شخم زدن زمین کشاورزی (صفر تا صد)

شخم زدن زمین، یکی از اصلی‌ترین عملیاتی است که در کشاورزی انجام می‌شود. جالب است بدانید که این عملیات اساسی در کیفیت محصولات کشاورزی و بهره‌وری زمین‌ها تاثیرگذار است. در این مقاله، به بررسی عمیق و جامع شخم زدن در کشاورزی می‌پردازیم و تمام جنبه‌های مهم و عوامل تأثیرگذار در این فرآیند را برای شما مطرح خواهیم کرد.

با تغییرات آب و هوایی و نیازهای متغیر کشاورزی، دستیابی به عملکرد بهینه از زمین‌های کشاورزی از اهمیت بسیاری برخوردار است. شخم زدن زمین یکی از ابزارهای مؤثر در این راستاست. این فرآیند نه تنها بهبود ساختار خاک را تسهیل می‌کند؛ بلکه رشد گیاهان، جذب مواد غذایی و بهره‌وری آب را نیز افزایش می‌دهد.

تعریف شخم زدن زمین

شخم زدن زمین یک عملیات بسیار مهم در کشاورزی می‌باشد. این عمل، اولین فعالیتی است که قبل از کاشت محصولات در باغ و زمین انجام می‌شود. به طور کلی شخم یعنی برگرداندن و آماده کردن خاک توسط تجهیزات و ادوات برای کاشت محصول. در ادامه به مهم‌ترین دلایل شخم زدن اشاره خواهیم کرد.

فواید شخم زدن زمین

در دل هر فعالیت کشاورزی، شخم زدن به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین روش‌های آماده‌سازی زمین جای دارد. این عملیات که گاهی به نظر ساده می‌رسد، در واقع یکی از مهم‌ترین اقدامات برای تضمین سلامت و باروری خاک است. در ادامه به فواید شخم زدن زمین اشاره خواهیم کرد.

• شخم زدن به ارتباط بهتر و بیشتر بذر با خاک کمک می‌کند. یعنی بستری فراهم می‌شود تا بذر بتواند به آسانی آب را جذب کرده و منجر به رشد و نمو شود.
• شخم زدن در کشاورزی از طریق نفوذ پذیرتر کردن و نرم کردن خاک، از روانآب جلوگیری کرده و همچنین میزان فرسایش خاک سطحی را نیز کاهش می‌دهد. از طرفی با کاهش میزان از دست رفتن آب در مدیریت منابع آبی نقش مهمی را ایفا می‌کند.
• شخم زدن زمین‌های کشاورزی منجر به بهبود رشد ریشه شده و قدرت استقرار گیاه در خاک را قوی‌تر می‌کند؛ اما باید گفت گیاهانی که محصول آن‌ها از ریشه به دست می‌آید، شخم زدن برروی اندازه محصول نهایی تاثیر خواهد گذاشت.
• یکی دیگر از مزیت‌های شخم زدن ، در دسترس شدن عناصر معدنی موجود در خاک برای ریشه گیاهان می‌باشد. از آن جایی که شخم زدن برروی نفوذ پذیری خاک تاثیر می‌گذارد، به همین دلیل برروی در دسترس بودن عناصر تاثیر گذاشته و با افزایش انحلال آن‌ها در بخش محلول خاک، جذب عناصر توسط ریشه نیز بیشتر می‌شود.
• در اغلب زمین‌های کشاورزی بعد از برداشت محصول، بقایای گیاهی برروی زمین باقی می‌مانند. بهتر است حتما هر بار بعد از برداشت محصول و قبل از کشت محصول جدید، شخم زمین انجام شود تا بقایای گیاهی با خاک مخلوط شده و سرعت تجزیه آن‌ها نیز بالاتر رود. با این روش زمین برای کشت زودتر آماده شده و همچنین عناصر غذایی آن‌ها نیز به داخل زمین آزاد می‌شود و حاصلخیزی بستر نیز افزایش می‌یابد.

انواع شخم زدن زمین

شخم زدن، به عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات در آماده‌سازی زمین کشاورزی، در طول تاریخ با تنوع گسترده‌ای از روش‌ها و تکنیک‌ها اجرا شده است. هر روش شخم، ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای خاص خود را دارد. در ادامه انواع شخم زدن معمول را برای شما معرفی می‌کنیم.

شخم زمین بعد از برداشت

بعد از برداشت محصول به منظور افزایش سرعت تجزیه باقی مانده محصولات قبلی، باید زمین را شخم زد. این کار سبب می‌شود تا بقایای باقی مانده به سطح خاک آمده و سرعت تجزیه سریع‌تر انجام می‌شود. تجزیه در لایه‌های عمیق خاک اغلب به صورت ناقص انجام می‌شود.

شخم اولیه زمین

شخم اولیه در گیاهان یکساله توسط گاوآهن انجام می‌شود. به طور کلی شخم باید به گونه‌ای باشد که سطح رویی خاک را جا به جا کرده و خاک موجود در عمق میانی را نیز هم بزند.

شخم زمین برای تهیه بستر

شخم ثانویه اغلب برای مسطح کردن زمین‌هایی که در اثر شخم اولیه ناهموار شده‌اند موثر است. اگر در زمین علف‌های هرز زیاد باشند، تهیه بستر باید سریع‌تر و زود‌تر انجام شود؛ یعنی شخم زدن زمین اگر بعد از رشد علف‌های هرز انجام شود باعث نابودی و از بین رفتن علف‌های هرز خواهد شد.

شخم زدن بین محصولات

بعد از کاشت محصولات و رشد کردن آن‌ها، شخم زمین با استفاده از ادواتی مانند بیل، می‌تواند منجر به توقف رشد علف‌های هرز شود. با این کار علاوه بر از بین بردن علف‌های هرز، بافت خاک نیز بهبود یافته و از تبخیر رطوبت سطحی آب از خاک نیز جلوگیری می‌شود.

بهترین زمان شخم زدن زمین

انتخاب زمان مناسب برای شخم زدن یکی از عوامل کلیدی در افزایش بهره‌وری و سلامت خاک است. این که چه زمانی شخم بزنیم، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر روی ساختار، مواد مغذی و میکروبیولوژی خاک داشته باشد. در ادامه زمان‌هایی که معمولا کشاورزان اقدام به شخم زدن می‌کنند را با شما در میان خواهیم گذاشت.

شخم زدن پاییزه زمین

بسیاری از کشاورزان هم در فصل بهار و هم در پاییز اقدام به شخم زدن زمین کشاورزی می‌کنند. شخم زدن در پاییز منجر به آمادگی بیشتر زمین برای رشد محصول می‌شود؛ اما در بعضی از مناطق سطح زمین در پاییز خشک نبوده و عملیات شخم به خوبی انجام نخواهد شد.

شخم زدن در اواخر پاییز نیز می‌تواند مناسب باشد اما متاسفانه در این دوران هوا به شدت سرد بوده و زمین نیز بسیار سفت و سخت خواهد شد. در نتیجه عملیات شخم نیازمند نیرو بیشتری بوده و کمی مشکل خواهد بود.

عملیات پاییزه شخم بهتر است زمانی انجام شود که هوا به خوبی گرم شده و رطوبت خاک نیز از بین رفته است و حشرات نیز در اثر سرمای هوا از بین رفته‌اند.

شخم زدن بهاره زمین

در فصل بهار زمان مناسبی برای عملیات شخم می‌باشد. در این فصل سرمای هوا از بین رفته و دیگر خاک سفت و سخت نخواهد بود.

نکته: بهترین زمان برای شخم زدن زمین این است که یک بار زمین را در پاییز و یک بار در فصل بهار شخم بزنید.

بعضی از کشاورزان برای دور کردن حشرات مزاحم، یک ماه قبل از کاشت محصول زمین را به خوبی شخم می‌زنند. در مناطقی که بادهای شدید می‌وزد بهتر است که در فصل رشد گیاه از شخم زدن زمین به شدت خودداری کنید.

شخم زدن با توجه به بافت خاک

بهترین زمان برای شخم زدن زمانی است که خاک زمین مرطوب باشد نه خیس! اگر خاک خیس باشد و اقدام به شخم زدن کنید، خاک گل شده و تا حد زیادی فشرده می‌شود. از این رو بهترین خاک برای شخم زدن، خاک نسبتا شل با وزنی متعادل و مناسب است.

بهترین روش شخم زدن زمین

انتخاب بهترین روش شخم زدن زمین یکی از مهم‌ترین تصمیماتی است که کشاورزان باید بگیرند. این انتخاب باید بر اساس عوامل مختلفی از جمله نوع خاک، شرایط اقلیمی، نوع کشت و هدف کلی کشاورزی صورت گیرد.

• شناخت خاک: درک ویژگی‌های خاک، از جمله بافت، ساختار و میزان رطوبت آن، اولین قدم برای انتخاب روش شخم زدن است. برای مثال، خاک‌های سنگین و رسی نیازمند شخم عمیق‌تری هستند تا تهویه بهتری داشته باشند، در حالیکه خاک‌های سبک‌تر ممکن است تنها نیازمند شخم سطحی باشند.
• توجه به شرایط آب و هوایی: شرایط آب و هوایی نیز در انتخاب روش شخم تاثیرگذار است. به عنوان مثال، در مناطق خشک و نیمه‌خشک، شخم عمیق می‌تواند به حفظ رطوبت خاک کمک کرده و فرسایش را کاهش دهد.
• اهداف کشاورزی: هدف از شخم زدن، اعم از کنترل علف‌های هرز، بهبود ساختار خاک یا آماده‌سازی برای کشت جدید، باید در انتخاب روش شخم لحاظ شود. برای مثال، در مدیریت علف‌های هرز، شخم سطحی ممکن است موثرتر باشد.

مراحل شخم زدن زمین

شخم زدن زمین، بسته به نوع کشت، ویژگی‌های خاک و اهداف کشاورزی، می‌تواند شامل چندین مرحله و رویکرد متفاوت باشد. در این بخش، ما به بررسی مراحل مختلف شخم زدن برای انواع زمین‌ها می‌پردازیم:

زمین‌های بایر

• در زمین‌های بایر که قصد کاشت جدید وجود دارد، شخم سطحی مناسب است.
• معمولاً، 20 تا 40 سانتی‌متر از خاک به وسیله تراکتور، گاوآهن یا بیل برگردانده می‌شود.
• این فرایند به هوادهی خاک و آماده‌سازی آن برای کاشت کمک می‌کند.

زمین‌های باغی قبل از رشد (مثال: زمین پسته)

• برای این نوع زمین‌ها، عمق شخم باید تا حدود دو متر باشد.
• استفاده از زیرشکن برای شکستن لایه‌های سخت خاک ضروری است.
• این عمق شخم به بهبود نفوذ آب و مواد مغذی در خاک کمک می‌کند.

زمین‌های باغی با گیاه موجود

• در این نوع زمین‌ها، شخم بسته به فصل انجام می‌شود.
• در فصل رشد، شخم عمیق توصیه می‌شود تا رطوبت بهتری فراهم آورده و علف‌های هرز راحت‌تر از بین بروند.
• در زمستان، شخم عمیق برای اصلاح خاک و بهبود ساختار آن انجام می‌شود.

توجه به این مراحل می‌تواند به بهینه‌سازی فرایند شخم زدن و در نتیجه بهبود کیفیت خاک و عملکرد محصولات کمک کند. هر نوع زمین و شرایط کشت خصوصیات منحصر به فرد خود را دارد و شخم زدن باید با دقت و با در نظر گرفتن این شرایط انجام شود.

وسیله شخم زدن زمین

شخم زدن زمین، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های آماده‌سازی زمین کشاورزی، با استفاده از وسایل و تجهیزات متنوعی انجام می‌شود. این تجهیزات که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند، شامل چیزل، بیل، تراکتور، تیلر و روتیواتور می‌باشند. در ادامه به بررسی هر کدام از این وسایل می‌پردازیم:

1. شخم زدن با چیزل: چیزل، ابزاری است که برای شکستن و هوادهی خاک بدون برهم زدن ساختار سطحی آن استفاده می‌شود. این وسیله برای خاک‌هایی که نیاز به شخم عمیق دارند؛ اما فرسایش سطحی آن‌ها نگران‌کننده است، بسیار موثر است.
2. شخم زدن با بیل: استفاده از بیل برای شخم زدن، یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها است و برای زمین‌های کوچک و کشاورزی خانگی مناسب است. این روش اجازه می‌دهد که خاک با دقت و کنترل بیشتری برگردانده شود.
3. نحوه شخم زدن با تراکتور: تراکتورها، به دلیل کارایی بالا و توانایی پوشش دادن مساحت‌های وسیع، در کشاورزی مدرن بسیار رایج هستند. شخم زدن با تراکتور امکان شخم عمیق و سریع خاک را فراهم می‌کند و برای انواع خاک‌ها قابل تنظیم است.
4. شخم زدن زمین با تیلر: تیلرها که نسبت به تراکتورها کوچکتر و منعطف‌تر هستند، برای زمین‌های کوچکتر و یا زمین‌هایی با دسترسی دشوار مناسب‌ترند. تیلرها برای شخم زدن خاک‌های سبک و متوسط و برای آماده‌سازی بستر کاشت ایده‌آل هستند.

انواع تراکتورهای مخصوص برای شخم زدن زمین

• مولدبورد: این نوع تراکتورها در لبه بالایی خود دارای انحنا بوده و می‌توانند منافذ عمیقی را در داخل خاک ایجاد کنند.
• دیسک: این نوع از تراکتورها می توانند آلودگی را به خوبی پاکسازی کرده و برای زمین‌هایی که خیلی سفت هستند بسیار عالی عمل می‌کند.
• معکوس: این نوع تراکتور نیز بسیار شبیه به مولدبورد بوده؛ اما حداقل از دو تیغه تشکیل شده است که سر پهن‌تری نسبت به مولدبورد دارد. هر تیغه به تنهایی یک شیار و گودی در زمین ایجاد کرده و به گونه‌ای نصب می‌شود تا بتواند فضای کافی را برای کاشت گیاهان فراهم کند.
• زیر شکن: این نوع از تراکتورها خاک را شکسته و لایه‌هایی از مواد شیمیایی به خاک می‌دهند؛ اما به هیچ وجه خاک را بر نمی‌گردانند.
• چیزل: این نوع تراکتور نیز دارای سر منحنی شکل است که بدون برگرداندن خاک آن را خیلی عمیق حفر می‌کند.

کلام پایانی

شخم زدن زمین، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال حیاتی‌ترین فعالیت‌های کشاورزی، نقش اساسی در تقویت و حفظ سلامت خاک ایفا می‌کند. از شخم سطحی در زمین‌های بایر گرفته تا شخم عمیق در زمین‌های باغی، این فرایند به طور مؤثری به بهبود ساختار خاک، افزایش قابلیت نفوذ آب و هوا، توزیع یکنواخت مواد مغذی و کنترل علف‌های هرز نقش دارد.

انتخاب روش شخم و وسایل مورد استفاده، بسته به نوع خاک، شرایط اقلیمی و اهداف کشاورزی متغیر است. با توجه به تکنولوژی‌های نوین و روش‌های پیشرفته کشاورزی، شخم زدن دیگر تنها به استفاده از ابزارهای سنتی محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل استفاده از تجهیزات مدرن و روش‌های اکولوژیکی نیز می‌شود.