هرس درخت پسته در زمستان

نحوه هرس درخت پسته در زمستان چگونه است؟ هرس یکی از عملیات باغبانی است که همراه با سایر عملیات داشت؛ از قبیل آبیاری، کود دهی و تغذیه، کنترل آفات و بیماری‌ها، تولید میوه بهتر و بیشتر را تأمین و تضمین می‌کند.

صرف‌نظر از هرس «فرم دهی» که در باغ‌های غیر بارور و به‌منظور ایجاد اسکلت قوی و محکم و شکل مناسب و موردنظر انجام می‌شود، انجام هرس «باردهی» در فصل خواب زمستانه یکی از فعالیت‌های ضروری در باغ‌های پسته محسوب می‌گردد.

در این مقاله از مجله کشاورزی پسته رفسنجان به بررسی هرس درختان پسته در زمستان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

چرا هرس درخت پسته مهم است؟

هرس منظم درختان پسته از جمله اصول کلیدی مدیریت باغ است که تأثیر قابل توجهی بر سلامتی، عملکرد و کیفیت محصول دارد. هرس زمستانه پسته نه تنها به حذف شاخه‌های آسیب‌دیده یا بیمار کمک می‌کند؛ بلکه با افزایش نفوذ نور خورشید و جریان هوا در درون تاج درخت، موجب بهبود عملکرد گلدهی و میوه‌دهی می‌گردد.

جالب است بدانید که هرس مناسب به تنظیم بار میوه و تعادل بین رشد رویشی و زایشی کمک می‌کند. این کار باعث می‌شود که درختان انرژی خود را به جای رشد بیش از حد شاخه‌ها، صرف تولید میوه‌های با کیفیت‌تر و بزرگ‌تر کنند.

هدف هرس درختان پسته در زمستان

لازم به ذکر است که هرس درختان جهت کاهش سال آوری، معمولاً به‌منظور جلوگیری از افت شدید محصول در سال کم بارده، تعداد شاخه‌های میوه‌دهنده پسته را قبل از سال پر بارده به حدود یک سوم کاهش می‌دهند.

این عملیات باعث تقویت شاخه‌ها و جوانه‌ها و خوشه‌های گل باقی‌مانده و موجب رسیدن آب و مواد غذایی بیشتر به جوانه‌های گل در حال تشکیل، برای تولید محصول سال آینده می‌شود. این موضوع نهایتاً بر روی تولید محصول یکنواخت و افزایش تولید تأثیر مثبت خواهد داشت.

بهتر است به شما بگوییم که هرس درخت پسته در زمستان، آن هم به صورت اصولی سبب افزایش طول عمر اقتصادی این درخت می‌شود. هرس درخت به همراه سایر عملیات از قبیل آبیاری، کود دهی، تغذیه و کنترل آفات و بیماری‌ها، تولید میوه بهتر را ضمانت می‌کند.

نقش هرس درختان بارده در باغات پسته

هرس درخت پسته آن هم در زمان مناسب و با بهترین روش می‌تواند فواید زیادی برای درختان داشته باشد. برخی از این فواید عبارت‌اند از:

• داشتن فرم مناسب جامی باز (گلدانی)
• تشکیل شاخه‌های میوه‌دهنده جدید
• تعادل تولید محصول در سال‌های مختلف و کاهش سال‌آوری
•  سهولت ورود به تمام قسمت‌های درخت و داشتن دید مناسب جهت تسهیل در انجام عملیات باغی و برداشت محصول
• افزایش تولید محصول – افزایش درصد خندانی میوه
• کاهش درصد پوکی محصول
• سهولت در عملیات سم‌پاشی و برداشت محصول
• فضای مناسب جهت انجام عملیات مکانیزه
• تسهیل در کارهای دستی و یا عملیات سنتی در باغات خرده مالکین
• جلوگیری و پیشگیری از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها
• بهبود نفوذ  نور خورشید و هوا به داخل شاخه‌ها

انواع هرس درختان پسته در زمستان

هرس درختان پسته در زمستان، فرایندی حیاتی است که برای حفظ سلامتی، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول انجام می‌شود. در زمستان، کشاورزان با استفاده از تکنیک‌های مختلف هرس، می‌توانند ساختار و فرم درختان را بهبود ببخشند و شرایط را برای باردهی بهینه در فصول آتی فراهم کنند.

در این بخش، به بررسی سه نوع اصلی هرس درخت پسته در زمستان می‌پردازیم: هرس فرم، هرس فرم درختان اصلاح شده و هرس باردهی.

هرس فرم درختان پسته

همانطور که می‌دانید، ایجاد و حفظ یک فرم و اسکلت مناسب برای درختان پسته، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مدیریت باغ است. هدف از هرس فرم، تضمین سلامتی و بهره‌وری درختان در طول دوره‌های رشد و باردهی است.

این فرایند برای درختان پسته حیاتی است؛ زیرا این درختان در سال‌های اوج باردهی به ساختاری محکم و مقاوم نیاز دارند تا بتوانند وزن زیاد محصول و رشد رویشی را تحمل کنند. در ادامه این مقاله نحوه هرس فرم دهی را به صورت مفصل توضیح داده‌ایم؛ پس با ما همراه باشید.

اسکلت‌سازی در درختان پسته برای حمایت از وزن محصولات و جلوگیری از شکستگی شاخه‌ها در زمان باردهی اهمیت دارد. یک ساختار مناسب پس از هرس زمستانه درخت پسته به توزیع یکنواخت نور خورشید و هوا در تاج درخت کمک کرده و به این ترتیب کیفیت و کمیت محصول تولیدی را افزایش می‌دهد.

فرم اصلی در هرس درختان پسته

فرم اصلی درختان پسته یکی از مؤلفه‌های کلیدی در مدیریت و پرورش این گونه است. شکل جامی یا مرکز باز، که برای اکثر درختان میوه به کار می‌رود، در هرس درختان پسته در زمستان نیز کاربرد دارد.

در سال‌های اولیه پس از کاشت و پیوند، تنه اصلی درخت باید به منظور ایجاد فرم جامی در ارتفاع معینی سربریده شود. برای ارقام کم رشد یا به اصطلاح پا کوتاه، این ارتفاع حدود 90 – 100 سانتی‌متر و برای ارقام پر رشد حدود 130 – 150 سانتی‌متر توصیه می‌شود.

پس از سربرداری در هرس زمستانه درختان پسته، سه شاخه اصلی در سه جهت مختلف انتخاب می‌شوند. این شاخه‌ها باید بیشترین زاویه ممکن را در محیط تنه با یکدیگر داشته باشند و ایده‌آل است که از یک نقطه منشعب نشوند. زاویه این شاخه‌ها با تنه اصلی باید حدود 45 درجه باشد تا بازوهای اصلی درخت را در آینده تشکیل دهند.

هرس برای تغییر رقم در درختان

در سال‌های اخیر، روند جایگزینی ارقام کم‌بازده پسته با ارقام پربازده و باکیفیت در مناطق پسته‌خیز خراسان و دیگر مناطق ایران شروع شده است.

 این رویکرد نوین در مدیریت باغ‌های پسته، نه تنها برای افزایش کیفیت و کمیت محصول انجام می‌شود؛ بلکه به حفظ تناسب و ساختار مناسب درختان نیز کمک می‌کند.

در این روش، درختان چند ساله با ارقامی که عملکرد مطلوبی ندارند، سربرداری می‌شوند؛ سپس ارقام جدیدی مانند پسته اکبری یا احمدآقایی که پتانسیل بالایی برای تولید محصول باکیفیت دارند، روی این درختان پیوند زده می‌شوند. به عنوان مثال، در برخی از شهرستان‌ها، ارقام فندقی و کله‌قوچی با ارقام اکبری و احمدآقایی جایگزین می‌شوند.

هرس باردهی

به‌طورکلی به‌تمامی عملیاتی که در دوره خواب زمستانه بر روی درختان بارده و به‌منظور قطع یک بخش، یا تمام شاخه یک درخت انجام می‌شود، هرس «باردهی» می‌گویند.

هدف از این هرس، تحت تأثیر قراردادن و هدایت نحوه رشد و باروری گیاه است. هرس باردهی شامل هرس«سر برداری»،»  هرس «تنک شاخه» و «حذف پاجوش» و هرس شاخه‌های خشک و آلوده جهت حفظ و تأمین سلامتی گیاه می‌باشد.

جلوگیری از ایجاد سایه در درخت با هرس تنک شاخه

این نوع هرس درخت پسته در زمستان به معنای بیخ بر کردن شاخه از انتهای تحتانی است. هدف از هرس تنک شاخه در مرحله اول، تسهیل نفوذ نور خورشید و جلوگیری از ایجاد سایه در درخت، تسریع در رشد شاخه‌های مرکزی، تولید میوه و محدود کردن رشد عرضی درخت در بین ردیف‌‌هاست.

نکته: این روش هرس، تأثیر زیادی در تقویت و تحریک رشد رویشی جانبی مثل هرس‌ سر برداری ندارد.

نحوه ایجاد هرس فرم در درختان پسته

از سال اول کاشت نهال، اقدامات لازم برای ایجاد یک فرم مناسب با توجه به نحوه هرس درختان پسته در زمستان باید صورت گیرد تا تضمین شود که درخت به طور مؤثر رشد کرده و بهترین عملکرد را ارائه دهد.

برای درختان پسته، داشتن یک تنه محکم و رشد عمودی حائز اهمیت است. این ویژگی به ویژه در مناطقی که با وزش بادهای شدید مواجه هستند، اهمیت بیشتری دارد.

پس از رشد نهال به حدود 30 سانتی‌متر، نصب یک قیم در مجاورت آن برای حمایت از رشد عمودی توصیه می‌شود. این کار به حفظ فرم عمودی درخت کمک کرده و از انحراف آن جلوگیری می‌کند. قیم نه تنها در ابتدای رشد درخت؛ بلکه در طول دوره رشد نیز می‌تواند به عنوان یک حمایت مهم عمل کند.

مراحل اجرای هرس فرم درختان پسته

هدف از اجرای دقیق هرس فرم، تضمین رشد موثر و بهینه‌سازی تولید محصول است، ضمن اینکه به حفظ سلامت درختان کمک شایانی می‌کند. در ادامه نحوه اجرای هرس فرم درخت پسته را با شما در میان خواهیم گذاشت.

• انتخاب ارتفاع مناسب برای سربرداری شاخه اصلی:

انتخاب ارتفاع مناسب برای هرس درخت پسته در زمستان به نوع رقم بستگی دارد. در ارقامی که عادت رشد گسترده دارند، ارتفاع تنه باید حدود 100 تا 150 سانتی‌متر در نظر گرفته شود و ارقامی که عادت رشد آن‌ها عمودی تا نیمه عمودی است ارتفاع تنه تا حدود 60 تا 75 سانتی‌متر هم کفایت می‌کند.

• انتخاب شاخه‌هایی که زاویه آن‌ها با تنه اصلی به 45 درجه نزدیک‌تر باشند:

بهتر است در این مرحله شاخه‌هایی با زاویه بسته یا باز حذف شوند.

• حذف شاخه‌های نزدیک به حالت عمودی و نزدیک به حالت افقی:

 در فرایند رشد درختان پسته، می‌توانیم الگوی خاصی را در زاویه رشد شاخه‌ها نسبت به تنه مشاهده کنیم. هر چه از نوک شاخه‌ها به سمت پایین حرکت کنیم و به سطح زمین نزدیک‌تر شویم، زاویه شاخه‌ها با تنه افزایش می‌یابد.

 به عبارت دیگر، شاخه‌هایی که در بالاترین نقاط شاخه قرار دارند و نزدیک به نقطه هرس هستند، زاویه کمتری داشته و تقریبا به صورت عمودی رشد می‌کنند.

در مقابل، شاخه‌هایی که در پایین‌ترین بخش‌های شاخه قرار دارند، تقریبا با زاویه‌ای نزدیک به 90 درجه و در حالت افقی از تنه منشعب می‌شوند.

این الگوی رشد به ما می‌گوید که هم شاخه‌های با زاویه نزدیک به عمودی و هم شاخه‌هایی که تقریبا به صورت افقی رشد می‌کنند، برای سلامت و بهره‌وری درخت مناسب نیستند. این شاخه‌ها باید در فرایند هرس شناسایی و حذف شوند تا ساختار بهینه‌تری برای رشد و باردهی درخت فراهم آید.

• انتخاب شاخه‌های اصلی و حذف شاخه‌های اضافی

وقتی نوبت به هرس درخت پسته در زمستان می‌رسد، باید به دقت شاخه‌هایی را انتخاب کنیم که ساختار اصلی درخت را در آینده تشکیل دهند.

از میان تمام شاخه‌ها، تنها حدود 4 تا 5 شاخه‌ای که زاویه مناسب دارند و در فاصله‌های مناسب از یکدیگر و در اطراف تنه قرار گرفته‌اند، انتخاب می‌شوند. این شاخه‌های منتخب باید به گونه‌ای پراکنده شده باشند که بیشترین فضا را در اطراف تنه بپوشانند.

شاخه‌هایی که انتخاب نشده‌اند و زاویه یا فاصله مناسبی ندارند، باید هرس شوند. این کار به جلوگیری از ازدحام و رقابت بین شاخه‌ها کمک کرده و اطمینان حاصل می‌کند که شاخه‌های باقی‌مانده فضای کافی برای رشد دارند. شاخه‌های انتخاب شده در نهایت تبدیل به اسکلت اصلی درخت می‌شوند و نقش مهمی در تعیین شکل و ساختار کلی درخت دارند.

ابزار هرس درختان پسته در زمستان

انتخاب ابزار مناسب برای هرس درختان پسته در زمستان یکی از جنبه‌های حیاتی برای اطمینان از انجام صحیح و کارآمد این کار است. استفاده از ابزارهای مناسب، نه تنها به کاهش استرس و آسیب به درختان کمک می‌کند؛ بلکه بهره‌وری و ایمنی کارگران را نیز افزایش می‌دهد.

قیچی هرس

قیچی هرس یکی از پرکاربردترین ابزارها برای بریدن شاخه‌های نازک‌تر در هرس زمستانه پسته است. انواع مختلفی از قیچی‌های هرس وجود دارد، از جمله قیچی‌های دسته بلند، قیچی پنوماتیک، قیچی باغبانی و قیچی شاخه‌زن. برای اطمینان از دقت و کاهش خستگی، انتخاب قیچی با اندازه و وزن مناسب برای کاربر ضروری است.

اره هرس

اره‌های هرس برای بریدن شاخه‌های ضخیم‌تر و دسترسی به قسمت‌های دشوار درختان در هرس درخت پسته در زمستان استفاده می‌شوند. اره دستی، اره برقی یا موتوری انواع مختلفی از این ابزار را تشکیل می‌دهند. انتخاب اره با تیغه مناسب و تیز برای اطمینان از برش‌های تمیز و دقیق مهم است.

هرس درختان پسته در سال‌های مختلف

اهمیت هرس از بدو کاشت درختان پسته از ابتدای دوره نونهالی که دارای رشد قطری کمی هستند، مشخص می‌باشد. چراکه شاخه‌ها به‌راحتی در برابر باد خم می‌شوند و به هر سمتی می‌پیچند؛ بنابراین هرس درختان پسته از همان سال اول کاشت الزامی است.

هدف از هرس درختان پسته از سال اول تا سوم، رشد مناسب و تک‌پایه و شاخه‌زایی جهت پیوند بعد از سر برداری می‌باشد.

در دوره بلوغ به‌منظور یکنواختی و تعادل در تولید سالانه محصول، افزایش شاخه‌های میوه دهنده و فرم مناسب، و سال آوری درختان پسته می‌باشد.

کلام پایانی

به یاد داشته باشید که مهارت در هرس درخت پسته در زمستان بسیار مهم است، به‌طوری‌که حذف نابجا و بی‌مورد یک شاخه نه‌تنها کربوهیدرات ذخیره‌شده را از بین می‌برد؛ بلکه سطح بالقوه برگ را نیز کاهش می‌دهد؛ بنابراین در اثر کاهش ذخیره کربوهیدرات و سطح برگ، رشد ریشه نیز کاهش می‌یابد.  هرس پسته در زمان‌های مختلف از سال انجام می‌گیرد که هرس زمستانه پسته یکی از آن‌ها است. برای اطلاعات بیشتر در ارتباط با نحوه هرس می‌توانید با کارشناسان تیم پسته رفسنجان در تماس باشید