گفت و گو با مهندس مرعشی در مورد اسانس معجزه آسای پسته

ثبت اسانس پسته به عنوان اولین اسانس ثبت شده برای ایران، توسط مهندس مرعشی

سید محمد باقر مرعشی متولد رفسنجان، که موفق به ثبت اولین اسانس برای کشور عزیزمان ایران شدند. موفقیت جناب مرعشی علاوه بر افتخار آفرینی، سبب شده است که از ضایعات پسته (پوست نرم پسته) به شیوه ای استفاده شود که نه تنها شاهد آلودگی حاصل از تولید سم آفلاتوکسین در محیط زیست نباشیم، بلکه از طریق آن به درآمدزایی نیز برسیم.

مهندس مرعشی تحصیلات کارشناسی خود را در رشته برق مخابرات و تحصیلات کارشناسی ارشد خود را در رشته فوتونیک به پایان رسانده اند. ایشان در حال حاضر عضو هیئت علمی پژوهشی دانشگاه ولیعصر رفسنجان می باشند. پشتکار ایشان در راستای ثبت اسانس پسته یکی از بزرگترین افتخارات برای این مرز و بوم به شمار می رود.

ایده اسانس گیری از پوست نرم پسته از کجا به ذهن شما خطور کرد؟

مهندس مرعشی: به رسم مهمان نوازی برای یکی از دوستانم مقداری پسته تازه فرستادم ، زمانی برای کاری به دفتر ایشان رفتم مقداری از آن پسته را برای پذیرایی آورد. من و دوست آلمانی ایشان از پسته ها برداشتیم و خوردیم. متوجه شدم که دوستم و دوست آلمانی اش پوست نرم پسته را به دستان خود می مالند، و از رایحه مطبوع آن حرف می زنند. 

از آن جا که از قبل با اسانس گیری از گل محمدی آشنایی داشتم، این ایده به ذهنم رسید از پوست نرم پسته اسانس بگیرم. این کار نه تنها باعث ارزش افزوده ای برای پوست نرم پسته می شد، بلکه مقدار زیادی از پوست نرم، که در بین باغداران پسته به نام نخاله های پسته شناخته می شوند، از محیط زیست جمع آوری می شد. با همین ذهنیت شروع به تهیه اسانس از پوست نرم پسته کردم.

پس از مدتی برای پیگیری امور به تهران رفتم و دوستی به من پیشنهاد تجاری سازی ماشین پیل سوختی را داد. اما من پیشنهاد وی را با تجاری سازی اسانس پسته جایگزین کردم تا از هدر رفت هزاران تن پوست پسته در سال جلوگیری کنم.

چالش های  پیش روی شما برای ثبت اسانس پسته چه بود؟

مهندس مرعشی: زمانی که برای تایید اسانس به پژوهشکده اسانس مراجعه کردم طی یک جلسه طولانی توانستم قانعشان کنم که این محصول اسانس است.  دلیل آنها برای رد ادعای من این بود که چگونه شرکت های بزرگ و پژوهشگاه های مطرح دنیا تا کنون اسانس پسته (با این همه شهرت و قدمت در جهان) استخراج  نکرده اند؟!

و در آخر برای اطمینان بیشتر و اثبات این که محصول تولیدی اسانس است از من خواسته شد که مقداری پوست پسته برایشان ببرم تا فرایند اسانس گیری را در آزمایشگاه انجام دهند. اما متاسفانه فصل برداشت پسته تمام شده بود و پوست تازه پسته به سختی پیدا می شد. با پرس و جو مقداری پوست تازه پسته از باغات شهرستان های دیگر پیدا کردم و جهت آزمایش فرستادم.

با تشویق و حمایت دوستان و خانواده توانستم اولین اسانس را برای کشور عزیزم ایران به ثبت جهانی برسانم. ( تا قبل از ثبت اسانس پسته، هیچ اسانسی برای کشور ایران ثبت نشده بود. اسانس گل محمدی نیز که از گل های محمدی تولید شده در ایران حاصل می شود، به ثبت کشور بلغارستان و ترکیه رسیده است).

انگیزه برای اولین ثبت جهانی اسانس پسته چه بود ؟

مهندس مرعشی: پس از تایید اینکه یک اسانس جدید است به من پیشنهاد داده شد چنانچه توانایی پرداخت هزینه های ثبت اختراع آمریکا را دارید حتما نسبت به ثبت این اسانس اقدام نمایید زیرا تا کنون اسانسی به نام ایران ثبت نشده است و با ثبت این اسانس افتخاری برای کشور به دست می‌آید.

مراحل ثبت تقریبا طولانی شد، 3 سال برای ثبت در آمریکا و دریافت پتنت (ثبت اختراع)، و حدود 1 سال برای ثبت داخلی آن تلاش کردم. در این میان در گروه اولین ها بودن انگیزه من را بیشتر می کرد تا با پشتکار هرچه بیشتر موانع را پشت سر بگذارم و اسانس پسته را به نام ایران در جهان ثبت کنم.

توضیحاتی در مورد عطر ساخته شده با اسانس پسته می فرمایید؟

مهندس مرعشی: این عطر از مواد کاملا طبیعی ساخته شده است که می تواند مصرف پزشکی نیز داشته باشد. این عطر در بین سایر عطرهای طبیعی، یکی از مقرون به صرفه ترین عطر هاست و ماندگاری بالایی دارد.

از این اسانس، انواع عطرها با رایحه های خنک، شیرین و … ساخته شده است، که انشاالله در اردیبهشت ماه 1400 از آن رونمایی خواهیم کرد.

آیا اسانس پوست پسته ، به غیر از عطر سازی مصرف خوراکی نیز دارد؟

مهندس مرعشی: چون این اسانس یک اسانس بسیار جدید است، نمی توان به طور قطع به یقین گفت بله. زمان می برد تا بتوان تعیین کرد که آیا یک اسانس می تواند مصرف خوراکی داشته باشد یا خیر. اما دنبال این هستیم که بعد از تحقیقات این اسانس را طوری فرآوری کنیم که به عنوان طعم دهنده بتوان مصرف کرد.

یکی دیگر از موارد مصرف اسانس در رایحه درمانی است برای بیماری هایی مانند سردرد های میگرنی، که در شرف آزمایش هستیم. ناگفته نماند عطرهای حاصل از این اسانس را به نحوی تولید نموده ایم که هیچ گونه حساسیتی برای افرادی که دچار آلرژی هستند ایجاد نکند.

آیا در کنار تولید اسانس پوست پسته، به فرآورده های جانبی دیگری نیز دست یافتید؟

محصول اول، محصولی با خاصیت ضد آفت

مهندس مرعشی: اتانول و فنول فتالئین قبل از این نیز از پوست نرم پسته تولید می شده اند. اما کاری که من کردم این بود که مواد باقی مانده از اسانس را در جهت تولید کود مایع برای دفع آفاتی مانند پسیل به کار بردم، که البته جای کار بسیار دارد.

محصول دوم، برای تهیه خوراک دام

وی اظهار داشت؛ در گذشته از پوست نرم پسته برای خوراک دام استفاده می شد. اما دامداران با این مشکل مواجه بودند که دام به راحتی از نخاله پسته تغذیه نمی کند و از طرفی لاغر و یا مریض می شد. کاری که من کردم این بود به جای نخاله پسته از تفاله خشک شده و باقی مانده پس از اسانس گیری استفاده کردم که نتیجه بخش بود.

• آزمایش برای مصارف خوراک دام 

وی افزود، 6 راس بره در نظر گرفته شد. برای تغذیه دو بره از تفاله به تنهایی استفاده شد. دو بره دیگر از ترکیب تفاله و علوفه تغذیه می شدند و دوتای دیگر به عنوان شاهد (روند تغذیه رایج را داشتند) در نظر گرفته شدند.

اولین و مهم ترین نتیجه این بود که هیچ یک از بره ها مریض و یا لاغر نشدند. دو بره ای که از تفاله ها به تنهایی تغذیه می کرند، به سختی غذا می خوردند، اما آن دسته که با علوفه و تفاله تغذیه می شدند، به راحتی و با اشتها غذا می خوردند. به این نتیجه رسیدم که تفاله های پسته دور ریز ندارند و می توان با آن ها تغذیه جدیدی برای دام فراهم نمود.

محصول مشتق شده سوم از این اسانس، کود برای درختان پسته

مهندس مرعشی: در هر میوه ای از جمله پسته، مواد لازم برای رشد درخت وجود دارد. پوست پسته یکی از اجزای میوه پسته است که می تواند به رفع بخش عمده ای از نیازهای درخت کمک کند.

در طی آزمایشات متعددی متوجه شدیم که موادی در کودهای مکمل وجود دارند، مانند مولتی ویتامین ها، در کود حاصل از پوست نرم پسته نیز وجود دارد و با اضافه نمودن برخی مواد دیگر می توان به کودی کامل برای درختان دست یافت. البته ناگفته نماند که این کود هنوز جای کار دارد و تا تقریبا دو سال آینده در اختیار باغداران قرار خواهد گرفت.

نکته حائز اهمیت در استفاده از محصولات جانبی حاصل از اسانس پسته این است که این محصولات ارگانیک هستند و عوارض جانبی را به حداقل می رسانند و در عین حال با قیمتی ارزان تر می توان آن را در اختیار باغداران قرار داد.

محصول چهارم،استفاده از اسانس در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی

مهندس مرعشی: از این اسانس در ساخت کرم استفاده می شود که خاصیت لایه برداری و ضد جوش بودن آن مورد بررسی قرار گرفته است و خواص دیگر آن در حال بررسی است.

تولید اسانس پسته چه تاثیری بر کارآفرینی منطقه دارد؟

مهندس مرعشی: پیش بینی بنده این است حدود 10 واحد اسانس گیری در رفسنجان نیاز است که باید به صورت منطقه ای در فاصله ای معین از باغات پسته احداث شود. چرا که از زمان جدا شدن پسته از درخت تا وارد شدن پوست نرم پسته به دستگاه اسانس گیری نباید بیش از دو ساعت زمان ببرد. هر واحد به تعداد 50 تا 60 نفر در فصل برداشت پسته نیاز دارد (بدون احتساب حمل و نقل)

پس از اسانس گیری برای تولید انواع محصول نیز به تعداد زیادی نیروی انسانی نیاز است. به نظر من با حمایت و پیگیری می توان نقش به سزایی در اشتغال سازی برای افراد داشت.

سخن آخر 

مهندس مرعشی: از خانواده و تمامی افرادی که من را در این پروسه سنگین همراهی کرده اند، تشکر می کنم و امیدوارم با حمایت بتوانیم به نتایجی درخشان تر از آنچه که در ذهن دارم برسیم.