ضرورت وجود عناصر کم مصرف در بهبود رشد وبازدهی گندم
تعیین عناصر کم مصرف در کشت گندم معمولاً خیلی مشکلتر از عناصر اصلی شامل ازت، فسفر و پتاسیم است، عناصر کم مصرف زیادی وجود دارند که کمبود آنها در خاک ممکن است سبب کاهش شدید محصول گردد و منگنز، روی و مس از جمله عناصر کم مصرفی هستند که معمولاً کمبود آنها در غلات مشاهده میشود.
گمبود منگنز در گندم (Manganese)
در خاکهای آلی منگنز کم یا غیر قابل دسترس میباشد و گاهی کمبود در خاک های دارای مواد معدنی که pH آن متجاوز از 6 است دیده میشود، کمبود های مواد غذایی بیشتر در هوای سرد و خشک اهمیت دارند. کمبود منگنز در محصولاتی مانند یولاف و نخود سبز براحتی مشخص میشود. علائم کمبود در مرحله گیاهچه ای بیشتر ظاهر میشود، بویژه در شرایط آب و هوایی سرد، ابتدا لکه های نامنظم برنگ سبز روشن تا خاکستری، در سطح برگها ظاهر میشوند و بتدریج لکه ها بزرگ شده که در بعضی مواقع درهم ادغام شده و بصورت خطوط خاکستری مایل به سفید یا کلروز میان رگبرگی مشاهده میشود.
در صورت شدت کمبود برگها حالت پیچ خورده به خود گرفته و بد شکل میشوند و در نهایت از بین می روند. آثار کمبود ابتدا روی برگهای مسن و سپس به طور منظم به برگهای جوان منتقل میشود. گیاهان آلوده برنگ سبز روشن تر از گیاهان سالم بوده و بلوغ آنها به کندی صورت می گیرد، بعضی از ارقام به کمبود منگنز متحمل یا مقاوم میباشند. در بعضی خاکها که اسیدیته خاک بالا میباشد (PH<5) حلالیت منگنز تا سطح سمی قابل افزایش است.
سمیت منگنز بندرت مشاهده شده و به آسانی قابل تشخیص نمیباشد زیرا علائم سمیت مشابه علائم کمبود در گندم میباشد. علائم آن بصورت کلروز حاشیه برگها، پیچیدگی برگهای جوانتر و خالهای نکروزه بر روی برگهای قدیمی دیده میشود. پاشیدن سولفات منگنز بر اندامهای هوایی گیاه باعث بهبود سریع گیاه در زمان کمبود میگردد.
کمبود مس در گندم
کمبود مس در بعضی از نواحی استرالیا، اروپا، آسیا، آمریکا و شرق آفریقا معمول است. اگرچه مس بمیزان خیلی کم برای فعال کردن آنزیمها مورد نیاز است ولی در ارتباط با سایر یونهای فلزی نیز میتواند بر روی میزان محصول تاثیر بگذارد. کمبود مس در گندمهای بهاره و جو در خاکهای قلیایی مشاهده میشود. نوک برگها در گیاهانی که کمبود دارند، پیچیده شده و رنگ سبز کمرنگ پیدا میکنند، رشد گیاه متوقف شده و خوشه های آنها ضعیف و سفید رنگ میشود.
کمبودهای جدی مس منجر به تولید برگهای چروکیده، پیچ خورده و شکسته شده و سرانجام به مرگ گیاه می انجامد. ریشه گیاهان کوتاه شده و بمیزان وسیعی منشعب شده و به حالت رزت (چند شاخه) در می آیند. جوانه های گیاه سفید شده و پر شدن آنها کند بوده و کمیریزش پیدا میکنند و در بعضی مواقع تولید خوشه های جانبی مینمایند. گاهی گره های تیره رنگ نیز از عوامل کمبود محسوب
میشود. آغشته نمودن بذور با ترکیبات مس، کاربرد سولفات مس در خاک یا اکسی کلرید مس یا اکسید مس بصورت محلولپاشی بر روی برگها، باعث کاهش خسارت میگردد. فسفر زیاد نیز ممکن است باعث کاهش موجودی مس گردد.کمبود مس در غلات دانه ریز معمولاً برنگ سبز روشن با نوک قهوه ای مشاهده میشود.
کمبود روی اغلب در خاکهای قلیایی و آهکی اتفاق افتاده ولی به آنها محدود نمیشود.مصرف بی رویه کودهای فسفره سبب تشدید علائم ناشی از کمبود روی میشود. کمبود روی در گیاهان باعث توقف رشد، کم شدن فاصله بین گره ها و کم شدن جوانه ها شده، برگها در حد فاصل بین حاشیه و رگبرگهای میانی کلروزه و زرد شده و نوارهای سفید مشخصی در رگبرگهای یانی برگهای تازه ظاهر میگردد. در بعضی از گیاهان روی برگها لکه هایی به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای ایجاد میشود. در کمبود جدی برگها خاکستری مایل به سفید شده و میمیرند.
پاشیدن سولفات روی بر روی شاخ و برگها باعث کاهش کمبود میشود.
کمبود روی در گندم
کمبود گوگرد در گندم
کمبود گوگرد در مزرعه غلاتعلائم کمبود گوگرد خیلی شبیه به کمبود ازت میباشد. کمبود گوگرد بیشتر در خاکهای شنی مشاهده شده که مواد آلی آن به میزان 2 % یا کمتر وجود دارند. مصرف زیاد ازت و برداشت بقایای محصول منجر به کاهش تخلیه مواد آلی و گوگرد موجود در خاک میگردد. علائم کمبود گوگرد در گندم بهاره و جو باعث بروز لکه های کلروزه روشن شده که ابتدا بر روی برگهای جوان بخصوص در نقاطی که دارای ذخیره زیاد ازت میباشند مشاهده میشود و زمانی که میزان ازت پایین باشد علائم ممکن است بر روی برگهای قدیمی نیز ظاهر شود، گیاهان ممکن است دوکی شکل و کوتاه شده و دوره گلدهی با تاخیر مواجه شود.
کیفیت آرد با کمبود گوگرد در آسیاب و پخت نان پایین تر از آرد معمولی میباشد، کمبود گوگرد با کاربرد نمکهای سولفاته یا سولفور تجزیه ناپذیر بهبود می یابد.
شدت کلروزه بر روی برگهای جوان تر، مرگ برگهای کلروزه زردی برگها یک عامل مهم در تشخیص کمبود گوگرد یا ازت است. زردی ناشی از کمبود ازت معمولاً از برگهای پائینی شروع و به طرف بالا حرکت میکند. کمبود گوگرد معمولاً در برگهای جوانتر دیده میشود.
علائم کمبود آهن در گندم
کمبودهای آهن بیشتر در خاکهای آهکی و قلیایی (PH>7) اتفاق می افتد و باعث زردی غیر معمولی در گندم میگردد. کمبود آهن بصورت کلروزه میان رگبرگی بر روی جوان ترین برگها آشکار شده و ممکن است برنگ عاجی در آیند. بعضی گیاهان بطور یکسان کلروزه شده و در بعضی برگها بصورت خطوط یک در میان زرد میشوند. در صورت شدت کمبود ممکن است تقریباً بین رگبرگها سفید شود. عناصری مانند مس، منگنز، آلومینیوم و فسفر ممکن است با آهن تشکیل کمپلکس پیچیده داده و موجودی آن را در خاک و در نتیجه کاربردش را در گیاهان کاهش دهند.
کلروزه شدن برگها بر اثر کمبود شدید آهن
نقش کلر در زراعت گندم
کمبود کلر در گندم تحت شرایط مزرعه گزارش نشده است. اگرچه نقش کلر در گیاه کاملا ً مشخص نیست ولی احتمالاً در تولید مواد غذایی موثر بوده و باعث افزایش محصول میگردد. میزان بالای کلر باعث کاهش بیماریهای (پاخوره، زنگ زرد، زنگ قهوه ای، Tanspot، سپتوریای برگی) میگردد. افزودن کلر بیشتر زمانی موثر است که خاک با باران سنگینی شسته شده یا کلرور پتاسیم بکار برده نشده است.
علائم کمبود کلر در گندم
مقایسه گیاه دارای کمبود کلر و گیاه سالم نشان می دهد گیاه نا سالم درای لکه های زرد رنگ نامنظم می باشد.
علائم کمبود کلسیم در گندم
کمبود کلسیم بندرت بر روی غلات دانه ریز دیده میشود. گیاهان بشدت کوتاه شده و برگهای جدید ماده ژلاتینی ترشح نموده و برگهای جدید را بهم می چسبانند. کمبود کلسیم در خاکهای با PH کمتر از 2/5 اتفاق می افتد. کمبود این عنصر معمولا همراه با تغییر شکل راس و حاشیه برگ همراه بوده و رنگ قهوه ای سوخته در سطح برگ و حاشیه های قهوه ای یا کلروزی مشاهده میشود.
تغییر رنگ برگها در کمبود کلسیم
علائم کمبود بر در گندم (Br)
علائم کمبود بر در غلات دانه ریز شامل کلروزه میان برگی در برگهای جوانتر بوده، باز شدن برگها بتاخیر افتاده و افزایش جوانه زدن ممکن است مشاهده گردد. فاصله میان گره ها کوتاه شده و موجب تشکیل دانه های ضعیف و کاهش محصول خواهد شد.
علائم کمبود آلومینیوم در گندم
آلومینیوم یک ماده اصلی غذایی نیست، گرچه ممکن است باعث محدود شدن رشد در خاکهای اسیدی، PH کمتر از 4/5 شود ولی خطر سمیت آن بیشتر از کمبود میباشد. کمبود آلومینیوم در محصولات حساس باعث کاهش رشد ریشه میگردد. منشاء اصلی آلومینیوم در خاکهای اسیدی بوده و مانند مس باعث کاهش انتقال کلسیم میگردد. کاربرد آهک یا عناصر شیمیایی معمولاً به کاهش سمیت آلومینیوم کمک میکنند.
علائم کمبود منیزیم در گندم
کمبود منیزیم معمولاً در خاکهای اسیدی محدود میگردد زیرا منیزیم یک قسمت اصلی کلروفیل است که کمبود آن میتواند فعالیتهای فتوسنتزی را محدود نماید. منیزیم معمولاً در بافتهای جوان و در حال رشد جریان دارد و کمبود آن ابتدا بصورت کلروزه میان رگبرگها بر روی برگهای قدیمی مشاهده و در صورت کمبود شدید به طرف بالا پیشروی میکند.
برگهای مسن ممکن است به رنگ قرمز ارغوانی در آمده و با افزایش کمبود، ریزش نمایند.کمبود منیزیم در مزارع باعث کمی رشد و رنگپریدگی محصول میگردد. محلولپاشی با منیزیم سولفاته باعث بهبود کمبود گردیده و سنگهای آهکی شامل منیزیم (دولومیت) نیز برای درمان بکار رفته ولی تاثیر آن در گیاه کندتر میباشد.
کمبود منیزیم در گندم