توان زنجبیل را در خاک بگذارید و برای استفاده به‌تدریج آن را برداشت کرد.
در مناطق سردتر، باید زنجبیل را قبل از یخبندان برداشت کرد.
درامد کاشت زنجبیل
درآمد از کاشت زنجبیل بسیار متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ این عوامل شامل هزینه‌های اولیه و جاری، بازده محصول، قیمت بازار و دسترسی به بازار مصرف است.
میزان برداشت زنجبیل در هکتار
یک مثال از درامد کاشت این گیاه، کاشت آن در یک هکتار زمین است که می‌تواند حدوداً 15 تا 20 تن زنجبیل تولید کند.
با فرض قیمت متوسط بازار، این مقدار زنجبیل می‌تواند منجر به درآمد قابل‌توجهی شود؛ اما باید همیشه هزینه‌های مربوط به کاشت، نگهداری، برداشت، بسته‌بندی، حمل و نقل و بازاریابی را در نظر گرفت.
اگر شما قصد دارید کاشت زنجبیل را به‌عنوان یک فعالیت تجاری در نظر بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم با یک مشاور کشاورزی صحبت کنید تا بتوانید تصمیمات بهتری بر اساس اطلاعات محلی خود بگیرید.
کلام آخر
نحوه کاشت زنجبیل اصلاً سخت نیست و تنها نیاز است؛ شرایط کاشت را فراهم کنید.
به طور خلاصه قبل از کاشت، باید زنجبیل را برای حداقل یک‌شب در آب خیس کنید تا چشم‌های آن آماده برای جوانه‌زنی شوند؛ سپس زنجبیل را در خاک غنی و خوب زهکشی شده بکارید و از آبیاری مناسب و نور کافی مطمئن شوید.
امیدواریم این مقاله به سوال های شما در رابطه با نحوه کاشت زنجبیل پاسخ داده باشد.
خیلی ممنون از مطالب خوبتون