آزمایش برگ، یکی از مهم ترین آزمایشات در کشاورزی به حساب می آید که کشاورز و باغدار ملزم به انجام آن می باشند. متاسفانه بسیاری از کشاورزان بعد از مشاهده علائم کمبود در برگ ها اقدام به انجام آزمایش برگ می کنند. اما اگر می خواهید نتیجه بهتری از ایجاد باغ و انجام آزمایش برگ بگیرید، بهتر است قبل از بروز علائم کمبود، این آزمایش را انجام دهید. از آن جایی که نمونه برداری از خاک در اکثر موارد نمی تواند مقدار مواد غذایی جذب شده و قابل استفاده در گیاهان را نشان دهد، به همین دلیل برای آگاهی از نتیجه حاصلخیزی خاک در رشد و نمو گیاه، دقیق ترین راه این است که قسمتی از اندام های گیاهی مانند برگ را مورد تجزیه و آزمایش قرار داد تا مشخص شود که چه مقدار از عناصر غذایی خاک جذب گیاه شده است.
هدف از انجام آزمایش برگ چیست؟
آزمایش برگ به دو منظور انجام می شود:
- تشخیص مشکل در باغ که درختان مشکل دار و بیمار را با درختان سالم، از لحاظ سطح عناصر غذایی موجود مورد مقایسه قرار می گیرند.
- تشخیص سطح عناصر غذایی در برگ و مقایسه آن ها با مقادیر استاندارد (مدیریت تغذیه باغ)
زمان مناسب انجام آزمایش برگ چه زمانی می باشد؟
اگر هدف از انجام آزمایش و نمونه برداری، مدیریت تغذیه باغ باشد (هدف دوم آزمایش برگ) می توان آزمایش برگ را در دو مقطع انجام داد:
- خرداد تا تیر ماه (با توجه به رقم، دور آبیاری و زود رس بودن محصول)
- مرداد ماه
بهتر است نمونه برداری برگ را معمولا پس از دوره پر شدن مغز (اوسط تیر ماه تا اواسط مرداد ماه) انجام داد.
آزمایش برگ در خرداد اغلب برای پیش بینی سطح عناصر غذایی اصلی و جبران کمبود های غذایی باغ قبل از شروع پر شدن مغز پسته مناسب می باشد. اما آزمایش برگ در مرداد ماه اغلب برای مدیریت تغذیه باغ در سال بعد مناسب می باشد.
وسایل مورد نیاز برای نمونه برداری برگ از گیاه
- قیچی
- کیسه پلاستیکی نمونه برداری
- برچسب (اتیکت)
روش نمونه برداری از برگ در باغات به چه صورت است؟
در ابتدا برای نمونه برداری باید از برگ های سالم استفاده نمود. ابتدا مسیر نمونه برداری را مشخص نموده (به شکل فرضی w) و در هر نقطه باید از چندین برگ که از لحاظ سن و مرحله رشدی کاملا مشابه و شبیه به هم هستند نمونه برداری را انجام داد. بهتر است از برگ هایی استفاده کرد که به اندازه واقعی خود رشد نموده و از نقطه رشد گیاه فاصله گرفته اند. به طور کلی نمونه ها بایستی از برگ هایی که در زیر برگ های انتهایی شاخه های بدون میوه که کاملا توسعه یافته اند و تا حد امکان از برگچه های انتهایی به طور تصادفی انتخاب شود. این نمونه ها بهتر است که از ارتفاع 180-120 سانتی متری از سطح زمین برداشته شوند.
برای نمونه برداری بهتر است که از برگ های له، آلوده به بیماری و آفت و همچنین از برگ های آغشته به خاک و گل آلود استفاده نکرد. بعد از انتخاب و نمونه برداری باید برگ ها را با هم مخلوط کرده و از میان آن ها تعدادی برگ به اندازه یک کیسه پلاستیکی انتخاب کرد. اگر در باغ محلول پاشی انجام شده است باید حداقل 10 روز بعد از محلول پاشی اقدام به نمونه برداری و آزمایش برگ کرد.
چنانچه برگ ها خیس هستند، باید آن ها با استفاده از یک پارچه خشک کرد. سپس بر روی کیسه برگ ها برچسب زده و مشخصات مزرعه، تاریخ نمونه برداری، وضعیت باردهی شاخه و سایر اطلاعات لازم و مورد نیاز را بر روی آن یادداشت نمود.
در صورت مشاهده علائم کمبود یا مسمومیت بر روی برگ درختان، باید از هر دو نوع برگ سالم و مریض به صورت جدا نمونه تهیه کرد.
روش نمونه برداری از برگ در مزارع به چه صورت است؟
برای نمونه برداری برگ در محصولات زراعی، بهترین زمان 70 روز بعد از گلدهی می باشد و برای غلات در فصل پاییز و برای بقیه محصولات زراعی در فصل بهار می توان نمونه برداری از برگ را انجام داد. همچنین برای محصولات زراعی باید از برگ های میانی بوته استفاده نمود.
نکات الزامی در هنگام نمونه برداری از برگ
- نمونه های برگ های مختلف را نباید با هم مخلوط کرد.
- نمونه های برداشت شده از درخت باید متعلق به یک گونه باشد.
- حداقل برگ های نمونه برداری باید در برگ های ریز 100 برگ و برگ های بزرگ 70 برگ جمع آوری شود. یعنی حداقل 50-20 درخت به صورت تصادفی نمونه برداری انجام شود.
- بهترین مکان برای نمونه برداری تاج درخت، پاجوش و تنه جوش است. بهتر است نمونه برداری را از میانه ارتفاع تاج و شاخه یک ساله غیر بارده انجام داد.
- شاخه های انتخاب شده برای نمونه برداری باید از ارتفاع 20 سانتی متری زمین باشند. همچنین باید برگ را از وسط های شاخه انتخاب نمود.
- بهتر است از هر شاخه دو برگ به عنوان نمونه گرفته شود.
- برای نمونه برداری باید از برگ های سالم استفاده نمود.
- نمونه برگ جمع آوری شده باید حتما شسته شود.
- بعد از شستن برگ ها باید آن ها را در نور غیر مستقیم پهن کرد تا خشک شوند.
- برای حمل و نقل باید از برگ های خشک شده در کیسه نمونه گیری استفاده کرد.
- باید حتما اطلاعات نمونه را اعم از سن، نوع و … را بر روی نمونه یادداشت کرد.
- نمونه ها را باید به سرعت به آزمایشگاه ارسال کرد. نمونه برداشت شده باید حداکثر 24 ساعت پس از نمونه برداری به آزمایشگاه ارسال شود. اگر این کار ممکن نبود می توان نمونه ها را حداکثر به مدت 2 روز در دمای یخچال نگهداری کرد.
- بهتر است حداقل 10 روز قبل از آبیاری نمونه برداری را انجام داد تا برای آزمایش و سایر عملیات فرصت کافی در اختیار باشد.
- نمونه برداری برگ باید هر سال انجام شود تا هر دو سال کم محصول و پر محصول را در بر بگیرد. زیرا نتایج تفسیر آن باید با توجه به نتایج هر دو سال باشد.
نحوه خشک کردن برگ نمونه برداری شده برای آزمایش برگ
- در ابتدا در یک ظرف پلاستیکی محلول 1% مایع ظرفشویی (یک لیتر آب و 10 میلی لیتر مایع ظرفشویی) را تهیه کرده و برگ ها را برای مدت کوتاهی حدودا 10 ثانیه به آرامی درون آن شستشو نمایید.
- بلافاصله نمونه برگ ها را به یک آبکش پلاستیکی منتقل کرده و برای مدت کوتاهی حدودا 10 ثانیه به آب شهری بشویید.
- سپس برگ ها را با آب جوشیده و سرد شستشو دهید.
- در ادامه برگ ها را روی یک روزنامه تمیز و در محیط سایه پهن کرده و یک روزنامه دیگر روی آن بیندازید تا برگ ها خشک شوند.
مراحل شستشو نباید از 30 ثانیه بیشتر شود.
اهمیت نمونه برداری برگ در باغات از نظر زمان و روش صحیح نمونه برداری
زمان نمونه برداری برگ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به طور کلی هر چه از فصل بهار به سمت فصل پاییز برویم، مقدار نیتروژن و فسفر در برگ کاهش یافته و سطح منیزیم و کلسیم افزایش می یابد.
معمولا غلظت های عناصر غذایی در برگ های 6-4 ماهه اصولا پایدار است. بنابراین زمانی که درختان بالغ شدند، بهترین زمان نمونه برداری می تواند در اواخر خرداد ماه و تیر ماه انجام شود. باید گفت که نمونه برداری دیر هنگام می تواند منجر به بروز مشکلات و اشتباهاتی در تشخیص شود.
معایب و محدودیت آزمایش و تجزیه برگ در باغات
به طور کلی تجزیه برگ در تشخیص سمیت برخی از عناصر و همچنین تشخیص مواد معدنی نسبت به تجزیه و آزمایش خاک مفیدتر و دقیق تر است. اما علت وقوع این کمبود ها و سمیت ها را مشخص نمی سازد. به همین دلیل باید آزمایش برگ به همراه آزمایش خاک انجام شده و نتایج حاصل از تجزیه آن ها همراه با یکدیگر مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد.
