مرکبات، به خاطر ارزش غذایی بالا به خاطر تنوع طعم و استفاده‌های گوناگون در آشپزی و صنایع غذایی، محبوبیت ویژه‌ای دارند. اما پرورش این میوه‌های ناب، بیش از آنکه به زمین حاصلخیز و آب و هوای مناسب وابسته باشد، به دانش و مهارت کشاورز در انتخاب و استفاده از بهترین کود برای مرکبات بستگی دارد.
کوددهی به مرکبات، هنری است که نیازمند درک عمیق از نیازهای غذایی این گیاهان و تأثیر آن بر کیفیت و کمیت محصول نهایی است. کودهای مختلف، از آلی گرفته تا شیمیایی، تأثیرات متفاوتی بر رشد و باروری درختان مرکبات دارند. در این میان، انتخاب بهترین کود برای مرکبات نیازمند شناخت دقیق از ترکیبات غذایی مورد نیاز این گیاهان، شرایط آب و هوایی منطقه کاشت و همچنین نوع خاک است.
هدف از این مقاله، بررسی دقیق انواع کودها و معرفی بهترین گزینه‌ها برای تضمین سلامت و عملکرد بهینه درختان مرکبات است. با ما همراه باشید تا دریچه‌ای جدید به دنیای کوددهی مرکبات باز کنیم و با انتخاب هوشمندانه، قدمی مثبت در جهت افزایش کیفیت و کمیت محصولات خود برداریم.
آیا می‌توان از کود برای درختان مرکبات استفاده کرد؟
کود می‌تواند منبع بسیار خوبی از مواد مغذی برای درختان مرکبات باشد، اما استفاده صحیح از آن مهم است. همچنین بسیار مهم است که از مصرف کود دامی که از مرکبات تغذیه کرده‌اند خودداری کنید، زیرا این امر می‌تواند باعث گسترش بیماری شود.
نیازهای تغذیه‌ای درختان مرکبات
با توجه به گستردگی کشت مرکبات در مناطق مختلف کشور، توصیه کودی برای هر منطقه بر اساس نتایج آزمون خاک، آزمون برگ و پیش‌بینی عملکرد است. با این حال نیازهای اصلی و اساسی مرکبات به مواد مغذی ضروری یا کودهای ماکرو و ریزمغذی‌ها یا کودهای میکرو است.
مواد مغذی ضروری
درختان مرکبات تغذیه کننده‌های سنگینی هستند که برای گلدهی و میوه دادن به تغذیه فراوان و مقدار زیادی از مواد مغذی ضروری نیاز دارند. مواد مغذی اولیه شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم و مواد مغذی ثانویه شامل کلسیم و منیزیم می‌باشند که از بهترین کود برای مرکبات هستند و در ادامه به آن‌ها پرداخته شده است.
نیتروژن
نیتروژن براى توسعه تاج درختان (با یک اندازه کنترل شــده) مورد نیاز مرکبات است. مقدار کود نیتروژن مصرفى براى درختان مرکبات، براساس نتایج آزمون برگ، نتایج آزمون خاک (به ویژه مقدار ماده آلى خاک)، ویژگی‌هاى کیفى میوه و پتانسیل عملکرد توصیه می‌شود.
مصرف سالانه کود نیتروژن، براى تأمین نیتروژن مورد نیاز رشد رویشى و نیتروژن خارج شده توسط میوه است. زمانى که درختان به اندازه‌اى رسیدند که رشــد بیشتر تاج، مورد نظر نباشد، مقدار مصرف عناصر غذایى می‌تواند ثابت شود و یا در موارد احتمالى، کاهش یابد.
پتاسیم
به طور کلى، مقدار پتاسیم براى درختان مرکبات تقریبا معادل مقدار نیتروژن خالص مصرفى توصیه می‌شود. اگر غلظت پتاســیم برگ مرکبات در سال‌هاى متوالى به مقدار قابل ملاحظه‌اى زیر حد مورد نظر باشد، مقدار پتاسیم مصرفى به ویژه در خاکهاى آهکى می‌تواند تا 25 درصد افزایش یابد.
اگر مقدار پتاسیم قابل استفاده خاک بیش از حد بحرانى و غلظت پتاسیم در برگ نیز در حد مطلوب و بیشتر باشد می‌توان مصرف خاکى کودهاى پتاسیمى را متوقف کرد یا آن را به حداقل رساند.
مصرف کودهاى محلول پتاسیمى (مانند نیترات پتاسیم، مونوپتاسیم فسفات و غیره) به شکل محلول‌پاشى و با غلظت 3 تا 4 در هزار براى افزایش اندازه و بهبود کیفیت میوه مورد نیاز اســت. این محلول‌پاشی‌ها در مراحل خاص فنولوژى مانند پس از تشکیل میوه مرکبات و اواخر فاز دوم رشد میوه، انجام می‌شود.
فسفر
مقدار مصرف کود فسفر براى درختان مرکبات بر اساس متوسط عملکرد و تفسیر نتایج آزمون خاک و برگ است. اگر کود فسفر در یک سال مصرف شود، براى تعیین اینکه، در سال بعد چه مقدار کود فسفرى مصرف شود، نیاز است مجدداً آزمون خاک و آزمایش برگ انجام شود.
کلسیم
در خاکهاى آهکى، نیازى به مصرف خاکى هیچ نوع کود کلسیمى براى درختان مرکبات نیست. اما مصرف محلول‌پاشى آن در اوایل مرحله رشد میوه پس از ریزش گلبرگ‌ها و تشکیل میوه‌چه‌ها انجام می‌شود.
در اواخر مرحله دوم رشد میوه محلول‌پاشی با کودهاى کلسیمى مانند نیترات کلسیم، براى افزایش اندازه، بهبود کیفى رنگ میوه، افزایش انبارداری میوه ضرورى اســت.
در خاکهاى اسیدى، مانند مناطق شمال کشور که pH خاک آن‌ها کمتر از 6 است، محلول‌پاشى کلسیم و افــزودن آهک به خاک براى افزایش pH خاک به حدود 6 تا 6/5 ضرورى اســت. این افزایش pH می‌تواند نیاز کلسیم اندام‌هاى رویشى درختان مرکبات را به خوبى فراهم کند، اما همچنان محلول‌پاشى کلســیم براى بهبود عملکرد و کیفیت میوه‌ها ضرورى است.
منیزیم
اگر مقدار منیزیم خاک، کم یا متوسط باشد، کود منیزیم به مقدار حداکثر 20 درصد نیتروژن توصیه شده، مصرف می‌شود.
اگر مقدار منیزیم خاک بیش از حد بحرانى باشد ولى غلظت منیزیم در برگ کمتر از میزان مورد نظر باشد، توصیه می‌شود مصرف خاکى منیزیم متوقف شود یا به حداقل برسد و کودهاى منیزیمى مانند نیترات منیزیم و سولفات منیزیم به روش محلول‌پاشى، به ویژه در مرحله دوم رشد میوه مصرف شوند.
ریزمغذی‌ها
درختان مرکبات به مقادیر کمی از چندین ریز مغذی علاوه بر مواد مغذی اولیه برای رشد، نمو و تولید میوه مناسب نیاز دارند. ریزمغذی‌های ضروری برای درختان مرکبات عبارتند از آهن، روی، منگنز، مس و بور که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.
آهن (Fe)
آهن برای تولید کلروفیل و فتوسنتز مورد نیاز است. درختان مرکبات به ویژه مستعد کمبود آهن هستند که منجر به زرد شدن برگ‌ها (کلروز) می‌شود. کلروز آهن می‌تواند به وسیله مصرف خاکى کودهاى کلاته آهن مانند Fe-EDTA و Fe-HEDTA مؤثر باشد.
در خاکهاى آهکى، خنثى و اسیدى براى رفع علائم کمبود آهن، محلول‌پاشى 3 تا 5 کیلوگرم از کلات‌هاى آهن در هکتار، با فاصله زمانى 10 تا 20 روز در میان (با توجه به سرعت رشد سرشاخه‌ها و شدت کمبود) می‌تواند بسیار مؤثر باشد. زمان مصرف عنصر آهن در مرکبات در بهار و پاییز و در فصل رویش درخت مرکبات می‌باشد.
روی (Zn)
روی برای فعالیت آنزیم ضروری است و در متابولیسم کلی درخت نقش دارد. کمبود روی می‌تواند منجر به توقف رشد و انحراف برگ‌ها شود.
سولفات روی یا کلات روی را می‌توان برای رفع کمبود در مرکبات استفاده کرد. زمان مصرف کود روی در درختان مرکبات پس از شروع رشد جدید در بهار و در صورت نیاز پس از گلدهی می‌باشد.
منگنز (Mn)
منگنز در فتوسنتز و فعال شدن آنزیم نقش دارد. کمبود منگنز می‌تواند موجب زرد شدن بین رگبرگ‌های برگ شود. زمان مصرف عنصر منگنز در درختان مرکبات پس از شروع رشد جدید و تشکیل برگ‌های جدید می‌باشد.
مصرف خاکى منگنز، براى باغ‌هاى مرکبات در خاکهاى آهکى توصیه نمی‌شود. زیرا تأثیرى در افزایش جذب و رفع کمبود منگنز برگ درختان مرکبات ندارد. مشکل کمبود منگنز در باغ‌های مرکبات، ناشى از راندمان پایین انتقال آن، از ریشه‌ها به اندام هوایى است. براى رفع علائم کمبود منگنز، محلول‌پاشى سه تا پنج کیلوگرم کود کلات منگنز (MnEDTA) در هکتار توصیه می‌شود.
مس (Cu)
مس برای واکنش‌های آنزیمی مختلف مهم است. کمبود مس ممکن است باعث از بین رفتن نوک ساقه و انحراف برگ‌ها شود. قارچ‌کش‌های مبتنی بر مس یا سولفات مس می‌توانند برای رفع کمبود عنصر مس در درختان مرکبات استفاده شوند. برای درختان جوان مقدار مس 2.5 درصد نیتروژن مصرف شده در زمان پس از شروع رشد جدید توصیه می‌شود.
بور (B)
بور برای رشد گل و میوه، تشکیل دیواره سلولی و انتقال قند ضروری است. کمبود بور می‌تواند منجر به رشد غیرطبیعی میوه شود. برای اصلاح کمبود بور می‌توان از بوراکس یا اسید بوریک در زمان پس از برداشت میوه استفاده کرد.
برای درختان جوان مرکبات مقدار بور 0.33 درصد نیتروژن مصرف شده توصیه می‌شود و ممکن است نیاز باشد هر سال مصرف شود به علت اینکه به سرعت تحت تأثیر شستشو قرار می‌گیرد.
بهترین کود برای مرکبات چیست؟
برخی از نکات کلی در مورد انتخاب کود برای درختان مرکبات، شامل انتخاب کودی با محتوای نیتروژن بالا و اجتناب از کودهای دارای فسفر بیش از حد است. زیرا این امر می‌تواند رشد بیش از حد برگ را به قیمت تولید میوه تشویق کند.
از بهترین کود برای مرکبات می‌توان به کودهای شیمیایی و کودهای آلی اشاره کرد.
کود شیمیایی
انتخاب صحیح کود مخصوص مرکبات می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت و میزان محصول‌دهی درختان مرکبات داشته باشد. در ادامه به معرفی چند نوع کود می‌پردازیم که به طور کلی برای مرکبات توصیه می‌شوند.
کودهای نیتروژنی
کودهای حاوی اوره: نیتروژن برای رشد برگ‌ها و ساقه‌های جوان ضروری است. اوره یک منبع محبوب و موثر نیتروژن است که به راحتی توسط درختان مرکبات جذب می‌شود.
کودهای آمونیومی: به ویژه در خاک‌هایی با pH بالا، می‌توانند مفید باشند زیرا آمونیوم می‌تواند به کاهش pH خاک کمک کند و محیطی مناسب‌تر برای جذب مواد مغذی توسط درخت فراهم آورد.
کودهای فسفاته
سوپر فسفات‌ها: فسفر برای توسعه ریشه‌ها و تشکیل میوه‌ها ضروری است. کودهای سوپر فسفات می‌توانند به بهبود کیفیت و میزان محصول کمک کنند.
کودهای پتاسیمی
سولفات پتاسیم: پتاسیم برای آب و هوای سرد، مقاومت در برابر بیماری‌ها و کیفیت میوه اهمیت دارد. سولفات پتاسیم یک منبع عالی پتاسیم است که همچنین به حفظ رطوبت در خاک کمک می‌کند.
کودهای میکرومغذی
کودهای حاوی آهن، منگنز، روی، مس و بور: مرکبات به میزان کافی از این کودهای میکرو برای حفظ سلامتی و رشد بهینه نیاز دارند. کمبود این عناصر می‌تواند به زردی برگ و کاهش محصول منجر شود.
کودهای آلی
کودهای آلی یکی از بهترین گزینه‌ها برای درختان مرکبات هستند، زیرا تعادل طبیعی مواد مغذی و مواد معدنی را فراهم می‌کنند که به جلوگیری از کمبود مواد مغذی کمک می‌کند. این کودها حاوی میکروب‌های مفیدی هستند که به ریشه‌های درخت کمک می‌کند، آب و مواد مغذی بیشتری را از خاک جذب کنند.
از کودهای آلی می‌توان به کمپوست که بهبود دهنده خاک و فراهم کننده مواد مغذی به صورت آرام و طولانی مدت است و کودهای دامی پوسیده که منبع خوبی از نیتروژن و سایر مواد مغذی هستند و به بهبود ساختار خاک کمک می‌کنند، اشاره کرد.
چرا باید از کودهای آلی برای درختان مرکبات استفاده کرد؟
دلایلی که نشان می‌دهد کودهای آلی یکی از بهترین کود برای مرکبات است، در زیر آورده شده است:
- برای گیاهان مرکبات بی‌خطر است.
- سرشار از مواد مغذی است که به رشد و نمو درختان کمک می‌کند.
- کیفیت کلی خاک را بهبود می‌بخشد و آن را برای رشد درختان میوه و سایر گیاهان ایده‌آل می‌کند.
برای اینکه بدانید این کودها را برای مرکبات در چه زمانی و چگونه استفاده کنید ادامه مقاله را دنبال کنید.
زمان مصرف کودهای شیمیایی برای مرکبات
نیاز تغذیه‌ای درختان مرکبات در اواخر زمستان و یا اوایل بهار شروع می‌شود و تا اوایل تابستان ادامه می‌یابد. همچنین در بهمن و اسفند ماه مصرف بهترین کود برای مرکبات مانند کودهای شیمیایی همراه با کود حیوانی به صورت چالکود و مصرف سرک کودهای ازته در سایه‌انداز درخت توصیه می‌شود.
بر اساس نیاز تغذیه‌ای درختان مرکبات بارده در طول یک سال، توصیه می‌شود برنامه مصرف کودها حداقل به 5 مرحله زیر تقسیم شود:
- اولین مرحله، در شروع گلدهی انجام می‌شود.
- دومین مرحله، بین تشکیل میوه‌چه‌ها و ریزش تابستانه (June drop) میوه‌چه‌ها، صورت می‌گیرد.
- سومین مرحله، در اوایل فاز دوم رشد میوه‌ها انجام می‌شود.
- چهارمین مرحله، در اواخر فاز دوم رشد میوه انجام می‌گیرد. (محلول‌پاشی کودهای پتاسیم و کلسیم)
- پنجمین مرحله، بلافاصله پس از برداشت میوه است.
کوددهی مرکبات در جنوب چه زمانی انجام می‌شود؟
مصرف کودها در طول پاییز و زمستان، به ویژه در نواحی جنوب کشور، که در بیشتر مواقع، مرکبات در تمام طول سال رشد می‌کنند، در هر زمان که وضعیت آب و هوا مناسب باشد و رشد صورت گیرد انجام می‌شود.
تأمین نیاز غذایی درختان اهمیت زیادی در تولید دارد. به هر حال مصرف زیاد کود در پاییز و زمستان می‌تواند توسعه رنگ میوه‌ها را به تأخیر اندازد و همچنین حساسیت درختان را به صدمه یخبندان افزایش دهد.
نحوه کوددهی درخت مرکبات
کوددهی درخت مرکبات یا از طریق برگ یا از طریق خاک انجام می‌شود.
- بر اساس دستورالعمل‌های کود انتخابی خود پیش بروید، یعنی اگر کود مخصوص محلول‌پاشی می‌باشد آن را روی برگ‌های درخت مرکبات خود محلول‌پاشی کنید.
- اگر برای مصرف خاکی توصیه شده است، آن را در اطراف تنه درخت تا جایی که تاج درخت پوشش می‌دهد پخش کنید.
- از قرار دادن کود در نزدیکی تنه درخت خودداری کنید.
- خاک را پس از استفاده از کود کاملاً آبیاری کنید تا به نفوذ آن در خاک کمک کند.
- دوز توصیه شده روی بسته کود را رعایت کنید. کوددهی بیش از حد می تواند به درخت آسیب برساند، بنابراین مهم است که از مقادیر توصیه شده تجاوز نکنید.
نکات مهم استفاده از کود مخصوص مرکبات
- پیش از اعمال هر نوع کود، انجام یک تست خاک برای شناسایی نیازهای دقیق مواد مغذی درختان مرکبات شما توصیه می‌شود.
- استفاده بیش از حد از هر نوع کود می‌تواند به درختان آسیب بزند، پس مهم است که دستورالعمل‌های توصیه شده را دنبال کنید.
- از یک کود با pH در محدوده 6 تا 7 استفاده کنید، زیرا در این محدوده، درختان می‌توانند به طور مؤثر مواد مغذی ضروری را از خاک جذب کنند و باعث رشد سالم و تولید میوه شوند.
آیا هنگام هرس درختان مرکبات می‌توان از کود استفاده کرد؟
به طور کلی، درختان مرکبات را باید در طول ماه‌های زمستان، حدود 6 تا 8 هفته قبل از هرس، کود داد. علاوه بر این، مطمئن شوید که تا آخرین تاریخ یخبندان صبر کرده‌اید، سپس درخت را هرس کنید.
برای درختان مرکبات استفاده از کود مایع بهتر است یا گرانول؟
کودهای گرانول معمولاً ارزان‌تر از کودهای مایع هستند و ذخیره‌سازی آن‌ها در گیاهان راحت‌تر است. با این حال، استفاده یکنواخت آن‌ها می‌تواند دشوارتر باشد، زیرا ممکن است که درخت مواد مغذی زیاد یا کمی دریافت کند.
کودهای مایع گران‌تر هستند اما راحت‌تر به‌طور یکنواخت اعمال می‌شوند. در نهایت، بهترین نوع کود برای استفاده در درخت مرکبات به ترجیحات و نیازهای شخصی افراد بستگی دارد.
برای مشاوره و تهیه بهترین کود برای مرکبات می‌توانید از کارشناسان مجموعه پسته رفسنجان مشورت بگیرید.
کلام پایانی
برای استفاده از بهترین کود برای مرکبات، باید عوامل مختلفی مانند نوع خاک، شرایط آب و هوایی و نوع مرکبات را در نظر بگیرید. با این حال، کودهای مخصوص مرکبات معمولاً با نسبت‌هایی طراحی می‌شوند که سه ماده مغذی اصلی (NPK) را در نسبت‌های مناسب فراهم می‌کنند.
علاوه بر NPK، مرکبات به میکرومغذی‌هایی مانند آهن، منگنز، روی، مس، و بور نیز نیاز دارند. کمبود هر یک از این مواد می‌تواند رشد و تولید میوه را محدود کند.
در نهایت، توصیه می‌شود که آزمایش خاک انجام شود تا میزان دقیق مواد مغذی موجود در خاک شناسایی شود و برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای استفاده از کودها صورت گیرد. این امر به انتخاب بهترین کود برای شرایط خاص کمک می‌کند و از بیش‌باری مواد مغذی و آسیب به محیط‌زیست جلوگیری می‌کند.
-_1_350x350.jpg)
11-(1)_350x350.jpg)
سلام مقاله مفیدی بود تشکر
سلام دوست گرامی
ممنون از حسن نظر شما