آشنایی با عملیات کشاورزی آفتاب گردان
آفتاب گردان گیاهی است دیپلوئید یک ساله و از تیره مرکبه که به صورت بوته ای استوار و بلند قامت رشد می کند. طول دوره رشد آفتاب گردان بسته به رقم و کلیه عوامل محیطی، از حدود 80 تا 150 روز متغیر می باشد. آفتاب گردان ریشه راست و توسعه یافته ای دارد. رشد ریشه تا مرحله رویت طبق سریع است. پس از آن، از سرعت رشد ریشه کاسته می شود و در پایان گرده افشانی متوقف می گردد.
پتانسیل نفوذ ریشه آفتاب گردان در خاک های نفوذپذیر، گرم و مرطوب به حدود 3 متر می رسد. در خاک های نفوذپذیر، ریشه های جانبی در بوته ای به سن یک ماه و با ارتفاع حدود 30 سانتی متر ممکن است توسعه افقی زیادی داشته و فاصله 60 سانتی متری بین دو ردیف کاشت را پر کرده باشند. پدیده خورشید گرایی در آفتاب گردان را می توان با وجود سلول های موتوری در بافت خرطومی دمبرگ و نیز در قسمت فوقانی آخرین میانگره ساقه (پایه طبق) و مکانیسم پمپ پتاسیم تفسیر نمود.
شناخت گل آذین های آفتاب گردان
گل آذین آفتاب گردان به صورت طبق و شامل یک نهنج بزرگ است که ممکن است در مرحله رسیدگی به حالت محدب، مقعر و یا مسطح مشاهده شود. در حاشیه نهنج ، براکته هائی مشاهده می شوند که برگ هایی تعییر شکل یافته اند. در هر طبق تا 4000 گل مشاهده می شود که به صورت مارپیچ آرایش یافته اند.
مکان گل ها روی مارپیچ به نحوی است که به نظر می رسد گل های زایا بر روی کمان هایی که از مرکز طبق می گذرند توزیع شده اند.گل های حلقه خارجی طبق عقیم هستند، ولی هر یک دارای پنج گلبرگ طویل با رنگ زرد طلایی می باشد.
چون گلبرگ ها به شکل زبان های طویلی می باشند، به این گل ها، گل های زبانه ای گویند. هر گل لوله ای شامل یک جام گل لوله ای شکل کوتاه به رنگ قهوه ای یا ارغوانی می باشد که از پنج گلبرگ تشکیل شده است.
در هر گل ، پنج پرچم بهم پیوسته دیده می شود که لوله ای را تشکیل می دهند. خامه از میان این لوله عبور می نماید. گل ها واقع در ناحیه مرکزی طبق بسیار بهم نزدیک بوده و ممکن است به دلیل تراکم شدید تولید دانه ننمایند. لقاح، به دلیل این که پرچم های زودتر بلوغ می یابند از نوع دگر گشنی می باشد.
شناخت طیف سازگاری آفتاب گردان
طیف سازگاری آفتاب گردان وسیع است و از عرض جغرافیایی حدود 40 درجه جنوبی تا 55 درجه شمالی و از ار تفاع صفر تا 2500 متر از سطح دریا (بسته به عرض جغرافیایی) کاشته می شود. با توجه به این که آفتاب گردان طبیعتا گیاهی گرمادوست است، هیچ گونه عکس العملی به بهاره سازی ندارد و انواع وحشی آن روز کوتاهی می باشند، به احتمال زیاد گیاهی روز کوتاه می باشد ولی اکثر ارقام زراعی آفتاب گردان نسبت به طول روز بی تفاوت می باشند.
آفتاب گردان گیاهی است با گرایش گرما دوستی ، اما دماهای پایین را بهتر از ذرت تحمل می کند و در میانگین دمای شبانه روزی 10 تا بیش از 32 درجه سانتی گراد رشد می کند . دمای مطلوب رشد آن 20 تا 25 درجه سانتی گراد است. رشد مطلوب آفتاب گردان در میانگین دمای شبانه روزی حدود 18 تا 22 درجه سانتی گراد بدست می آید. افزایش دما به مقادیر بالاتر از حد مطلوب موجب کاهش طول دوران رشد گیاه، میزان رشد و عملکرد محصول می گردد.
آشنایی با دمای پایه برای رشد آفتاب گردان
دمای پایه برای رشد آفتاب گردان حدود 6 درجه سانتی گراد است. در دمای 9 تا 10 درجه سانتی گراد(درخاک) با سرعت قابل قبولی جوانه می زند. از آنجایی که آفتاب گردان بخوبی دماهای بالا(میانگین شبانه روزی هوا حدود 28 تا 30 درجه سانتی گراد) را تحمل و عملکرد اقتصادی تولید می نماید.
تداوم رشد گیاه در دماهای زیر 10 درجه سانتی گراد سبب شده است که آفتاب گردان محصول مناسبی برای نواحی سرد ایران با فصل رشد کوتاه مانند شهر کرد و همدان باشد. ارقام زودرس آفتاب گردان در نواحی دارای فصل رشد حداقل 120 روزه (بدون یخبندان) عملکرد اقتصادی تولید می کنند. آفتاب گردان به خوابیدگی بوته حساس است. به همین جهت نواحی بادخیز ، بخصوص وقوع باد شدید طی دوران پر شدن دانه و رسیدگی ، مناسب بشمار نمی رود.
چگونگی ساختمان خاک آفتاب گردان
آفتاب گردان ریشه توسعه یافته ای دارد که گیاه را به خشکی مقاوم می سازد، مشروط بر آن که خاک عمیق بوده و تراکم و خربی ساخت های خاک محدود کننده نفوذ ریشه نباشد. آفتاب گران به ساختمان خاک حساس است، ولی به بافت خاک حساسیت زیادی ندارد. اما بافت های ریز با محدودیت تهویه که دچار آب ایستادگی می شوند و بافت های درشت که از لحاظ ظرفیت آبگیری و حاصلخیزی فقیر هستند و نیز خطر خوابیدگی محصول در آن ها زیاد است مطلوب به شمار نمی روند.
حساسیت آفتاب گردان به پی اچ خاک زیاد نیست و در دامنه پی اچ 6 تا 8 رشد می کند. گیاه به خاک های اسیدی سازگاری خوبی ندارد و در محدوده پی اچ خنثی رشد بهتری دارد. در صورتی که پی اچ خاک کمتر از 6 باشد، لازم است پی اچ خاک را به 6 رسانید. آفتاب گردان در گروه گیاهان نسبتا مقاوم به شوری قرار می گیرد. عملکرد آفتاب گردان از شوری حدود 5 دسی زیمنس بر متر آسیبی نمی بیند. شوری حدود 9 دسی زیمنس بر متر سبب حدود 25 تا 30 درصد و شوری حدود 12 دسی زیمنس برمتر سبب حدود 50 درصد کاهش عملکرد آفتاب گردان می گردد.
آشنایی با دمای خاک آفتاب گردان
حداقل دمای خاک در عمق کشت برای جوانه زدن و سبز شدن بذر آفتاب گردان حدود 8 تا 10 درجه سانتی گراد است. معمولا این حرارت ها در خاک بسته به عوامل خاک و اقلیم با رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به حدود 10 تا 15 درجه سانتی گراد تأمین می گردد. طول دوره رشد ژنوتیپ مورد کاشت، زمان وقوع اولین سرمای کشنده(حدود 3- درجه سانتی گراد) در پاییز و انجام رشد رویشی کافی از عوامل تعیین کننده انتخاب تاریخ کاشت آفتاب گردان می باشند.
شناخت اقلیم آفتاب گردان
در نواحی اقلیمی با زمستان سرد، تاریخ کشت باید بر اساس فرار از سرمای پاییزه تنظیم گردد. در نواحی با زمستان نیمه سرد تا کمی سرد، تاریخ کاشت باید در جهت حصول رشد رویشی کافی قبل از ورود به فاز زایشی انتخاب شود. در اقلیم های فوق الذکر، بهتر است کاشت با رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به حدود 12 درجه سانتی گراد انجام شود. در نواحی اقلیمی با زمستان ملایم، کاشت می تواند بر اساس میانگین دمای سردترین و گرمترین ماه سال ، در پاییز و یا در اواسط بهمن تا اوایل اسفند (به عنوان کشت بهاره) انجام گیرد.
در نواحی داغ خوزستان مانند اهواز و دزفول که میانگین دمای سردترین ماه سال بیش از 10 درجه سانتی گراد به عمل آید در نواحی با تابستان خنک تر، کاشت به صورت بهاره و با رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به حدود 12 درجه سانتی گراد انجام گیرد.
آشنایی با تاریخ کاشت گیاه آفتاب گردان
تاریخ کاشت های دیر هنگام سبب برخورد دوران پر شدن و خشک شدن دانه با هوای خنک پاییزی می گردد. مطالعات نشان داده اند که دماهای پایین سبب افزایش فعالیت آنزیم های اشباع زدایی اسیدهای چرب شده و نسبت این اسیدها در روغن افزایش می یابد.
مقدار اسید چرب غیر اشباع لینولئیک بیش از سایرین افزایش می یابد و کیفیت تغذیه ای روغن جهت انسان و نیز جهت مصرف در صنعت مارگارین بهبود پیدا می کند. فعالیت آنزیم ها اشباع زدایی پس از رسیدگی فیزیولوژیک دانه (رطوبت دانه حدود 45 درصد) و تا زمانی که رطوبت دانه به حدود 35 درصد برسد، ادامه پیدا می کند.
بر این اساس ، انتظار می رود که کیفیت مصرفی روغن آفتاب گردان و همچنین سویای تولید شده در نواحی اقلیمی با زمستان سرد، که در آن ها دوران رسیدگی دانه به دماهای پایین برخورد می کند، بهتر از کیفیت مصرفی روغن تولید شده در سایر نواحی اقلیمی کشور باشد.
تاریخ کاشت آفتاب گردان در شرایط دیم ساحل خزر به میزان و توزیع بارندگی بستگی دارد. از نظر دمایی ، کاشت در زمان هایی که میانگین دمای شبانه روزی هوا بین 10 تا حداکثر 15 درجه سانتی گراد باشد، مناسب به نظر می رسد.
هر چه مقدار باران سالیانه کمتر باشد، تاریخ کاشت زودتری باید انتخاب گردد. به هر حال، عدم امکان ورود به زمین در اثر خیس بودن خاک ناشی از وقوع بارندگی، عاملی است که نقش مهمی در تعیین تاریخ کاشت دارد.
چگونگی دیم پاییزه گیاه آفتاب گردان
در اکثر نواحی دیم ساحل خزر بهتر است با توجه به دما و امکان ورود به زمین، کاشت در اولین فرصت انجام شود. امکان موفقیت کاشت آفتاب گردان دیم پاییزه در نواحی اقلیمی با زمستان ملایم و تابستان خشک با بیش از 350 میلی متر باران سالیانه قابل بررسی می باشد.
آشنایی با روش های آبیاری آفتاب گردان
آفتاب گردان را معمولا در روش آبیاری سطحی به صورت جوی و پشته می کارند. اما در صورتی که بافت خاک سبک تا متوسط باشد و یا از آبیاری بارانی استفاده می شود، کاشت در روی زمین مسطح انجام می شود کاشت معمولا با استفاده از ردیف کار گیاهان وجینی انجام می گیرد.عمق کاشت بذر به بافت خاک بستگی داشته و از 3 تا 5 سانتی متر تغیر می یابد.
آشنایی با فاصله ردیف های کاشت گیاه آفتاب گردان
فاصله ردیف های کاشت 60 تا75 سانتی متر و فاصله بین بوته ها در روی ردیف کاشت 15 تا 25 سانتی متر برای کاشت آفتاب گردان مناسب می باشد. با این حال، توجه شود که فاصله ردیف 60 سانتی متر برای کشت مضاعف(دو محصول در سال) و در شرایطی که مقدار زیادی بقایای گیاهی محصول قبلی( جویا گندم) در زمین باقی مانده است، مناسب نیست. زیرا پشه ها بخوبی فرم نمی گیرند و مقدار زیادی بقایای گیاهی در محل پشته تجمع می یابند.
قبل از کاشت، باید بذرها را با سموم قارچ کش مانند کاپتان(به نسبت 2 در هزار سم خالص)، کاربوکسین(به نسبت 2 در هزار سم خالص) و یا تیرام( به نسبت 5/1 در هزار سم خالص) ضدعفونی نمود. درصورتی که برداشت با دست انجام می شود، تراکم بوته در روی ردیف کاشت را کم می گیرند تا طبق های بزرگی تشکیل شوند و در نتیجه بریدن تعداد کمتری طبق ضرورت داشته باشد. در این شرایط و در صورت امکان( از نظر شیب زمین برای انجام آبیاری سطحی) ، جهت ردیف های کاشت را شمالی -جنوب انتخاب می کنند تا اکثر طبق ها در زمان رسیدگی به طرف شرق آویزان باشند و قطع طبق ها تسهیل گردد.
آشنایی با شوری خاک گیاه آفتاب گردان
با این که آفتاب گردان به شوری خاک نسبتا مقاوم است، اما برای کاهش خسارت شوری ممکن است روش کاشت را همراه با مدیریت آبیاری تغییر داد. آبیاری سنگین و یک در میان پشته ها تا رسیدن بوته ها به مرحله 2 تا 3 برگی می تواند شوری خاک را به منطقه جانبی استقرار بذر انتقال دهد و از آسیب شوری به بذر های در حال سبز شدن و گیاهچه های جوان بکاهد.
کاشت در طرفین پشته عریض همراه با آبیاری سنگین اولیه روش مناسب دیگری برای کاهش خسارت شوری بشمار می رود. در روی پشته عریض، دو ردیف کاشت به فاصله 30 تا 40 سانتی متر کاسته می شود. بهتر است آفتاب گردان را در شرایط دیم ساحل خزر روی زمین مسطح و با استفاده از ردیف کارهای وجینی مخصوص شرایط دیم کشت نمود. در صورت محدودیت مقدار باران می توان از روش کاشت درون جوی استفاده به عمل آورد. برای شرایط دیم، عمق کاشت بذر بین 5 تا 8 سانتی متر، فاصله ردیف های کاشت بین 55 تا 75 سانتی متر، فاصله دو بوته در روی ردیف کاشت بین 25 تا 35 سانتی متر و تراکم 4 تا 6 بوته در متر مربع، بسته به رقم ، وضعیت رطوبتی خاک و روش برداشت، مناسب به نظر می رسد.
وجود عناصر غذایی در خاک گیاه آفتاب گردان
وجود تعادل عناصر غذایی در خاک برای به حداکثر رسیدن عملکردهای دانه و روغن آفتاب گردان مطلوب می باشد. تولید هر تن دانه آفتاب گردان موجب خروج 40 تا 60 کیلوگرم نیتروژن،5 تا 10 کیلوگرم فسفر(11 تا 23 کیلوگرم اکسید فسفر) و 60 تا 100 کیلوگرم پتاسیم(72 تا 120 کیلوگرم اکسید پتاسیم) از خاک می گردد.
مقدار پتاسیم جذب شده به ازای هر تن محصول تا 140 کیلوگرم نیز گزارش شده است. موجودی نیتروژن خاک را می توان تا عمق 60 سانتی متری در کشت آبی و تا عمق 120 سانتی متری در کشت دیم و موجودی پتاسیم و فسفر خاک را تا عمق 15 سانتی متری در هر دو شرایط کشت برای محاسبه نیاز کودی گیاه اندازه گیری کرد.
به نظر می رسد مقادیر فسفر بالاتر از 15 میلی گرم در کیلوگرم خاک و مقادیر پتاسیم بالاتر از 150 میلی گرم در کیلوگرم خاک برای عملکردهای معمول مزارع ایران کفایت داشته باشند.
شرایط کشت آبی گیاه افتاب گردان
برای حصول عملکردهایی بین 2 تا3 تن دانه در هکتار تحت شرایط کشت آبی به حدود 60 تا 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن نیاز باشد. مقدار فسفر مورد نیاز بستگی زیادی به موجودی خاک دارد و بین 10 تا 45 کیلوگرم فسفر(حدود 23 تا 103 کیلوگرم اکسید فسفر) در هکتار تخمین زده می شود. در نواحی با تابستان خشک معمولا به مصرف کود پتاسیم نیازی نیست. در خاک های شنی و اسیدی ممکن است به حدود 60 تا 100 کیلوگرم در هکتار پتاسیم (72 تا 120 کیلوگرم اکسید پتاسیم) نیاز باشد.
صورت نواری کود های مصرفی گیاه آفتاب گردان
تمامی کودهای فسفر و پتاسیم و ربع تا ثلث کل نیتروژن مورد نیاز گیاه به صورت پیش کاشت در خاک قرار داده می شود در صورتی که کود به صورت نواری و همراه با کاشت در خاک قرار داده می شود، باید کود را حدود 7 تا 8 سانتی متر در زیر بذر و 5 سانتی متر در پهلو قرار داد ممکن است کودهای شیمیایی پیش کاشتی را قبل از پاشیدن علف کش بر روی سطح خاک پاشید و بسته به میزان کلوخه ای بودن خاک از دیسک سنگین یا کولتیواتور برای اختلاط کودها با خاک تا عمق حدود 15 سانتی متر استفاده به عمل آورد.
آشنایی با علف کش های زمین های زراعی
در مزارع کوچک چند هکتاری، که عملیات کاشت طی حدود یک روز به اتمام می رسد، می توان علف کش های پیش کاشتی را قبل از کود شیمیایی پاشید و با دیسک سبک تا عمق نزدیک به 10 سانتی متر در خاک اختلاط داد. پس از آن کودهای شیمیایی را پاشید و آن ها را توسط شیارساز متصل به ردیف کار وارد خاک ناحیه پشته ساخت.
در این روش، کودها تقریبا به حالت نواری در زیر پشته قرار می گیرند. ضرورت کوچک بودن مزرعه برای بکارگیری این روش بدان لحاظ است که کود پاشیده شده ، بخصوص اوره، برای مدت طولانی در معرض آفتاب قرار نگیرد. زمان کود سرک پاشی نزدیکترین موقع به شروع رشد زایشی و قبل از غیر ممکن شدن ورود ماشین ها به داخل مزرعه می باشد. بلافاصله بعد از پاشیدن کود سرک باید آبیاری مزرعه به عمل آورد.
در اراضی دیم مصرف 50 تا 100 کیلوگرم در هکتار فسفات آمونیوم و در صورت ضرورت، همین مقدار سولفات پتاسیم به صورت پیش کاشت و 100 تا 150 کیلو گرم اوره به صورت سرک در حدود 1 ماه بعد از سبز شدن، برای عملکرد معقول و قابل حصول، مناسب باشد.
شناخت گیاهان مقاوم به خشکی
آفتاب گردان از گیاهان مقاوم به خشکی بشمار می رود و در نواحی اقلیمی با باران تابستانه به صورت دیم کاشته می شود.اما محصول عملکردهای بالا مستلزم وجود رطوبت کافی در خاک طی تمام دوره رشد گیاه است.
حساسیت به کم آبی از مدت کوتاهی قبل از رویت طبق تا هنگام رنگ گیری کامل دانه رنگ سبز پشت طبق زیاد است. بیشترین حساسیت به تنش رطوبتی در مرحله گرده افشانی مشاهده می گردد.
شناخت برنامه آبیاری گیاه آفتاب گردان
می توان برنامه آبیاری آفتاب گردان را در خاک هایی با بافت متوسط تا نیمه سنگین به شرح زیر پیشنهاد نمود: از زمان کاشت تا استقرار بوته ها(مرحله 2 تا 4 برگی)، آبیاری باید بر اساس بافت خاک، اقلیم و تاریخ کاشت، هر 5 تا 10 روز یکبار انجام گیرد.
آبیاری های بعدی تا ظهور اولین آثار رویت طبق هنگامی به عمل آیند که پتانسیل آب در خاک کبه حدود 1 تا 2 اتمسفر رسیده و یا حدود 60 تا 65 درصد رطوبت قابل استفاده مصرف شده باشد. پتانسیل آب و یا میزان تخلیه رطوبت خاک را به لحاظ سهولت عمل و نیز به عنوان نماینده ای از عمق توسعه ریشه، معمولا در عمق 20 تا 30 سانتی متری می سنجند.
تبخیر حدود 90 تا 100 میلی متر آب از تشت تبخیر استاندارد واقع در ایستگاه هواشناسی ، معیار قابل استفاده دیگری در این مرحله از رشد در بعضی شرایط اقلیمی مانند اصفهان می باشد. انتخاب مقدار دقیق اعداد فوق الذکر برای انجام آبیاری به رقم، سرعت رشد گیاه و بخصوص اقلیم بستگی زیادی دارد.
شناخت بیماری لکه زردی گیاه آفتاب گردان
در بسیاری شرایط ، از زمان پیدایش اولین لکه های زردی در پشت طبق(شروع رسیدگی) تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، به یک یا دو آبیاری نیاز است. این آبیاری ها را می توان به ترتیب بر اساس رسیدن پتانسیل آب در خاک به حدود 1 و 3 اتمسفر، معادل تقریبی تخلیه 60 و 70 درصد از رطوبت قابل استفاده از خاک و یا 90 و 110 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر استاندارد انجام داد.
شناخت عمق آبیاری گیاه آفتاب گردان
عمق خیس کردن خاک در هر آبیاری به مرحله رشد گیاه، بافت و نفوذپذیر خاک و رقم بستگی دارد. در مراحل اولیه رشد گیاه که سرعت طویل شدن ساقه آهسته است و ریشه توسعه عمقی زیادی ندارد، معمولا در هر آبیاری خاک را تا عمق حدود 40 سانتی متر به حد ظرفیت مزرعه می رسانند.
از زمان سرعت گرفتن رشد طولی ساقه، به تدریج به عمق خیس کردن خاک می افزایند و آن را تا زمان رویت طبق به حدود 60 سانتی متر می رسانند. در خاک هایی که عمق و یا نفوذپذیری بسیار محدودی دارند، در آبیاری های بعدی نیز خاک را تا عمق 60 سانتی متری خیس می کنند. در صورتی که نفوذپذیری خاک مناسب باشد، عمق خیس کردن خاک را تا زمان گرده افشانی به حدود 75 سانتی متر و در شرایط ایده آلی از نفوذپذیری به حدود 100 سانتی متر می رسانند.
آفات و بیماری های آفتاب گردان
چگونگی خسارت گنجشک ها روی گیاه آفتاب گردان
پرندگان ، بخصوص گنجشک، از آفات مهم آفتاب گردان محسوب می شوند. گنجشک از زمان تکمیل گرده افشانی به بعد از دانه آفتاب گردان تغذیه می کند. طبق های بزرگ و وارون خسارت کمتری از گنجشک می بینند، زیرا مناسب استقرار پرنده نیستند و نیز دانه های میانی کمتر در دسترس گنجشک قرار می گیرند.
با این حال، گنجشک ممکن است روی برگ زیر طبق به صورت وارون بنشیند و یا با استفاده از پنجه ها، خود را از لبه طبق به طور وارون آویزان کند و به تغذیه بپردازد. طبق های کوچک و مستقیم بشدت از گنجشک خسارت می بینند، زیرا گنجشک حتی روی این گونه طبق ها نشسته و به تمامی دانه ها دسترسی دارد. میزان خسارت پرندگان به آفتاب گردان به وجود سایر منابع تغذیه بستگی بسیار زیادی دارد.
به همین جهت مزارع کوچک و فاصله دار از سایر مزارع آفتاب گردان و یا با تاریخ کاشت متفاوت از سایرین، بیشتر آسیب می بینند. دوران رسیدگی کشت های دیر هنگام ممکن است با دوران برداشت برنج و یا کاشت جو یا گندم همزمان گردد. تغذیه پرندگان از بذرهای ریزش یافته از مزراع برنج و یا کاشته شده جو و گندم سبب کاهش خسارت بر آفتاب گردان می شود.
آشنایی با کنترل شیمیایی حشرات آفتاب گردان
کنترل شیمسایی حشره با سمپاش های زمینی به علت ارتفاع زیاد بوته ها، بخصوص در مزارع بزرگ عملا غیر ممکن است. سمپاشی با هواپیما یا هلیکوپتر نیز به علت انحراف طبق ها از حالت عمودی چندان موفقیت آمیز نیست. در هر حال، می توان از سموم تیودان یا دیازینون در دو نوبت، یکی همزمان با باز شدن طبق ها و دیگری حدود 10 روز بعد استفاده نمود.
معدوم سازی گیاه آلوده از طریق سوزاندن
معدوم سازی بقایای گیاهی آلوده از طریق سوزاندن آن ها یا دفن آن ها در خاک از طریق شخم بر گردان جهت از بین بردن لاروها و شفیره های زمستان گذران مفید است. موثرترین روش مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم می باشد. از بیماری های مهم آفتاب گردان در ایران می توان سفیدک داخلی و زنگ آفتاب گردان را نام برد.
شناخت سفیدک داخلی گیاه آفتاب گردان
عامل بیماری سفیدک داخلی(دروغی) آفتاب گردان قارچی است که بوسیله خاک و بذر آلوده انتقال یافته، از طریق ریشه وارد گیاه شده ، به سایر بخش های گیاه سرایت نموده و به حالت سیستمیک در می آید.
مبارزه با این بیماری از طریق مصرف بذر غیر آلوده، ضدعفونی بذر با سموم قارچ کش مانند گرانوزان، مرکوران و کاربوکسین به نسبت 2 در هزار سم خالص، تناوب زراعی ، انهدام بقایای گیاهی آلوده و کاشت ارقام مقاوم امکان پذیر است.
شناخت بیماری زنگ آفتاب گردان
عامل بیماری زنگ آفتاب گردان قارچی است که رشد و نمو این قارچ بر روی گیاه سبب پیدایش لکه های برجسته و پراکنده ای به رنگ قهوه ای تیره در پشت برگ ها می گردد که در نهایت منجر به زرد شدن و ریزش برگ ها ، کوچکی دانه ها و نقصان عملکردهای دانه و روغن می شود. میزان خسارت در ارقام حساس بسیار شدید است.
مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم می باشد. سمپاشی محصول با گل گوگرد و یا سایر قارچ کش ها مانند مانکوزب و زینب می تواند مورد توجه قرار گیرد. از سایر بیماری های آفتاب گردان می توان به بوته میری ، پوسیدگی طبق و پوسیدگی طوقه اشاره نمود که در حال حاضر اهمیت اقتصادی زیادی در ایران ندارند.
آشنایی با مراحل برداشت آفتاب گردان
شناخت زمان برداشت با دست آفتاب گردان
اولین زمان برداشت آفتاب گردان با دست هنگامی است که تمامی سطح پشت طبق و برگ های کناری طبق قهوه ای شده باشند. برداشت مکانیزه از زمانی که رطوبت دانه ها به 18-16 درصد رسیده باشد امکان پذیر است.
شناخت زمان برداشت مکانیزه آفتاب گردان
اما برای برداشت مکانیزه بهتر است به انتظار نقصان رطوبت دانه ها به حدود 14 درصد بود. در این مرحله دانه ها به سهولت از طبق جدا می شوند. برگ زدایی قبل از برداشت، بخصوص در نواحی مرطوب، می تواند برای تسهیل تهویه مزرعه و در نتیجه تسریع خشک شدن طبق ها و حصول دانه های تمیز تر مفید باشد.
شناخت علف کش گرماکسون گیاهان
برای این عمل از علف کش گرماکسون به میزان حدود 2 لیتر در هکتار از مایع حل شونده 20 درصد در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک طبق استفاده می شود. غالبا در این زمان رطوبت دانه ها و بخصوص رطوبت نهنج طبق زیاد است.
به همین جهت، طبق های بریده شده را برای چند روز در زیر آفتاب به طوری پهن می کنند که پشت طبق ها به سمت آفتاب باشد . به این طریق نه تنها طبق ها بهتر خشک می شوند، بلکه از میزان خسارت پرندگان طی دوران خشک شدن دانه ها کاسته می شود.
آشنایی با چگونگی سیلو نمودن آفتاب گردان
بوته های آفتاب گردان را می توان همانند ذرت سیلو نمود و مصرف کرد. برداشت جهت سیلو با پیدایش اولین لکه های زردی در پشت 10 تا 25 درصد طبق ها انجام می شود. برگ ها و طبق ها ارزش غذایی زیادی دارند، اما ساقه خشبی بوده و ارزش غذایی آن کم است.
بطور کلی، عملکرد، ارزش غذایی و بخصوص مطبوعیت سیلوی آفتاب گردان از سیلوی ذرت بسیار کمتر است. به همین جهت آفتاب گردان را اختصاصا جهت سیلو نمی کارند. اما اگر برداشت محصول جهت دانه، به دلیل برخورد با سرمای پائیزه (ناشی از تأخیر در کاشت و یا وقوع سرمای زودرس پاییزی) یا خسارت شدید آفات و بیماری امکان پذیر نباشد، می توان محصول را جهت سیلو برداشت نمود.
چونگی برداشت محصول آفتابگردان بادست
اگر محصول با دست برداشت می شود، ممکن است بقایای طبق حاصل از خرمن کوبی را به تغذیه دام رسانید و یا به عنوان بستر در مرغداری ها مورد استفاده قرار داد.بقایای طبق خوش خوراک نیست، اما ارزش غذایی بالاتری نسبت به کاه غلات جهت تغذیه نشخوار کنندگان دارد.
ساقه آفتاب گردان الیاف فیبری و سلولز زیادی داشته و در صنایع کاغذ سازی و تهیه سلولز کاربرد دارد. ساقه از نظر عناصر معدنی غنی می باشد. هدف اصلی از تولید اکثر دانه های روغنی، استخراج روغن یا روغن گیری از دانه های آن ها می باشد.
09131923700
